Y Llan

METHODISTIAID CALFINAIDD MON. At Olygydd y Llan a'r Dywysogaeth." SYR,Yn ngwyneb y seibiant presenol o'r cythrwfl fu yn ein blino mewn byd ac eglwys, gall nad difudd cymeryd trem ar un o nodweddion Calfiniaeth yn ei pher- thynas a'r Eglwys, a chyrff orefyddol ereill yn Mon. Yn Nghymdeithasfa y Methodist- iaid Calfinaidd, a gynhaliwyd yn ddiweddar yn Beaumaris, datgaawyd fod 32,000 o dri- golion Mon yn perthyn i'r corff hwn, ac mewn canlyniad nad oedd ond oddeutu dwy fil a haner ar ddisperod o Eglwyswyr, enwadau, a phobl gartrefol,' ys dywedir. Er y nodir mewn newyddiadur Ileol fod un rhan o breswylwyr yr ynys o'r dosbarth olaf hon, os cywir eu hystadegau, y mae cyfrifol- deb difrifol wedi ei osod ar y Methodistiaid Calfinaidd yn Mon, a thebyg yw mai dan ymdeimlad o hyn yr anfonodd Undeb Ysgolion Sul Amlwch y cylchlythyr canlynol i'r gwahanol Fyrddau Ysgolion yn yr ynys :— Cyfarfod Ysgolion Amlwch, Medi 15, 1895. Pasiwyd a ganlyn. Foneddigion,— Dymunir galw eich sylw at y penderfyniad canlynol Ein bod fel Cyfarfod Ysgol- ion Dosbarth Amlwch, perthynol i'r Meth- odistiaid Calfinaidd, yn dymuno galw sylw ein Byrddau Ysgolion trwy y dosbarth at yr arferiad sydd ar gynydd yn mysg plant y cymydogaethau hyn o arfer 4 llwon a rhegfeydd,' ac yn dymuno awgrymu y priodoldeb ar fod Byrddau Ysgolion yn arfer eu hawdurdod gyda'r athrawon, er cael ganddynt hwy daflu eu holl ddylanwad yn erbyn y drwg hwn, gan geryddu y rhai geir yn euog o hono." Darllenwyd yr uchod yn Mwrdd Ysgol Dosbarth Unedig Trewalch- mai, ar yr 20fed cynfisol, ac nid heb effaith boddhaol. Canys achosodd ad- newyddiad o benderfyniad a basiwyd yn Mawrth, 1889, i'r perwyl fod y Beibl i gael ei ddarllen bob boreu am ugain munyd yn holl Ysgolion y Bwrdd, penderfyniad a fuasai er's hir amser yn llythyren fatw. Y foes-wers a ddymunwn ei gwasgu yw hono. Od oes awydd ynom i ddiwygio yr ieuene- tyd, rhaid yw cael amgen disgyblaeth na cheryddu,' rhaid meithrin y plant ag ym- borth ysbrydol, a rhaid eu diodi a llaeth y Gair. Nid digon gyru allan ysbryd celwydd y llwon a rhegfeydd,' rhaid ceisio eu llenwi a doniau yr Ysbryd Glâll. Dymunwn awgrymu i'm brodyr Calfinaidd ar fod iddynt ymryddhau o'r ysbryd ofnog tuag at ddarllen y Beibl yn ddyddiol sydd yn eu meddianu, ao fod iddynt ymdrechu dwyn y plant i sylweddoli bob boreu o newydd mawr ffyddlondeb eu Duw.' Nid heb ymdrech y mabwysiadwyd eu pender- fyniad yn 1889, a drwg genyf ddweyd nad mewn yabryd unfrydol y rhoddwyd y rheol eilwaith mewn grym. A gaf fi hefyd awgrymu i'm cydweinidogion yn yr Efengyl yn mhlith y Methodistiaid Calfinaidd, ar fod i ni ymdrecha gweddio a phregethu Crist nid o gynen, ond o gariad,' gan wybod mai yr un fath bobl ac offeiriaid.Yr eiddoch, &c., Llandrygarn, Mon. D. LLOYD.

