Y Llan

EIN CYHOEDDIADAO EGLWYSIG. Bydd yn bleser gan y Manager anfon copiau o'r LLAN, Yr Waul a'r Perl, i'r milwyr sydd ar y maes, nen yn parotoi, am ddim ond pris y papur a chost y cludiad, sef y LLAN am Chwarter, 1/7 „ am Haner Blwyddyn, 3/3. Haul am Chwarter, I am Haner B!wyddyt>, 2/- Perl" am Chwarter, 4!c. am Hsiner nJ yddyn, 9c.

[Nid yw y Oolygydd yn gyfrifol am syniada* y Gohebwyr]. 7eimlwn yn dra diolchgar t'?t gohebwyr am eu hymdrafod: ond erfyniwn arnynt fod yn lyr. fel na raid na thalfyru na, gadwl allan yn tu Uythyrau

Y GOLOFN EGLWYSIG. At Olygydd -Y.LLAN A'R DYWYBOGABTH.' S V!L -Cani! tewch i mi eich llongyfarcb yn gal11Dog mm y golofn uchoa yn eii-h newyddiadur. Haedda 'Ui, o Otieiriniri Lleyn,' bob canmoliaeth a dioich am ei lafur cyson, a'i gvnyroh gwawm- aethgar. Cyflea doraeth o wybodaeth werthfawr ac awgrymiadau buddiol, a byddai gwell graen ar f«gad u w..isaii,iethau yr Eglwys Gjime;g pe di- h nid y cyfarwyddiadau byn. Diolcb yn fawr 1 chwi, syr, am drefi^u cael y Golofn, a da chwi, moeswch fwy o bethan sylweddol o nodwedd hon yn hytrach nag adroddiadau rhy faith o fin ddig- wyddi<»dau lleol. Oud ceir bi-yehaii ar yr haul, ac ou1 yw r Golofn yu dditiam Ychwarngid at ei --h) fl,wii(ier a'i deflj,, dd loldeb pe rboddid em- ynau addas o'r ddau lyfr emynau ddefnyddir ya ein plith Gvdti ltaw, pa gasgliad ferldvlir wrth I Ewynau yr Egiwya?' Clywsom am 'Hymnau yr Eglwys' ac I EmYlliarlur yr Eglwys yn Ngbyrnru.' ond beth yw hwn ? Goddefwch brotest hynaws ynghylch tarddiad geiriau. Eir yinlaen o flwyddyn bwygilydd mewn pregeth a pbapur i ail adrodd ben dardd- iadau dycbymygol i'r gair Grawys Gwy. i bhgu gar a Garw wiag !'—dyma nhw unwaith eto. Sylwaf fod ein herthyglwyr Eglwysig yn parhau i goleddu damcaniaethau cyfeiliornus am darddiad geiriau, fel per na bai y fatb beth a Gwyddoniaetb Ieitbegol yn bod. Ceir yr un ymddygiad ynglyn ol hrgr,,ff a chystrawen. I (idychwel)d at y Grawye. Chwalwyd yr ben ddamcaniAethau gan feirniadneth wyddonol fel chwalu twmpath gwadd. Eto parheir iw hadrodd yniron fel bannau'r ffydd I Pa buasai I Offeiriad Lleyn wedi vmgvnghori & thraetbawd cynhwjsfawr Canon W. Williams ar I Y Gara- wys— Ysgrythyroldeb y Tymor,' cawsai weled iawn istyr y gair. Dyry Canon Williams y ddwy chwedl am y tarddiad, ond ychwanegu y tarddiad i;iwn. I)eillia'r gair oddi wrth yr enw Lladin am y Sul c' ntnf yu y Grawys, sef Quad- ragesim-a, neu y deugeinled dydd 0 flaen y Pasg. Eto. ceir yr enwau Saeanig a Lladin yn y 'Golofn' am Ynyd,' ond uid eglurir y gair Cymraeg. Pet efelychem dyfeiswyr y Garw wisg a.' Gwys i blygu gar,' eisteddem yn y gad- air esmwyth a cbau ain llygaid a rboi ftrwyn i'n dychymyg. Yna esgorid ar darddiadau' fel y rbai hyn (1) rnyd 0 Tn(f)yd am fod pobl yn ynfydu mewn rbiaitwch ar y diwrnod (Gwel y dyfyo. iad o Eiriad'ir Walters yn y Golofn ') (2) Ynyd o yn yr yd,' cyfeiriad at y gwledda geid ar y diwrnod (cymharer y Saesneg I in clover 1 ') (3) Ynyd o ynyd neu ysbaid am nad oedd ond eoyd fechan i fwyta ac yfed a bod yn llawen cyn ympryd y Orawys Cymharer ynnill' ac ennill' ac Ynys Enlli o ynys yn y Ili I' Ac felly yn y blaen 1 Nid oes ball ar eaboniad- au dychymygol a fiansiol. You pays your money and you takes your choice I' Ond cyn terfynu holwn ymchwiliad ac efrydiaeth beth yw tarddiad Ynyd, ac hysbysir i ni mai o'r L!ad- in initium y deillia-y deehreuad. A dyma ateb synwyrol o'r diwedd.—Yr eiddoch, Ac., JOHN OR GROSS.

