Ye Brython Cymreig

-0- Pontiwr Pennaf Cymru, Coffa Wm. Edwards. Y MAio pobl Deheudir Gymru newydd fod yn anrhydeddn coffadwriaeth Mr. William Edwards drwy ddodi tabled bronze yng Nghapel Anibynol Groeswen, lie y bu yn weinidog 40 mlynedd, ond sydd yn enwog fel adeiladydd pont Pontypridd a phontydd ereill yn y Deheubarth. Dadorchuddiwyd y goflech gan Syr AIL Thomas. Ar y dabled ceir llun y peiriannydd enwog ac uwch ei ben y geiriau-- A builder for both worlds. Adeiladydd i ddeufyd. ynghyda chofnod o brif orchestion ei fywyd, Y mae hanes bywyd Edwards yn werth ei ddarllen gan holl ieuenctyd Cymru, ac yn engraifft ardderchog o athrylith wreiddiol yn ymgodi ar draws pob anfantais i safle uchel ymhlith enwogion.nid Cymru yn unig, ond y "byd oil. EIr mwyn codi blys ym Mrythoniaid ieuainc yr oes hon i yinofyn am fwy o'i hanes, dyfynnwn a ganlyn o'r hanes am adeiladu pont Pontypridcl, ei orchest bennaf — Bu y bont hon am tua dwy flyuedd a haner yn sefyll yn gadarn a hardd-deg, gan wrthsefyll pob ymosodiad o eiddo yrafon odditani. Ond nr derfyn yr amsor hwn, digwyddodd tymhestl anarferol, yr hon a barai nid yn unig lifeiriant dirfawr yr afon, ond trwy wynt nerthol diwreiddiwyd llawer o goedydd mawrion yn y gymdogaeth, a'r Thai hynny a ddaethant i waered gyda'r Ilif gan ymgasglu yn gluder yn erbyn pentannau y bont, nes ffurfio megis argae ar draws yr afon, a'r dwfr o'r henvydd yn ymgronni, nes yn y diwedd y darfu i'r pwys mawr oedd ami ysgubo yr holl adeiladaeth ymaith. Yng ngwyneb y trallod luwn, ni ddarostyngwyd ysbryd a phenderfyniad yr adeiladydd. Ymosododd ar y gorchwyl eilwaith; a thrwy mai pentannau y bont flaenorol fuasai achos ei dinistr, pendei-fyjlodd ar ffurlio y nesaf heb ddim ond un bwa, er fod yn rhaid i hwnnw fesur 140 troedfedd, a bod yn 85 troedfedd o uehder. Aed ymlaen gyda'r gwaith yti ddiyniaros,'ac erbyn 1751 yr oedd hon hefyd agos Wedi ei chwblhau—nid oedd ond eisiau gweithio y canllawiati7yn unig pan y gorfu yr adeiladydd edrych eilwaith ar oferedd ei lafur dewrfryd. Pwysau dirfawr y gwaith cerryg a wthiodd y maen clo o'i le ac mewn canlyniad, syrthiodd yr holl adeilad bendramwngl a'i ben ynddo i'r afon islaw. I lawer adeiladydd ieuanc, buasai dwy siomedig- aeth fel hyn, y naill ar ol y Hall, yn ddigon i orchfygu ei ysbryd am byth ond nid un felly oedd Edwards; ac yn lie ymollwng felly, defnyddiodd y digwyddiadau hyn fel gwersi addysgiadol i'w wneuthur yn fwy celfydd fyth yn ei alwedigaeth erbyn yr amser i ddyfod. Ymiodde yn ddioedi i ddechreu y drydedd bont ac er ei fod yn penderfynu gwneud hon drachefn ar yr un cynllun a'r ail, sef ond o un bwa, eto dyfeisiodd wellhad nid bychan yn ei chyfansoddiad, sef gwneud tri o clyllau yn ei chyfansoddiad, sef gwneud tri o d.vllau crynion agored ymhob talcen ohoni. Yr oedd y rhai hyn yn ysgafnhau y pwysau; ac yn hytrach nag anffurflo ei golwg, yr oeddynt yn ychwanegu at ei harddweh. Gorffennwyd y bont hon yn 1755, sef ymhen naw mlynedd o'r amser y dechreuwyd y gyntaf, ac y mae yn sefyll hyd heddyw yn addurn i'r ewr hwnnw o'r wJad, ae yn gofgolofn i athrylith gampus ac ysbryd anorchfygol yr adeiladydd ieuanc hunan-addysgiol o'r Groeswen. o —

