Ye Brython Cymreig

Llythyr Gwleidydol. [GAN Y GWYLIWR]. O'r Tibr, Westminster, Nos Fawrth, Gorff. 2, 1907. Y diweddaraf am Ddatgysylltiad. NEITHIWR fe gefais ryddid i ddianc am fyr ysbaid o'r. Wylfa i weled ac i glywed pa fodd yr oedd rhai o'r Aelodau Cymreig yn gallu cyd-daro ar bwno Datgysylltiad y tu allan i furiau T:9" y Cyffredin. Yr achlysur ydoedd darlleniad papur i aelodau y New Reform Club—cymdeithas o wleidyddwyr sy'n pab- ellu yng nghylchoedd clasurol yr Adelphi- gan Mr. W. Llewelyn Williams, cynrychiolydd seneddol Bwrdeisdrefi Caerfyrddin, ar Ag- weddau Hanesyddol Datgysylltiad a Dad- waddoliad." Nid yn unig yr oedd y testyn yn ddyddorol a'r darllennydd neu'r darlith- ydd-yr un a fynner-yn hyddysg yn ei bwnc, ond yr oedd Llywydd y Bwrdd Mas- riach (y Gwir Anrhydeddus D. Lloyd George) yn y gadair, a Syr Ifor Herbert a Mr. Ellis Griffith ymhlith y gwrandawyr. Pregethu i'r Saeson yr oedd Mr. Llewelyn Williams, ac yn wir y mae yn dda reiol fod rhywun yn barod i gario yr efengyl wleidyddol iddynt, oblegid fel y sylwodd y darlithydd, y mae anwybodaeth yr average Englishman am hawliau a dyheadau gwleidyddol ei gymydog y Cymro bron yn anirnadwy. Y tro hwn cafodd bagad ohono-sef o'r average Englishman-oleuni clir hanesyddwr eglur ar Ddatgysylltiad y gorffennol. Ond credu yr oeddwn i fod y rhan fwyaf o'r gwrandawyr yn teimlo fel Syr Ifor Herbert fod dyddordeb y cwestiwn o Ddatgysylltiad a Dadwaddoli Eglwys yr Estron yng Nghym- ru yn gorwedd nid yn gymaint yn y pellafion o'r tu ol i ni ag yn y posiblrwydd sydd o'r tu blaen i ni. Ar y pen hwn fe draddododd Mr. Ellis Griffith resymau cryfion-rhesymau sydd erbyn hyn yn ddigon adnabyddus i ni oil—paham y tybiai ef y dylai Datgysylltiad ffurfio rhan o gynnwya llestr condemniad Ty yr Arglwyddi. Teimlai Mr. Lloyd George o'r ochr arall fod y llestr hwnnw yn ddigon llawn eisoes i gondemnio yr Arglwyddi i ddifodaeth o leiaf mor belled ag y mae eu hanfod bresennol yn myned, ac er y dymuna weled ami i ddiwygiad yn cael ei ddwyn oddiamgylch yn y byd gwleidyddol, creda mai y ffordd rwyddaf i'w cael ydyw symud ymaith yn gyfangwbl y Graig Rwystr sy'n atal cerbyd diwygiad yn ei flaen. Anrhydeddu Gweithwyr. Yr ydym ni yn Nhk y Cyffredin-ys dywed y Junior M ember-yn cymeryd hyfrydwch—o leiaf, y rhan fwyaf ohonom— yn yr anrhydedd y mae'r Brenin, ar gymer- adwyaeth y Prifweinidog, wedi ei osod ar dri gwr a wnaethant wasanaeth i Gymru. Gweithiwr distaw ydyw Syr Francis Edwards wedi bod, ac nid ydyw'r byd oddiallan wedi clywed yn agos gymaint am dano ag am ddynion mwy trystfawr. Ond ymhob mud- iad gwleidyddol Cymreig oedd yn gofyn am rywbeth heblaw siarad, ceid yr aelod dros sir Faesyfed bob amser ymhlith y dosbarth mwyaf gweithgar. Rhyw ddiwrnod feallai, pan ddatguddir cronicl gwaith y Blaid Gymreig, fe wneir yn hysbys ryw gyfran o'r gwassnaeth arbennig y mae Mr.—yn awr Syr-Francis Edwards wedi ei gyflawni yn ddistaw ac yn ddiymhongar ar hyd y blyn- yddoedd. Yn y cyfamser, y mae yn dda gennym fod Syr Henry Campbell Bannerman wedi dangos ei werthfawrogiad o lafur a ffyddlondeb un o blant y Gogledd sy'n cyn- rychioli siroedd y De. Am ei wasanaeth milwrol, yn bennaf, er nas gallai y Prif- weinidog anghofio ei sel ynglyn a'r Mesur Addysg, yr anrhydeddwyd Syr Ifor Herbert. Am Syr John Rhys, y mae ei gymhwysterau ef yn afrifed ond mewn cylchoedd gwleid- yddol, wrth gwrs, ei waith fel ysgrifennydd ac fel aelod o Ddirprwyaethau Brenhinol oedd yn pwyso fwyaf. Hawddamor i'r tri chadam, a hir oes iddynt i barhau i was- anaethu Cymru.

