Y Llan

RHYL. Ddydd Gwener, loxxawr 9fed, cynhaliwyd yti yr Ysgoldy Cenedlaethol. Wedi dar lien cofoodion y festri ddiweddaf, gosodwyd gerbroix y cyfartod, gan y ficer, gVllygiad Mr. 11,. Bamlord Hesketlx, Gastell y Gwych, i roddi ■; rercios newvdd yn eglwys St. Thomas. Y mae yn ymddatngos fod y boneddwr uchod "6 Ii addaw y Teredos hyn yn adeg y diweddar ArclHhliaeon Morgan, ac yn awr yr oedd yn uyiiiLuio aduewyddu ei addewid, ar y sail y hyddai i'r rhodd fod yn dderbyniol gannifer o'r g'wrandawyr sydd yu arfer mynychu eglwys St. Thomas. uwyd fod y reredos sydd yn awr yn yr eglwys lion, yr hwn roddwyd gan y diweddar 4'oneddwr liaelfrydig, Thomas Win.- ¡d/on, Ysw., i gael oi symud i c-Iwvs St. loan. Plt'idieisiodd 17 o biaid ei symnd, a 3 yn jsfbyn. Nid oes genym ond goheithio y bydd i hyn gael 9 ei garioymlaeu hob acltosi anghydfod ymhlitli yr Eglwyawyr yu eip. tref. Nos Ian diweddaf, cymerodd tanleyn Merton House, Russell-road, preswylfa Mr. Lukyn, dentist. Achoswyd y cyfryw trwy ddymchwel- iad paraffin lamp. Yr oedd yr holl ddodrefn a losgwyd wedi eu liyswirio.-Ab Trebnr.

NODION 0 DDEONIAETH Y RHOS Erbyn hyn y mae tymor y gwyliau drosodd, ac y mae yn dda genym sylwi mor ystyriol y mae pobl wedi bod w.-th y tlawd a'r amddifaid yn ystod y tymor hwn eto. Y mae caredig- rwydd fel hyn yn gysur a dedwyddwclx i'r der- by niwr, ac yn bleser i'r rhoddwr. ABERGELE. Drwy ymdrech a thiriondeb y Parch. D. Evans, y Deon Gwladol, rhanwyd cryn lawer o dunelli o lo ymysg tlodion y lie. Hefyd. caf- odd mfer liosog o wyr cedranus y plwyf wledd yn Neuadd y Dref o dan arolygiaeth yr un bon- eddwr. COLWYN. Coeden Matlolig.-bu hon yn goeden iirwyth- lawn y tro hwn, a dygodd bron f50 i gronfa yr Eglwys. GWLEDD 0 DE. Trwy garedigrwydd Mrs. Taylor a boneddig- esau eraill, ar y 29ain o'r mis diweddaf, anrheg- wyd plant yr Ysgol Stil, yn rhifo dros 150, a gwledd o de. Yn yr hwyr, ar yr un dydt], daeth y plant ynghyd eto i fwynhau eu liunain gyda darluniau y Magic Lantern. Cynygiwyd diolchgarwch i'r boneddigesau sm eu caredigrwydd gan y ficer, y Parch. D. Pryce Jones, ac eiliwyd ef gan y curad, y Parch. T. H. Vaughan. Wrtli fyned allan o'r Assembly-room, cafodd yr oil o'r plant bub i eurafal a darn o deisen. DYDD NADOLIG. Am 8 o'r gloch y boreu, gweinyddwyd y Cymun am 11, llafarganwyd y gwasanaeth gan y Parch. D. Pryce-Jones, a pbregethlvyd yn Saesneg gan y Parch. T H. Vaughan. Yn yr lxwyr cafwyd gwasanaeth a phre-eth yn Gymraeg, pryd y pregethwyd i gyuuUeidfa liosog gan y Parch. John Orittiths, Colwyn Bay. Yn ystod y gwasanaethau, cauwyd amryw garolau. SWPF It YR COR. Ar yr 2il o r uiiS hwn., daeth aelodau y coran Cyinrtig a Scisnig, yn rhifo 60, ynghyd i'r Assembly-room. Yr oedd yr oil a sisteddasant i fwynhau y swper yn rhifo 80. Cafwyd anereh iadau pwrpasol gan amryw o'r boneddigion oedd yn bresenol. Ar ol symud y byrddau, daeth llawer o ieuenctyd y pentref i fewn, a difyruliant eu hunain hyd 11 o'r gloch trwy ddawnsio, a gwrando ar Miss Evans, Rhuddlun, ac eraill yn canu. Dymunwn dalu diolch i Miss Nellie Lloyd,. Ship Hotel, am ei charedigrwydd yn cyfeilio mor fedrus ar y berdoneg ar yr amgylchiad. Yn ystod y Gwyliau y mae y Ficer (y Parch. D. Pryce Jones) wedi rhanu glo, gwlanen, cig, a phethau eraill i dlodion y plwyf. COLWYN BAY. Yr oedd yr eglwys wedi ei gwisgo erbyn y Nadolig, ac yr oedd y cyfan yn dangos fod gofal 11 C, 11 ac ewyllysgarwch yn meddianu y rhai a ym- gymerasant 4'r gwaith. Nos ddiweddaf or hen flwyddyn, cynhaliwyd wotchnight service yn St. Paul. Yr oedd yno gynuihad lied dda. LLY8FAEN. Cynhaliwyd Plygain yn eglwys y plwyf hwn foreu ddydd Nadoli,, a daeth cynulleidfa dda ynghyd er mor arw ac ystormus y tywydd. Gwasanaethwyd yn bwrpasol gan y Itheithor, a daeth lliaws o'r cantorioii ymlaen, a'r oil yn yr hwyl oreu i ganu. Canwyd amryw o garolau Ar ol canu emyn, terlyuwyd y gwasanaeth trwy weddi gan y Rheithor, ac aeth pob un i'w gar- tref wedi ei foddloni yn fawr. ST. SIOR. Y mae yn dda genym weled yr ymdrechion a wneir yn y plwyf hwn i gasglu arian tuag at adeiladu eglwys newydd. Y mae ei gwir eisiau, a gobeithio yn fawr y cawn glywed fod yna ym- drech diflino wedi meddianu y plwyfolion, a bod dydd yr fglwys newydd heb fod ymhell. Dy- munwn i cbwi yn y flwyddyn newydd yma wir lwyddiant a rhwyddineb yn y cyfeiriad a nod- wyd.