Nodion o Fanceinion. GAN CYFRIN. Dalen Werdd. MAK V Parch. Thomas Gray wedi mynd. Coffa da am dano. Nawdd Duw i'w deulu ar ei ol. Gwasanaethodd yn ddyfal dros ei Arglwydd yn ein plith ninnau am 14 mlynedd. Ennillodd holfder pawb. Gwreiddiodd ei anian gariadlawn yng nghalon ei genedl, a chyfyd hiraeth ac adgof deimladau pruddglwyfus ynom ar ei oi. Nid cyfaill liyd braich ydoedd, ond cyfaill y teinilid ei galon wresog yn try- danu ysgydwad ei law. Goleddai ef a'r diweddar Ddr. James barch mawr i'w gilydd, a chymdeithasent yn fynych. Un tro pregetliodd Mr. Gray yn Heywood Street ar iin o hynciau dadleuol crefydd, ac yr oedd yn yr eglwys y pryd hynny wyr icutaine oeddynt y critics manylaf. Methai y cyfryw gydweled a dysgeidiaeth Mr. Gray, ac un noson aethant i ddacll ag ef, a theimlai Mr. Gray, er ei olid, ei fod yi) cael ei drechu ganddynt. Fodd bynnag, arllwysodd ei gwyn wrth Dr. James, ac yn fuan daeth ei dro yntau i bregethu yn Heywood Street. Dewisodd ei destyn ar adnod ynglyu a phwnc y ddadl, ac ystormiodd y gwirioneddau yn yr un golyg- iad a Mr. Gray ar benau y critics yn ddi- drugaredd, gan hysbysu, os oedd rhywun yn teimlo yn wrthwynebol i'r sylwadau, y byddai yn bleser ganddo eu cyfarfod mewn ystafell arall ar ddiwedd yr oedfa. Aeth pawb yn fad, a bu y critics yn falch o gael troi eu cefnau arno, gan fyned adref mewn distawrwydd. Cafodd Mr. Gray lonyddwch hollol oddiwrth yr holl dd ad leu wyr hyiion wedyn. Rhyfedd fel y mae marwolaeth rhai a adwaenir yn adgyfodi hen weithred- oedd yn fyw. Mae'r mynwentydd yn gyf- oethocach o Iwch rhai fel y ddau wron uchod. Caffed Mr. Gray bun o hedd. Bydd ei goffadwriaetli yn felus, ac am weithiwr o'i lath mae geiriaa Shirley yn gymhwys- iadol iddo: Gweithredoedd y cyliawn yn unig a aroglanl yn esmwyth, ac a (lodeuaixt yn y bedd. Llin yn Mygu. Er pan ddaeth ton y Diwygiad heibio i ni, mae y cyfarfodydd gweddi wedi bod yn llwyddiant anarferol, a chynaliwyd un cwrdd I undebol gan y gwahanol enwadau un noson o bob wytlmos hyd yr wytlinos ddiweddaf. Bu adeg pryd yr oedd popeth yn gorfod troi o'r ffordd. ond rhoddodd wythnos o holidays fel y ddiweddaf strocen rhy fawr o flaen yr ohsyn fel y methodd y cyfarfod gweddi fyned yn ei flaen. Mae ambell dine soniarus yr eneiniad gynt yn disgyn ar y glust yn ami yn awr, er fod trade mark y diwygiad, chwedl Elfed, sef yr 0 fawr, wedi graddol wisgo ymaith. Rhannol iawn fu y cyffyrddiadau diwygiadol yn y cylch hwn, ac fel y dywedodd y Parch. R. Roberts, Ycliydig yma deimlodd y dylanwadau cryfion, a chylch lied fyelian brofodd y fen- dith fawr." Mae y trai yn ei goddiweddyd yn brysur eto, fel yr amlygodd brawd o flaenor, Tawel iawn ydyw yn Sion ar hyn o bryd, a neb yn ymofyn am ei chartref." Cyfyd dymuniad cryf ymysg amryw am i'r cyfarfodydd gweddi barhau hyd y gynad- ledd y bobl ieuainc ddiwedd mis Medi, a gobeithio mai felly y l).ydd, oblegid y weddi yw'r allwedd agorodd ffenestri y nefoedd o'r rhai y disgynnodd y gwlaw mawr y soniai Richard Owen am dano. Hyderir y ceir symbyliad newydd yn y gynhadledd agosliaol yn enwedig pan y mae gwr mor ragorol a'r Parch. E. Humphreys, Rochdale, yn gyfarwyddwr y gweithrediadau ac efe hefyd hïa feddylddrych creadigol y symud- iad sydd eisoes yn tailii ei lewyrch o bell arn oiri. o

