Ye Brython Cymreig

Eisteddfod Bwlchgwyn. [GAN YR ERYR.] ADEWAIS fy nghlogwyn am y babell lian y cynhelid Wythfed Eisteddfod G-wfr talnc Bwlchgwyn, ddydd Mercher diwedd- Yr oedd hi yn tresio bwrw ar hyd y bore, ac dfnld y buasai'r cynulliadau yn fy chain Olld rhyfedd fel y daeth y cannoedd i'r wyl, rn Eisteddfod lwyddiannus iawn o & rhif ac ansawdd. g yma'r beirniaid :—Canu, Mr. Harry RA030?' Lerpwl; barddoniaeth, Pedrog; arodd, Mr. J. H. Jones (Gol. y BRYTHON) mrywiaeth, Parch. E. K. Jones (Brymbo), ,plSs Williams (Nebo Terrace), a Miss Rogers L/a- .ord House), Bwlchgwyn. Y dat- 8 inmid °edd Miss M. King Sarah, Talsarn, is .■ David Ellis, Cefnmawr a Mri. Emlyn ftvies (Rhos) a R. J. Robefts yn cyfeilio. is j^dd y pwyllgor oedd Mr. W. Roberts tor^^D ry M-r- Edwards trysorydd, Hobt 5 a'r ysgrifennydd, Mr. Alun

T Y Cyfarfod Cyntaf. a ywydd y cyfarfod cyntaf ydoedd Mr. R. t>„Uv"aSe> Y.H., Gwrecsam a'r arweinydd, ^ch. Ton las Hughes. tt n"lwyd y gwobrwyon fel y canlyn :— .Jo^'dar y berdoneg (i rai dan 15), 10/6, 10/ft Filliams> Rh°s- Englyn i Gneuen," (: Mihangel," ond ni atebodd. Adrodd, J rai tan 18),' S. Hughes, Brymbo 2il, G. "M lt°n' Bwlchgwyn. Unawd soprano, t>a Is-—Yn °reu, Edith y !lea' Gwrecsam. Daeth tri chor plant riaetl ymgais am y £ 5 a gynhygid am ganu Bu-rt' Wanwyn, dos," sef Cor Plant Ysgol (Bfi^gwyn, Garmon Juveniles, a Rhos j^wuehem), yr olaf yn ennill gyda rhwydd- lO/fi ,Adrodd Daeargryii San Francisco," (i L Iary Edwards,^Lerpwl. Her-ddeuawd Sl tan J6), 6 (-, Misses Parry a Roberts, er ill, Gwrecsam. Pryddest y Gadair, (jj ris^ ym mreichiau Simeon," £ 3 a chadair j) ,rw gwerth £ 4, G. T. Levi, Abercrave, B Cymru. Unawd tenor, Bedd y 0 £ 1 Is., Tom Morris, Brymbo. Par ^nCyaU ^erc^' Ellen Roberts, Bwlchgwyn. gan '^Meibion ddaeth ymlaen i ganu Cyd- £ 5 ererinion," £ 20 a choron arian gwerth a, ? Broughton (arweinydd, Evan Evans), MrsaruWyd 'lwy'n deilwng. Tea Cosy, 2/6, • Charles, Brymbo.

Tl Cyfarfod yr Hwyr. N7. YwYdd, Mr. Joseph Edwards, Y.H., roll Arweinydd, Tonlas eto. Y goreu am J d "Mae'r 'deryn yn dwevd ydoedd Williams 2, Gwladys Lloyd, Bwlch- b0un- Cycling Stockings, Miss Roberts, f j yddelen. Deuawd, Gwyll a Gwawl," ^VnYk' 8oreu> Tom Morris a Tom Jones, £ j- rnbo. Unawd baritone, Cwm Llewelyn,' Cyn s"> J Powell Edwards, Rhos. Cor PrinK^' am ganu Efe a ddaw (Tom Con~ ^1*]- Y goreu ydoedd Chester United ydnSe,gational > a'r cÔr arall a ymgeisiai ^ofeV ^e Excelsior (Ponkey) Glee Party. £ 1>T l Gwyliau'r Haf ym Mwlchgwyn," Q. gla Davies, Bwlchgwyn. Jtjs hefyd yn ystod y cyfarfod gan ^1 King Sarah a Mr. David Ellis a dftu adroddiad gan Mr. J. H. Jones.

