Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
21 erthygl ar y dudalen hon
Marwolaeth y Milwriad Kemeys-Tynte
Marwolaeth y Milwriad Kemeys-Tynte Gyda gofid diffuant. yr hysbyswn am farwol- aeth y Milwriad Kemeys-Tynte, Cefn Mably, ger Caerdydd, yrhyn ddigWyddodd yn hysod ddisymwth foreu ddydd Sadwrn diweddaf. Nid oedd er's tua dwy flynedd yn mwynhau ei gynefinol iechyd, ac yr oedd yn amlwg fod ei neirth cynbenid yn diffygio, ond ni thybiodd neb fod ei ddiwedd mor agos. Nos Wener, yr oedd rhai o aelodau y teuiu, gan fod y Milwr- iad yn teimlo ei hun yn lied dda ar y eyfan, wedi myned i ddawnsfa a gynhelid yn Nghaer- dydd ac, mewn canlyniad, yr oedd lliaws o'r morwynion a'r gweision yn aros heb fyned i'w gorphwysleoedd nes y dychwelai y teulu. Am dri o'r glocli boreu ddydd Sadwrn, dywedodd y Milwriad wrth y butler, Mr. Weston, am ofalu myned i Gaerdydd y diwrnod hwnw gyda llyfrau oyfrifon at gyfreithiwr y teulu. Hefyd, anogodd Mr. Weston i fyned i'w wely, gan ddweyd, Teimlaf yn dda yn awr, a gallaf fyned i gysgu." Tua saith o'r gloch yr un boreu, yr oedd un o'r gweision, Mr. John James, yn cyneu y tanau yn ngwahanol ystafelloedd y palasdy, a phan aeth i ystafell ei feistr, canfyddodd, er ei fraw, fod y Milwriad wedi marw yn y gwely! Yr oedd ar ei eistedd yn y gwely, a'r farna gyhoeddir yw ei fod wedi mygu tra yn pesychu. Rhedodd y gwas dychrynedig i hysbysu y teulu am y digwyddiad galariis, y rhai a ddaethanti'r ystafell gyda phob brys. Pan wnaed yn hysbys y newydd galarus, ymdaenodd prudd-der dros y wlad, gan fod y Milwriad ynun a fawr berchid gan bawb. Yr oedd yn Eglwyswr zelog a ffyddlawn, a phob amser yu gwneyd a allai er hyrwyddiant yr Eglwys ymhob modd. Fel noddwr amryw fywoliaethau, yr oedd yn ofalus yn ei benod- iadau. Ni chauiatiiai 13i iechyd iddo gymeryd rhan mewn cyfarfodydd gwleidyddol, ond yr oedd Geidwad-wr egwyddorol a chadarn ar hyd ei oes. Ni roddai dim fwy o foddlonrwydd iddo pa gweled cymdeithasau Ceidwadol yn ymbleseru yn mliarc godidog Cefn Mably, ac yn myned drwy ystafelloedd gorwych y palasdy i syllu ar y miloedd trysorau henafol a gwerth- fawr a gynwysent. Fel ysgolhaig, nid oedd llawer a ddalient gymhariaeth ag ef, yn enwedig mewn pynciau hynafiaethol, &c. Treuliai y rhan fwyaf o'iamser yn ei lyfrgell ysblenydd, yr hon oedd yn llawn o'r llyfrau gwei tlifawrocaf ymhobiaith. Rhoddai gefnogaetli wresog i'r LLAN, ac yr oedd yn aelod o'r pwyllgor. Meddai, etifeddiaethau eang, ac fel tirfeddianwr yr oedd yn ddiharebol am ei hynawsedd a'i gar- edigrwydd i'w denantiaid, y rhai a'i mawrygent bob amser, ac nid oedd pall ar ei haelioni a'i ofal dros y tlawd a'r anghenus. Yr oedd yn Gymro twymngalon, ac yn cymeryd dyddordeb dwfn ymhob peth Cymreig. Meddai ar wybod- aeth eang ynghylch Cymru a'i hynafiaethau, a ehydnabyddid ef yn awdurdod ar dardd-eiriau Cyaareig. Hanai o denlu urddasol, ac adeilad- wyd Cefn Mably gan ei hynafiaid yn y flwyddyn 1150. Ganwyd y Milwriad Kemeys-tynte yn y flwyddyn 1822, ac felly yr oedd yn 69 mlwydd oed pan fu farw. Bu yn briod dair gwaith, ac y mae ei weddw yn ferch i Mr. Richard Fother- giH, gynt A.S. dros Ferthyr Tydfil. Heblaw ei weddw, mae wedi gadael amryw blant i alaru ar ei ol, Teimlir chwithdod am amser maith mewn llawer cylch mewn canlyniad i tarwolaeth y boneddwr hynaws a charedig hwn. Claddwyd ei weddillion marwol yn mynwent Llanfihangel-y-Feuw. ac ymddengys adroddiad am y gladdedigaetli yn ein rhifyn nesaf.
MLWYS GYMREIGEBBW VALE.