NODION 0 NEFYN. Dydd Nadolig.—Cynhaliwyd gwasan- aethau Dwyfol yn Eglwys St. Mair. Cyn- haliwyd y gwasanaeth boreuol am 10, pryd y gweinyddwyd y Cymun Bendig- aid gan y Parch. R. T. Jones, y ficer. Yn y gwasanaeth hwyrol, am 6, canwyd amryw garolau gan y cor, a thraddodwyd anerchiad amserol a phriodol gan y Ficer, yn nghwrs pa un yr eglurodd natur a dyben Gwyl y Nadolig, ynghyd a'r modd i'w chadw yn briodol. Yr oedd eglwysi St. Mair a'r Morfa wedi eu haddurno yn ddestlus gan amryw foneddigesau a boneddigion. Nos Galan.—Cynhaliwyd y gylchwyl lenyddol gyntaf mewn cysylltiad do, Undeb Eglwysig Nefyn, yn Ysgoldy Penbryn Holborn, Nefyn. Llywyddwyd y cyfarfod gan y Parch. R. T. Jones, B.A., ficer Nefyn, ac arweiniwyd gan Eos Llechid. Enillwyd ar y traethawd ar Y Flwyddyn Eglwysig,'gan Mr. Humphreys, ysgolfeistr, Bodfean. Y traethawd ar lawn ymddygiad yn Nhy Dduw,' gan Miss Elizabeth Ann Jones, Bryncynan, Nefyn; a'r traethawd ar 'Ddylanwad Main,' gan Mrs. Elizabeth Jones, LIannor. Enillwyd ar y penillion ar Adgyfodiad Lazurus,' a'r englyn i'r Ystorm,' gan Mr. R. H. Da vies (Ap Gwallter), Bodfean. Yn y gystadleuaeth gerddorol, enillwyd gwobrwyon fel y canlyn :—Canu ton ar y geiriau 'Ar y cefnfor mawr tymhestl- og,' &c., cor o blant o Eglwys Nefyn. Canu y don 'Woodward,' ar y geiriau Blant ffyddlon Seion dewch,' &c., parti perthynol i Eglwys Nefyn. Canu y garol Llawenhawn,' allan o'r Carolydd,' cor o blant o Eglwys Nefyn. Canu y garol 'Pa beth yw'r Gwawl,' allan o'r Carolydd,' parti o Eglwys Nefyn, a pharti o Eglwys Llannor yn gyd-fuddugol. Ar yr unawd (i feibion) '0 tyr'd yn ol, fy ngeneth wen,' &c., dyfarnwyd Mr. R. H. Davies (Ap Gwallter), Bodfean, a Mr. J. R. Humphreys, Nefyn, yn gydfuddugol. Ar yr unawd (i ferched) I Myfi sy'n magu'rbaban,' &c., ni I ddaeth ond un ymlaen i ganu, sef Miss Ellen Peame, Ficeydy, Nefyo, a dyfarn- wyd hi yn wir deilyngu y wobr. Y goreu ar y par o hosmau ydoedd Miss Ann Parry, Maes, Nefyn ac ar y sak patch- work, Mrs. Elizabeth Jones, Llannor. Canwyd amryw o ganeuon chwaethus a dyddorol yn ystod y cyfarfod gan Glan Peris Mri. J. R. Humphreys, Nefyn Mr. John Williams, Bodfean; Mr. Davies, a'i barti, Bodfean, a Mr. Owen Jones, a'i barti, N ufyri. Yr oedd y cyfarfod yn llwyddiant ymhob ystyr. Griffith Hughes.

MR. TAYLOR-ELLIOT WEDI MARW Ar y 12fed o'r mis hwn, ar ol byr gys- tudd, yn Scruton Hall, Bedale, bu farw Mr. Taylor-Elliott, mab ieuengaf Mr. George W. Elliot, M.P., ac wyr Syr George Elliot, Barwnig, A.S.

MARWOLAETH MRS. RANDELL, LLANELLI. BoreVt ddydd Mawrth diweddaf, bu farw Mrs. liandell, mam Mr. D. Rand ell, A.S. Ni chafodd ond tuag wytnnos o gystudd. Yr oedd iddi barch mawr gan bawb a gafodd y fraint a'r pleser o'i had- nabod, a diamheu y teimlir colled fawr ar ei hoi.

TWYLL HONEDIG YN LLANBERIS. Yn y Llys Heddgeidwadol a gynhal- iwyd yn Nghaernarfon ddydd Gwener, traddodwyd J. R. Jones, Llanberis, i sef- yll ei brawf yn y brawdlys ar y cyhudd- iad o godi arian drwy dwyll. Haerai y diffynydd ei fod wedi ei awdurdodi gan Mr. J. R. Griffiths, Glynperis, i gasglu yr arian, ac felly iddo gael y £ 5 gan yr erlynydd.

