Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL.
YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. I GORWEN yr aeth yr hen ftyl genedlaethol eleni-ar lannau Dyfrdwy yng ngwlad hanes- yddol Owen Glyndwr. Ynghanol amgylch- iadau ffafriol dros ben y cynhaliwyd y gweith- rediadau—yn llythrennol yng ngwyneb Haul, llygad goleuni; ac er gwaetha'r pris- lau teithio, tyrrodd y torfeydd i fwynhau wythnos Ion yng nghyfeillach y celfyddydau cain. Dyma'r Eisteddfod Genedlaethol gyntaf ar ol adferiad heddwcb, a chyn- ysgaeddai hyn ddefod yr Orsedd a gysylltir &'r enw a mwy o ddiffuantrwydd nag a ellid ddisgwyl yn ystod y pedair blynedd diweddaf. Yn ystod y pythefuos hwn hefyd, cynhelir oyfarfodydd yr Ysgol Haf Gymraeg yn Aber- ystwyth, dan nawdd Cymdelthas yr Iaith Gymraeg ac Undeby Cymdeithasau Cymraeg. Yma y daw athrawon ac athrawesau'r ysgol- Ion i'w hyfforddi yn egwyddorion yr hen famiaith, ac i fyned adref drachefn i gyfrannu eu gwybodaeth i'r to sydd yn codi-i hyfforddi Cymru Fydd ymhen ei ffordd. Ond i ddychweiyd at yr Eisteddfod. Yng nghanol berw byd a'r cyffro cyffredinol ni ddiangodd y sefydliad hynafol hwn yn ddisen. Clywir beirniadu o'r tu aHan yn gystal ag ar y llwyfan o'r tu mewn. Hontia'r Eisteddfod feirniadu celfau cenedl y Cymry, ond bellach beirniedir y belrniaid hwythau. Ac nid syn mo'r sennu chwaith. Pan yw popeth yn y pair, a son am "atgyweirio" a "diwygio" ar bob Haw, ni wiw disgwyl diangfa i'r Eistedd- fed. Clywyd godwrf o wersyll yr anfoddlon- wyr bellach er ys blynyddoedd, a cheisiodd yr Orsedd ryw ddeng mlynedd yn ol ddyhuddo rhyw gymalnt arnynt, gan drwsio peth ar ei harholiadau am aelodaeth ynddi. Ond eleni daeth y rhyferthwy anferth ar warthaf y sefydliad, a diau y gwelwn y can- lyniadau ymhen talm o amser. Dyma'r Proff. W. J. Gruffudd o Gaerdydd o flaen Cymdeithas y Cymmrodorion yn gwrthgyfer- bynnu hen ddiwylliant gwerin y wlad a diwylliant newydd coeg-falch yr ysgolion a'r colegau. M611 ac addoli eilun Addysg ddigymar Cymru fu gwenieithwyr y genedl yn ystod y deng mlynedd ar hugain diwedd- af—yr addysg fydol faterol a gyfrennir yn yr Ysgolion Sir a Cholegau'r Brifysgol-plentyn Rhyddfrydiaeth arwynebol ail banner y XIXedd gaurif. Ond siotnodd yr eilun ei addolwyr, ac yr ydys yn dechreu sylweddoli mal cyfundrefn estronol ydyw, yn tagu crefydd a gwladgarwch, ac yn digenedlaetholi Cymru. FeUy y daw amser a'r ddial ar addolwyr y delwau. Drachefn dyma "Welsh Outlook" mis Awat yn dweyd y drefn yn llym am yr Eis- teddfod hithau. Y mae'r Parch. David Davies, Penartb, a'i arfau wedi eu gloewi yn y gad yn erbyn yr Eglwys, yn ymosod yn ffyrnig ar Gymdeithas yr Eisteddfod, gan ddinoethi ei musgrellnl a'i bwnglerwaith. Ceir ysgrif decach a chymesurach gan Feriah ar ragoriaethau a diffygion yr Eisteddfod. Olrheinia'r diwygiadau a wnaed yn ei threfn- iadau ddeng mlynedd ar hugain ytt ol, ei sef- yllfa bresennol a'r diffygion aeilw am ddiwyg iad eilwaith. Rhaid peidio gadael yr Eis- teddfod i ddirywio.a myn'd yn Gyngerdd Cystadlu anferth, megis y tuedda i fyn'd fwy fwy bob blwyddyn. Dyry Mr. L. J. Roberts ganmoliaeth ddigymysg i'r Gymanfa Ganu a gafwyd fel atodiad i'r Eisteddfod ery flwydd- yn 1916. Awgrym Mr. Lloyd George oedd y Symanfa, megis befyd cynnal yr *yl yn ystod y Rhyfel. Yn ystod y 12 mlynedd diweddaf, Mr. Lloyd George fu arwr yr Eisteddfod, a I gwnaeth ei bresenoldeb ar y llwyfan gryn lawer, i chwyddo'r