0 DREF GWRECSAM. Dau Gyfarfod Mawr. ELt mor hi r fu'r ymgyrcli etholiadol ac er mor ami y cyfarfodydd digwyddodd y ddau gyfarfod mawr fod ar yr un noson, sef nos Ferclier, ond gan fod cyfarfod y Khyddfryd- wyr yn yr awyr agored ac yn dechreu yn gynnar, cafodd llawer o honom y cyf- leustra i glywed y ddwy ochr. Ychydig wedi chwech o'r gloch yr oedd y bobl yn tyrrii at, y Racecourse wrth y cannoedd, ac erbyn saith yr oedd yno o leiaf bum' mil yn gwrando ar Mr. Lloyd George. Yr oedd yn edrych yn llawer gwell na phan fu yma o'r blaen ac mewn hwyl gampus. Desgrifiai Mr. Hemmerde fel un o'r dynion ieuanc galluocaf fedd Rhyddfrydiaetli ar hyn o bryd, ac yr oedd mill neilltuol ar ei ddes- grifiad o Mr. Boseawon, yr ymgeisydd Cym- reig na wyddai air am Ceiriog na dim arall o lenyddiaeth y wlad a'i magodd. Ar ei ol siaradodd Mr. John Ward, yr aelod llafur dros Stoke a citawsom wledd heb ei disgwyl. Clywsom amryw o'r aelodau llafur cyn hyn, ond neb a gododd ein syniadau am danynt gymaint a Handsome John Ward fel y gelwir ef yn Stoke. Siaradai yn bwyllog, synhwyrol, ac fel clyn o ddifrif. Yna cododd yr ymgeisydd Mr. Hemmerde, ac fel arfer cariodd y dorf gyclag ef cyn pen pum munud, ac ar ol iddo orffen cariodd y dorf yntau tua'r dref yng nghanol brwdfrydedd anesgrifiadwy, ond aeth llawer ohonoiu allan o'r swn ac i'r Drill Hall i wrando Yr Arglwydd Hugh Cecil. ac yr oeddem mewn pryd i gael darn go dda o'i araith ar y Mesur Addysg a Datgysyllt- iad. Y mae yn ymresymwr cadarn a chyw- rain, anhebyg i neb a welsom erioed. Nid yw yn siaradwi' rhwydd, y mae rhyw vvich anymunol yn ei lais, ond hawdd canfod ei fod yn wr o alln a dylanwad. Nid oedd mynediad i mewn ond drwy docynau a chedwid yn dyn at y rheol er fod lie i gan- noedd yn ychwaneg yn y Neuadd. Cyfieithu. Y mae y cyfieithiad trwsgl o anerchiad Mr. Boscawen i'r Gymraeg wedi achosi llawer o hwyl, yn enwedig y cyfeiriad at y Mesur Wyth Niwrnod," a barnai Mr. Lloyd-George mai un o guradiaid yr Hen Fam" fu wrth y gwaitli; ond pwy, tybed, fu yn cylieithu anerchiad Mr. Hemmerde ? Nid yw honno fawr gwell, a dweyd y goreu --y mae "gemau yn y ddwy. Grcsyn na ddanfonesid hwy i Swyddfa'r BIIVTHON i roi tipyn o raen arnynt. Organ Carnegie. Y mae organ newydd Queen Street yn awr yn ei lie, ac y mae yn galtaeliad gwir- ioneddol. Dyma'r gyntaf i ddyfod i'r dref drwy haelioni y miliwnydd enwog, a deall- wn nad yw pawb yn unfarn yn ei chylch. Clywsom fod un hen frawd o'r eglwys wedi darllen hanes Pittsburg, a'i fod yn methu mwynhau gwasanaeth yr oigan mewn can- lyniad. Y mae yn awyddns iawn i gael (lIdl yn y Gymdeithas Lenyddol ar y priodoideb o dderbyn pob math o arian at achosion crefyddol, ond hynod ddifudd yw dadl wedi barn. Eisteddfodol. Colli wnaeth y Cor Meibiou yji Eistedd- fod Corwen, ond deallwn iddynt ganu yn dda a clian mai dyma'r tro cyntaf iddynt I gystadlu, daliant ati y mae'n hen bryd cael rhyw fath o gor yma. Enillodd Miss Ethel Taylor ar y contralto solo, a dyma'r unig wobr a ddaeth yma y tro hwn. JOHN JONES. ■ o