MARW YN 103 MLWYDD OED. Boreu ddyddLlun diweddaf, bu farw hen wraig o'r enw Sarah Hayter, yr hon oedd yn byw mewn elusendy yn Salis- bury, yn gant a thair mlwydd oed. Yr oedd ei golwg a'i chlyw wedi gwaethygu 9 0 i raddan, ond yr oedd ei dealldwriaeth yn hynod dda. Ei harferiad ydoedd myned i'r gwely yn gynar yn y nos, a chodi tua haner awr Wedi saith yn y boreu.

MARW YN Y TLOTTY YN 103 MLWYDD OED. Y mae hen wr o'r enw John Middleton, yr hwn oedd yn gant a thair mlwydd oed yn mis Medi diweddaf, newydd farw yn Nhlotty Dartford, lie y bu yn byw ar garedigrwydd y trethdalwyr oddiar fis Mehefin, 1869. Ni fu erioed yn briod. Yr oedd wedi cadw ei synwyrau o fewn ychydig ddyddiau i'w farwolaeth.

MARWOLAETH MRS. LEIGH, LLANFABON. Drwg genym hysbysu am farwolaeth y foneddiges hawddgar a charedig, Mrs. Leigh, priod y Parch. D. Lsigh, Llan- fabon, yr hyn gymerodd le ar yr Sfe(k cyfisol, er galar y teulu a phawb o'i chyd- nabod. Cyclymdeimlir yn ddwys a'r Parch. D. Leigh a'r teulu yn eu trallod blin. Nerth a gaffont oddiuchod i ddal y ddyrnod, ac i ddywedyd, Dy ewyllys Di a wneler."

MARWOLAETH Y DR. THOMAS, Y MEDDYG ESGYRN. Boreu Mawrth cyn y diweddaf, bu farw y Dr. Hugh 0. Thomas yn ei bres- wylfod, 20, Nelson Street, Great George Square, Lerpwl. Mab ydoedd y Dr. Thomas i'r diweddar Mr. Evan Thomas, y meddyg esgyrn poblogaidd o Lerpwl. Yr oedd y Dr. Hugh Thomas yn boblog- aidd iawn gyda'r dosbarthiadau gweith- iol, ac yr oedd ei fusnes meddygol yn eu mysg yn dra eang. Yr oedd hefyd yn feddyg i amryw gymdeithasau cleifion.

DALFA RYFEDDOLO LYSWENOD. Hysbysir am ddalfa anghyffredin o lyswenod yn Sutterton, Swydd. Lincoln. Yr oedd nifer o ddynion yn ysglefrio, a chymerasant yn eu penau i dyllu y rhew mewn manau neillduol. Wedi tori am- ryw dyllau trwodd, er eu syndod gwthiai haig o'r pysgod uchod eu penau i'r wyneb er mwyn cael a wyr ac yn y dull yma llwyddasant i gymeryd cymaint a 168 o bwysi o honynt. Dyma y ddalfa fwyaf nodedig o lyswenod yn y Fens y gwyddis iddi erioed gymeryd lie.

MARWOLAETH DDYCHRYNLLYD YN GLASGOW. Ddydd Mercher diweddaf, adroddai heddgeidwaid Glasgow ddarfod i William Hood, 55 mlwydd oed, un o swyddogion y sirydd, farw mewn modd arswydus, y nos Fawrth cynt, mewn ty yn South Portland-street, Glasgow. Yr oedd wedi ymneillduo i'w ystafell, ac ni welwyd ef wedi hyn hyd nes i'w wraig, wedi myned i'r ystafell, ei ganfod yn gorwedd ar draws y tan, yn hollol farw, gyda'i wyneb wedi ei losgi ymaith yn llwyr.

RHODDI El HUN AR DAN YN YR EGLWYS. Gohebydd o Havre (Ffrainc) a fynega ddarfod i ddyn ag y tybir oedd' yn wall- gof, gyflawni hunanladdiad dychrynllyd mewn dull dyfeisgar dros ben yn eglwys St. Michael tra yr ydoedd y gwasanaeth hwyrol yn myned ymlaen. Yr oedd wedi trwythio ei ddillad mewn paraffin oil, a rhwymo llinyn o amgylch ei wddf, .J yn gydiol wrth yr hwn yr oedd blychau matches -yn guddiedig dan ei ddillad, ynghyd a darnau o goed wedi eu tori a'u hollti yn deneuon, a'u gwlychu yn yr olew. Yna aeth i'r eglwys yn llechwr- aidd, rhoddodd paraffin ar blat dan y llseyji yr ^ibtedd^i arno, a rhoddodd dan ynddo. Mewn eiliad, yr oedd wedi ei orchuddio a fflamau. Rhedodd gofalwr yr eglwys ato, a rowliodd am dano ryw- beth mawr agosaf i law, a llwyddodd i roddi allan y fflamau, ond nid heb losgi ei ddwylaw yn dost yn yr ymgais. Modd bynag, yr oedd y dieithr-ddyn erbyn hyn wedi marw. Symudwyd ef i'r marw-dy, ond yr oedd wedi ei losgi a'i anffurfio tuhwnt i adnabyddiaeth. Fel y gellid meddwl, creodd peth mor anghy- ffredin fraw dirfawr i'r rhai oeddynt yn, bresenol yn yr eglwys.