Y Nodiadau. ],.0edd y cynulliadau, ag ystyried yr hin, daen lOg iawn. Yr oedd gwellt wedi ei n draed, oherwydd y lleithder a'r °nd oerai traed y bob],a gwibient i fhg; I18°rmodol i fedru gwrando a mwynhau GoefV^'Stadlei,on- n iawn y gwnaeth y ddau gadeirydd ^huU-' eu sylwadau, yn lie beichio'r fel y ad efo ail rygnu ,yr un pethau gft(i gWneir mor ddisynnwyr o faith gan g^ug^ddion yn gvffredin. Doeth hefyd y <M>1v T°nlas !el arweinydd hwyliai'r ^inj 0 ^aen yn ddiymdroi, ac heb ddweyd >'r hyn oedd eisieu. Un o fechgyn ef, ac wedi ymsefydlu yma er Cadw'n Cvmraeg ni, bobl y Goror, t)aSned yn rhy fain. v> I50 Dyffrvn Maelor i fyny'n llu- ^^c1(:r'areu teS iddynt a diau y bydd 01 trCv v!V-Vr Bwlchgwyn yn talu'r pwyth yn heidio i Eisteddfod v Rhos ddechreu'r ha,b Oes y beirniaid foddlonrwydd mawr i ddau hd y colledigion. Clywais am un neu ? lilVn^ ynt yn glafoeri eu cynddaredd, l a^ y beirniad ar eu ffordd o'r babell 6rpwp' X By-be wrtho, ac i ddyn gynghori i fynd am gwrs o ^dai' a menydd defaid am ddeufis—y i,11 rhwym o well a. ^it^ v°n8yfarchiad i Tegla Davies am ei ^lei c^pio'r wobr am Nofelig hyderaf v cyn bo hir. JMiart rid gryn ddyddordeb yng ngweith- a U Eisteddfod, ac eithrio ambell ^Hujli S&fael ynddo. Mor hir y mae rhai ^■hy^v yn gwerthfawrogi'r graenus. ^d(] ddigrifol, vri llawn svmlrwydd, WlI)hl«-nnu yn y cof, neu ryw ad- yn ° "Jane yr Hafod yn Cai'u," raid 1 ^odi'aml cyn y gwolont werth hyd yn oed ftt,vXvdd r Pawenau wrth eu gilydd mewn Gob6uJ?ymeradwyaeth a boddhad. ffiannol i'r anturiaeth brofi'n llwyddiant >r ar', °Wegid fe aberthodd pobl yr ardal „ ysgr;f ^d y misoedd er ei rnwyn. Cafodd cfe'n ennydd a'r pwyllgor doraeth o waith, Uaet^ant o un galon. ?,s8\Vvu ¥ gantores o Dalsarn i fynv a'r 'i lelly hefyd David Ellis ac yn y d b iu 1 yn rhag01%" yr oedd Ueisiau'r bynnag am eu c'lonnau, yn ym- i gl'ydd i'r dim. ^u9,iilc yr Eisteddfod ymlaen, w^r ^hgwyn, oblegid y mae hi yn t dd rhag y cenllif Seisnig sy'n euro b* 8orch&^ ^oror yma. Y mae'r cenllif du ol rdlO llawer gormod eisoes ar y j.* -^enll18 ond, clnvedl yr hen gono ■§°U o Does gin yr iaith fain ddim yn i brest i ddringo i'r mynydd- Gobeithio hynny, wir.

