Y Llan

YN MHLITH YR ENWADAU-i [GAN SYLWEDYDD. ] Wn i ddim beiih Vw wneyd, gan nad yw yr holl newyddiaduren a arferaf gael wedi cyraedd. Os na ofelir yn well, bydd yn rhaid i mi ddefnyddio yr hunting whip at rywrai. Diau fod eich colofnau yn Dawn ar ddechrea blwyddyn, felly toraf fy stori yn fbr.-O, ïe, wrth gofio, glywsoch chwi am y Methodistiad yn Sir Foil ? Hawliant fod 32,000 o drigianwyr yr ynys kono yn perthyn iddynt hwy Gan nad yw hoH boblogaeth yr ynys o,nd tua 35,000, gwelir fod amryfusedd mawr yn hyn, gan na chaniateir ond rhyw dair mil ar gyfer yr Eglwys, yr Annibynwyr, y Wesleyaid, a'r Bedyddfoyr, heb soa am esgeuluswyr. Ffordd WU8 iawn i gyfrif, onkle ? Nial wyf wedi gweled ystadegau yr enwadan | ereill, ond ni fydd yn syndod genyf weled nifer crefyddwyr yr ynys gymainfc dair gwaith a'r boblogaeth. Ymddangosodd yr hyn a ganlyn mewn newyddiadur Anghydffurfiol yu y Gogledd yma yr wythnos ddiwedskif. Madden wch i mi am ei ddodi y yr iaith yr ysgrifenwyd ef, er' mai mewn newyddiadur Cymreig y gwelais ef Cyhoeddwyd cyfres o erth- yglau yn y Jackson (0.) Standard Journal ar gymanfa ddiwaddar Venedocia. Fel hyn y cyfeiria awdwr yr erthyglau at ymraeg pwlpudau yr Unol Dalaethau 'rho sub- ject matter of the greater number of the sermons was superior, but the delivery was inferior, and of some execrable. Poor delivery is slowly crushing the life out of the Welsh pulpit. It is to be feared tkat too many ministers forget that the Gospel is to be preached, not read, not declaimed, and never sing-songed. There must be amendment along this line. The Welsh language is dying in the United States because the Welsh preachers atfeempt to murder it in every sermon they are killing it by inches. The ludicrous pronunciation, the faulty syntax, the lame diction would be discreditable in a schoolboy's examina- tion papers, much less in the pulpit. For instance, one minister lÎlwaya pronounces gilyid as if spelled giddyl. One reverend, in addressing Rev. Rowland Jones, said in substance, I Nid oes genl/f (Idiwb i wneyd fit nob ond a chli.1 When it is remembered that ch'i, intended for' chtvi (you), is pro- nounced like chi (dog), his remark was painfully startling. But enough of this, for I fear the murdering will go on j Qst the same. Yn Ye Brython, ceir y nodiad golygyddol a ganlyn:—"Yn ystod y naw mlynedd diweddaf ba gweinidogion Anghydffuriiol Cymru yn edrych ar Babyddion yr Iwerdd- on nid yn unig fel brodyr adUfwyn a thawel, eitbar fel rhai oeddent yn cael cam mawr oddiar law Protestaniaid yr ynys hono. Gwyddem nad oeddent yn eu had- nabod, a dhynygiasom fwy nag unwaith mewn dull cyhoeddus i dalu treuliau unrhyw weinidog Anghydffurfiol a wnelai fyned am Sabboth i dref neillduol, nid i bregethu, eitbr i ddarllen penod o'r Beibl ar gornel yr heol yn yr awyr agored. Methasom a chael neb yn ddigon gwrol i fyned, ao y mae yn debyg pe llwyddem, buasai y cenhadwr yn delfrg o ddychwelyd gyda syniadta fpur wahanoi am y Pabydd- ion," v Wrth adolygu y flwyddyn 1895, ceir rhai ebychiadau cwynfanus yn yr Herald Oyrn- raeg. Wele rai o honynt: Wrth edrych yn Ql, mae'n bur eglur mai camgymeriad andwyol y Weinyddiaeth Ryddfrydig fu cymeryd gormod o goflaid. Anghofiwyd yr hen wireb mai' yn ara' deg yr eir yn mhell.' Aamhosibl ydyw'beio yr aelodau Cymreig- a'r pedwar gwrthryfelwr, yn enwedig-am fynu cael Dadgysylltiad i sylw'r Senedd ar ol Ymreolaeth. Ond yr anffawd oedd fod adranau erejill o'r blaid yn gomedd glynu wrth drefn Rhaglen Newcastle. Gwanych- wyd y Rhyddfrydwyr drwy ymbleidio; unwyd landlordiaeth, Eglwysyddiaeth, a