Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

10 erthygl ar y dudalen hon

DR. JAMESON YN GARCHAROR.

EGLURHAD DR. JAMESON.

DECHREU YMLADD.

Y CYFFRO YN YMLEDAENU.

YMERAWDWR GERMANI A LLYWYDD…

MANYLION YCHWANEGOL.

YMDDISWYDDIAD MR CECIL RHODES.

[No title]

INODION AMRYWIOL i--,

PRYDER PRYDAIN. -

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

theyrnasoedd ereill heb genad Prydain. Yn 01 y cytundeb hwn cydnabydda y Boers uchafiaeth ein Brenhines ni. Cychwynwyd, y blynyddoedd diweddaf, eithfeydd aur yn y Transvaal, a dylif- odd miloedd o Brydain, ac yn eu plith awer o Gymry, yno i weithio. Cwynai 8l»cy<*wladwyr fod Llywodraeth Boers y J-ransvaal yn gormesu arnynt ac yn eu trethu yn ddireswm, ac yn gwrthod llais o gwbl iddynt yn materion y wlad. Ar 01 ceisio eu hiawnderau am amser yn ^awel, gan eu bod erbyn hyn yn fwy uosog na'r gormeswyr, siaradent am Zff .^wy§^adau gwleidyddol deued a clelai. Cydymdeimlai Prydeinwyr De- 0ubarth Affrica yn fawr a hwynt. Gwr nenlduol o alluog o'r enw Mr Rhodes er's pedair blynedd a ddaliai y swydd o Brif Weinidog yn ein prif drefedigaeth ni yn eheubarth Affrica, sef Cape Colony, a 1 Rhodes hefyd oedd prif orucii- wyhwr Cwmni y Siarter a grybwyll- 6 alilOlll uchod. Gweinyddid materion y ^wmni yn y rhandir agosaf at y? Transvaal gan Ysgotiad enwog 0 r enw Dr. Jameson, g\\r a berohid yn J1 el oherwydd ei wasanaeth mawr i'n ^efedigaatliau yn Neheubarth Affrica. dechreu yr wythnos ddiweddaf, der- byniodcl Dr. Jameson lythyr gan 1ydeinwyr y Transvaal yn taer er(yn arno frysio i estyn ymwared iddynt. gan Tj.eu bywydau, meddent, mewn perygl oddiwrth Lywodraeth y Boers. Yr oedd ganddo gydag ef 800 o wyr meirch arlog. Addawent ddyfod allan i'w gyf- arfod gyda 2,000 o wyr. Yn anffodus, 6 yn He ymofyn, fel y dylasai, gyda sw-yddogion ein Llywodraeth Gartrefol, « !S^r0dd ^r* Jameson ar unwaith gydai feirclifilwyr i dirio^aeth y ransvaal. Gan nad oedd rhyfel rhwng eln gwlad ni a'r Boers, yr oedd hyn yn i °sedd dirfawr yn erbyn cyfraith rydain, a chyfraith y byd gwareidd- ledig. Jftd oes mocj<j rhyddhau Dr. a-ttieson o'r trosedd hwn, er y credir Inai awydd i achub bywydau a ystvriai Inewn perygl oedd yn ei gymell. Pan daeth y newydd fod Dr. Jameson wedi cychwyn. ar ei ymgyrch pellebrodd Mr atnberlain, Ysgrifenydd y Trefedig- n C, aethau; at Syr H. Robinson ar iddo anfon gair gyda phob brys ar ol Dr. ameson iddo droi yn ol ar unwaith. Cyrhadodd yfgenad fintai Dr. Jameson, ond gwrfchododd y Dr. ufuddhau i orch- Mr Chamberlain. Gyrodd Mr ibraberlain hefyd im at Lywydd y Transvaal, sef Kruger, ei fod yn gofidio oherwydd ymgyrch Dr. Jameson, ac yn cyrneryd mesut'au i'w rwystro yn mlaen. Y n lie cyfarfod a 2,000 o'i gyfeillion yn y l'ransvaal cyfarfu Dr. Jameson p ^reu yr wythnos ddiweddaf si 2000 arfog a magnelau ganddynt, yn isgwyl ain (jano mewn man manteisiol 1 w wrthsefyll. Er nad oedd ei fintai bwyta er'r deuddydd, ymosod- _Dr. Jameson yn ddibetrus a gwrol ar fyddin y Boers. 