ft • h^RVi) eirn'adaeth y Gadair. Crist ym mreichiau Simeon." !■ ac Vn VVYD cynnifer a 18 o gyfansoddiad- w ^el; 6u plith amryw o deilyngdod pur Srvj^ilwv/ ^hawster mwyaf fydd, nid cael k^diad ° r gadair, ond dethol y cyfan- L del bynreu ° blith cynnifer o rai rhagorol. §wna^ fy ngoreu i sicrhau lleb fod gennyf yr un amc-an dirjgj 8wneud cyfiawnder a'r beirdd a ^i°Soe 8an^ eu gwaith i'm dyfarniad. «r^ydd y cystadleuwyr yn gwneud yn amhosibl i mi ymhelaethu ar bob cyfan- soddiad, ond gwneir ychydig sylwadau ar bob un, ac heb ymgais i'w graddoli yn y drefn y deuant i'm llaw. Vulcan.-Er fod yn y cyfansoddiad hwn rai darnau go dda, y mae yn dra diffygiol mewn arddull a newydd-deb barddonol. Ceir yma ormod o gyffredinedd fel hyn,— Simeon wrth gyflwyno Y Plentyn bach i'w fam, Ddywedai yn ei ddagrau, 0, cadw ef rhag cam.' Glaslor.-Mae yn y gerdd hon lawer o syniadau dyfnion a barddonol. Mae'n eglur fod yr awdwr yn feddyliwr, ac wedi canfod yn lied glir a phell i amrywiol deimladau galon ddynol,a'r modd y eyflenwid gofynn- ion natur dyn yn y Gwaredwr. Gresyn, er hynny, fod yn rhaid ychwanegu mai diffygiol iawn yw y cyfansoddiad o ran mydryddiad ac arddull. Owilym Arfon.Cyfansoddiad pur gyff- redin yw hwn, ac yn frycheulyd iawn mewn ystyr lenyddol., Ni cheir ynddo braidd bennill heb wallau gramadegol a mydryddol. Simon o Cyrene.-Diolch i'r awdwr hwn am ysgrifennu mor eglur ond, yn sicr, y mae i'w feio am adael cymaint o'i bryddest heb ei atalnodi. Nis gellir esgusodi hyn mewn cyfansoddiad cystadleuol am gadair. Ond ychydig iawn o frychau llenyddol sydd yn y gerdd, ac ymae ynddi ami ddarn awen- yddol cryf. Mae y cynllun, er nad yn ddyfeisgar, yn ddigon naturiol, ac wedi ei ddatblygu yn lied gyson ac effeithiol. Teimlir, fodd bynnag, fod y bardd weithiau yn tueddu at fod yn rhy gyffredinol, ac yn cymeryd gormod o fantais ar yr Ym- gnawdoliad, yn hytrach na chanu yn awyr- gylch uniongyrchol yr olygfa sydd yn y testyn. Llithra hefyd mewn mannau i gyffredinedd ac amleiriaeth, megis yn y llinellau canlynol Yng nghanol myrdd o ryfeddodau Gylchynnant fywyd Mab y Dyn, Enynna hon chwilfrydedd oesau,— GweldjDuw mewn cnawd yn faban cun; Mae yma ddyfnfor o ddirgelwch Lie sudda llestri meidrol ddawn, Sy'n ceisio boddio cywreingarwch Esbonio Duw a'i lwybraun llawn." Nid yw yn terfynu mor effeithiol ag y disgwyliwn. Ar y cyfan, cerdd o gryn deilyngdod yw hon, ond ei nwyfiant awen- yddol yn fwy na'i newydd-deb barddonol. Dyma y goreu hyd yma, yn sicr. F,dntygydd.Rhaid i hyd yn oed Simon o Cyrene wneud ffordd i hwn fyned heibio iddo. Pryddest, feddylgar a newydd, a nodedig o syml a difyrrus i'w darllen. Mae hi o nodwedd delynegol, ac yn llawn o gyffyrdd- iadau tyner a gwibiadau hoew. Yn wir, perygl y bardd hwn yw ymollwng yn ormod- 01 i ddilyn ei nwyfiant. telynegol nes ymylu weithiau ar ysgafnder chwareus, a cholli i raddau yr urddas sydd briodol i destyn mor aruchel. Svlwer ar y pennill canlyn- ol 'Roedd henaint