thafarnyddiaeth yn llu cadarn, trwy gael ymosod ar bob adran o honynt ar yr un adeg, a'r diwedd fu trychineb. Mesur gwael oedd y Bil Dadgysylltiad a dylai y nesaf fod yn un llawer amgenach. Myn rhai fod yr aelodau Cymreig yn feius am geisio ei wella; ond yn sicr yr oedd llawer mwy o fai ar Mr Asquith am fod mor bengam." Pa sawl rheswm arall a ddygir yn mlaen dros orchfygiad y Llywodraeth ddiweddar ? Yn sicr, yr ydym wedi cael digon o amrywiaeth. Gresyn fod y newydd- iaduron Radicalaidd yn parhau i gyhoeddi yr haeriad anwireddus am gyssylltiad yr Eglwys &'r dafarn, gan nad oes y sail leiaf iddo, a gwyr y cyhuddwyr hyny yn dda. Cynwysa y Faner ensyniadau dirmygus yn ami, ond credaf nas gellíd dychymygu un gwaelach na'r cainlynol "Mewn rhanau o wlad Myrddin, nid oes son, meddir, am gig Nadolig i'r tlodion y flwyddyn hon ac y mae llawer o'r farn fod y cig wedi peidio o herwydd i!r Toriaid golli y dydd yn yr etholiad diweddaf. Sut y gall t, fod cysondeb yn hyny nis medraf fi weled, o herwyddjnd oedd pleidlais gan y tlodion, a byddai yn beth anghyson iawn eu cosbi hwy am bechodau Dobl ereill goruweh iddynt. Caffed amynedd ei pherffaith waith diclion y daw y cig eto cya bod y gwyliau heibio yn llwyr. Os na ddaw, bydd yn rhaid dyfed i ryw gasgliad am achos y pall." Oddiwrth y TYflt, gwclaf fod un yn fiafriol i addysg grofyddol mewn ysgolion, a rhydd reswm da dros ei olygiad, "PA res wfa sydd dros osod Homer a Virpil, Cesar a Plato, Cicero a Demosthenes, mewn cadeiriau yn Nghelegau y B-ifysgol yn Aberystwyth, Bangor, a Chaerdydd, tra y mae Moses a Dafydd, Job ac Esau, Crist a Paul, Origen ac Awsfeiu, yn cael eu cadw ,.11,n yn hollol, a hyny mewn gwlad Gristionogol. Ni wadaf nad ydyw y paganiaid uchod yn feirdd, athronwyr, ysgrifenwyr, ao yn areithwyr rhagorol, ond a ydynt yn rhagori ar feirdd ac athronwyr y Beibl. ar ysgrifenwyr ac areithwyr yr Ysgrythyrau? Heblaw hyny/'beth by nag ydyw eu tlysni ,eyfansoddiac101 a dydiymygol, paganiaid ydynt, ac y mae yn warthus a pheryglus, yn niweidiol a bradwrus, i'w gosod ar binaclau yn addysg ein gwlad tra yn diraddio ac yn bychanu ysgrifenwyr yr Hen Defitament, ie, Sylfaenydd Cristion- ogaeth a'i. apostolion drwy eu cadw allan o'r sefyiliadau hyn. Dnw ganiatao i mi weled y dydd y bydd Boibl a llenyddiaeth Gristionogol yn benaf peth yn addysg ein wlad." Yn hollol groes i hyn y datgana W golvgydd ei farn mewn rhan araH o'r un newyddiadur, gan haera fod y wlad i gael oi threthu i ddysgn crefydd i blant. Pan ystyrir mai pregethwyr ydynt, wrthwyneb- wyr penaf addysg grefyddol, nid rhyfedd eu bod yn colli eu dylanwad ar y wlad. A ganlyn sydd ddyfyniad o ertbygl olygyddol y Seven :—" Mae brwydr fawr sectyddiaeth yn nglyn a chwestivm addysg yn cyfiroi y wted o gwr i gwr. Ni ellir 2osod gormod o bwys ar y cwestiwn hwn. Mae Eglwysyddiaeth wedi cael mantais anarferol trwy yr etholiad diweddaf, trwy gael y blaid sydd mewn cydymdeimlad Hawn gofynion i awdurdod; ac fel dynion call. y mae holl seotariaid y wlad yn dal ar y cyfleustra i gynhauafu eu gwair ar v te3, ac yn ceisio adgyfnerthion i'w hysgolion fydd yn eu gosod i bwyso ynr awbi ar drethoedd y wlad, a difodi mo. bell ag y gellir Ysofolion Byrddol y wlad Oni, fydd i AnghydfFarfwyr fod yn efFro a byw iawn, llwyddant yn eu hamcan. Dylem gan hyny ddal ar bob cyfleustra i'w gwrthvrynebu a'u rhwvstro." Yma eto canfyddir y chwerwder a deimlir tuag at yr Eglwys pan y cynygir estyn yr un chwareu teg i'w hysgolion ago i Ysgolion y Byrddau. Gwneir, fe Iwyddir i sicrhau cyfiawnder, er gwaethaf holl ddadwrdd y nwddiaduron Radicalaidd.