TAITH I'R WLAD. At Olygydd y Llan a'r Dywysogaeth." Syit,-Meddyliais mai buddiol unwaith yn fy oes fyddai icael treulio y rhan ddi- weddaf o'r hen flwyddyn a dechreu y flwyddyn newydd yn y wlad. Felly cymer- ais daith o ganol s*n a thrafferthion tref Caerriarfon i gymydogaeth Saron, rhan o blwyf Llanfairisgaer. Clywais lawer gwaithv gan ddynion o enwogrwydd nad yw yr Eglwys yn y fan hon yn ail am ei gweith- garwch i unman yn Esgobaeth Bangor, a'i bod wedi cael ei gweinidogaethu gan rai o enwogion yr Eglwys Gymreig. Nid yw yr Eglwys yn hen yr yr ardal hon, ond wedi gosod ei throed i lawr yn nghanol ardal o Ymneillduwyr, pa rai oeddynt, yn adeg ei chychwyniad, yn hynod elyniaethus. Hynod o ddinod oedd ei chychwyniad, dim ond • goruwch-ystafell fel man cyfarfod, ond drwy zel a dyfal-barhad y flyddloniaid, rhai o honynt yn fyw yn awr, awd yn mlaen, nes erbyn heddyw gwelir yma gapel can. hadol, a nifer fawr o addolwyr defosiynol, yn gweithio yn ddi-ildio o blaid y ffydd roddwyd unwaith i'r saint. Cyrhaeddais y lie hwn cyn i'r nos daenn ei mantell ddu dros y noson olaf o'r flwyddyn 1895, a buan y cefais allan fod cyfarfod i'w gynal yn yr Eglwys hon, er rhoddi mantaia i'r aelodau ddyfod yn nghyd i wrando anerchiad ar ddiwedd blwyddyn gan eu hoffeiriad. Dyma y gloch yn dechreu canu, ac aethum i mewn. Gwelais ar unwaith fod yma welliantau wedi eu gwneyd, ganfod y 118 yn cael ei oleuo gyda lampau newyddioa hardd. Cefas ar ddeall fod ymdrech neill- duol wedi bod ar waith yn mysg yr aelodau er cael y goleuadau newyddion hyn, a'u bod wedi eu goleuo am y waith gyntaf yn gynar foreu dydd gwyl genedigaeth Gwaredwr y byd, pryd hefyd yr oedd y Cymun Ben- digaid yn cael ei weinyddu. Daeth nifer dda ynghyd y rhan fwyaf yn perthyn i'r dosbarth ieuanc, pa rai a ymddangosent yn Ilawn gwaith. Erbyn hyn daeth y gweinidog i mewn, a dechreuodd y eyfarfod drwy ddarllen a gweddyo, ac yna rhoddodd anerchiad yn dwyn cysylltiad a diwedd y flwyddyn. Wedi gorphen, galwodd ar y dynidn ieuainc, ac ufuddhasant hwythau. Gallaf ddweyd yn onest, er wedi mynychu eyfarfodydd fel hyn ar hyd fy oes, na theimlais erioed mor falch a'r noson hon wrth ganfod fed yr hen Eglwys anwyl, cartrefle fy nhad a'm mam tra ya y byd hwn, yn magu cewri yn y ffydd a yinladd- wyd drosti gan ein hynafiald, pa rai sydd erbyn heddyw wedi ymuno a'r Eglwys orfoleddus fry, er wedi gorfod, tira yn y byd sydd yr awr hon, gerdded drwy afonydd o waed, a gwynebu y mamau tan, ya hyfcrach na gwadu y ffydd. Credaf tra bydd dynion o'r stamp yma (ys dywed Ficer y plwyf) yn bod, gall yr Eglwys fforddio gwena ya ngwyneb ei holl ymosedwyr. Mae y cyfar- fod ar ben, ac yr ydym yn cael ymgom ddifyrus gyda'r dynion ieuanc hyn ynghylch helyntion 111 ardal, gan ein hanog 1, beidio myned o swn y gloch y byddai yn canu ffarwel i'r hen flwyddyn, a chroesawiad i'r newydd i fewn. Derbyniais yr anogaeth, ac ychydig cyn haner nos, dyma y gloch yn myn'd gyda swn pruddaidd, gan alw aylw yr ardalwyr at un o flynyddaa ein hoes wedi ei threulio yn Uwyr. Teinalais