MARWOLAETH PRESBYTERIAD ADNABYDDUS. Bu farw y Parch. Alexander M'Leod, llywydd cymanfa eglwysig y Presby- teriaid Seisnig, ddydd Mawrth, Ionawr y 13eg, 1891. Yr oedd yn enedigol o Nairn, yn Ngogledd Ysgotland, ac yn 72 mlwydd oed. Graddiodd yn Mhrifysgol Glasgow. Ei ofal cyntaf ydoedd yr Eg- lwys Bresbyteraidd Gyfunol Ysgotaidd yn Strathaven. Ar ol hyny, bu yn aros yn Glasgow, a symudodd i Birkenhead yn 18G4. Cymerai ran bwysig yn mud- iad y Cyfundeb Presbyteraidd, ac efe oedd llywydd y gymanfa y llynedd.

HEN WRAIG YN LLOSGI I FARWOLAETH. Ddydd Mawrth, cyfarfyddodd hen fammaeth (nurse) o'r enw Mrs. Elizabeth Owen, yr hon a drigai yn Henry's Row, Bagillt, a marwolaeth ddychrynllyd. Pan wrth y gwaith o iiursio un o'i chymydog- ion gafaelodd tan yn ei dillad yn fuan iawn yr oedd wedi ei gorchuddio gan fflamau, ac yn ei phoen a'i dyryswch rhuthrodd i ganol yr heol. Neidiodd dyn ieuanc ati, ac yn fuan llwyddodd i roddi allan y fflamau, ond nid cyn i'r hen wraig gael ei llosgi yn arswydus. Diodd- efodd y poenau mwyaf dirdynol hyd dranoeth, pan y rhyddhaodd angau hi o'i gofidiau dychrynllyd. -0

Y DYN CRYFAF YN Y BYD. Sibrydir fod y dyn "cryfaf yn y byd ar fin talu ymweliad a'r wlad hon. Ei enw yw Louis Cyr, Americanwr. Dy- wedir i Cyr berfformio yn Efrog eWJdd gerbron pwyllgor cymwys, ac iddo yn onest gyfiawni y gorchestion canlynol, ymhlith eraill :—Codi dumb bell 2a2 0 bwysi i fyny oddiar lawr ag un Haw, ac yna ei dal i fyny a'i fraich ag un bys codi dau o bwysau, y naill yn 232 a'r llall yn 102 o bwysi dal ei wraig, yr hon sydd yn 118 o bwysi, ar ei en yn ddi- gryn, tra y crogai ar ben ysgol ac yn ddiweddaf, a'i gefn a'i ddwylaw mac yn codi platfform haiarnrwym, ar ba un yr oedd 18 o ddynion a dumb-bell 232 o bwysi, cyfanswm yr oil yn 3,337 o bwysi.

BWRDD YSGOL BANGOR. Gall y ffigyrau canlynol, a gymerwyd allan o Lyfr Glas Addysg, fod o ddyddor- deb i'n darllenwyr. Cyfeiriant o angen- rheidrwydd at y flwyddyn addysgol ddi- weddaf ond un :—Y grants a enillwyd gan bob un o ysgolion Bangor ar gyfar- taledd y presenoldeb Garth, 17s. 4c.; yr Ysgol Genedlaethol, 17s. (;c.; yr Ysgol Babaidd, 14s. 8c.; St. Paul, 18s. 2c.; 2 Bangor Uchaf, 15s. Trethi Bwrdd Ysgol- ion yn rhai o brif drefi Gogledd Cymru —Bangor, 5c.; Dinbych, 4c.; Wyddgrug, lie.; Caergybi, 6c.; Caernarfon, "I-c 2 "'2 Broughton, Is.,3-1-c Beumaris, 8c.; Dol- 4 gellau, 10c.; Drefnewydd, 7c.; Llan- dudno, 3jC; Rhiwabon, 10c.; Amlwch, 6c.; Ffestiniog, Is. 3c.

GYRWR CAR POST WEDI RHEWI I FARWOLAETH. O'r holl ddamweiniau a'r marwolaethau a gymerasant le yn ystod y dryghin diweddar, nid ydym yn meddwl fod dim mwy tarawiadol wedi digwydd na'r un canlynol, a gymerodd le ychydig ddydd- iau yn ol, ar y ffordd rhwng Canterbury a Dover. Yr oedd hi yn noson oer enbyd, a'r eira yn gnwd tew, ond cychwynodd gyrwr car post o Canterbury yn yr amser arferol. Yr oedd swyddogion amryw o'r llythyrdai, lie yr arafai ar y ffordd er mwyn iddynt roddi y parseli yn y car, wedi sylwi nad oedd yn ateb eu cyfarch- iad y tro liwityn ol ei arfer, ond tybient ei fod mewn tipyn o natur ddrwg oherwydd yr oerni. Ond pan gyrhaeddodd lythyrdy Dover, cafwyd fod y dyn, druan, wedi rhewi yn gorn, a'r awenau yn ei ddwy- law, ac yn hollol farw. Arosai y ceffyl ohono ei hun wrth y manau cynefin, ac wedi clywed y drws o'r tu ol i'r cerbyd yn cau, cychwynai ymaith drachefn. —.