EISTEDDFOD TALYLLYCHAU. Dydd Calan, cynhaliwyd yr Eisteddfod hir-ddisgwyliedig hon pan y daeth tyrfa ltrosog ynghyd i gymeryd pob un ei ran yn ei gweithrediadau. A gellir dweyd iddi fod yn llwyddiant airarferc/l bron ymhob cyfeir- iad, am yr hyn y teilynga'r pwyllgor gan- moliaeth uchel. Yr oodd ygadairlywyddol i gael ei llanw gan Syr James Drummond. Barwnig, Rhydodin, ond yr oedd yn gorfod bod yn bresenol mewn cyfarfod o'r County Council, er mawr siom i bawb o honom- iddo ef yn gystal ag i ni. Cymerwyd ei le gaa foneddwr arall, sef Mr Long Price, Talley House, am haner cyntaf y cyfarfod, a'r haner olaf gan y ficer, y Parch J. H. Lloyd. Y beirniaid oeddvnt y Parch Proffeswr Williams, Coleg Dewi Sant y Parch T. Thomas, Lianymddyfri; a Mr John Thomas, Llanwrtyd, ar y gerddor- iaeth. Llanwodd y Parch T. Thomas swydd arweinydd hefyd yn ddeheuol a byw- iog dros ben, a'r cyfeilydd ydoedd Miss. Williams, Medical Hall, Llandilo. Ar ol anerchiad pwrpasol iawn gan y cadeirydd awd drwy raglen faith o gystadlu mewn adrodd, dadleu, canu, a phrydyddu. Cafwyd can yr eisteddfod gan yr hen gantwr adnabyddus, Mr' Price, o Lany- crwys, yn ddifyrus iawn. Allan o saith o gystadleuwyr Miss Jemimah Davies aeth a'r wobr am yr unawd P'le mae y saw ?' Am y ddau englyn i Fynachlog Taly- llychau, Melinddwr Davies, Llansawel, oedd y goreu. Y ddeuawd, I Drin(r, dring i fyny,' Mri Price a Parry gawsant y wobr heb gystadl- euaeth. Unawd soprano, 'Peidiwch gofyn imi ganu,' Miss Williams, Llanwrda. Unawd contralto, Miss Annie Davies, Manordeilo. Ar yr unawd tenor cafwyd cystadleuaeth frwd a rhagorol ar '0 na. byddai'n haf o 'ir, hyd,' ond awd awd a'r dorch o'r diwedd gan Mr Tomas Williams, Ammanford, a rhodd- wyd ail wobr i Mr Arthur Davies, Llandilo. Am y pedwarawd, I Blodeuyn bach wyf fi mewn gardd,' rhoddwyd y wobr i Mr Parry, Ystalyfera, a'i gyfeillion. I Mr Tom Simon a'i gor o blant yr aeth y wobr am Storm the fort of sin.' Enillodd Mr Simon Jones a'i gor merched o Dalyllychau y wobr am Hark, the lark.' Canwyd y darn yn hynod dlws, a chawsant ganmoliaeth uchel gan y beirniad. Rhoddwyd dadganiad effeithiol iawn hefyd i Dewrion feibion Gwalia gan Mr D. Evans, Troedrhiwesger, a'i barti, ac onillasant y wobr yn rhwydd. Y prif ddarn ydoedd Pa fodd y glanha llanc ei Iwybr' (Owain Alaw) ac er nad oedd cystadleuaeth darfu i g6r undebol Talyllychau dan arweiniad Mr Evan Davies, Cwmdu,, nid yn unig enill y wobr, end hefyd cawsant glod nid bychan y beirnad am swyn a dealldwriaeth eu dadganiad o hono. A phan ystyriom mai dyma y cynyg cyntaf i'r arweinydd medrus a'r cor haeddant ganmoliaeth neillduol. Fel y cynghorai'r beirniad hwynt, ya gystal a'r corau ereill, bydded iddynt gadw gyda'u gilydd hyd nes y ceir eisteddfod yn y gymydogaeth