mai munydau rhyfedid ydoedd y rhai hyn, ac yv oedd rhyw ysbryd cysegredig yn fy Ilenwi pan y safwn wrth dy y Duw byw, nes peri i mi addunedu, os y cawn weled blwyddyn arall, y caiff fy Meistr fwy o'm gwasanaeth, a dymunol oedd gwrando ar fy nghwmni diddan yn tystio yr un peth—y byddai i'r Eglwys gael mwy o'u gwasanaeth nag erioed. Ar eiliad, dyma gyweirnod newydd i swn y gloch, nes rhoddi rhyw ysbryd newydd yn ein meddwl. Symudasom gam neu ddau, dyna adsain cloch arall i'w glywed yn y pellderoedd. Cloch hen Eglwys Llanrug, meddai fy nghyfeillion, ao eto dyna un arall, nes oedd y wlad yn llawn o swn clychau yn rhoddi croesaw i'r flwyddyn newydd. Ni theimlais erioed mor falch o'm Heglwys nag wrth weled a chlywed ei dymunol ddymuniad o flwyddyn newydd dda i bawb yn ddiwahaniaath, is, hyd yn nod i'w golynion, yr hyn sydd yn cydweddu a'i gweddiau, pa rai sydd yn cyn wys pawb ynddynt. Erbyn hyn rhaid oedd ymneillduo, a chefais gysgod ag ym- borth gan un o weithwyr goreu yrEglwys yn y lie hwn, yr hyn yn unig fuasai yn ddigon o iawn am y daith a gymerais i'r lie hwn, heb son am y tawelwch nefolaidd a deimlais tra y codai fy ysbryd i gwmni y llu nefol ydoedd yn canu eu telynau euraidd yn nghwmni y bachgen Ieau yn y wynfa lan, ac mi gredaf fy mod yr adeg hon yn agosach i'r man mae fy ngobaith yn gryf y caf fyned iddo nac y bum erioed o'r blaen. Rhaid bellaoh edrych am y cartref gyda mynwes lawn o ddiolchgarwch, ac yn dy- muno bob llwyddiant ar y gwaith cysegr- edig yn yr ardal hon, gan obeithio cael y fraint yn fuan eto o gwmni gweithwyr mor ymdrechol yn y winllan. Hir oqs iddynt, meddaf, i wneyd llawer iawn mwy, ac yna, pan ddaw yr adeg i adael y byd hwn, bydded iddynt gael ymuno &'r Eglwys orfoleddus fry. Beth bynag feddylia ereill am daith fel hon, teimlaf fi fy mod wedi cael mwy o fraint o herwydd yr agosrwydd a deimlais i'r wlad nad oes ynddi ddim anghydfod na phe buaswn wedi cael yr aurhydedd ddaearol fwyaf. Cyraedd yn ol i Gaernarfon, felly y daith ar ben, ond i aros ar y meddwl am hir amser mewn coffhad.-Y.r eiddoch, &c., MIN Y FENAI.

LLITH RASMWS JONES. CIG RHEWEDIG (FROZEN MEAT). Ein harferiad ni yn y wlad hon yw, { wyta y cjg yn gyntaf ac wedi hyny y plum pudding/ ond yr ydym wedi cytnewid yr arferiad hwn aui dro, gan ein bod wedi cael y plum pudding' er's Pythefnos yn ol, a rwan am y cig. Ofnwn fod yna ganoedd o'n cyd-ddynion wedi bwyta cig am fiynyddoedd heb wybod yn y byd o ba le y daeth; a dweyd y gwir, lbl futn i yn y bwndel hwnw am flyn- yddoedd fy hun. Yr unig beth a Wyddwn i oedd ei fod wedi dyfod o dy John Evans y bwtehiwr.' Fel hyn y Iliae hefo llawer o bethau ereill hefyd, o ran hyny. Gofynwyd unwaith gan ^raig ieuanc newydd briodi, pan yn ^drych ar y gwartheg ar y buarth, oarah, pa un yw y fuwch sydd yn rhoddi y llaethenwin?' Teg yw dweyd tnai nid Cymraes oedd hi. C) Dylai pawb Wybod fod y rhan fwyaf o lawer iawn o gIg a fwyteir yn y wlad hon yn dyfod yma o wledydd train or, o Awstralia, New eajand, a lleoedd ereill. Mae miloedd ar filoedd o anifeiliaid