Bwrdd Addysg Esgobaeth Bangor. ABHOLIAD YR YSGOLION SUL, RHAGFYR, 1916. RHESTR O'R YMGEISWYR LLWYDD- IANUS. DOSBARTH B. Adran. Gwobr. 1 Richard Henry Owen, S. Mary's, Bangor 1 10s. 2Vera Speed, do 1 7a. 6c 3 David Wynne Owen, do 2 5s, 4 Lena King, Llangefni 2 2a. 6c. 5 Madge Window, S. Mary's, Bangor 2 2s. 6c. 6 Annie Pidgen, do 3 DOSBARTH C. 1 Hugh M. Arnold, S. Mary's, Bangor 1 7s. 6c. t Reginald A.. Gotts., do. 1 5s. 3 Owen Davies, S. James's, do 1 18. 4 Eric Window, S. David's, do 1 4s 5 Noel Price Smith, do 1 4a. 6 Ethel M. Bates, do 2 3s. 7 Hannah Lloyd, Llanfaglan (Bont- newydd) 2 38. 8 Lilian Speed, S. Mary's, Bangor 2 3s. 9 Irene Speed, do 2 2s. 6c. infCord Bates, do. 2 2s. 6c. tphillis Davies, Llanllyfni, Christ Church 2 2a. 6c. 12 Richard G. Jones, Llandwrog, S. Thomas 2 2s. 13 Ceridwen C. Jones, S. James's, Bangor 3 — 14 Ciesie Loratt, Cathedral, Bangor 3 — 15 Mildred Jones, Llandwrog, S. Thomas 3 16 Maggie J. Morris, Cathedral, Bangor 3 — 17 Katie Griffith, Llandwrog, S. Thomas 3 18 Mattie Jones, Llanllyfni, Christ Church 3 19 Norman D. Jones, Cathedral, Bangor 3 — 20 Hilda Williams, do 3 — 21 Caradoe Pritchard, Glaiiogwen 3 — May Humphreys, Llandwrog, S. Thomas 3 — 23 Mary Lloyd Jones, Cathedral, Bangor 3 — 24 Dorothy King, Llangefni 3 — 25 Hugh Evans, Glanogwen 3 — 26 Louisa J. Thomas, do 3 — 27 Glyn Pritchard, do 3 — 28 Annie E. Tyrer, do 3 — 29 Myfanwy Evans, do 3 — 30 Annie Edwards, Llanllyfni, S. Rhedyw 3 — 31 Arthur Parry, Llanllyfni, Christ 3 — 32 Mary C. Davies, Llanfair-is gaer 3 — 33 Kitty Williams, Llangefni 3 — 34 Hugh ie Jones, Glanogwen 3 — } Arholwyr. Dosbarth B.—Hen Destament, Parch. J. C. Jones, B.A., Llangelynin Testament Newydd, Parch. E H. Griffith, B.A., Llangadwaladr; Llyfr ftweddi, Parch. H. L. James, M A., Aberflraw. Dosbarth C.—Gwors-Lyfr, Parch. J. L. Rich- ards, B.A., Dolwyddelan. Dosbarth B.- Dengym yr atebion fod yr ymgeis- wyr wedi aatudio y Maes Llafur yn ofalus. Teil- ynga R. H. Owen, S. Mair, Bangor, sylw neillduol am ei bapyr ar yr Hen Destament, ac folly hefyd Vera Speed, S. Mair, Bangor, am ei phapyr ar y Llyfr Gweddi. Dosbarth C.—Ar y eyfan yr oedd y gwaith yu foddhaol. Ceid rhai papyrau rhagorol ar y Testament Newydd. ond gydag ychydig cithriad- au gwan ydoedd y papyrau ar y Llyfr Gweddi. Dylid rhoddi rbagor o amser i'r adran yma o'r Gwera Lyfr. inid oedd y papyrau ar yr Hen Destameut, a'u cyuieryd trwyddyut diaw, gystal &'r rhai ar y Testament Newydd. Papyrau rhagorol a ysgrifenwyd gan Hugh Madoc Arnold, S. Mair, Bangor, a theilynga-papyr Reginald O. Gotts, S Mair, Bangor, ar yr Hen Destament, a phapyr Oweu Davies, S. Iago, Bangor, ar y Llyfr Gweddi sylw neillduol.