bellach yn pwyso Yn flin a thrwm ar ei ben, A rhywbeth ddyfeisiodd tlysni Yil gWlleuthur ei fari yn wen Ei gam bob dydd ai yn tyrrach, Ond ai ei obaith yn fwy, A dringai bob dydd i'r mynydd Drwy gymorth rhyw ffon neu ddwy." Diffyg pwyll a gofal, ac nid diffyg awen, a barodd i'r bardd ganu rhai darnau 11 ac sydd yn y bryddest, megis y llinellau hyn — Tydi fydd yn trwsio Cymeriadau fil, A dorrwyd heb wrido Gan bechod a'i hil. Anurddir y cyfansoddiad gan rai brychau llenyddol. Pe canai yr awdwr hwn yn fwy gofalus a choeth, nid yn hawdd y gellid ei guro. Mae celfyddyd cerdd yn haeddu gwell gwaith nag a wnaeth efe y tro hwn, ac mae ei awen farddonol yn ei wneud yn ddi- esgus. Y Delyn Doredig.l\Tydrydda'r awdwr hwn yn ddigon rhwydd a chelfydd, a cheir gryn lawer o hwyl awenyddol yn ei waith ond mewn clirder arddull a syniadau bardd- onol, y mae yn ol i amryw o'i gydymgeiswyr. Gwelir amryw frychau llenyddol drwy y gwaith, ac ymddengys rhai ohonynt yn fwy o gynnyrch diofalwch nag anwybodaeth, megis y canlynol :— Er i engyl drwy eu canu Llanw'r ddae'r a nodau'r ncf, Rhaid cael goreu mam i'w fagu Baban dilys yw Ele. Cyfansoddiad anwastad ac anaddfed yw hwn, ond yn addaw yn dda gydag ychwaneg o astudiaeth ac ymarfer. Un a Gan i'w Ogonedd.—Medd awdwr y gerdd hon hawl deg i gystadlenaeth gadeiriol, oblegid canodd yn awenyddol a chryf, ac nid oes nemor ddim meflau llenyddol ar ei waith ac eto, er hynny, gadawodd lawer o le i ereill ragori arno mewn cynllun a choeth- ter. Ni theimlir wrth ei ddilyn fod nemor ddim datblygiad a chynnydd yn ei olygiad o'i destyn. Ni cheir yma ddarluniau gor- ffenedig, na fawr o awgrymiadau cyrhaedd- gar, ond bardd awenyddol yn ymollwng yn lied ddiofal i ddilyn ei nwyd. Nid yw ei weledigaethau yn ddigon eglur, a llithra ambell dro i ganu'n lied amhenodol mewn syniad, a Ilac mewn arddull Tichel vdyw He Simeon Yn arlunfa fawr ein Ffydd Gwelir myrdd o waredigion Y n edmygu braint oi ddydd. n Tuedda i'r ffol-arferiad o chwareu a chyng- haneddion ar draul sobrwydd meddwl a choethder arddull Goleuni holl genhedloedd byd Oedd gywnir SaIm i dreiddgar serch A goreu falm i hawddgar ferch." Gwylmor y Boreu.-Cyfansoddiad awenydd- ol arall, ond nid mor newydd a byw ag eiddo Edmygydd." Pur ddidaro yw ei linellau arweiniol. Darlunia ei hun yn mynd "i'r capel y tro cyntaf gyda'i fam, i wrando un a bregethai yr efengyl, a gofynna :— A beth wn i nad hanes y dyn bach Yn mynd yng nghol ei fam i'r deml fwyn Oedd baich a chenadwri'i bregeth iach ?" Ac fel yr a. ymlaen, mae ei or-fynychiad o'r un ymadroddion yn feichus yn ami, yn enwedig y gair eydi.o. Yn cydio am ei phlentyn gwyn "Rhyw gydio a chofleid- io Yn cydio ynnof fi;" A gwyr pob un mai cydio;" "Yn cydio a chofleidio Yn cydio''n ein Tra'n cydio yn an- wylyd Yn cydio'n hwn mor glyd;" Y mae'r cydio yn gaffaeliad;" "Roedd Simeon fwyn yn cydio Cydio yn y baban Iesu Cydio yn ei Dduw "Cydiodd ynddo i'w fendithio Yn cofleidio'r Un sy'n cydio ynddo yn y byd." Er fod yn y bryddest ami bennill tlws a syniad bardd- onol, fel cyfanwaith y mae yn bur anaddfed. Gydag ymarferiad a'r gelfyddyd farddonol a meithriniad o arddull mwy coeth a thry- loew, -diau y gellid disgwyl pethau gwych oddiwrth yr awdwr hwn. Toriad Dydd.