PRAWF PWYSIG YN MERTHYR. Cymerodd y prawf hwn le ddydd Llun diweddaf, yn Heddlys Merthyr Tydfil, gerbron yr ynadon canlynol :—Mr. W. M. North (cyflogedig), y Dr. Probert, Mr. W. Smyth, y Dr. Ward, Mr. T. Williams, a'r Dr. Dyke. Yr achwynyddes oedd Mary Williams, yr hon a breswylia gyda'i rhieni yn 7, Bell-row, Pentrebach, gerllaw Merthyr. Y mae ei thad (Mr. James Lewis) yn engine fitter yn Abernant, ac yn dych- welyd adref bob wythnos. Y diffynydd ydoedd Mr. Lionel Arthur Lindsay, arolygwr yr heddgeidwaid yn Merthyr. Tuag wythnos yn ol, etholwyd ef yn Brif Gwnstabl Sir Forganwg yn lie ei dad, sef y Milwriad Lindsay, yr hwn a ymneillduodd. Y mae y swydd yna yn werth tua chwe' chant o bunau y flwyddyn. Tua deg ar hugain oed ydyw y diffynydd. Dadleuid achos yr achwynyddes gan Mr. W. Beddoe, a amddiffynid y diffyn- ydd gan Mr. Abel Thomas, A.S., y bar- gyfreithiwr enwog. Ar yr 22ain o Hydref, 1890, esgo/odd yr achwynyddes ar fab, a dywedodd wrth ei rhieni mai y diffynydd oedd ei dad. Dywedodd fod y diffynydd wedi bod yda. hi ar amryw adegau, ac wed.i cyfiawni y weithred ddeuddeg o weith- iau. Gwadodd y diffynydd hyn oil, ac yn niwedd y prawf, cafwyd allan fod y cyhuddiad oedd yn ei erbyn heb fymryn o sail iddo. Felly, collodd yr achwyn- yddes y achos, ac enillodd y diffynydd enw da iddo ei hun.

DAMWAIN DDIFRIFOL MEWN CHWAREL. Tua dau o'r gloch prydnawn ddydd Mawrth, brawychwyd amryw weithwyr yn chwarel y Graig Ddu, Blaenau Ffes- tiniog, gan swn ffrwydriad. Rhedodd un Edward Ellis i gyfeiriad y lie y deuai y swn o hono, a chafodd olwg resynus neillduol ar Robert Jones, ohwarelwr yn byw yn Bethania. Yr oedd y Raw chwith wedi ei chwythu yn glir i ffwrdd, ac nid oedd dim ond dau fys ar y Ilaw arall. Ofnir hefyd fod un o'i lygaid wedi ei ddinystrio yn hollol, a chan i'w ddillad fyned ar dan mae amryw ranau o'i gorff wedi eu hanmharu yn drwm. Ychydig sicrwydd sydd i'w gael ynghylch y modd y digwyddodd y ddamwain, heblaw y gwyddis mai wedi myned i'r ty pylor yr oedd er ceisio rhyw ddefnyddiau ffrwydr- ol. Cymerwyd ef adref mor fuan ag y gallwyd, a gweinyddwyd arno gan y meddygon Jones a Roberts. Y mae yn dyfod ymlaen yn dda ar y cyfan, ac ystyried difrifoldeb y niweidiau a dder- byniodd y truan.

MARWOLAETH MR. ROBERT W. GRIFFITH, LLANDAF. Gyda galar diffuant yr ydym yn cofnodi marwolaeth Mr. Robert William Griffith, cyfreithiwr, Herbert Chambers, Caerdydd. Dygwyddodd hyn oddeutu chwech o'r gloch, nos Fawrth diweddaf, yn Nhy Dyfrig, Llandaf, preswylfod y boneddwr trancedig. Nid oedd Mr.. Griffith wedi bod yn hollol iach er's rhai wythnosau ond bu yn alluog mor ddiweddar a dydd Mawrth cyn y diweddaf i fod yn ei swydd- fa. Mewn gwirionedd, nid oedd dim yn ei flino ond ychydig anwyd. Ond boreu dranoeth, teimlai yn anarferol o sAl, a danfonwyd am y Dr. Vachell. Cynghor- odd y meddyg Mr. Griffith ar unwaith i aros yn y gwely. Ond y canlyniad fu iddo farw o enynfa yr ysgyfaint. Yr oedd y boneddwr trancedig yn M.A. o Gaer- grawnt, yn 53 mlwydd oed, ac yn frodor o Fryste. Priododd â merch i'r Parch. J. E, Gladstone, o Wolverhampton, a nith i'r Gwir Anrhydeddus W. E. Glad- stone. Heblaw ei fod yn ysgrifenydd i Arglwydd Esgob Llandaf, llanwai amryw swyddi pwysig ereill.

ETHOLIAD HARTLEPOOL. Er pan fu farw Mr. Richardson (y di- weddar aelod), y mae cynrychiolwyr y dd wy ochr ar y maes yn llawn bywyd ac yn ystod awr giniaw ddydd Gwener yn Hartlepool, anerchodd Mr. Furness, yr ymgeisydd Rhyddfrydol, oddeutu pum' cant o weithwyr oddiar ben lorry oedd wedi ei thynu gyferbyn a'r Tolldy. Car- iwyd pleidlais o ymddiried gydag ond ychydig yn erbyn. Wedi hyny, anerch- odd Mr. Furness gyfarfod ary Fish Quay, Old Hartlepool. Yn yr hwyr, cynhaliodd yr Undebwyr gyfarfod yn y Gladstone Coffee House, West Hartlepool. Hysbysodd y cadeirydd (Major Lander) mai y cwbl a ofynodd y Ceidwadwyr i Syr William Gray (yr ym- geisydd Undebol) ydoedd, a wnai efe wrthwynebu Home Rule, ac i hyny yr oedd wedi rhoddi ateb cadarnhaol. Y mae Mr. Ashmead Bartlett wedi addaw dyfod i gyfarfod mawr politicaidd Un- debol yr wythnos nesaf. Y mae cefnog- wyr Syr William Gray yn dwyn allan newyddiadur prydnawnol bychan a elwir Yr Undeb wr. Cymer yr etholiad le ddydd Mercher nesaf.