gwyddfodolion, ae, wrth gwrs, i chwyddo'r derbyniadau arlannol ar yr un pryd. Pa hyd y pery yn arwr gwlad a llwyfan 1 Ni wyddis, ond barna'r Welsh Outlook" nad ydyw eto wedi llwyddo i godi cofadail annillan a diddarfod iddo ei hun. Igam ogam mal g*r bonheddig tua'r nef fu ei rcdfa hyd yn hyn. Boed hyn fel y bo, el greadigaeth ef yw'r Gymanfa Ganu, fel atodiad i'r Eisteddfod Genedlaethol, a barna Beriah fod eisieu'r gyllell arni, i dorri'r ddafaden wyllt ymaith, am ei bod yn bygwth, bywyd yr Eisteddfod. Cyfeirla at ddigwyddiadau anhyfryd ac ym- ddygiadau anweddus a welwyd yn Birken- head ac yng Nghastell Nedd—pethau sydd yn dueddol i ymlynu wrth gymanfaoedd ar y goreu, ond sydd yn anocheladwy ynglyn a. tbyrfaoedd wedi ymgynnull er mwyn rhial- twch a phobpeth ond addoliad. Drachefn dyma Llew Tegid yn galw am ddiwygiad ynglyn â'r Mesurau Caethion, a'r Orsedd yn galw am ragor o arian i dalu ei threuliau ynglyn a'r gwisgoedd. Ac ar ben y cwb], dyma Mr. G. J. Williams, M.A., Cymrawd Prifysgol Cymru, yn cyhoeddi yn y Beirniad "—enw aethus-annilysrwydd Gorsedd Beirdd Ynys Prydain, ac mai Iolo Morganwg a ffugiodd yr holl gyfundrefn— Derwyddou, Ofyddion, Coeibren y Beirdd, Peithynen a'r cotafarwms i gyd Torrodd y dymestl o ddifrif! Cyfeillach o gydganmol- wyr a chlymblaid gwenieithwyr—dyna ddis- grifiad y Welsh Outlook o'r Eisteddfod fel y mae, a geilw am y pair puro i'r Orsedd, Cymdeithas yr Eisteddfod a'r cwbl. Ef allai y daw Ercwlf i buro yn y Barri y flwyddyn nesaf.
4.. CYMONI CAMWRI, -
4.. CYMONI CAMWRI, (CLYWSOM lawer am addewid y. Prif Weinidog ym mis Rhagfyr y llynedd, (I i ail-ystyried adrannau ariannol Mesur y Datgysylltiad." Bellach, gwyddom pa beth a gynnwys y gos- odiad yma. Yr wythnos ddiweddaf ducpwyd, Bil newydd ger bron Ty'r Cyffredin i ddwyn i ben y gwaith ysgeler a arfaethwyd gan Act 1914. Siomedig fydd ei gynnwys i'r neb a fu yn ymborthi yn ormodol ar addewid y Prif Weinidog. Ni ddiddymir unrhyw un o ddarpariadau Act 1914. Disgwyliai rhai i'r ysbeilwyr ollwng eu gafael ar y mynwentydd a'r glwysdiroedd, a chydnabod buddiannau y swyddogion eglwysig a benodwyd i fywiol- iaethau yn ystod y pum' mlynedd diweddaf. Ond ni wneir dim o'r fath, oddi eithr ych- wanegu'r pethau hyn at y Bil ar ei ffordd trwy'r ddau Dy. Gan hynny, daw Datgysylltiad a Dadwadd- oliad i ben yn ol egwyddorion Act 1914. Penodwyd y dyddiad yn derfyuol o'r diwedd, sef y 31fed o Fawrth, 1920. Ceir adran sydd yn gadael y trefniadau eglwysig ynglyn 4 phriodasau megis y buont yn y gorffennol. Ond adrannau ariannol yn bennaf yw cynwys y Bil. A dyma'r wedd ar y pwnc sydd yn goglais yr ysbeilwyr. "Disestablishment without Disendowment would not be worth the candle." 'f It is a Bill with money in it." Dyma haeriadau arddunol cyn-aelod Senedd- ol a fu yn ymdaith gan gludo banerau'r wawr." "Y Swllt yw'r Datgysylltiad," Y8 dywedodd Penfro. Pa beth 10 gan hynny a wna'r Bil newydd yma ? Rhaid trosglwyddo mllfwn o bunnau drysorfa'r wlad er mwyn galluogi'r Dirprwywyr Cymreig i dalu eu dyledion i'r Eglwys, ac I ddigolledu'r Cynghorau Sir. Gorchwyl dyryg fyddai ceisio egluro manylion y daplas y mae'r lly- wodraeth ynddi fel canlyniad pasio'r Act YsbeiHo yn 1914 Ni wnawn ond crybwyll fod commutation yn orfodol bellach bydd y degwm y flwyddyn nesaf yn werth 136p. y cant; ni all y Dirprwywyr fenthyca arian dan 5%a'r canlyniad yw rhaid tros- glwyddo miliwn o bunau o drysorfa gwlad afradlon cyn y gellir