MLWYS GYMREIGEBBW VALE. Cyuhjfcliwyd gwyl de a chyngerdd. mewn cysylltiad a'r Eglwys Gymreig, ddydd Calan, 1891, yn ysgoldy Eglwys y plwyf. Trodd yr anturiaeth allan yn llwyddianus ymhob ystyr. Y mae clod mawr yu ddjdedus i Eglwyswyr •Cymreig y lie am eu liymdrecliion ymysg y Cymry trwy gadw yr achos Cymreig mewn sylw, a, g-obeithio y bydd gwasanaeth Cymreig yn .Ebbw Vale am flynyddau lawer i ddyfod, a tooed i'r Arglwydd fendithio eu llafur gyda achos ein tla^chawdwr Iesu Grist. Bu y Cymry yn dra doeth wrth sicrhau gwasanaeth bonedd- lgesau o safle i gymeryd at y byrddau. Yr oedd tri o'r byrddau 4an ofal y boneddigesau can- lynol Mrs. W. A. Powell, y Eookery Mrs. 'r• Davies, Hillside House gwragedd wardein- ,e HaAj y plwyf a Mrs. E. Spencer, Tredegar- I iroaf, Yr oedd ein calon yn llanw wrth weled <6U zei au gwroldeb yn dylod allan ar dywydd snor anftafriol l wneyd eu rhan dros y Cymry, Ifr oedd. y to bwrdd arall dan ofal boneddig- esa« o'r Eglwys Gymreig — Mrs. Robins Spencer-streetMrs. Beyn.n, Chapel-row a Mrs. D. Daries, Yietorift-road a gwnaethant fiu rhan yn ardderchog, Yr oedd pawb yn can- mol y t6 a'r ymborth blasus, Dechreuwyd y cyng:erdd am 8, gyda deuawd ai-, y berdoneg, gan M>iss Agnes Rosina Richards a Mr. J. W. Wall, orfanydd Eglwys y plwyf, yn chwaethus iawn 8o»g of the New Year," gan gor yr Eglwys Gyifiifeig; The Soldier's Grave," Mr. Tom Jones, C&ardy.dd deuawd, What are the Wild Waves saymg," Mr. a Mrs. Ingram; "A a 0 Spring Song," gan g6r yi Eglwys Revenge Timotheus cries," Mr. Tom Price, Caerdydd; Softly fall the Shades of Eveiuiig," y cor deuwd, Love and War," Messrs. Pi!ic. and Jones "The White Squall," Mr. Tom Emrys Afa,son, Caerdydd Awake, JSolian Lyre," y «or; "Soldier Jim," Mr. Tom Price; triawd, "Fair Flora Decks," Mri. Jon-,s, Price, a Very Suspicious," Mrs. Ingram; deuawd, ExceUicft Mri. Price a Jones; Pretty ^ally, Mr. T. E. Mason Fairyland," y cdr; "deuawd, "Flow Gently, Deva," Mri. Jones a "rice anthem, Caays Bachgen a aned i ni," gyda yr Anthem Genedlaethol, a ciavgodd y cyngerdd i derfypiad. Yr -ydym *?, rwymedigaeth i ganmol b.oneddigion vaerdydd, oherwydd y maent yn Jleiswyv l-hag- <orol, ae yn galln canti gyda medrusrwydd neili- jduol. Yr oedd y dara&ji a genid gan Mr. a Mre. Ingram yn felus, fel y psofai cymeradwy- •aefch y dorf • a gwnaeth cor yr Eglwys, yr "hwn sydd yn brcsenol dan arweiniad Mr. J. 0. Mason (Derwyddog), synu a swyiio y dorf. Y mae yr amrywiaeth sydd yn y detholiad a.r u,n- waith yn profi chwaeth yr arweinydd, gap obeithio nad oedd y melusder a gafwyd ond rhyw archwaethiad o gyflawnder mel y cwch cerddorol sydd ar ol. Yr oedd y Parch. Daniel Lewis; ficer y plwyf, yn-y te a'r cyngerdd, a meddyliem, wrth ei weied mor gartrefol a di- ymhongar ymhlith y bobl, yn Ymneillduwyr ac Eglwyswyr, fod ganddo ddylanwad dwfn ar feddwl a chalonau y trillion, a bendithied yr ArgLwydd ei ymdrechion yn yr ardal. Yr oedd y Parch. Asa Richards yno, a'i blu yn wyn gan belydrau gwawl y gogoniant, yn ei hwyliau goreu, yr hyn oedd yn naturiol, gan mai mewn cysylltiad &'r Cymry y llafuria yn y lie yn benaf. Cawsom gyfleusdra hefyd i gyfarch y Parch. David Richards, St. Mary's, Victoria. Clywsom fod y Parch. David Henry Griffiths, B.A., Sant; Paul's j Cwm, oddicartref. Felly, ni chawsom gyfle i'w gyfarch ef. Clywsom fod yr eghvysi ar gynydd yn y lie, a buan yr elo y fechan yn fil, a'r wael yn genedl gref canys saif geiriau yr Arglwydd Iesu, A phyrth uffern nis gorchfygant hi," yr hyn a gadarnheir yn ddyddiol.—Stop ar ei daith.
EGLWYS GYMREIG ST. NATHAN-IEL,…
EGLWYS GYMREIG ST. NATHAN- IEL, LERPWL. Cymdeithas y Gwyr leuanc, yr hon sydd mewn cysylltiad a'r Eglwys uchod, a sefydlwyd y gauaf hwn, sydd yn ddyddorol anghyifredin. Penderfynwyd ar y cyntaf gynal cyiarfodydd bob yn ail wythnos, ond bu llwyddiant y tri cliyfarfod cyntaf mor berffaith, fel y penderfyn- wyd eu cynal bob wythnos o hyn allan, ar nos Fawrth. Ar y 6ed cyfisol, cafwyd cyfarfod difyrus dros ben. Dechreuwyd drwy roddi emyn allan i ganu, a gweddi gan Mr. Thomas Jones, un o wardeiniaid yr eglwys. Yna cafwyd can, I Bwthyn yr Amddifad,' gan Mr. D. Price Davies; adroddiad, Bedd y Dyn Tlawd,' Miss Williams ciin, Put me in my little bed,' Miss Pritchard adroddiad, My Mother's gift,' Miss Walker; adroddiad, Miss Hughes yna cafwyd cystadleuaeth canu difyfyr, a daeth dau ymlaen, sef Miss Thomas a Mr. Roberts—rhanwyd y wobr rhyngddynt anerchiad gan Mr. Pritchard, ar I Ffydd. Gobaith, a Chariad can, 'Bugail Hafod y Cwm,' Mr. D. Price Davies. Yn ystod y, cyfarfod, darllenwyd papvr dydd- orol ac addysgiadol dros ben ar Fisoedd y Flwyddyn,' gan yr enwog Carnalaw, yr hwn a roddodd ystyron a tbarddiad enwau y misoedd, ynghyd a barn gwahanol ddysgawdwyr am eu r, tarddiad, ond yn fwyaf neillduol barn y Dr. William Owain Pugh. Dyweclodd am ifs loliawy, fod rhai yn barnu fod y gair lonawr yh deilliaw o Ion, set ffyrnm- ell, neu ddechreuad, neu yr achos gwreiddiol o unrliyw beth fod y, gair lun yn un o enwau Duw, yn gyfystyr a Jah, neu Jehofa. Ion—yr achos cyntaf (first cause). Diweddodd ary mis lonawr drwy roddi i ni y gwpled ganlynol o gywydd i'r Haul, gan Dafydd ap Gwilym :— Yn iach frenin yr hinon Yn iacli ein llywiawdwr a'u ion." Dywedai am Chwefror, yn ol barn y Dr. Pugh, fod Chwefrawl, neu Chwefrawr, yn deilliaw o cbwefr (violence, severity), a bod hyny yn d'digon cydweddol a. thymheredd afrywiog ac oerllym y mis bach hwn. Cliwefror chwyth Chwyth y neidr oddi ar ei nyth." Am Mawrth, dywedai ei fod yn gyfystyr a'r Saesneg, March," yr hwn, yn ddiamheu, a ddeillia o Mars, mab Jupiter a Juno, a duw rhyfel; ac nad yw yn hawdd penderfynu paham y cysegrwyd y mis hwn i Mars. Canodd Aneurin, yn y chweched ganrif, i Mawrth fel y canlyn:— Mis Mawrth, mawr ryfyg adar, Cliwerw oerwynt ar dalar Hwy fydd hinon na heiniar, Hwy pery Ilid na galar Pob edn a edwyn ei gymhar Pob peth a cldaw trwy'r ddaear Ond y marw-mawr ei garchar Tlws iawn, onide ? Dwy linell yn Jlawn o farddoniaeth fyw- Mawrth a ladd, Ebrill a f-ling," meddai yr hen bobl. Dywedai am fis Ebrijl, tod hwnw eto yn tarddu o'r gair Seisnig; "April," a'i fod yn deilliaw o'r gair Lladia, Aprilis; byrhad