MR. GLADSTONE AR YMGILIAD MR. PARNELL. Y mae sylw Mr. Gladstone wedi cael ei alw at araeth a draddodwyd gan y Cadben Price, A.S. dros Devonport, yn yr hon y dywedai :— 1. Fod Mr. Gladstone wedi cynyg sedd I i Mr. Parnell yn y Cyfrin-gynghor, tra yr oedd achos yr ysgariaeth eto heb ei benderfynu. 2. Ni wnaeth Mr. Gladstone ond awgrymu fod i Mr. Parnell ymgilio am y presenol, yr hyn yn syml a olygai ei fod i gadw o'r neilldu hyd yr etholiad nesaf. Mewn atebiad, ysgrifena Mr. Gladstone fel y canlyn :— Anwyl Syr,—Mae y ddau ddatganiad a briodolir (yn anwireddus, gobeithiaf) i'r Cadben Price yn gau. Ni chynygiais i swydd o gwbl i Mr. Parnell; ac ynghylch ei ymgiliad, am yr hyn y siaradais a Mr. Morley, nid ymgiliad am y presenol mohono, ond ymgiliad yrwan. Gwnewch y defnydd a fynoch o hwn.—Yr eiddoch yn ffyddlawn, W. E. GLADSTONE. Castell Penarlag, Caer, Ion. 5ed.

Y CYFYNGDER YN YR IW^RDDON. Ddydd Gwener diweddaf, derbyniwyd y swm o £1,000 tuag at chwyddo y gronfa er cynorthwyo y cyfyngder yn yr IwerddoD. Ni chynwysai y swm hwn yr hyn allasai y Iihaglaw fod wedi dderbyn yn y Rhaglawdy. Ymysg y tanysgrifwyr, ceir y rhai canlynol :— £ s. D. Ei Mawrhydi y Frenhines 200 0 0 Mr. Goschen 100 0 0 Mri. Irambert, Newcastle-on-Tyne. 100 0 0 Due Cleveland 100 0 0 Syr John Bains, Wemyssay, N.B. 100 0.0 Ariandy Brenhinol yr Iwerddon 100 0 0 Ardalydd Northampton 100 0 0 Arglwydd ac Arglwyddes Carrington 100 0 0 Mri. East a'u Cwmni, Mayfair 52 10 0 Mr. John J. Hodges, Henley 50 0 0 Mr. G. Jameson, Bow St. Distellery 50 0 0 Arglwydd Brif Farnwr yr Iwerddon ol), 0 0 larll Essex 20 0 0 Y Barnwr Munroe 25 0 0 Ardalyddes Waddolog Craven 20 0 0" i Mr. W. Younger, Melton Mowbray 20 0 0 Y Milwriad Williamson, Lawers 20 0 0 Yr Is-Lyngesydd Mackenzie 20 0 0 Mr. Vernon, Wilton Place, Dublin 25 0 0 Mri. Todd, Burns, a'u Cyf., Dublin 20 0 0 Mri. Edmundson a'u Cyf., Dublin 25 0 0 Syr Croker Barrington a'i Fab 25 0 0 Yr Anrhyd. Percy Wyndhnm. 20 0 0 Mr. H. J. Turner, Lisson Grove. 26 5 0 Y Baruwr Warren 21 0 0 j larli Dartney 20 0 0 Mr. T. Erskine, Cambo Orail 25 0 0 Mr. R. Pyton, Edgbasron 25 0 0 Perclxenogion y Belfast KewsLetter 25 0 0 Perchenogion y Gentlewornan 10 0 0 —

CYNLLUN Y CADFRIDOG BOOTH. Y cyfanswm sydd wedi ei gasglu at gjmorthwyo cynllun y Cadfridog Booth i ddyfod a Lloegr o'i thywyllwch" ydyw ychydig dros £ 90,000, ac y mae £ 60,000 o hyny wedi eu talu i mewn. Y tuallan i Lundain, credir mai Glasgow sydd wedi cyfranu fwyaf. Y swm a anfonodd ydoedd £ 6,000.

MEDDWDOD GWR A GWRAIG YN BANGOR. Mewn cyfarfod arbenig o'r ynadon, a gynaliwyd yr wythnos ddiweddaf, dyg- wyd gerbron Thomas H. Jones a'i wraig, a fuont yn cadw tafarndai yn Ngbaer- narfon a Chwmyglo, yn cael eu eyhuddoi o feddwdod. Canfyddasid y par yn hwyr y noson cynt yn nghymydogaeth Plasllwyd-terrace, pryd yr oedd y wraig mor feddw nes yr oedd yn rhaid ei chario i orsaf yr heddgeidwaid. Dirwywyd y ddau i 5s. a'r costau. o

ARGLWYDD CROSS YN WIDNES. Arglwydd Cross ydoedd y prif siarad- wr mewn cyfarfod gwleidyddol a gyn- haliwyd yn Widnes nos Wener di- weddaf, yn yr hwn yr oedd yr aelod dros y rhanbarth (Mr. Edwards-Moss) yn anerch ei etholwyr. Beirniadai ei arglwyddiaeth y ffaith ddarfod i Mr. Gladstone, serch fod dyfarniad y Ddir- prwyaeth Arbenig yn myned yn erbyn Mr. Parnell a'i gymdeithion, eu cymeryd i'w gyfrinach. Dangosai digwyddiadau yr ychydig fiynyddoedd diweddaf nad oedd ymddired yn Mr. Gladstone, yn ei ddewisiad o ddynion nac yn ei lywod- ddysg- Ymreolawl; ac yr oedd efe yn gofyn i'r cyn-Brif Weinidog ddweyd mewn Saesneg plaen beth ydoedd ei lywod-ddysg Ymreolawl yn awr, wedi y rhwyg ymhlith y Parnelliaid. ^1