yn cael eu cludo ynia yn fyw, ac yn cael eu lladd ar ol cyraedd ein porthladdoedd, ac mae filoedd ar filoedd o dunnelli o gig yn cael eu cludo o'r wlad hon mewn cyflwr ewedig (frozen). Mae y cig yn cael 61 osod mewn cyflwr rhewedig trwy gyfrwng I machines' at y gorchwyl, ac b yua yn cael ei osod yn gyfan mewn Hangau wedi eu gwneyd at y pwrpas. .,ywed°dd cyfaill wrthyf yn ddiweddar ado dreulio dwy awr i gerdded o un ystafell i'r Hall mewn Ilong yn llwythog t u .en meaV a bod yr olygfa yn fwy ebygi ddyn ynedrych ar fywydoedd o a dim arall. Mae y fasnach hon yn cyayddu bob blwyddyn. Fe ddanfon- lyd i Llundain yn y cyflwr hwn yn y ilwyddyll 1895 o Awstralia 933,401, o ^"eiliaid i Liverpool, 19,500 ac i anceinion 16,000 ac o New Zealand i undain 2,409,477, ac o River Plate i undain 142,038, ac i Lerpwl 1,473,204. anfonwyd, fel y nodwyd, filoedd ar heblaw hyn yn fy w. Yn ngwyneb Pethau fel hyn, pa ryfedd fod ein JQaethwyr yn methu talu eu rhentoedd, ya tnethu rhoddi haner yr addysg i'w P ant ag y dylent ei gael 1 Caniateir i rjPetb fel hyn ddyfod I'n gwlad ni yn 0> ac sm ddim, ond os anfona rhywun ^lad hon wqigen i ryw wlad stronol, rhaid iddo dalu pris buwch a o am ei landio ar ben ei thaith. Yr V W1- *n disgwyl ya hyderus y gwna J W einyddiaeth bresenol gyfnewidiad yn rtywwi! B5,na ddigon ogis; JL^oeth arall rwan. w I»J drwg genym mewn un ystyr e* dyn oi 'Sylwedydd'y LLAN fod y 1 Wedi gorphen ei yrfa yn y fan lie iaw Gwyddora f°d ei gyflwr yn wan i ,n er's talm. Cafodd y Celt ei ei f PBn ddarfu i Doctor Pan dynu ysedd oddiar ei golofnau. Byddai yr n mor anmhosibl i'r Celt fyw heb Dr. J*1) „ag a fyddai i lew fyw heb ei ^lyfaeth. Welsom fod ein cyfeillion Ymneillduol ewn rhyfeddol rhag ofn i'r Wein- te la,et^ bresenol wneyd yr un chwareu gar Ysgolion Gwirfoddol ag Ysgolion m Nid yw yr haul wedi oedd am *awer 0 fiynyddoedd er pan hwy tl'wy enau a bysedd y di-1 ystv j Pochards A. S., yn ai lih rl l sar^ad ar eu cymeriad fel LlJ ,wyr i dderbyn tal gan y hysdr^ tuag afc gynal eu 8arh j10n' ond yn awr ystyriant ef yn ar eu cymeriad i adael neb ond y tUa 1 gae* dim'oddiwrth y Lly wodraeth tvn?^at, gynal addysg- Rbyfedd yw Aeth y gydwybod Ymneillduol. chttrv gydwybod hon yn ddiweddar a 'Gas^n^ -y Prif Weinid°g fod y vr y ^atecism' yn cael ei ddysgu yn yn ou Cenedlaethol, a bod hwnw sef yn^ys golygiadau nas gallasai hi, hynvgydwybod, eu coleddu, ac oherwydd i 2Znnad oedd yn deg i'r Lly wodraeth !?wl°T yv ysgolion hyny- Dr. y o J aller oedd cynrychiolwyr Oate?f3mWyJ)od- Dywedent fod y Vttn fll JJT1 ei WaS»arU wrth y y Ovo- .faloedd, ond erbyn chwilio allan bWinonedd, cafwyd mai dim ond' 14,000 a gyhoeddwyd, a gorfu i'r Doctoria.id syrthio arfyr hen I argument,' Yr oedd yno ryw gsth heblaw ein cath ni.' Gwelwn nad yw y gydmariaeth a ddefnyddiasom wrth geisio darlunio Seren y Bala wrth fodd Gohebydd o'r dref hono. Goddefer i ni gan hyny i dynu ein geiriau yn ol, ac i nodi er mwyn cadw heddwch a'r brawd hwn, fod y Seren yn fwy tebyg i facyn poced sidan,' nac i 'glwt llestri.'