-0 BWLCHGWYN A'R CYLCH. Y Parchn. W. O. Evans a Mon Hughes fu'n cadw cyfarfod pregethu rhagorol y Wesleaid yng nghapel Bethesda y Saboth a dydd Llun diweddaf. Mae digon hawdd i'r cyfarwydd ddweyd fod W.O.E. yn nai i'r diweddar Gynfaen fawr ei athrylith, oddiwrth nodwedd y filachiadau barddonol a dywynent draws ac yma hyd ei bregethau. Yr oedd y ddau yn dda—gobeithio yr egina yr had pur a hauwyd. A'th lugom mellt yn ennyn yn dy law 1B&- Fod Duw o 'u mown. ebe Islwyn a dyna ebem ninnau ym Mwlch- gwyn y Saboth diweddaf. Aeth mellten i dy David Rogers, Wesley Road, gan falu'r dodrefn a'r holl ffenestri yn 'sgyrion, llosgi'r gwelyau a dymchwel rhan uchaf y simne. Yr oedd Miss Rogers a lodes ei chwaer adre'n gwarchod, tra'r gweddill yn y cyfarfod pregethu. Llosgwyd gwallt yr eneth a'i hochr, a hyd yma y mae mewn cyflwr lied ddifrifol. Yng nghapel newydd y Nant, Coedpoeth, cynhaliodd Dosbarth Adwy'r Clawdd eu cyfarfod ysgolion deufisol, tan lywyddiaeth Mr. Thomas Jones—llywydd llednais a dymunol iawn. Holwyd y gwahanol ddos- beirth gan y Parch. J. Ll. Jones, B.A., canwyd ac radroddwyd darnau cysegredig, ac aed drwy raglen faith a blasus. Darllennwyd llythyr yn y cyfarfod athraw- on oddiwrth Ddosbarth y Wyddgrug, ar y priodoldeb fod y swyddogaeth eglwysig mewn cydymdeimlad fi'r Ysgol Sul yn fwy cyffredinol. Caed lliaws o awgrymiadau yn codi o'r dosbarth, ar y moddion goreu i feithrin, addysgu, a chymell yr ieuenctyd i siarad, dweyd eu profiadau fel deiliaid ac athrawon yr Ysgol Sul, ac i annerch gwa- hanol gyfarfodydd ysgolion yn y dosbarth. Teimlem fod un peth y dylid ei wella, sef y dull peiriannol o ateb yr arholwr. Ychydig o wreiddioldeb welid yn y prawf roddwyd arnynt y Saboth. Nid dyma arferiad plant y Nant, chwaith. YR ERYR.