Streic Llysfaen. YH oedd 100 o chwarelwyr Mri. Kaynes, y lie uchod, wedi cydsynio a'r meistr ar delerau neillduol ynglyn a'r modd o weithio gan newid i weithio wrth y dydd yn lie ar dasg; ond oherwydd fod y meistr yn gwrthod ysgrifennu y cytundeb yn fftirflol, a'i arwyddo, gan ofyn iddynt yn hytrach ei gymeryd ar ei air, aeth cant o'r dynion ar streic. Y mae gweddill y gweithwyr, nad oedd a wnelont a'r amodau uchod, yn dilyn eu gwaith fel arfer, o Y mae Rhyddfrydwyr Moil A'u holl egni yn casglu tystiolaetiiaii vmhlaid Datgy- sylltiad gogyfer ag ymchwiliad y Ddir- prwyaeth benodedig gan y Senedd i gyflwr yr Eglwys yng Nghymru. Er mai Ymneilldues ydoedd, yr oedd gan Awdurdodau Ysgol Eglwysig St. Beuno, Llandudno, gymaint o feddwl o Miss Knott, fel pan yr ymddiswyddodd yr wythnos ddiweddaf i briodi, y gwnaed cofnod yn y llyfrau o'n gwerthfawrogiad o'i gwaith fel athrawes, ac am gyfrannu addysg grefyddol a dysgu'r Catecism mor dda a diduedd.

Telephone 1157 Royal. Established 1856. ROBERT ROBERTS, ESTATE AGENT, 33 Netherfield Road South, Has Property to Let in various parts of the town. Mortgages arranged. Valuations made. THOMAS H. OWEN, ESTATE AGENT & ACCOUNTANT, 2a Foley Street, Kirkdale Rd., Liverpool. Property bought and sold, and Estates economically managed. Telephone: 69y Royal. .fI J. Rathbone Williams, ESTATE AGENT, 450 SCOTLAND ROAD, LIVERPOOL. Telephone, No. 1779. HENRY JONES, Estate Agent, Valuer & Property Auctioneer, 5 COOK STREET, LIVERPOOL. Rents -Colleuted, Valuations made. Property sold by Public Auction or Contract. Telephone No. 7909. J. LEWIS JONES, ACCOUNTANT & ESTATE AGENT, 60 Victoria St., Liverpool. Properties carefully managed. Rents personally collected. Purchases and Sales negotiated. Mortgages arranged and Insurances effected. THOMAS éJj JONES, ESTATE AGENTS & VALUERS, INVESTMENT BUILDINGS. 67 Lord Street, Liverpool. Telephone No.—5586 Central. Properties Bought and Sold. Mortgages arranged Valuations made. Rents Collected. TEL. 42Y ANFIBLD. ESTABLISHED 1872. STEPHEN ROBERTS & SON, ESTATE AQENTS A VALUERS, 137 Everton Road, Liverpool (Late 2 Stanfield Road Properties carefully Managed. Rents personally Collected. Purchases and Sales Negotiated. Mortgages arranged and Insurances effected. ROBERT ROBERTS, ESTATE AGENrp AND VALUER, 30 Hamilton St., Birkenhead. RENTS COLLECTED. VALUATIONS MADE. PROI-KRTIES BOUOHT & SOLD. Telephone-223. to R. E. HUGHES, E S T A T E A G E NT, S U R V E Y O R & VALUER, Charing Cross, Birkenhead. Telephone No.