Urddiadau y Garawys. ESGOBAETH LLANDAF. Cynhaliodd Esgob Llandaf wasanaeth urdd- iadol yn Ngbapel y Palas foreu Sul, Mawrth 4ydd, pan urddwyd y rhai canlynol :— DIACONIAID. George Shilton Evans, Coleg Dewi Saut, Llanbedr trwyddedig i guradiaeth St." Diugat, Tredegar Newydd. Evan Illtyd Jones, Coleg Prifvsgol Deheudir Cymru a Sir Fynwy trwyddedig i Eglwys Crist, Ferndale. Argais Esgob Llanelwy :— David Lewis Lloyd, B.A, Coleg Dewi Sant, Llanbedr. x Harold Henry Williams, B.A, Coleg Dewi Sant, Llanbedr. OFFKIRIAID. Ar gais Esgob Llanelwy William Hughes, B.A., Coleg yr leau, Rhyd- ychain. John Williams, B.A., Neuadd yr Esgob Hat- field, Prifysgol Durham. Darllenwyd yr Efengyl gan Mr. G. S. Evans. ESGOBAETH TY DDEWI. Cynhaliodd Esgob Ty Ddewi wasanaeth urdd- iadol yn eglwys blwyfol Narberth ddydd Sul, pryd yr urddwyd y rhai canlynol:— BIAOONIAID. William John Bromham, Coleg Duwinyddol Llundain. William Hughes, B.A, Neuadd St. loan, Prif- ysgol Durham. Benjamin John Jones, B.A., Coleg y Brifysgol, Caerdydd.

Wedi ei brofi tuhwnt i Amheuaeth. PRAWF AMSER YN LLANBEDR Teilyngdod yn unig saif brawf amser. Am yr un ar bymtbeg mlynedd diweddaf, nine pobl Llanbedr wedi canmol yn gyhoeddus Doan's backache kidney pills. Mae hyn yma ynddo el hun yn brawf o nerth, ond y prawf o effeitblolrwydd parhaol, fel ag y roddir yma, yw y prawf goreu oil. Ar Chwefror 4ydd, 1909, Mr. W. Davies, o Treherbert Terrace, Cwmaune, Llanbedr, ddy- wedai fel y oanlyn :—" Am fisoedd :bum brou methu gwybod pa fodd I sytnud oddiamgyloh, gan mor boenuB ydoedd fy nghefn teimlal yn ami fel pe ar dor!. Prin yr oeddwn yn alluog i ddal fy bun I fyny yn syfch, a thelm- lwn yn hynod flinedig a digalon. Yn y boreuau teimlwn yn ami yn bensyfr- danol, ac mor farwaidd a phe buaswn heb gael unrhyw orphwys. Yr oedd arllwys- iadau yr elwlenod yn annaturiol o ran lliw ac yn rhy belaeth. Yr oeddwn wedi cyraedd lefyllfa gryned- ig a digalon ar yr adeg pan ddarllenais am rinweddau Doan's backaobe kidney pills. Penderfynwyd roddi prawf ar y feddyglniaeth hono, ac nid oeddwn wedi oymeryd llawer o ddognau oyn i mi sylwi fod gwellhad wedi cymeryd Ile yr oedd fy nghefn yn llal poen- us, a gallwn symud oddiamgylch yn rhwydd. Gadawodd y teimladau syfrdanol fi, a daeth y dwfr yn naturiol. Yr wyf yn parhau i ddefnyddio Doan's backache kidney pills, gan fy mod yn llwyr gredu y gwnelr fy ngwellhad yn un parhaol, a ciiint bob amser fy nghanmoliaeth mwyaf gwresog. (Arwyddwyd) W. DAVIES. Ar Chwefror lleg, 1916—saith mlynedd yn ddiweddarach—dywedai Mr. Davies: —"Yr wyf yn ardderchog o iach Dar fu i beleni Doan fy ngwella mewn gwirion- odd, ac yr wyf bob amser yn eu cymeradwyo at anhwylderau yr elwlenod." Gorwedda yr elwlenod dan y nteingefn. Eu gwaith