Mr.Ellis J.Griffith, A.S. a Datgysylltiad. To the Editor of Y Brython." SIB,—The triumphant victory of Liberal- ism in Wales at the last General Election raised high hopes amongst the Welsh people. It was confidently believed that the fidelity to Liberal principles for two generations was at length to be rewarded. The silence of Cabinet Ministers with regard to religious equality in Wales was somewhat ominous, but it was not until the deferment beyond the 3rd Session that anxiety gave way to disappointment. For the last eighteen months I have urged the necessity of obtaining a clear pledge from the Government. During the last few weeks the Welsh Disestablish- ment controversy has become more and more prominent, and the need of a clear under- standing more and more pronounced. The do-nothing policy has hardly an advocate, and there is no one who seriously thinks that the Welsh cause can be advanced except by action. It is true that I have been advised to induce the Welsh Members to educate the country rather than press the Government for a definite pledge. For my own part, I think it is easier and more profit- able for the country to educate Welsh Mem- bers than for Welsh Members to educate the country. Wales has done its electoral duty with absolute unanimity. There is not a single Tory Member to represent a Welsh constituency. Wales has learnt its political lesson thoroughly. Wales does not need political education all that Wales needs is to learn determination and unity and to transmit these qualities to its representatives. A half-hearted effort has been made to assert that Wales is absolutely contented with the present political situation and displays no impatience. < This is in patent contradiction of the actual facts. The Independents and Calvinistic Methodists, at meetings representing the two denomin- ations throughout the whole of Wales, have already spoken emphatically. The Free Churches of Wales are united in their demands. The Liberal Press of North and South Wales is brimful of evidence that the Welsh people are restive and unsatisfied. The deputation of Welsh Members who waited on the Prime Minister received scant praotical encouragement, though the press summary of the interview was un- accountably hopeful. Yesterday we had the sanction of the Prime Minister to the contents of a letter addressed to the Rev. ElvetjjsLewis. It is significant that this letter was written with a view to being read at a meeting of the Congregationalists in South Wales, where a drastic Disestab- lishment Resolution was to be proposed, and was in fact passed. It is doubly signi- ficant that while the Welsh Members failed to obtain any promise conditional or uncon- ditional from the Government, the Rev. Elvet Lewis was able to obtain a further declaration of the intention of the Govern- ment. If one Nonconformist minister can obtain this result, what will the united efforts of the Nonconformist Ministers of Wales secure ? The first available opportunity and the earliest possible moment have now been supplemented by a declaration that, subject to the conditions of time, it is the intention of the Government to pass a Welsh Disestablishment Bill through the House of Commons during this Parliament. How does this further assurance add to the former promises ? The practical substance of these various declarations is that if there be time and opportunity then the Bill will be passed through the Commons. But who is to provide time and opportunity ? Who is to decide the length of the present Parliament ? Obviously the Government. Their majority is such that at any rate as far as the duration of Parliament is concerned they are omnipotent. The Prime Minister has declared that the House of Lords Bill will be introduced at such time as he de- termines. It appears that the third session is already allocated, but no one has ever informed us whether in such allocation the claims of Welsh Disestablishment were con- sidered and rejected or merely ignored. What, then, of the Fourth Session ? When is the allocation of the Fourth Session to