Y GWRTHRYFEL INDIAIDD. Y mae y Cadfridog Miles wedi hys- bysu dirprwyaeth o Indiaid gelyniaethus y rhaid iddynt roi eu harfau i lawr yn ddiamodol os ydynt am heddweh. Bernir mai hyn a wnant, a gall corwynt mawr a ddisgwylir roi terfyn ar yr holl ymladd. Ar ol brwydr Wounded Knee, cafwyd corff y Cadben Wallace yn agos i luesty Indiaidd. Yr oedd llawddryll wag yn ei law, a chan fod pump o ryfelwyr yn gor- wedd o'i amgylch, bernir ei fod wedi bod yn ymladd yn galed a hwynt cyn iddo gael ei orchfygu. Y mae hysbysrwydd o Pine Ridge yn mynegi fod Indiaid wedi ymosod yn sydyn ar nifer o ysbiwyr y Cadfridog Carr, a bod llawer o honynt wedi eu lladd. Adroddir fod yr holl le yn fyw o ysbiwyr gelynol. Y mae yr Indiaid wedi llosgi dau ysgoldy ac eglwys yn White Clay Creek.

DAMWAIN DDYCHRYNLLYD MEWN GLOFA. Brysneges o Troppan, yr hwn sydd ar y Cyfandir, a hysbysa fod ffrwydriad ofnadwy wedi cymeryd lie mewn glofa yn Polish Ostran. Gweithiai pedwar cant o ddynion yn y pwll pan ddigwyddodd y ddamwain, ond llwyddodd y mwyafrif i ddianc trwy y siafftydd cysylltiedig. Cludwyd pymtheg o gyrff i'r wyneb; a thy bid fod yno bump-ar-hugain yn aros heb eu darganfod. Pellebyr diweddarach o faes y gyflafan a ddywed fod y trychineb yn fwy alaeth- us nag y tybiwyd ei fod ar y cyntaf. Darganfyddwyd y pymtheg corff yn fuan ar ol y danchwa, a chludwyd 17 o fwnwyr i'r wyneb bron wedi eu gorchfygu gan yr awyr ddrwg yn y pwll. Cyfrifir fod deugain, a dweyd y lleiaf, wedi trengu yn y ddamwain. '♦ —

YMOSODIAD LLOFRUDDIOG AR ENETH. Hysbysir am ymosodiad o natur fileinig a llofruddiog a gyflawnwyd ar eneth 16 mlwydd oed, o'r enw Margaret Donnelly, yn Cogan, ger Caerdydd, y dydd o'r blaen. Ymddengys fod yr eneth mewn gwasanaeth yn y lie, yr hon, yn hwyr nos Sadwrn, a anfonwyd gan ei meistres i negesa i Benarth. Yn mhen enyd ar ol hyn, canfyddwyd hi yn gorwedd gerllaw pont y ffordd haiarn yn Cogan. Yr oedd yn hollol anymwybodol, ac wedi ei cham- drin yn greulawn. Ar ei gwyneb yr oedd amryw o archollion difrifol, tra yr oedd olion y gurfa a gafodd i'w gweled dros ei holl gorff. Cafwyd ei hesgidiau oddeutu dau cant o latheni yr ochr uchaf i'r bont, tra yr oedd y chweg nwyddau a gludal wedi eu gwasgaru yma ac acw ar hyd y ffordd. Y dybiaeth ydyw ddarfod i ryw berson gyfarfod neu oddiweddyd yr eneth yn y llecyn hwn ac iddi hithau, wrth redeg, golli y negeseuon. Bu yr eneth am rai dyddiau heb ddyfod i'w hymwyb- yddiaeth. Deallwn fod gwr priod, o'r enw John Davies, wedi ei gymeryd i'r ddalfa ar amheuaeth, a'i fod eisoes wedi bod o flaen yr ynadon. I

Y mae 3,000,000 o ddynion dibriod yuyr Unol Dalaethau Anrhydedda dy dad a'th fam gyd!a phu'ch, ufudd-dod, a diolchgarwch. Cyn i ni arwyddo unrbyw beth yn angherddol; dylem edrych pa ddedwyddwch a rydd i'r Rawl sydd yn ei berchen. >