eto. Am y traethawd goreu ar 'Y Wasg Wythnosol Gymreig,' dau ymgeisydd drlaeth i'r maes, a dyfarnodd y Proffeswr Williams eiddo Meirionfab,' set Mr J. S. Parry, Is-olygydd y LLAN, yn oreu. Y goreuon ereill oeddynt, can i'r pciriant pwyso, Mr W. Williams, Brongaer. Dadl, Pa un gwell y bywyd priodasol ai y bywyd unigol,' Mri R. Perkin ac Edward Thomas -da,cll odidog, yn cario'i" cwrdd o'i blaen. Da 'mechgyn i. Am yr adroddiad goreu ar 'Ddinystr Jerusalem,' Mr T. Thomas, Yelindre Mill. Adroddiad, Nid aur ywpob peth melyn,' Master T. Thomas, Ffosddu. Am y 'prize bag,' goreu, Miss M. J. Davies, Manordeilo. Ar ol diolchgarwch i'r cadeiryddion, beirniaid, arweinydd, a'r cyfeilydd dygwyd y cyfarfod i derfyniad prydlon a gweddus drwy ddadganiad o Daw gadwo'r Fren- hine3 yn Saesneg (pa bryd y cawn ni hi yn Gymraeg, gantorion hoff 1) gan Mr Tom Williams, Ammanfard.-Gohebydd.

..AOOIfIIl.V\!M.ftI>iIi""I'iI"It::a'IIi. Dim Pwff! Dirn P FFEITIITAU NOETH! PHAWF PARHAUS! JONES, (JONES TREMADOG PILLS), SEF YR HEN FBDDYGINIAETH GYM- REIG ADNABYDDUS sydd wedi SEFYLL PR AW E AGOS I DRIUGAIN MLYNEDD gan y Doyrnas hon a Chyfandiroedd Ewrop, fel nad oes braidd Deulu yn Nghymru na chly wsant eu Tadau a'u Teidiau yn son am eu rhimveddau at wellhau POB AFIECHYD SYDD A'I DUEDDIAD O'R YSTUMOG A'R AFU AO ANMHUR- EDD Y GWARD, a'r dolur cyffredin a chynayn hwnw, y CRYDCYMALAU. Gwerthir gan yr holl Wholesale [Houses, a man-werthir gan bob Chemist drwy y byd gwareiddiedig mewn Blychau Is lc., 2s 6c, a 4s yr un. Os methir eu cael yníyr ardal, anfoner eu gwerth mewn stamps i'r CAMBRIAN PILL DEPOT, TREMADOG, NORTH WALES. D.S.—Nid oes llai na Box cyfan o'r- Pills hyn i'w cael. HEFYD, Balsam Ireiddiol Jones, TVemadoc (JONES' PECTORAL BALSAM) Rhag y Peswch. yr At,wyd. Caeth lor, Diffyg Anadl, Attalfa yn y Frest, 0,yjtii, Influenza, y Pas ar Blanu au ereill, &c, PAROTOIR YN UNIG GAN ROBERT ISAAC JONES (ALLTUD EIFION), TREMADOG. Ac a werthir mewn Poteli, 71c, Is 1 Y, c, a 2s 9c yr un. N.B.—Gellir eu cael gan holl Oruchwylwyr PELENAU JONES TREMADOG, drwy'r Deyrnas Gyfunol, neu gyda'r Post gyda thri stamp ychwanegol. 0 BWYS I GANTORION, &c. LLEISGRONELLAU JONES, TREMADOG (Jones' Aromatic Voice Globules) Er ADFERTJ a PHEREIDDIO y LLAIS at Ganu, LIefaru yn Gyhoeddus, &c. Parotoir yn unig gan R. I. JONES (ALLTl/D EIFION) TREMADOG. Mown Blycha-ii Is a 2s yr un. Gellir eu cael gyda'r Pose o Dremadog ar dderbyniad Is 2c neu 2;1 3c mewn Postage Stamps. neu gan y Cyffeirwyr yn mhob ardal drwy'r Deyrnas. 307-133