be made ? Will Welsh Disestablishment be remembered or again forgotten ? In the future of the political situation, one fact stands out plain and clear. The dissolution will not, in the absence of a political catastrophe, arrive a day earlier than the Government desires. The normal length of a Parliament, judging by recent experience, is not less than five and a half years. This allows an ample opportunity for the introduction of the Welsh Disestab- lishment Bill after conceding one Session to the House of Lords Bill. It may be remembered that in the letter to the Rev. Elvet Lewis it is stated that Welsh Disestablishment is to be in the fore- front amongst the matters which the next Parliament will be called upon to deal with. Does this carry us any further ? In January, 1906, the Prime Minister said that Welsh Disestablishment remained an integral por- tion of the Liberal programme, and would be dealt with at the first available opportu- nity." Therefore the value of the new assurance depends upon what is meant by the position of being in the forefront of the measures to be dealt with by the new Parliament." It cannot mean earlier than the first possible moment which is our pledge for this Parliament. Is Welsh Disestablish- ment to be a first, second, or third measure ? Unless it be amongst the first two or three measures, it cannot be said that it will be in the forefront. The fact that we should be driven to discuss the measures of a Parliament that will not be elected for some years is a sure sign that the Welsh question is being rele- gated to a distant and ever receding future. There are three points to be kept in view. The first is, that after the introduction and passage through the Commons of the House of Lords Bill, there will be a dissolution. Secondly, that if Welsh Disestablishment is to be passed through the Commons this Parliament, it must pass before the House of Lords Bill is introduced. Thirdly, that the Government is the sole Arbitrator of when the House of Lords Bill is to be introduced, and therefore of whether the Welsh Dis- establishment Bill will be introduced in the Commons this Parliament or not. It is therefore abundantly clear that the Government have the power to proceed with Welsh Disestablishment if they wish. If they do not proceed with it in this Parlia- ment, it will not be the power, but the wish, that will be at fault. It is said, in answer to our demands, that the House of Lords blocks the way. But does it ? The Government are to introduce Temperance and Education Bills next Session does the House of Lords block the way of these measures ? If not, why should Welsh Disestablishment be the only measure in regard to which the House of Lords paralyses all. Parliamentary efforts ? Irish measures, Scotch measures, Labour measures, are introduced in this Parlia- ment why should the Welsh question be the only one to be arrested by anticipatory fears of the Upper House ? The apologists for delay seem to regard the present and the next Parliament as almost equally favourable opportunities for dealing with Wales. I, however, prefer the overwhelming Liberal majority of the present House of Commons to the chances of a less efficient majority in the next House of Commons. The practical question remains Are the Welsh people to make any further efforts to secure Welsh Disestablishment being pressed through the Commons this Parlia- ment ? Are they to remain satisfied and wait to see what will turn up ? They have waited forty years-a considerable time even in the life of a nation. The Joint Committee. of two great Nonconformist denominations which has just been appointed will no doubt consider the point. I am fully persuaded that Welsh Nonconformists, and especially Welsh Nonconformist Ministers, can even now induce the Government to pass the Welsh Disestablishment Bill through the Commons in this Parliament. To do this, the Government only needs time. Fortu- nately, Governments can make time-if they earnestly desire it. I am, yours faithfully, ELLIS J. GRIFFITH. House of Commons, 2nd July, 1907. --o