o Aperihs, o'r ferf aperire, aperio; agor, canys yn y mis hwn y mae bedd- a rodau natur yn ymagor, a'r greadigfceth lysieuol yn adgyfodi yn ei gogoniant, a'r ddaear yn ym- agor i dderbyn yr hadau. Mis Mai, drachefn yr unig wahaniaeth rhyngddo a'r Seisnig sydd yn y sillebiaeth ohono, ac nad oes yr un amheuaeth nad o'r un ffynhonell y tarddant. Galwyd ef yn Mai er anrhydedd i'r dduwies Maia, merch Atlas, a mam Merchur a Ion. Dywed y Doethwr Pugh mai ystyr y gair Mai ydyw peth yn ymestyn allan—gwastadedd, neu faes agored. Terfyna y gair Mai enwau amryw leoedd yn Nghymru, megis Wyddfai, ac amryw eraill. Yn lladd neb un a'i lluddiai, Mwyajcli forwyn falch ar Fai." -Dafydd ap Gwilym. Dywsdodd fod y beirdd Cymreig hen a di- weddar wedi canu mwy i fis Mai nag i 11n mis arall, a'r rheswm am hyny yn ddiau ydyw ei brydferthwch a'i hin ddymunol. Dywed Dafydd ap Gwilym yn un o'i gywydd i fis Mai fel hyn Mynwn pe nef a'i mynai, Pe deuddeg mis to mis Mai," Mis Mehefin, neu Myliefin yn ol yr hen ar. feriad, ac n,id oes dadl nad y modd diweddaf yw yr un iawn Fw sillebu. Gwraidd y gair ydyw haf, o'r hwn y ffurfir liefin-haf hin, ac ystyr y blaenddodiad My ydyw bodolaeth gweithrediad, &c., yn ol y Dr. Pugh. Mae natur yn llawn by wyd a gweithgarwch yn y mis hwn. Dywedai hynafiaethydd o'r Waenfawr mai ystyr Mehefin ydyw "Mae'n haf hin." Canodd y beirdd lawer i'r mis hwn eto, ae yii, en plitli canodd Carn- alaw fel y canlyn flynydditn lawer yn pi i fi- s Meliefin:- Na f'aihaf heb Fehefin, Na llawen haul, na lion hin; Rhydd feillion, eirion arail, 0 bryd hardd i briod haul (sef natur). Y fqn anwyl fyn anerch A blodai;, rllf4SYDau serch Gwerdd ydyw leI gardd Pden, Yn lion ei gwawr, yn llawn gwn; I mi dwg deg anrhegiad, Aeron melus, mefus mad Lleinw hon i'n llawenhau Rhyw filiwn o aur feiliau Hoen a rydd i rai eiddil, Derbyn wawd (clod) a molawd mil Allorau yw eangau'r coed, Mwyngerdd. geir yn y man goed Lluddiai hin ilefin p hyd Wib awon 4tu tiwe-h bywyd, Eto, gan ymollwng o'r caethfesurau, can fpl hyn:— Mehefin rydd wddf dlysau aur I anian ddiwair, lan, Gan ei chyflwyno i lu'r nef Y nghanolllef a chân, Mae'r laswawr ddcil gan flodau'n lion, A chwardd y meillion mUn Y tonau ddawnsia wrth ei throed. Encoria'r £ 0*4 ei chan. Mal angel-wisg y cwmwl gwyn A nofia yn y nen; A chanu mae'r ehedydd, clywch, Yn uchel uwch ei ben, Ond i fyned ymlaen at y mis nesaf, Gornh- enaf. Mae ei ystyr yn ddigon amlwg i bawb, gorphen liaf." Y mis mwyaf tesog a phoethaf yn y fiwyddyn ydyw natur yn llawn bywiog- rwydd y cliydau yn addfedu i'r cynhauaf, a'r meusydd yn ymdoni gan awelon balmaidd hir- ddydd haf. Mae'r adar yn earoli, Mae'r awe! yn ymloni, Ac ar y llyn yn dawnsio, Mae pobpeth yn. aMywio, Mae'r awen hithaa'u effro Yn nhymor haf." Am Awst, dywedodd mai yr hen enw Rhuf- einaidd ar y mis hwn oedd «Sextilis, y chweched mis o Fawrth, sef y mis cyntaf o'r flwyddyn yn ol cyfrif Iuddewig a Rhufeinaidd cyntefig. Newidiwyd yr enw mewn amser i August, er anrhydedd i'r Ymerawdwr Augustus Cesar ar gyfrif ei fuddngoliaethau. Am Medi drachefn, yr oedd yn hunan- eglurhaol. Yr oedd, ac y maeyn awr o ran hyny, wahanol ddulliau o fedi. Rhai o honynt a elwir bawd-fedi," traws-fedi," dwrn- fedi," &c. Tori pen y wrach," neu "Boddi y cynhauaf," oedd yn hen arferiad gwlad, yn ateb i harvest home y Saeson. Cefus gan ysgrifenydd y Uinellau hyn, panyn hogyn yn Sir Aberteifi, am rywbeth tebyg. Tori y cwlwm y gelwid ef yno, a mawr y llawenydd fyddai ymhlith y medelwyr pan y byddid yn tori y cae diweddaf. Gofalid am adael y cwlwm mor agos ag y gellid i ganol y cae, a thorid y cwbl o'i amgylcli. Safai pob un tua deg Hath oddiwrtho gyda'i gryman yn ei law. Ymg^isiai pob un dori y cwlwm drwy daflu ei gryman ato, a phwy bynag a lwyddai, hwnw fyddai arwr y dydd, a rhoddid tair ban- 11 ef iddo am ei wrhydri. Disgrifii y syniad hwn yn brydferth iawn gan y Salmydd:—" Yr hwn sydd yn myned rhagddo, ac yn wylo, gan ddwyn hAd; gan ddyfod, a ddaw mewn gorfol- edd, gan gludo ei ysgubau." Am Hydref eto, dywedai fod yr enw hwn yn cael ei roddi ar y mis a'r tymor. Barna rhai fod y gair yn deilliaw o Yd a Tref," dwyn yr yd i dref. Mae eraill o'r farn mai ei ystyr ydyw Hydd-fref — brfef yr hydd. Nid gorchwyl hawdd penderfynu pa un sydd iawn. Mis Tachwedd mae y geiryddwyr yn am. rywio yn eu barn o ystyr yr enw Tachwedd eto, tybia rhai ei fod yn deilliaw o tawqh a gwedd," ac nid heb reswm cryf dros y dyb- iaeth yna. Nodweddir y mis hwn gan dawch, tarth, a llwydrew. Tybia eraill mai ei ystyr ydyw diweddiad," neii uurhyw beth ar derfyn. Pa fodd bynag, y dybiaeth flaenat yw y fwyaf rhesymol a thebygol. Earned pawb drostynt eu hunaiu. Rhagfyr, neu y mis diweddaf o'r cyfrif pres- eiiol, yn ddiddadl a ddeiliia o rhag a byr." Hwn oedd y mis cyntaf o'r flwyddyn yn ol hen gyfrifiad, yn dechreu yn Alban Arthan; ac felly yr oedd y dydd byraf yn neehreu y flwyddyn, a'i ystyr ydyw "byr," "o flaen." U Fel yna y sylwodd y brawd Carnalaw yn fyr ar bob mis ar ei ben ei hun, ac fel diwedd- glo ar ei bapyr godidog, darllenodd y lliuellau tlysion a ganlyn yn nghanol cyineradwyaeth uchel y gwyddfodolion. Talwyd diolchgarwch y cyfarfod i Carnalaw gan y llywydd, sef y Parch. J. Crowle Ellis. Dyma y llinellau U Mis lonawr a Chefrawr chwim— Ein dyddiau sydd fel diddim Dyna Mawrth, 'dyw hwn i mi O'i ystyried ond 'stori Yn ewybr y rhed Ebrill; I ben daw Mai—haeddai bill 5 Mae hafaidd fis Myhefin Mewn gwisg werdd a'i gerdd mai gwin Un anwyl, Hon ei wyneb,— Derfydd pan na wybydd neb Ac i ben daw Gorplienaf, Mai un dydd 'e dderfydd haf Ysgafn ffy Awst, ac esgud Dan wyrdd glog mae'n dwyn hardd glud 11 1 Buan y rhed mis Medi, Roddion Nef rydd hwn i ni Edrych 'r'ym 'nawr am Hydref Byrhau bob dydd mae'i ddydd ef Tuchan yr y'm yn Tachwedd- Un garw yw, ag oer ei wedd Yna'n deil y Nadolig- Dydd i anghofio ein dig; A lluoedd fydd yn llawen, Cyn daw Rhagfyr byr i ben. 0 mor rhwydd rhed y flwytldyn,-yu union Daw'p. heiniou i derfyn Ein hops 'hecla yn sydyn, Y bedd yw diwedd pob dyn Aethblwyd4 faith a'i gwaith i gyd—ahidl ddeigp Ei hoedl,ddydd, a'i gwynfyd, Ei'haf lain, a i gatiaf hefyd I ryfedd ban canrifoedd byd Gwilym Elerch.