CAPEL GARMON. Gyda Galar y cof-nodwn farwolaeth William Roberts, mab John a Mary Roberta, White Horse, Capel Garmon, yr hwn a fu farw tua deng munyd wedi deg nos Fawrth, Rhagfyr 31ain, 1895 yn 21 mlwydd oed. Yr oedd ein cyfaill ieuanc yn cwyno ychydig yn awr ac eilwaith er's wythnosau, a diameu genym iddo ddyoddef yn lied ddistaw fwy nag a feddyliodd y rhai agosaf ato; ond cafodd gystudd trwm iawn y pymthegnos olaf o'i fywyd, ac ychydig iawn cyn terfyn yr hen flwyddyn, ehedodd ei ysbryd at Dduw, yrhwn a'i rhoes. Da genym ddwyn tyatiolaeth ei fod yn ddyn ieuanc rhinweddol ac yn Eglwyswr selog. Yr oedd yn ffyddlon yn y gwasanaethau, ac yn nghyfarfodydd canu y plant, y rhai a gynhaliai efe am un o'r gloch bob Sul. Efe hefyd oedd dosbarthwr y LLAN, ac Arolygwr yr Ysgol Sul, gyda'r hon y gweithiai bob amser mor ddiwyd. Yr oeddyn amlwg fod ei fywyd crefyddol yn llawn o amcanion a chynlluniau, ac yr oeddym ninau fel Eglwys yn falch o hono, a tbybiai y cawsai lawer o flynyddoedd i weithio yn ngwinllan ei Arglwydd, ond fel arall y bu, canys nid fy meddyliau i yw eich meddyliau chwi, ac nid eich ffyrdd chwi yw fy ffyrdd i, medd yr Arglwydd.' Mae Eglwys fechan Capel 9 t, Garmon yn methu deall tro dyrys Rhag- luniaeth yu y cysylltiad yma, ond nac wyla, Seion, y mae yr Iesu yn dywedyd wrthyt, I Y peth yr wyf fi yn ei wneuthur, ni wyddost ti yr awrhon eithr ti a gei wybod ar ol hyn.' Teimlwn yn ddiolchgar am yr hyder sydd genym fod marw yn elw i'n brawd. Claddwyd yr hyn oedd farwol o hono yn mynwent y plwyf dydd Sadwrn, Ionawr 4ydd, 1896, pryd y gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parch D Morgan, y ficer. Bydded i'w rieni, a'i berthyuasau, a ninau oll, gymeryd i fyny y gwersi angenrbeidiol oddiwrth ei symudiad disymwth. 'Gwyliwch gan hyny, canys nisgwyddoch pa bryd y daw meistr y ty, yn 110 yr hwyr, ai haner nos, ai ar ganiad y ceiliog, ai y boreuddydd, rhag iddo ddyfod yn ddisymwth. a'ch cael chwi yn cysgu.' (Marc mili.35, 36.)-Brodm o Brydain.

"Y CYFAILL EGLWYSIG." At Olygydd y Llan a'i- Dywysogaeth." SYR, Dymunaf ddiolch yn wresog i Simon Llwyd am ei sylwadau caredig, a'i gynghorion buddiol. Digon i mi yw dweyd fy mod yn cydfyned ag ef yn hollol, er y dylid cofio fod yn rhaid wrth amryw- iaeth ar dudalenau misolyn o fath y Cyfaill, yr hyn a ddarllenir gan bob dosbarth ao oedran o Eglwyswyr Cymreig Cymru. Ein hamcan bob amser yw darparu llenyddiaeth fuddiol, ddvddorol, adeiladol, ac iachus ar gyfer ein darllenwyr. Wrth geisio osgoi yr hyn sydd ysgafn a disylwedd, digon tebyg ein bod mewn perygl c fyned yn rhy bell i'r eithafion arall, a sicrhawn Simon Llwyd' ein bod yn derbyn ei sylwadau pwyllog yn yr ysbryd y rhoddir hwynt. Estyned i ni gymorth ei ysgrifell fedrus, yn gystal a'i gyngor, a byddwn yr un mor ddiolchgar. Syrthiodd ein cyfaill i un camgymeriad dibwys. Yn erthygl flaenaf y Cyfaill am y mis hwn, y mae tri dosran. iad, ac nid dau fel y dywed efe. Blwyddyn newydd dda i olygydd ac i ohebwyr y LLAN, ac yn eu plith, i' Simon Llwyd,' yw dymuniad diffuant-Yr eiddoch, &c., GOLYGYDD Y CYFAILL. Rhagfyr 28ain, 1895.