oedd yn gwireddu y dywediad fod pob dyn dysgodig a diragfam yn rhwym o gydnabod yr Eglwys Gatholig, y wir Eglwys a sylfaenwyd ar sail yr Apostolion. Diameu fod dynion o safle y gwr parchedig hwn yn hiraethu am yr amser y symudir yr anbawsder, fel y gallant ddyfod yn ol i fynwes yr Hen Fam Dyma ydyw tuedd- fryd pob dyn mawr, cael dyfod yn ol o anial- "veh cymysgedig eowadaetlx i fwynhau awyr- gylch iach yr Eglwys gyntefig, pa un ydoedd yn y dechreu, ac sydd hefyd i barhau boll oesau y ddaear. Teimlwn yn rhwymedig i ddiolch i'r dyn da hwn am ei wroldeb a'i ouestrwvdd yu traethu y gwirionedd, er i hyny, efallai, anfodd- loni rhai. CLADDEDHLVETH TRKFWR PAKCHUS.—Ddydd Sadwrn, hebryngwyd y rhltn farwol o Mr. John Owen, saer llongau, Pool-lane, i dJ ei hir gartref, ynghanol galar cyffredinol. Gadawodd briod hawddgar a phlant lioif i alaru am briod gofalus a thad cavedig. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parch. T. W. Wynne-Jones, M.A., ficer, yr hwn yn yr eglwys, o barch i'r ymadawedig, a rcddodd yr hen emyn adnab- yddus hwnw allan i'w ganu— I Bydd myrdd o ryfeddodau," pryd yr ymunodd pawb. Drwg oedd genyf weled dau weinidog Ymneillduol yn troi yn eu holau. heb gymaint a'i liebrwng at ei olaf wely, er ei fod am hir amser wedi mynychu yr un addoldy. Gwir y dywedir y derbynia pawb barch gan offeiriadon ein Heglwys, heb ddangos z!1 11 gwahaniaeth tuag at neb. Hawdd y gellir go-lyn ar amgylchiadaa fel hyn, Pa le y mae y cariad honedig cydrhwng y gweinidogion a'u deiliaid ? Huna, frawd, daw engyl Duw I wylio llwch dy fedd, Cei eto dd'od i fyny'n fyw I brofi'r nefol wledd Ac 0 mor hapus fydd y cwrdd 0 amgylch bwrdd yr Iesu, Neb yno'n glaf, ond pawb mewn hoen O'i boen i'r Oen yn canu. GWEIXYDDIAD Y CYMTX YN Y TLOTY.— Boreu Sul diweddaf, cyfranwyd yr Ordinhad Fendigaid hon i aelodau y ty hwn gan ein parchus ficer, y Parch. J. W. Wynne-Jones. Kid yn ami y gwelir cymaint inewn tloty yn ufuddhau i'r gorchymyn hwnw, Gwnewcli hyn er cof am danaf," a welwyd yn y lie hwn. Y fttll delrulad hapus ydyw cael bod yn bre- senol, a gweled y gofal y mae otIeiriadan ein Heglwys yn gymeryd o sefydliadau fel hwn li t) brif egwyddorion y Gatholiji Eglwys ydyw gofalu am bob dosbarth o ddyuion, lie bymt(¿ y maent. Dyna yr esiampl a adawodd ein Biaenor Mawr, pan yma, ar y ddaear, Goialwch urn y saint." Yn "HE KVLD CYMUAEG YN CWYNO.—Yr wythnos ddiweddaf, ar dudalenau y newydd- hwn, gwelir cwyn ohcrwydd fod can Hotecl o'r newyddiadur clodwiw, y LLAN, yn dyfod tie!. Haws genyf gredu mai prinder v .i l'on oedd i'w lenwi, nes eu gorfodi i ail a;, i-i.ra cynyreliion eich gokebydd o Gaernar- f.»u. Oad beth bynag oedd ei amcan, gwir yr Leu (1-iywodiad, mai prin yw pob peth da. Gwyddom fod y wlad yn feddianol ar ddosbarth o ddynion y gvvna unrhyw beth eu boddloni, nes, erbyn beddyw, mai hoffwaith y dosbarth hwn yw gwrthod darilea y Beibl, am fod gan- ddynt yr Herald Cymraeg. Anghredant bob gwirionedd, a llyncant bob peth a ddywedir crau yr aelodau plentynaidd sydd yn ein cyn- rynhioE yn Senedd-dy ein gwlad. Ni oddef e*> h » jJ ,<iu ein Heglwys i ddal ar ddim ond y j g\i tra wrth gadw ar y llwybr hwn yn an- loddiom llawer. Ymlaen yr elo y LLAN gyda dim llai na gwirionedd yn sylfacn i'w ym- ddangosiad. GWEITJIGARWCH MEISH'R Y TLOTY. Da ydyw cydnabod gweithgax-wch pob dyn yr hwn fyddo ar ei oreu yn ceisio lies ei gyd-ddynion. Diameu y gellir dweyd nad oes yn yr un man fwy o otal yn cael ei arddangos tuag at y plant nag sydd yn y ty hwn. Gwledd i lawer fyddai <:ftra>u!o arnynt yn myned drwy wasanaeth ein pa nn maent wedi ei ddysgu yn ber- ifÚth. Adroddir y credoau gan rai o blant lleiaf y ty, ac y mae y dynion a'r merched fel am y goreu i borthi y gwasanaeth fel y dywedir. Hir oes i'r meistr i blanu eto fwy o egwyddor- ion Eglwysig yn nghalonau y plant sydd o dan ei ofal yw gwir ddymnniad Eglwys ein tref. Y FAlse FEIRNIADOL. — Da oedd genyf weled yu Eisteddfod Rhiwlas y bardd gobeith- ioi Trebov Ioi,,awi, yn un o feirniaid yr wyl hon eloni. Teimlad cyffredinol pawb ydoedd iddo reddi boddlonrwydd i ymgeiswyr ar y gwahanbl destynau. YSFAEELL Y MORWYR.—Nos Iau diweddaf, cynhaliwvd cyfarfod adloniadol yn yr ystafell uehod, o dan ivwyddiaeth y Parch. W. Morgan, B.A.. curad. Cymerwyd rhan ynddo gan brif gerddorion ein trd, pami a wnaetbant eu gwaith yn dda. Y CVHOEDDIADAU EOLWYSIG. Da oedd gfJnyf glywed corad gweithgar Eglwys Dewi I, .1 1 Bant yn galw sylw holl ddeiliaid yr Ysgol Sul at y cyfryn«au Eglwysig, Y LLAN, yr Haul, a'r Ct/faill Eglwysig, trwy anog pawb i'w derbyn v flwyddyn hon. Diameu pe byddai pob offsir- lad yn gwneyd ei ran fel hyn, y cawsem fwy o ddarllenvvyr. Rhv lycban o anog ydym yn ei gael i ddarllen mwy ar yr liyn sydd yn dwyn cysylltiad a'n Heglwys. Un o fetbion yr Eglwys.