-Anfynnych y llithra awdwr y bryddest hon i gyffredinedd, ond nid ywyn hollol glir oddiwrth linellau llac ac ymad- roddion ystrydebol a di-bwynt. Gallasai grynhoi a gloewi llawer brawddeg, yn hytrach na charlamu ymlaen, fel y gwna yn awr ac eilwaith, fel pe mewn mwy o awydd i gyr- raedd terfyn ei dasg nag i orffen ei waith yn y modd goreu. Dywed am Simeon :— Ef welai yn offrymau'r dynol dAr Arwydd ei ddyfod, ac ysgrifen per Oedd ar bob aberth." Eto Dy iachawdwriaeth a ganfyddodd Ef Yng ngwen y newydd Fab o fro y Net; Allan o'i hunan,—yn ei freichiau gweinion Yr ydoedd holl gyfaredd ei obeithion Ei hyder Ef oedd yn y Tlws o wyneb Ddaeth allan o gynhesrwydd Tragwydd- oldeb." Anurddir pob tudalen a diffygion mewn arddull, mynegiant, ac addfedrwydd. Er hyn oil, mae awdwr y cyfansoddiad hwn yn berchen yr awen wir, a cheir profion o hynny hefyd ar bob tudalen. Cystwyed. ei awen i ganu yn fwy syml, cryno, a.gorffenedig, ac ni fydd ei lwydd ymhell. G.IIda'r Wawr.Nid oes yn y gystadleuaeth bryddest felusach ei naws a mwy defosiyool ei thon na hon, ac y mae hefyd yn awenyddol drwyddi. Ymgollodd yr awdwr mewn syn- edigaeth barchedig ac addolgar yn y syniad o fawredd ymostyngiad Crist, a rhaid yw dweyd nad yw wedi dwyn allan mor effeithiol a rhai o'i gydymgeiswyr yr amrywiaeth na'r arbenigrwydd cynwysedig yn y testyn. Yn sicr, nid tegwch a'r testyn gosodedig yw ei wneud mor debyg ag y gwneir gan amryw o'r ymgeiswyr, "Gyda'r Wawr" yn eu plith, i Enedigaeth neu Ymgnawdoliad Crist. Wrth gwrs, mae hyn oil yn gynwys- edig yn y testyn, ond i gael eu crynhoi i amgylchoedd uniongyrchol yr olygfa a meddylfryd Simeon. Ceir darnau gwir fardd- onol yn y bryddest, a cheir hefyd ambell ddarn pur gvffredin—yn enwedig yn yr arweingerdd. PEDROG. [F gwcddill yr wythnos nesaf]. --o

Nodiadau Cerddorol. [GAN HU GADARN]. DOH G. Fwy sy'n gyfrifol. BYDDAF yn synnu yn ami at yr hyawdledd a geir o'r pulpud, pan fyddis yn galw sylw y gynulleidfa at rhyw amgylchiad neilltuol i gymeryd lie, ac yn neilltuol ar y ddawn a arddanghosir i dynnu arian o'r llogellau at wahanol achosion; ond pur anfynnych y clywir y ddawn hon yn cael ei harfer er ceisio creu mwy o ddyddordeb yn ein caniadaeth grefyddol. Goddefir i'r rhan hon o'r gwas- anaeth gymeryd gofal ohoni ei hun, heb gyfrifoldeb arbennig ar neb ond ar arweinydd y gan, ac nis gall yntau wneud nemawr, er yr holl allu a'r brwdfrydedd a arddanghosir ganddo, oni chaiff gydweithrediad calonnog pawb, yn weinidog, swyddogion, a'r gynull- eidfa. I gadw yr eglwys rhag y diofalwch a'r difrawder, heb son ddiystyrwch, dylai anog- aethau mynnych gael eu rhoddi ynglyn a'r mater—anogaethau a bar i chwi gredu eu bod yn rhai o ddifrif.