mawr yw ihidyllo y dwfr gwen- wynilyd a gormodol allan o'r gwaed Pan y byddant yn wan, gadawant beth o'r dyfroedd gwenwynig yn y gyfundrefn, a deehreua y dioddefydd deimlo yn daigalon, trwm, a blin- derus; gall gael poen yn y cern, grafel, au- hwylderau dyfrol, ehwyddiadau y dropsi, crydcymalau, a sciatica. Mae Doan's back- ache kidney pills yn cynorthwyo yr elwlenod i daflu ymaith y gwenwynau, ac feJIy cyr- haeddant achosion yr arwyddion uchod. Pris, 2a 9c y blychaid, gan yr holl fas- nachwyr, neu oddiwrth y Foster-McClellan Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W. Peidiwch gofyn am backache neu kidney pills,—gofynwch yn btndanl am Doan's backache kidney pills, yr un ma'.h rai ag a gafodd Mr. Davies.

FLWYF LLANDUDNO. Y GENHADAETH GENEDLAETHOL .—Cyn- haliwyd y Genhadaeth yn y plwyf yn ystod y mis diweddaf yn Gymraeg ac yn Saesneg, a daeth i'n plith y Parch. Lewis Jenkins at y Cymry a'r Parch. F. W. Bennett, rheithor Penarlag. Gelltr dweyd fod y cynulleidfaoedd yn dra bodd- haol, yr anerchiadau a'r pregethan ya effeithiol a dwys; ac, fel y dywed Canon William Williams, nid yw unrhyw ddyben i ddisgwyl ffrwyth ar unwaith. Digon yw i ni y teimlad hapus fod yr had da wedi ei blanu a'n bod ni yn dal i ofyn i Dduw roi y cynydd ysbrydol. Yr am- lygiad a'r cynydd ddisgwyliwn ydyw dyf*- had ysbrydol yn y rhai sydd a'u hysgwydd o dan y baich yia yr Eglwys-sel a mwy o weithgarwch gyda phob cyfarfod er hyr- wyddo gwaith yr Eglwys yn y plwyf. Y GYMDKITHAS FpYTHONAiDD.—Cyfarfu y Gymdeithas hon ar Chwefror 14eg i wrando ar bapur oedd yn llawn o ddyddor- deb ar 'Alawon Gwerin Cymru' gan f Parch. Henry Williams, B.A. Yr oedd yr ystefeJl yn orlawn gan fod y testyn yn hynod o newydd, a daeth priod ein cyfaill yno (Mrs. Williams) gan roddi dadgan- iadau o rai 0 hen alawon Cymreig, ac hefyd ein hysgrifenydd, Mr. E. J. Ro- berts, yr hwn sydd yn hen gynefin a. chanx gyda'r tanau. Newydd-beth i'r aelodau gael y delyn i'r Gymdeithas, a gwefreidd- iwyd y He gylda'r 'chorus' i rai o'r alawon. Bu'r llywydd am y noswaith, Mr. P. J. Roberts, yn ffraeth, fel arfer, yn ei sylwadau, ac arweiniodd y cyfarfod yn bur ddymunol. Cynygiwyd diolch- garwch i'r Parch. Henry Williams a'i briod dalentog gan aelodau o'r Gym- deitha, a therfynwyd cyfarfod hynod w ddyddorol t.rwy dalu y diolchgarwch &r- ferol i'r lhnvydd am y noswaith. Ar Chwefror 28ain, sef noeon cyn dydd dathlu GwyL Dewi Sant, rhoddodd un o'n haelodau bapur hynod amserol ar 'Fywyd Owain Glyndwr,' sef Mr. E. Griffiths. Yr oedd Mr. Griffiths wedi llafurio yn galed gyda'i bapur, ac nid bychan o waith ydyw crynhoi digwyddiadau yn mywyd y gwron ag y mae. Cymru mewn mawr ddyled pan y cofier fod Mr. Griffiths yn gorfod bod allan yn gynar yn y boreu a