.GOHEBIAETH.
GOHEBIAETH. CYHOEDDI GOSTEGION PBIODAS. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaelh." Syr,—A wnajff rywun o'cli darllenwyr neu ohebwyr fy nghyfarwyddo pa fodd i gyfieitliu yn ddealladwy, i'r Gymraeg, y geiriau Bachelor" a Spinster" wrth gyhoeddi gostegion priodas. Y mae gwahaniaeth yn llafar gWld y (yogledd a'r Dehau, ac fe ddylid, yn ol tref n yj- Eglwys. hysbvsu pa un ai gwr gweddw yn ei ystyr Ogleddol, neu yn ej syniad Ddeheuol, sydd yn myned i briqdi. Pe defnydd- iwn y gair dibriod," buaswn yn rhoi argraff y gellid priodi gwj? priod, Ni welaf un ffgrdd yn agored, ond i arfer y geiriau-1-" Heb brigdi o'r blaen," Y mae yn ddiameu fod llawer o'ch darllenwyr clerigol wedi canfod yr anhawsder, ac efallai wedi ei osgoi yn rhwydach nag—Yr eiddoch, &c., J. W. WYNNK-JONES. Caernarfon, Ion. 7, 1891.
LLANBADARN FAWR.
LLANBADARN FAWR. Rhagfyr 26, yn gglwys 414nbadarn Fawr, gan y Parch. J. Pugh, B.D., ficer, unwyd mewn glin briodas Mr. Josiah Richard, Fochriw, Swydd Forganwg, a Miss Mary Anne Evans, o'r lie hwn. Wedi i'r par ieuanc dreulio ych- ydig ddyddiau difyrus yn y gymydogaeth hon, dychwelasant i'r Fochriw, lie y bwriadant drigianu. Yr ydym yn cael fod Mr. Richard yn Eglwyswr zelog o'i febyd, ac yn Geidwadwr ffyddlon, Pymunwn bob llwyddiant j'r par ieuanc ar ddechreu y flwyddyn neyydd.— deithydd.
LLANBEDROG.
LLANBEDROG. Nos Calan, cynhaliwyd cyfarfod adloniadol chwaethus yn Ysgoldy Cenedlaethol y Jle uchod, dan lywyddiaeth Mr. W. Russell, govuchwyliwr y Llanbedrog Granite Quarry. Yr oedd y rliaglen fel y canlyn Canig, y Llanbedrog GleO Party, dan arweiftiad Mr* J* Wl^ianis, ysgolfeistr: C6)11, I Cl,livyfiwu faner,' Mr. W. Williams, West Rnd; darlleniad, 'The Bash- fill Man,'Mr- W. Jones, (ilyny vveddw Hall can, Hen Ysgol y Llan,' Mi*s M. Jon< s, Myn-' yth'd adroddiad, 1 Mesur wrth ei lathen. ei hun,' Mr. John Parry, Williams' Place; anerchiad barddonol, Mr. H. Hughes ein, The Dutch Dolls,' Miss Zoe Angdrstein, Glynyweddw Hall; can, 'Gogoniant i Gymru,' Mr. D. Roberts, Rliiwsena darlleniad, The Awful Christmas,' Mr. W. Heighway, Frondirion can, "I fyny bo'r nod,' Mr. W Williams, West End; dadl, Y Ddwy Fam a'u Plant,' y Misres Parry a Jones a'r Mri. Parry a William Evans; can, "lome once more,' Mr. W. iiussell; can, 'Does your heart beat true to me?' Mr. W. j Wallis, Tanymynydd; denn-wd. 'When you were six, and I was three,' y Misses Leila a Zoe Angerstein, Glynyweddw TTiii; canig, y Llan- bedrog Glee Party. Weii diolch i'r rhai a gymeiasant ran yn y cyfoviod, twfynwyu drwy ganu yr Anthem Gened aethol. Cyfeiliwyd yn Icdrus gau Miss Caldee L. Holton" Cottage, i'r hon yr ydym yn dra rlyledus am ei charedig rwydd a'i pliarodrwydd, nid yn unig yn y cyf- arfod hwn, ond bob amser. Mae yn dda genyf ganfod rliagolygoli mor ddisglaer erbyn y dy- fodol ymhlith ieuenctyd y lie, gan eu bod yn nodedig am eu parodrwydd a'u brwdfrydedd gyda'r Eghvys yn y Ile.-H.
VAYNOR.
VAYNOR. MARWOLAETH MR. JOHN FRANCIS.—Drwg genym gofnodi marwolaeth yr hen batriarch uchod. Bu am feithion flynyddau yn aelod cyson a ffyddlon yn Eglwys y Vaynor. Yr oedd ganddo ryn ffordd, a hono yn ffordd ddigon arw, i ddyfod i'r eglwys, eto yr oedd, hyd y gallodd, yn un o'r rhai ifyddlonaf, a theimlir hiraeth mawr ar ei ol. Yr oedd yn ddyn cyf- rifol a deallgar, a chyrhaeddodd yr oedran teg o bedwar ugain a phedair. Claddwyd ef ddydd Llun diweddaf yn mynwent gyhoeddus y Pant. Heddwch i'w lwch.-J.E.J.