—56 B'head, Has liousos to Let, and for Sale, in various parts of the Town and out districts. Also Land to be Sold for Building purposes. Advances made to Builders. Estates laid out. Rents Collected, and Property care- fully managed. Park Road .jI North Estate, Claughton, Birkenhead. HOUSES FOR SALE ON ABOVE ESTATE, OR BUILT TO SUIT PURCHASER OR TENANT. Most healthy and commodious situation, close to Park Station, and within 4 minutes of Bidston Hill. Rock and Sand Foundations. Trams pass. 4 DAVID EVANS. Telephone—391 B'head. Tel. 0733 Royal. Established 1884 JOHN LLOYD, —HI G H- 0 LASS TA 1L OK (From T. B. Johnston, Lord St.), 89 HOLT ROAD, LIVERPOOL. ESTABLISHED TELEPLL0!1 1881. ¡;J 205. T. WOOSNAM ROBERTS PRACTICAL ESTATE AGENT Bootie Estate Office 52 STANLEY RD., BOOTli (2 DOORS FROM BEDFORD RD.), on GroundFlool LITHERLAND AND SEAFORTH CARS Telephone 205 Bootie Economical and Efficient Personal Nlanagemeot of all Classes of REAL ESTATE Single Houses on Sale. Lists Free on Application' Property bought and Sold. st, Mortgages Arranged at Low Rates of 111tere 'ef Insurance of all Classes with Leading COlllptlIlI TO BE LET L, ct, "Ottkiands," Breeze Hill, Bootie—semi-de^ residence with large grounds, south asP possession in .April. Rent JE57 10s. 5!) Trinity Road, BootIe- south aspect, 5hf detached corner residence with s house contains three entertaining r$ kitchen & pantry on ground floor 4 l>c''r bath, lavatory, &c., on first floor, and rooms and boxroom above. Large o8 ,ji, greenhouse, vinery. Rent £ 50 per ai Would sell. #j Well Lane, Park Street. Bootie—1000 yar^iii| land together with a newlv-erected bu> r:, 60 ft. long, 40ft. wide, & 20 ft. high 2 •> slljl Well-lighted from both ends. Manufacturer, Contractor or Team Sell or Let, Derby Lease 999 years. Telephone 205 Bootie. Following List—Free of Taxes. 79 Worcester Road £ 36peraJ)Jl 75 Hornby Road £ 30 102 Hawthorne Road £ 34 » 74 Strand Road £ 33 >' M 68 Litherland Road (Shop) 8s. 122 Irlam Road do.9s. 3d. '1 28 Balfour Road lis. 6d. 14 Sidney Road 9s- 57 Kirk Road .6s. 6d. 121 Olivia Street 6s. 6d. n Bootie Estate Office, 52 Stanley Road, Bootie, ESTABLISHED 1884. TELEPHONE 205 BOOTLFJ O. JONES WILLIAM5, ESTATE AGENT & VALUER, 24 SIR THOMAS STP,]Elg LIVERPOOL. ——— .) i" Persona] supervision in every deta-FØI general management of all kinds of 'oV5 Estate, Confidential Reports and Valua for Purchase, Sale, or Mortgage. I, Est. 1885. Telephone 1903 ceøttø d Telephone 279 Bootle. LI N ACRE BRICK 4 COMPANY 122 Marsh Lane, Bootie, Works Canal Bank. Branch Offices (tj, 38 HAWTHORN K ROAD, ORRELL, BOO't{J' Teleplione-216 Bootle. 0)1' AMU 23 0 LDHALL STREET, LIVBRPO Telephone-1551 Central. Houses to Lety ELECTRIC LIGHT THROUGHOUT. RENTS FROM 5= to 10/= P E R WEEK. WILLIAM JONES, 38 HAWTHORNE ROAD, ORRELL, 1300 MORRIS EVANS |S||S liousehold-Ol I jlL BURNS, SPRAINS, R H E U M A Vtf 0' ■illilBfeiBiiiiiM C II I L B l.jiiljill J |! SORE T II R 2R S TOOT! IACB1M D IP11 T H E 'CTiTBlWAS WEAK 0H1SP I ASTH^1iche^ist5' I ISmlPJll MORRIS EV^ iffi iifi I illlilllili ii 1111 litil Festiniogi 1