11 y^^dd caled am 36 o oriau, a s ,a fawr ar ein cydwladwyr, t Uain3 g^,n fod gan y Boers bob mantais 0l* tu. Yn y diwedd, pan ballodd eu ^fridges, bu raid iddynt roddi eu ftUnain i fyny yn garcharorion, a gadael r°s 130 yn feirwon ar faes y gwaed. r 01 gwneuthur ei oreu i rwystro y rychineb, gwnaeth Mr Chamberlain ei P^eu i adferu heddwch. Pcllebrodd at y ywydd Kruger i'w anog l fod yn dyner rth ei garcharorion, a gwysiodd o'i aen brif swyddogion Cwmni y Siarter. A 1 wyddai swyddogion y Cwmni yn y ad hon ddim am ymgyrch Dr Jameson, OY a gwadai Mr Rhodes nad oedd ganddo y^tau ddim a wnelai &'r ymgyrch, ond 010 yru i rwystro Dr Jameson cynted ag y clywodd am ei fwriad. Atebodd y ywydd Kruger Mr Chamberlain y CcL 1 i 1 y carcharion bob chwareu teg, a c ydnabyddai degwch Mr Chamberlain, °nd ychwanegodd nad oedd ganddo ddim yoiddiried yn Mr Rhodes. Rhaid ychwanegu fod llawer yu y wlad hon n alueu fod gan Mr Rhodes ryw ran 3mewil darparu gogyfer a'r ymgyrch. "yngbanol yr holl bryder hwn, synwyd a j ^an beWebyr a archodd Ymer- J!? 7** ^eriaani ei yru ddiwedd yr ji y nos at y Llywydd Kruger i'w 9ngyfarchj ac i awgrymu ei fod ef yn barod i sefyll wrth ei gefn, os byddai angen, yn erbyn Prydain. Gweithred angharedig a hollol ddialw am dani, os nad gelynol tuag at Brydain, oedd hon. Nid oedd ymrafael yn y byd rhyngom ni a Germani, na chan yr Ymerawdwr hawl o gwbl i ymyraeth rhyngom ni a'r Boers. Eiddigedd y Germaniaid at lwyddiant trefedigaethau Prydain yn Affrica a thraha yr Ymerawdwr oedd wrth wraidd ei bellebyr. Y mae teimlad Germani, fe ymddengys, yn cymeradwyo yr Ym- erawdwr, a galw y Germaniaid am dori cysylltiad y Transvaal a Phrydain o dan gytundeb 1884. O'r tu arall, y mae pawb, o bob plaid, yn y wlad hon yn cymeradwyo ateb Mr Chamberlain ddydd Sadwrn, y safai Prydain yn deg a manwl at gytundeb 1884 ymhob peth. Ni wyddis, ar hyn o bryd, pa beth a wna Ymerawdwr Germani nesaf. Tra y mae y pryder mawr hon ar ein gwarthaf, nid ydym eto yn rhydd oddi- wrth effaith llythyr rhyfelgar Mr Cleveland, Llywydd Unol Daleithau yr America. Byddai yn dychineb difrifol i ryfel fawr dori allan rhwng y wlad hon a Germani neu a'r America. Nid oes ar Brydain eisieu rhyfela a'r naill wlad t)a'r llall, ond ar yr un pryd, nis gallwn oddef i genhedloedd eraill ein liamddifedu o'n hiawnderau cyfreithlon. Da genym fod ein cydwladwyr yn model:anu eu teimladau hyd yn hyn yn rhagorol, ac yn cefnogi ein Llywodraeth YI1 unfrydol y ddwy blaid wleidyddol fel ell gilydd. Y mae hyn yn llawer o fant-iis i sicrhau heddwch. Ond cydfarna e'n dai'llenwyr.'a ni ei bod yn ddyledswydd arn<> », mewn cyfwng mor ddifrifo), nid yti uaig i foithrin tawelwch tymher a chadeniid yspryd, ond hefyd daer ddeisvf ai-, v Goruchaf ryngu bodd yn Ei drugare id amddiffyn ein teyrnas a chaniatau i ni daugnefedd.