chyda'i waith hyd yr hwyr. Y mae ein dyled felly yn fawr i Mr. Griffiths am ei sel a'r dyddor- deb a gymer yn y Gymdeithas, ac ni fydd y tynict yn llawn heb gael papur gandde ar destyn a, ddewisa. Yr oedd y testyn yn gymhwys i'r noson, ac ni chawsom ein siomi, oherwydd fod y darllenydd bob amser yn rhoddi rhywbeth gwertb i ni wrando arno. Llywyddwyd gan y Parch. Henry Williams. Siaradwyd gan wahanol aelodau o'r Gymdeithas, a thalwyd di- olohgarwch gwresocaf y Gymdeithas i Mr. Griffiths. Y GARAWYS.-—Yr ydym wedi bod yn ffortunus i sicrhau gwasanaeth y Parch. J. L. Roberts, B.A., fioer Dolwyddelen, i roddi cypres o bregethau yn ystod y tymor. Gobeithio y bydd i aelodau o Eglwys St. George werthfawrogi y gwas- anaethau arbenig ag sydd wedi eu trefnu trwy fod yn bresenol a dod ag eraill i swn yr Efengyl sydd mor ddifater yngwyneb yr amser enbydus yr ydym yn byw ynddo. .Flrydlas.

LLANFAIR-TALHAIARN. JUMBLE SALE.—-Ar y dydd olaf o Chwefror. cynhaJiwyd Jumble Sale yn yr Yagoldy tuag at wahanol gronfeydd yr E Eglwys, a chafwyd y swm ardderchog o I 8s ynghyd. Bu dyfal weithio tuag ati gan yr hyrwyddwyr, a llongyfarchwn hfwy oil ar lwyddiant eu hymdrechion. Yr oedd yn un cwr o'r ystafell hwyl neill- duol ar hwylio te, dan nawdd Mrs. Porter, Henllys; Mrs. Owen Jones, Mrs. Evans a Miss E. Jarvis, a dcrbyniasant zC2. Mewn congl arall gofalid am 'under- standings' y prynwyr gan y Mri. W. Jones, Pentrei-du, a D. Davies, a ohaw- sant t 1 198. am y casgliad mwyaf amryw- iaethol o esgidiau a llyfrau a welwyd ex's tro. Gwnaed £ 7 10s. gan Mr. Porter, Henllys, a Mr. P. Davies am ddilladau dynion, a dealhvn fod yr anuywiaeth yn fawr a'r bargeinion yn curo 'Petticoat Lane' ar foreu Sul. Gofalwyd am adran y dilladau menywaidd gan Mrs. Reee Jones, Rheithordy; Mrs. Roberts, Tyddyn, a Mrs. Davies, a derbyniasant X4 am eu hamrywiol nwyddau deniadol. Derbyniwyd gan y Misses Davies, Rose Hill, X2 5s. am nwyddau amrywiaethol am geiniog yr un, yr hyn "ydd brawf amlwg o'r egni gyda pha un y gweithias- aut.. Gofalodd Miss Price. Bronllan, a Miss Hughes, Pen y Bont, am y blouses' a dilladau plant, a chawsant y swm oarnpus o £ 2 13s. Gwnaed liapwerthiant ar hanei" tunell 0 lo gan Miss Davies, a chafodd XI 5s. Enillwyd v glo gan Mrs. Ann Williams, Pen Llan. Bu v Parch. J. Williams yn ddyfal wrth y drws, a derbyniodd ill 6s. gan y rhai a fynent fyned dnvodd. Cafodd M'lsi C. J. Roberts (Eirianwen) a Miss Davies, Hafod y Gan, amser prysur drcs ben yn gwertlm ymenyn ag wyau, pytatws ac erfin, nwyddau siop, a phriciau, a derby niwyd £7 lis. Dy- munem ddiolch yn galonog i'r cyfeillion a gyfranasant mor hael, i'r hyrwyddwyr, n a'r cyhoedd, a phawb a roddat^ant eu cymorth ^11 yr achos. Myner PERL Y PT^ANT' yn mhob if rn N>hymru