YSTRADYFODWG.
YSTRADYFODWG. Nos Iau, yr 8fed cyfisol, yn ysgoldy perthynol i eglwys y plwyf uchod, cynhaliwyd cyfarfod adloniadol, pryd y daeth nifer liosog ynghyd. Yr oedd y canu, y darllen, a'r adrodd yn rhag- orol. Y llywydd oedd y Parch. J. Rees, curad. Ymgeisiodd pump am y wobr am draethawd ar Hanes Abraham," a rhanwyd y wobr rhwng y Mri. Morgan Morgan a Job Williams. Rhanwyd y wobr hefyd am yr araitli ddifyfyr rhwng y Mri. John T. Edwards, a Joseph Voyle. Y beirniad oedd y Parch. W. Lewis, ficer y plwyf. Er fod yr hin yn arw, yr oedd pawb yn ym- ddangos wrth en bodd. Y mae golwg lewyrchus ar yr achos yn y lle.-Llanc.
LLANGELYNIN.
LLANGELYNIN. Nos Sul, y 4ydd cyfisol, ydoedd y noson arferol i ganu carolau. Wedi i'r Parch. D. Bankes Price, y rheithor, fyned trwy y pryd- nawnol weddi, a'r gynulleidfa ganu yr hen emyn bendigedig, Ni allai'r holl foroedd," &c., dechreuwyd canu y carolau. Ni byddis yn arfer 11 y pregethu ar noson carolau, ac felly y bu eleni. Dechreuwyd trwy ganu carol Seisnig, a chan- wyd 14,gan wahanol aelodau o'r cor, yn cael eu cynorihwyo gan Mr. John Parry, Llanbedr, Dilynwyd yr oil gan llr. Pritchard, yr organ- yr organ- ydd, ar yr harmonium, a diweddwya y gwas- anaeth trwy ganu, Duw trwy'r dydd sydd yn fy ngwylied," a'r fendith arferol gan y rheithor.-Un oedd yno,
CLYDACH.
CLYDACH. YR YSTWYLL.—Rhoddwyd darlith ychwaneg- ol ar fywyd boreuol ein Hiachawdwr Bendiged- ig ar yr wyl uchod, ynghyd â darluniau trwy gyfrwng y Magic Lantern. Mawr edmygid y darlymiaq, yn neiilduol gan y plant. Yr oeddym wedi gweled y rhan fwyaÍ o honynt o'r blaen, ond nid yw hyd yn nod y plant yn blino ar yr hen, hen hanes. Melus, moes eto." YR Eiii.wvs.—r oedd yr heating apparatus yn yr eglwys mewn eyflwr tra anfoddhaol liyd yn ddiweddar, fel yr oedd yn anghysurus ar dywydd oer i eistedd i lawr ynddi. Oud erbyn hyn y mae Mr. John Player wedi rhoddi stove jiewydd yn lie yr hen, ac y mae hon yn gweithio yn hwylus iawn, ac yn rhoddi gwres ardderchog. Bernir iddi gostio tua X50 rhwng pobpeth. Yr ydym yn ddyledus iawn i'r boneddwr uchod am ei haelioni parhaus tuag at yr Eglwys.- Clydawg.
LLANFAIR-AR-Y-BRYN, PENYGRAIG.
LLANFAIR-AR-Y-BRYN, PENYGRAIG. Nos Fawrth cyn y diweddaf, cafodd aelodau cor yr eglwys uchod (44 mewn nifer) eu gwahodd gan y Dr. a Mrs. Davies, Grpvefield House, Penygraig, i wIedd rdderchqg oeddynt wedi ddarparu ar eu eyfer, Ar ol i bawb gael eu diwallu o'r danteitliion, symudwyd i ystafell arall, lie y treulnvyd a dair i bedair awr mown modd dedwydd a ebysipus dros ben, Can wyd unawdau gan y rhai canlynoh—Mrs. Dr. Davies, y Parch, J, Rees (y curad), y Dr. Jones, y Mri. John Bowen, Thomas Lewis, a J. L. Jones. Canodd y cor amryw ddarnau tlws iawn. Ad- roddwyd darnan gwych gan Mr. J. L. Jones mewn dull doniol. Chwareuwyd ar y berdoneg gan Mr. John Llewelyn, Penygraig. Cyn ter- fynu, rhoddodd y Parch. J. Rees bleidlais o ddiolchgarwch gwresocaf i'r Dr. a Mrs. Davies am eu caredigrwydd digyffelyb i'r cor ac i'r Eglwys bob amser, yr hyn a dderbyniwyd gyda banllefau o gymeradwyaeth gan y cor. Hir oes iddo ef a'i deulu parchus ac anrhydeddus i wneuthur daioni, a bendith Duw fyddo arnynt yw ein gwir ddymuniad.-Eryr.
: GAERWEN.
GAERWEN. Nos Sadwrn, y 10fed cyfisol, drwy garedig. rwydd y Parch. G. W. Griffith, a'i briod, gwa- boddwyd aelodau CPr yr Eglwys, yn rhifo 70. ynghyd 4g atbrawon ac athrawegau yr Ysgol Sul, i swper oedd wedi ei barotoi ar eu cyfer yn y Rheithordy. Gwnaed perffaith gyflawnder a'r danteitliion blasus a o'u blaenau. Wedi digoni y dyn oddimewn, cafwyd gwledd i'r meddwl trwy gynal cyfarfod adloniadol, cadeirydd yr hwn ydoedd Mr. John Evans, Shop Newydd, a chafwyd anerchiad ganddo. Yna aed ymlaen yn y drefn ganlynol Unawd ar y berdoneg, Miss Hughes, R.A.M., Bradford House, Llangefni can, Mr. R. Jones, yr ysgol- feistr can, Gyda'r wawr," Miss J. Griffiths. Colliers' Arms deuawd, Heart apd Homes,'■ Mrs. Griffiths, Rheithordy, a Miss Hughes. Talwyd y diolchiadau arferol. Yna, cafwyd cynghorion tra buddiol gan y Rheithor. I derfynu y cyfarfod, cafwyd carol gan y cor. Rhoddodd Mrs. Griffith orange i bawb wrth ymadael. Hir oes iddynt yw ein dymuniad.— loan ap Risiart.
HIRWAUN.