cario allan Mesur 1914. Er'mor atgas a chyfoglyd yw'r drafodaeth u gyfan, ni fedrwn beidio a chrechwenuwrth ysbio ffwdan a phenbleth yr ysbcilwyr. Yn wir drwg y ceidw'r diawl el was,' ae wrth daro bargen ag ef, efe gaiff y goreu o ddigon. Meddyliodd yr ysbeilwyr speitlyd yn 1914 y gwnaent yn sicr o atafaelu dwy ran o dair o eiddo'r Eglwys, doed a ddelo-ni waeth am danchwa Ewrob na dim. Felly yr arfaethodd ysbeilwyr ysgeler, ond trefnodd Rhagluniaefch yn amgen. Y niwed a wnaeth i arall a ddis- gynodd ar ei goppa ei hun, a'r pwll a glodd- iodd i arall-i hwnnw y syrthiodd ei hun. Bu epil speit yn hyrddlo'r boomerang i glwyfo ac i gloffi'r Eglwys, a daeth yn ei ol i'w mynwes. The biter bit." Ac yn awr bloeddiant a bygythiant fel pob bwH gormesgar, ac ys- gyrnygant eu dannedd am eu dal yn eu cyfrwystra eu hun, a gwel'd eu hysgiyfaeth a I erlidiasant yn dianc o'u crafangau creulawn. A phan yu galw yn groch am ysbeilior Eglwys, dyma'r enwadau ar eu heithaf yn I casglu croufeydd cynnal-sustentation fundi i borthi eu gweinidogion. Dyma Sassiwn Y I Methodistiaid yn Llanymddyfri yn cychwyn cronfa o 250,000p., ac yn galw ar bob aelod o'r Corff i gyfrannu o leiaf 2s. 6e. I y flwyddyn i'r gronfa. A welwyd rhagrith mor ddigywilydd erioed? Gwel y Welsh I Outlooky gwrthuni ysmala. "Many of the arguments against endowments in the Anglican Church are no less applicable to the free churches The voluntary sys- tem on which Wales has long prided itself shows signs of cracking, and the creation of central funds is a policy of bolstering to post- pone the evil day of its fall." Ac, meddai'r Ysgrifenydd Cartrefol yn y Senedd, byddai pasio'r Bil yn meithrin ysbryd Brawdgarwch Cristionogol sydd ar gynydd trwy'r wlad Yn fy ngwir rhai ysmala yw'r ysbeilwyr
Eisteddfod Genedlaethol Corwen.…
Eisteddfod Genedlaethol Corwen. I Agorwyd gweithrediadau yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nghorwen ddydd Llun. Awst 4ydd, a pharhaodd hyd y dydd Gwenet canlynol. Trodd pobpeth allan yn llwydd- ianus, a da genym y bydd gweddill sylwedd- ol mewn Haw ar ol talu yr holl dreuliau- Oherwydd prinder gofod, nis gallwn gyhoeddl adroddiad llawn, ond cyhoeddwn restr o'r prif wobrwyon :— DYDD LLUN. Adroddiad, Dyddiau Olaf Glyndwr," Mis* Janet Davies, Bridge Street, Aberystwyth (allan o 46 o ymgelswyr). Englyn, Y Bluen Eira," allan o 236 o ymgeiswyr dyfarnwyd Mr. Dewi Morgan. Powell St., Aberystwyth, yn oreu. Dymslr englyn :— Tywyn y rhew distawaf,-Ilun a lliw Yn Ilawn o'r swyn tecaf Wele gu lili gaeaf, Ddwg y storm ar feddgist haf. Text book llenyddol yn Gymraeg at Scientific Land Culture: Mr. E. Adams, Dowlais. 18 o Benillion Telyn rhanwyd y wobr rhwng Mrs. Dr. Rees, Caersws, a Mr. Griffith John Williams, Post Office, Cellan, Lam- peter. Am y casgllad goreu o Emynau Cymreig heb gael eu cyhoeddi o'r blaen mewn unryw lyfr Mr. Phillip Thomas, Neath. Chwareu'r Delyn: Miss Alwena Roberts, Wallasey, Cheshire. Unawd ar y Crwth: Mr. Morgan Rees Lloyd, Treboeth. Am y 6ilee oreu ar eiriau Mynyddog, Gorwynt," dyfarnwyd Mr. Owen M. Price, F.R.C.O., South Lincolnshire (genedlgol o Bethesda) yn oreu. Darllenodd Syr Vincent Evans feirniadaeth Mr. Haydn Jones, A.S., ar y ddwy gin oreu ar ddwy emyn Gymreig adnabyddus. Allan o 123 o ymgeiswyr, dyfarnwyd y wobr oiJlO i Mr. Afan Thomas, Cwmavon, Port Talbot. Action Song I Blant. Dyma gystadleuaetb roddodd bleser lawer, ac sydd erbyn hyn wedi ■;