Dewis Emynau. Yr arferiad cyffredin yw i'r gweinidog ddewis yr holl emynau fel ag i gydfyned a'r bregeth a draddodir. Nis gallwn weled fod angen o gwbl am hyn. Llawer mwy cyson a phriodol fyddai i arweinydd y gan ddewis, dyweder, dair emyn gyntaf y gwasanaeth, gan adael yr olaf i'r pregethwr. Trwy hyn sicrheid canu calonnog. Gellir hefyd ddefn- yddio ffafr-donau y gynulleidfa. Gellir rhoi prawf ar donau lied newydd, a gellir darparu yn fwy deheuig ymlaen Haw. Yn lie hyn, ceir tair, efallai, o'r pedair emyn ar yr un mesur, ac fe ddichon yr un nodwedd, fel rheol yn y cywair lleiaf. Dylai fod yma amrywiaeth yn hyn, gan ddefnyddio gwahanol fesurau, mwy o emynau mawl, o nodwedd glodforus. Yr wyf yn cofio am un amgylch- iad a ddigwyddodd dro yn ol yn B-, i ddangos pa mor fanwl yr astudir yr emynau a ddewisir ar gyfer y gwasanaeth. Yr arferiad yno oedd i flaenor y gan ddewis yr emynau a'r tonau, oddigerth yr emyn olaf, er rhoddi cyfle i'r pregethwr ddewis emyn i gydfyned a thestyn y bregeth. Yr oedd y pregethwr yn un o gewri yr enwad. Ar ol pregeth faith, athrawiaethol, rhoddwyd emyn i'w ganu, ac meddai, Gan fod amser wedi rhedeg ymhell, fe ganwn ddau bennill yn unig o'r emyn,—y cyntaf a'r olaf," a chanu wnaed, ac ni sylwodd neb ar y foment fod dim allan o Ie hyd nes y deuwyd at yr ail bennill oedd i'w ganu, a gwelwyd mai ail adroddiad o'r pennill cyntaf or emyn air am air oedd. Canwyd y pennill drwyddo, ail ganwyd y ddwy linell olaf. Nid oedd a fynnai yr emyn hwn o gwbl a thestyn y bregeth gwelwyd ei bod wedi ei ddewis heb ystyriaeth o gwbl i'w briodoldeb. Yr wyf.yn gryf o'r farn y dylai blaenor y gan gael mwy o ryddid yn y cyfeiriad hwn, yn hytrach na gadael y mater, fel y mae ar hyn o bryd yn y nifer liosocaf o'r eglwysi, Yn sicr, byddai gwell gwedd ar ganu cynulleidfaol ein heglwysi. Yr wyf yn cofio am un hen flaenor y gan a deimlai yn ddiystyrwch arno roddi iddo yr emynau cyn y byddont yn cael ei rhoddi allan o'r pulpud yn y gwasanaeth, gan mor sicr a phrofiadol y teimlai yn ei swydd fel os digwyddai gael emyn iled adnabyddus o ran hyd, ni phetrusai ganu ton newydd spon ar yr emyn neu fe gyfansoddai un ar y foment fel yr elai ymlaen, heb hidio fawr beth ddeuai o'r gynulleidfa. Yr oedd hyn lawer blwyddyn yn ol, pan nad oedd ond ychydig mewn cynulleidfa yn hyddysg yng nghyfrinion cerddoriaeth. Fe ddylai fod paratoad arbennig yn cael ei wneud ar gyfer hyn, yn hytrach na gadael y cyfan hyd y munud olaf. Os moliant, boed y moliant goreu a ellir ei roddi.