HIRWAUN. CYFARpOD ADLONIADOL.—NOS Fawrth cyn y cliweddaf, cyubaliodd Gobeithlu eglwys St. Lleurwg, Hirwaun, y cyfarfod cyntaf o gyfres o gyfarfodydd a fwriedir gynal yn ystod nos- weithiau hirion y gauaf." Daeth cynulliad lliosog ynghyd. Cymerwyd y gadair gan y Parch. D. Arthur Lewis, ac aed trwy y rhaglen a ganlyn Dare to be a Daniel (Sankey), y Gobeithlu, dan arweiniad Mr. W. Hodge. Cyfeiliwyd gan Miss Annie Edmunds. Adrodd- iad, Miss Nellie Co^ deuawd, Miss Raohel Jane Edwards a Miss Anne Vaughan adrodd- iad, Mr. Bertie Gamblyn; adroddiad, Mr. Evan Lewis dadl, Mri. Edward Lewis ac Arthur Martin actio, Arthur Llwyd," gan Mr. John Bowen (Gwrgant) adroddiad, Miss Alice Bishop adroddiad, "Little Jim," Miss Lizzie Bishop; can, Miss Sarah Jane Hill can ddigrifol, Mr. Tudor Rhys; It is well with my soul" (Sankey), y Gobeithlu adroddiad, Afternoon Laugh," Mr. George Gamblin deuawd, "Gipsy Countess," Mr. -William I Edmunds a Miss Sarah Jones unawd ar yr accordeon, Mr. Edward Martin triawd, Misses Aubrey, Hill, a Julian adroddiad, Mr. Thos. Evans can ddigrifol, Where did you get that hat," Mr. Tudor Rhys adroddiad, My pretty dolly," Miss Gwen James; Miss Sarah Edmunds; adroddiad, The field of Waterloo," Mr. Sadge- more. Yna a.ed trwy Farce fechan, y gwahan- ol gvineriadau yn cael eu cynrychioli gan Miss Edith E. Jones, Miss Hannah Jane Jones (Llinos Hefryn), Mr. Arthur Barrett, Mr. Tudor nhys, a Mr. John Davies. Chwareuwyd ar yr harmonium gan Miss Aggie Rhys, organyddes yr t 'T.vys, i'r hon hefyd y mae clod mawr yn ddylear.sam ei llafur difliuo gyda gwaith yr eglwys ymhob modd. Terfynwyd un o'r cyfar- fodydd mwyaf llwyddianus ymhob ystyr, trwy dalu y diolchgarwch arferol i'r cadeirydd.— Craig y Llyn.
MANCEINION.
MANCEINION. Rboddodd cor eglwys St. Dewi eu gwasan- aeth mewn cyngerdd, nos Sadwm diweddaf, yc. Bowdon. Ardal ydyw Bowdon oddeutu wyth milldir o Fanceinion—lie iach, agored, a hyfryd, ar derfyn Sir Gaer, He y trigiana llawer o fonedd ein dinas, y rhai a wthiwyd y tu allan i'w therfynal1 gan alwadau masnach. Er's rhai blynyddoedd, y mae gan y Cymry ystafell i addoli ynddi ar y Sul, a gwneir y gynulleidfa i fyny bron yn gyfangwbl o forwynion gweini yn y palasdai oddiamgylch. Nid ydynt yn cyd- nabod yr un enwad mwy na'i gilydd, ond beunydd yn gytun yn moli ac yn cydnabod Duw eu tadau, ac yn iaith eu tadau teimlant ys hapus a thangnefeddus pob un yn synied y penill hwnw- Wele fod brodyr yn byw 'nghyd, Mor dda, mor hyfryd, ydoedd Tebyg i blew o fawr werth, Mor brydferth ar y gwisgoedd. Ceir gwasanaeth crefyddol bob Sul yn yr ystafell, a phregeth yn achlysurol gan bregeth- wyr rhai o enwadau crefyddol Manceinion a'r cylchoedd. Gweinyddir y Cymnn Sanctaidd oddeutu unwaith bob tri mis. Y mae caplan yr eglwys Gymreig, Manceinion, wedi bod yno fwy nag unwaith yn rhoddi iddynt waEanaeth Eglwys Loegr. Oyniialiant y moddion gyda rhoddion gwirfoddol, ac amcan y te parti a'r cyngerdd llwyddianus, nos Sadwrn diweddaf, oedd estyn tipyn o gymorth iddynt tuag at ddwyn y gwaith ymlaen yn y dyfodol. Yr oedd yrystateIl yn llawn o wrandawyr astud. Llyw- yddwyd yn ddeheuig gan y Parch. James Price, Manceinion a gwnaed sylwadau yn ystod y cyfarfod gan y Parch. Mr. Wainwright, Mr. Roberts, ac eraill. Yr oedd y datganwyr bron i gyd yn aelodau o gor eglwys St. Dewi, a gwnaethant eu rhan yn ganmoiiadwy iawn. Terfynwyd trwy ganu yr Anthem Genedlaethol.
YSTRADFELLTE.
YSTRADFELLTE. YR AKFENT.—Caed gwasanaethau neillduol, fel arferol, y tymor hwn. Pregethwyd gan y Parch. D. J. Evans, Aberaman; y Parch. W. Williams, eglwys Fair, Aberdar a'r Parch. H. R. Roberts, St. Ffagan. Yr oedd cynulliad da yn yr oil o'r gwasanaethau. Y NADOLIG.—Cynhaliwyd gwasanaeth yn y boreu am 10.30, a phregethodd y ficer, oddi ar Isaiah ix. 6. Hefyd, caed gweinyddiud o'r Oyiuun Bendigaid. GWLEDD.-Ddydd Llun, y 5ed cyfisol, rhodd- odd y Ficer gwledd o de a bara brith i aelodau yr Ysgol Sul. y cantorion, ynghyd a nifer mawr o'r plwyfolion-pawb ag oedd yn dewis bod yn bresenul-yn yr ysgoldy. Daeth nifer mawr yughyd, a phawb yn ymddangos eu bod yn mwynhau eu liunain yn y modd goreu. Yn yr hwyr, am 7.30, cafwyd cyngerdd yn yr un y lie, ac yr oedd yr adePad yn orlawn. Cymer- wyd rhan yn y canu gan Miss A. Jones a Miss E. W. Jones, y Ficerdy Miss Matthews, Plas- ydarran Miss Lloyd, Mr. J. Jones, Mr. M. Evans, Garegfawr; Mrs. Jones, Duffryn Nedd; &c. Rhoddodd y Ficer amryw lyfrau i'r sawl oedd wedi bod amlaf yn yr Ysgol Sul yn ystod y flwyddyn ddiweddaf, yn gynwysedig o Lyfrau Gweddi Gyffredin, &c. Talwyd y diolchgarwch gwresocaf i Mr. a Mrs. Jones, y Ficerdy, am eu mawr garedigrwydd ar yr achlysur presenol, yr hyn a gydnabyddwyd gyda hyfrydwch a llawenydd, a'r dymuniadau goreu am flwyddyn newydd dda i bawb,— Un o'r lie,
LLANPUMSAINf.