COEDPOETH. Lie poblog yw Coedpoeth ar war Clawdd Offa,' yn Maelor Gymreig, rhyw dair milltir o Wrexham, yn Sir Ddinbych. Y ma,e yr Efengyl wedi ei phregethu yma er's dros driugain mlynedd, ond ymddengys nad yw yr oil o'r trigolion wedi eu gwar- eiddio eto, a dywedir fod lluaws o Philist- iaid yn llechu ar y gororau, yn meddu ar yr un natur a'r rhai hyny a aflonyddent Israel gynt. Nid ydynt wedi derbyii elfenau Oristionogaeth, nac yn cydnabod eu bod yn byw mewn gwlad rydd, lie y mae yn rhydd i bob dyn ei farn a phob barn ei llafar, ond dan lywodraeth eu nwydau bwystfilaidd yn difa cyfalaf a llafur, yn sarhau anrhydedd, ac yn peryglu bywydau urddasoiion ydynt yn fael iddynt; fel y gwelwyd ar adeg yr etholiad cyffred- inol yn Gorphenaf diweddaf, pryd y sathrent ddeddfau corou Lloegl. dan draed, trwy ymosod ar yr Ymgeiswyr Ceidwadol ary brif ffordd yn agos i'r 'Clawdd,'gan ddryllio eu cerbyddau a niweidio y rhai oeddynt o'u mewn. Y mae gennym hefyd luaws o engreifftiau eraill yn yr un cyfeiriad, pa rai a ddangosant eu cymer- iadau gwrthnn. ond gadawn helyntion yr etholiad ac edrychwn ar y digwyddiad rhyfedd a gymerodd le yma ar y 19eg o Rhagfyr diweddaf, pryd yr ymgasglodd y dyhirod oddeutu muriau yr eglwys newydd a gysegrwydar yr lleg o Awst gan y Gwir Barchedig Arglwydd Esgob Llanelwy, a 0 y thorasant 124 o wydrau y ffenestri ar yr ochr ogleddol, gorllewinol, a deheuol iddi; distrywio y plwm, niweidio yr organ a'r seti oddimewn, cymaint a deunaw o geryg wedi eu lluchio trwy un ffenestr, a rhai ohonynt oddeutu tri a phedwar pwys o bwysau. Y mae y cynulleidfaoedd mawrion sydd yn ymgynull yn yr eglwys hon yn profi fod angen am dani, a bod ei chynydd yn amlwg i'r holl gymydogaeth, ond nid ydym er dim am awgrymu fod a fyno yr uu Ymneilldwr proffesedig a'r fath anfadwaith, ond yn hytrach yr ydym yn barod i gredu nad oes yr un yn y plwyf wnai ryfygu cyflawni y fath weithred annuwioi ar Demi Duw. Er fod yr awdur- dodau wedi cynyg gwobr 0 £25 am dyst- iolaeth a arweinia i gosbi y troseddwyr, y maent hyd yn hyn yn aflwyddianus. Lladrataodd y Philistiaid gynt yr Arch oddiar yr Israeliaid, ac y mae eu gwehelyth yn ewyllysio gwneyd yr un peth, pegallent, oddiar Eglwyswyr Coedpoeth; ond fel ag y cosbwyd y rhai hyny, diau y dioddefant hwythau yn fuan neu yn hwyr am y galan- astra hwn. Y mae'r anfadwaith hwn yn warth ar y genedl, yn sarhad o'r mwyaf i holl drigolion Coedpoeth, a disgwylir i holl weinidogion, blaenoriaid, ac aelodau y capelydd Ymneillduol yn gystal ag Eglwys- wyr, ddyfod allan fel un gwr, i ddangoa eu cydymdeimlad a'r rhai sydd yn dioddef, eu parch i Dy Dduw a'u casineb tuag at y dyhirod annynol a feiddiasant gyflawni y fath fryntni. Er. mwyn anrhydedd a Christionogaeth pobl barchus y gymydog- aeth, edrychir am eu cynorthwy i'r awdurdodau i ddarganfod y Philistiaid ystrwgar hyn. For printing of every description, send your orders to the LLAN office, 1 and 2, S t Mary Street, Carmarthen. Cheapness, neatness, and despatch.