LLANPUMSAINf. Symudodd Haw angau un o ddarllenwyr mwyaf eyson Y LLAN yn yr ardal hon, y Sul olaf yn yr hen flwyddyn, sef Mr. James Davies, Noethlwyn, yn 73 mlwydd oed, ac hebryngwyd ei weddillion marwol y dydd Gwoner eanlynol i dy ei hir gartref yn mynwent Llanpumsaint, lie y gorwedd cyrff rhieni yr aufarwol Brutus. Er fod yr hin yn oer, a'r ffyrdd yn anhawdd eu teithio, daeth ynghyd liaws o berthynasau a chyfeillion yr ymadawedig i dalu y gymwynas olaf iddo. Gwasanaethwyd gan y Parch. J. Lloyd, B.D., ficer Llanpumsaint, yr hwn hefyd a bregethodd yn addas i'r achlysur. Gadawodd weddw ac wyth o blant i alaru ar ei ol, un o ba rai ydyw y Parch. E. Davies, B.A., Cwmtillery, llythyrau dyddorol yr hwn sydd yn ymddangos yn bresenol yn Y LLAN, Yr aedd hefyd yn y cynhebrwng nai yr ymadawedig, y Parch. J, Lloyd, R.A., Glasgwm, ei frawd, a lliaws o berthynasau o bell ac agos, Bu yr ymadawedig am flynyddau lawer yn aelod ffyddlawn yn eglwys henafol Xjlanpumsaint, ac ni welid ef yn eisiau fel rheol ar y Sul, ao yn enwedig ar y prif wyl iau, er fod ganddo gryn ffordd i ddyfod. Yr oedd yn Eglwyswr selog a deallus, ac yn hynod am ei atebion ffraeth, a'i synwyr cyffredin cryf. Ië, hen wladwr anwyl ydoedd—Davies, Difwlch ei alluoedd Da, a dewr hyd ei diroedd- Tad meibion enwogion oedd. lonawr yr ail yn y rhych-rhoddwyd ef, Rhyddhad yw o'i oer-nych Nid anffawd oedd. ond Henffyc^ Well i wlad ei Geid gwyvlt. -Creid'iol
DOWLAIS.
DOWLAIS. GUILD DEWI SANT.—Nos Fercher, y 7fed cyfisol, cynhaliwyd cyfarfod adloniadol perthyn- ol i'r gymdeithas ufchod yn yr ysgol ddyddiol, dan lywyddiaeth y Parch. D. Eval,1.Er fod y tywydd yn anffairiol, cafwyd eyiinlliad pur dda, a chyfarfod hwyliQg. Yr oedd y rhaglen y fel y caulyn Anerchiad gan y llywydd acl- roddiad, Y morgrugyn a sioncyn y gwaii Mr. Diavid Davies; unawd ar y crwth, Mr. J. R. Jones adroddiad, Y Danchwa,' Mr. John Powell; can, Little Daisy,' Miss E. M. Lewis unawd ar y crwth, Mr. J. R. Jone. Beirniad- aeth ytraethawd ar 'Hanes Dafydd.' Daeth saith traethawd i law, y rhai a fawr ganmolid gau y beirniad. Y goreu ydoedd eiddo Mr. Isaac Davies, a derbyniodd y wobr, yr hon a roddwyd gan y Rheithor, Adroddiad, 'Twr Babel,' Mr. Ben Davies; can, Mr. Morgans unawd ar y Cornet, Mr. D. R. Ford Christy Stump Speech adroddiad, I Y Cardotyn,' Mr. W. Morgan dadl, I The Merchant of Venice,' gan bump o fechgyn can, My Birthday,' Mr D. J. Jones; darlleniad. Mr. W. Evans. Y buddugol ar yr araith ddifyfyr ydoedd Mr. J. R. Jones. Yn ystod y cyfarfod canwyd, hen benillion Cymreig gan Mr. Morgan Lewis. Ter- fynwyd drwy ganu Duw gadwo y Fren- hines.' CYNGERDD.—Nos Iau, yr 8fed, cynhaliwyd cyngordd yn yr Oddfellows Hall, er budd Mr. I Carter, Penydarren. Cafwyd cyngerdd wir- j ioneddol dda ymhob ystyr. Ni ddaeth y Dowlais Glee Party i'r llwyfan. Fel a ganlyn oedd y rhaglen :-Unawd ar y berdoneg.. Codiad yr Ehedydd,' Mr. W. Morgan; can, By the fountain,' Madame Williams-Penn can, Maid of Athens,' Eos Wenallt unawd ar y delyn, Adieu my native country,' Ap Pearce can, Angus Macdonald,' Miss Kate Morgan can, Soldier Jim,' Mr. Tom Lewis can ddigrifol, Mr. W. C. Williams triawd. Memory,' Madame Williams-Penn, Miss Kate Morgan, ac Eos Wenallt; can, 'Never again,' Miss Kate Morgan deuawd (telyn a pherdoneg), Greek Pirates' Chorus,' Ap Pearce a Mr. Harry Evans; can, Milwr Dewr,' Eos WenaUt unawd ar y delyn, Codiad yr Haul,' Ap Pearce can, The song that reached my heart,' Madame Williams- Penn; ein, I In cellar cool,' Mr. Tom Lewis; unawd ar y berdoneg, Mr. W. C. Williams can ddigrifol, Mr. W. C. Williams pedwarawd. Good Evening,' Madame Williams-Penn, Miss Kate Morgan, Eos Wenallt, a Mr. Tom Lewis. Cyfeiliwyd gan Mr. Harry Evans. Cafodd y cantorion encore un ac oil. Mae clod rnawr yn ddyledus i'r Parch. T. Lloyd a'i clod inawr yn ddyledus i'r Parch. T. Lloyd a'i gyfeillion am eu trafferth yn y mudiad dyn- garol, a mawr hvderir y bydd elw t-ylweddol i Mr. Carter. Terfynwyd trwy ganu yr Anthem Genedlaethol. Y NADOLIG.—Erbyn hyn mae Nadolig wedi d'od a myn'd ond, fel pob blwyddyn flaenorol, mae y plwyf wedi bod yn fyw i'r amgylcliiad, oherwydd fod yr Eglwys a'i changhenau, sef yr Eglwys Gymreig, Pengarnddu, Pant, a Gelli- faelog, wedi cael eu Christmas Tree, cyfarfod- ydd adloniadol, &c. Mae yr Ysgolion Sul yn hynod o lewyrcbus, a'u banciau cynilo bron yn cyrhaedd y cyfanswm o fil o bunau. Rhodda hyny achlysur o gysur a mwynhad i'r Rheithor a'i gyd-offeiriaid. Rhagddo yr elo y gwaith da yn y lie.
SANT FFAGAN, ABERDAR,
SANT FFAGAN, ABERDAR, SWPE:R.-Y dydd cyntaf o'r flwyddyn newydd, cafodd aelodau cor St Ffagan (yr Eglwys Gymreig), a ch6r St. Winifred (yr E, wN s iel s- nig), ynghyd a'r holl swydùogion yn y ddwy eglwys, eu hanrhegu gan y ficer, y Parcli. Evan Bevan, gyda swper mawreddog. Gwelodd hefyd yn dda i wahodd mamau gweddwon pob un o'r aelodau, a gwragedd pob swyddog, hyd nes y daeth tyrfa fawr yn ynghyd—yn ibifo 0 200 i 300. Yr oedd cyflawnder o fwyei wedi ei barotoi, a da genym gofnodi fod pawb wedi eu llwyrfoddhau. Ni a obeithiwn y bydd hyu yn symbyliad i ragor o ddiwydrwydd yn y dyfodol. Yn yr hwyr, cafwyd cyfarfod byr odali lywydd- iaeth y Parch. H. R. Roberts, yn cynwys can- iadau gan y côr, a chan bersoiiau unigol. Cynygiwyd diolchgarwch i'r Ficer gan Mr. E. Edwards, y warden, mewn araith fer aplinvr- pa.sol, gan gynghori pawb i gydweithio a'r Ficer, fel y byddo i'r Eglwys Iwyddo rhagor do yn y dyfodel. Yna, gaIwyd ar Mr. W. Jones i eilio y cynygiad, yr hwn a ddywedodd ei fod wedi gweled llawer tro ar yr achos Eglwysig yn y plwyf, ond nid erioed mewn cystal Eyflwr ag yn bresenol. Anogodd yntau bawb i fod o ddifrif gyda'r gwaith pwysig o weithio yn ngwinUan yr Arglwydd. Y Ficer, mewn ateb- iad, a ddyweaodd ei fod o wae!od ei galon yn falch o roddi y wledd iddyot, pe b'ai yn unig ond am y croesawiad tywysogaidd a gafodd ar ddiwrnod ei osodiad yn y plwyf. Ddywedodd na wnai byth anghofio y caredigrwydd hwnw. Sylwodd yntau ar y pwysigrwydd o gydweithio fel un corff, ac yn enwedig yn awr, am fod y plwyf wedi ei eangu. Yr oedd yn bresenol y Parchn. J. Jones-Lewis, y curad cynorthwyol. a D. Phillips, enrad Margam, brodor o'r plwyf hwn.
FERNDALE.
FERNDALE. MAHWOLAETII AU.—Mae genyf yr wythnos hon y gorchwyl pruddaidd o gofnodi marwol- aeth Mrs. Gibbon, anwyl briod Mr. William Gibbon, yr hon a fu farw lonawr 2. Hefyd, marwolaeth baban Mr. a Mrs. Edwards, Green Hill, yn bythefnos oed. Da genyf ddeall fod Mrs. Edwards yn gwella yn raddol. Mae angau wedi bod wrth y gwaith o dori i lawr amryw o'n cymydogion anwylaf, ac y mae pobpeth o'n hamgylch yn dywedyd wrthym :—" Am hyny, byddwch chwithau barod canys yn yr awr ni thybioch y daw Mab y dyn." TE PARTI.—Ddydd Llun cyn y diweddaf, cafodd plant YsgoSion Sul y lie hwn wledd o d6 a bara brith, rhoddedig gan y Mri. D. Davies a'i Gwmni. Ymgasglodd plant ysgolion yr Eg- lwys yn yr Ystafell Genhadol, lie yr oedd gwledd ardderchog wedi ei pharotoi ar eu cyfer. Gweinyddwyd wrth y byrddau gan amryw o garedigion yr Eglwys, a llwyr fodd- lonwyd pawb. Yn yr hwyr, cynhaliwyd cyfar- fod adloniadol hynod lwyddianus, pryd. y llyw- yddwyd gan Mr. J. S. Jones. Yr oedd trein- iadau y wledd dan arolygiaeth Mr. isamael Thomas. YMADAWIAD MR. J. S. JONEI.T-Y mae y brawd uchod ar ymadael oddiyma am Goleg Llanbedr. Bu yma yn gwasanaethu fel dar- llenwr lleygol, ac y mae gair da iddo gan bawb o'i gydnabod. Dymunwn lwyddiant iddo ddy-* fod allan yn Ilwyddianus. Y BANC CYNILO.-DdvdCi Sul, talwyd allan yr arian i blant Eglwys St. Paul ac Eglwys Crist. Yr ysgrifenyddion ydynt, Miss Runkm a Mr. Samuel Thomas trysorydd, y Parch. J. Rees (Cyrnro Coch).-Didyiizas.
CAERNARFON.
CAERNARFON. CANU MAWL.—Da genyf alia dweyd fod y canu yn eglwysi ein tref yn gwella yn barhaus, a gweithgarwch di-ildio yn cael ei arddangos gan y gwahanol arweinyddion er cael caniad- aeth y cysegr yn deilwng o denil y Duw gor- uchaf. Teimlir er hyn fod eisiau cael mwy o unoliaeth-cael pawb i ganu yr hyn sydd i'w ganu. Hoff genyf bob amser gydnno mewn canu y Salmau, ac nid eu darllen. Credwyf na fwriadwyd hwynt ond i'w eanu, yr hyn sydd yn rhoddi gogoniant ar drefn ein Ileglwys. Dylai pobpeth gael ei le ei hunan yn ol hen arferiad yr Eglwys Gyntefig, a pho mwyaf Eglwysig yr awn, cawn bob amser yr Ymrnillduwyr yn can- lyn ein hoi, nes erbyn heddyw yr eir ymlaen yn rhai o addoldai ein tref mor debyg nes bron peri i'r gynulleidfa gredu en bod yn addoli yn yr Eglwys Lan Gathohg. Nid oes perygl myned yn ormod o Eglwyswyr, am fod genym dyst- iolaetli gadayn Gair Duw o'n tu. Mwy etc o nodweddion Eglwysyddiaeth fyddo yn llenwi ein temlau, er cyraedcl yr amcan mawr o'i fodd- loni Ef. DIRWEST.—Dyma rinwedd anhebgorol sydd raid ei gysylltu a chrefydd wirioneddol. Barn dysgedigion pob oes ydyw fod yn rhaid bod yn hollol glir ar y pen hwn cyn y gellir dyfod i fyny a gofynion y grefydd Gristionogol. An- hawdd sylweddoli pa fodd y mae rhai dynion yn meddwl y gallant foddloni Duw drwy ym- wneyd a meddwdod, yr hwn sydd yn damnio cymainL o eaeidiau gwerthfawr bob blv/yddyn. Credwyf ein bod fel Eglwyswyr ar y blaen gyda'r mater hwn, ond mae eto le i wneyd mwy yn y cyfeiriad hwn. CYDNABOD YR EULWYS GAN DDOOTOK YM- NEILLDTTOL,—Nos Sul diweddaf, traddododd y Parch, John Hughes. D.D., gweinidog Engedi, oapel perfchyuol i'r Methodistiaid CaMinaidd yn y dref hon, bregeth yn yr hon yr a^olvgai golled- ion y flwyddyn ddiweddaf. alwoctd sylw y gynulleidfa at nifer o enwogion yr Eglwys. oeddynt wedi en galw oddiwrth eu gwaith at eu gwobr. Dywedwyd wrthym fod y ganmol- iaeth a roddodd i'r Eglwys wedi peri llawer o syndod i eLou yr addoldy hwn. Ond yr
HYNAFIAETHAU.
gael. Yr oedd mor anhawdd iddo ddeall rhai o'r cerddoriaethau sydd yn cael est gosod o'n blaenauyn y dyddiad hyn ag a fyddai iddo ddeall Hebraeg neu Sanscrit. Cerddoriaetli, yn ei farn ef, ydy W gwisgiad ac addurniad y per- seinedd (melody) mewn peroriaethau cymysg- edig inawreddog, yn creu sain, a byddai mor hawdd ganddo ef ddeall cerddoriaetli heb ber- seiaedd (melody) a deall barddoniaeth neu rydd- iaith heb ramadeg.—O'r Ilia. a' I London News, Medi 7, 1889.