Yn Ynys Mon ac Arfon [GAN BETHMA]. Nos Sadwm. SASIWN LLANERCHYMEDD. GAIR a llawer o swyn ynddo ydyw hwn i'n cenedl ni. Pryderai llawer yr wythnos hon oherwydd fod y tywydd mor wlyb, ond pan ddaeth dydd mawr yr wyl, yr oedd yr haul yn gwenu. Cynhaliwyd y Sasiwn eleni yn Llanerchymedd, ac yr oedd yn llwyddiant mawr. Nid wyf yn myned i roddi enwau y cynrychiolwyr oil, ac nis gallaf ond cyfeirio yn fyr at rai o'r materion fu dan sylw. Cafodd y llywydd, y Parch. John Williams, waith mawr, ond profodd fod ynddo allu mawr ar gyfer hynny. 4 Cyflogau Athrawon y Bala. Bu cryn siarad ar y mater hwn, oherwydd nas gellid cael gweledigaeth eglur i drefnu i ychwanegu at y cyflogau. Wrth ymdrin a'r mater hwn, cafodd y Parch. Wm. Thomas, Llanrwst, gyfle i alw sylw at y ffaith fod gormod yn cael eu codi o bregethwyr. Gwelais ysgrif gan y Parch. Wynn Davies, Bangor, yn ddiweddar, yn cyfeirio ar yr un peth ac oni ddywedodd yr Athro Prys, Trefecca, hefyd eiriau i'r un cyfeiriad ? Pa fodd y llwyddir i roddi atalfa tybed ? Mae yn sicr o ddod yn ddifrifol ar amryw, ac yn wir y mae felly eisoes. Mae yn gam a'r bechgyn eu hunain, ac yn gam a'r eglwysi, fod y llwybr yn rhy agored. Nid y M.C. yn unig sydd yn euog o ganiatau rhai anghymwys -rhai ag y dywed gweinidogion, swyddogion, ae aelodau yn eu cefnau nad oes y gobaith lleiaf iddynt ragori na bod yn gymeradwy fel pregethwyr. Yr wyf yn adnabod rhai sydd wedi cael blynyddau o goleg ar draul ereill, ond beth ydyw eu hanes heddyw ? Anfynnych iawn y gofynnir iddynt am eu gwasanaeth a phan y gwneir, gwneir hynny pan fydd ereill wedi torri eu cyhoeddiad. Da iawn y gwnaeth Mr. Thomas alw sylw at y mater ond clywais sibrwd fod tri o ymgeiswyr am y weinidogaeth ar hyn o bryd yn yr eglwys lie y gweinidogaetha efe. Cyhoeddiadau Pell. Bu hyn hefyd dan sylw, ac nid yn rhy fuan. Mae y ffaith fod eglwysi wedi llenwi eu Sabothau am saith neu ddeng mlynedd ymlaen yn cau y drysau yn erbyn y rhai sydd yn codi. Ac nid ydyw y rhai sydd yn rhoddi y cyhoeddiadau pell oil yn rhyw ofalus iawn am eu cadw oblegid dywedodd Mr; John Matthews, Amlwch, fed yr eglwys yno wedi cael ei siomi yn y flwyddyn 1903 23 o Saboth- au allan o 52, a'u bod wedi cael eu siomi gan bump mewn dau fis or flwyddyn hon. Yn awr, os y gwneir hyn mewn eglwys fawr fel Amlwch, beth am yr eglwysi by chain ? Yr Ordeinio. Dyma enwau y rhai a ordeiniwyd :—Mri. John Elias Hughes, B.A., B.D., Bryn Menai, Arfon (bore tranoeth ar ol yr ordeiniad y cafodd Mr. Hughes ddeall ei fod wedi ennill y B.D.) John Smith, Nantglyn, Dyffryn Clwyd J. O. Jones, Dinbych, eto; Owen Gwilym Griffith, Peniel, eto R. R. Parry, Llandynan, sir Fflint J. E. Hughes, B.A., B.D., Engedi, Ffestiniog Wm. Dewi Morgan Llangurig, Trefaklwyn Robert Davies, B.A., Trefeglwys, eto John Williams, B.A. Carno Moses R. Moses, Machynlleth T. Williams, Groeslwyd Simon G. Evans, B.A., Birkenhead; Griffith Hughes, B.A., West Kirby Isaac Glyn Jones, Nantglyn a Daniel Davies, Bodedern. Traddodwyd araith ar natur-eglwys gan y Parch. Jonathan Jones, Llanelwy a rhoed y cyngor gan

SAVE PS CASH OR HIRE. D. GRIFFITHS & SON, 221 Breck Road, and 103 Wavertree*Rd., Liverpool. PIANOS AND ORGANS from 8s. per month iby all the leading makers. Telephones- 6 1 x Anfield Breck Rd. 7C5y Royal Wavertree. loll H. PROCTER, F.R.P.S. r j The City Phrenologist, Is a Fellow and Councillor of the British Phrenolog- ical Society (Incor- porated). Holds Six Certificates & Six Gold Medals for Pro- ficiency in Phrenology and Hand-reeding. Mr. Procter has had 35 years' Profession- al > Experience in Liverpool.and is now erivine Consiiltatinyis HEALTH, PHRENOLOGY & HANDREADING at 58 Lime St. & 25 Mt. Pleasant jR ■ .JP AS'tiACHOY cym í 0^^ "VI Y lot f. GORf." < I WAit%o "A C)t)ot-M ACt fargeinioam Sloe fAWR, PmS-RtSTR w FWAO TRWYS POCÖf ?>OLow U\vt tifwM f,38 Russell's Chronograph, r. Massive 18 carat Keyless Hunte J! MAGNIFICENT PRESENTATION (quite new 6 months ago with proof), in P u# condition This HIGHEST GRADE fJgf ENGLISH FULL HUNTING HEAVY £ £ oS. LESS CHRONOMETER LEVER, by -j, gt. Russell & Son, Makers to the Queen, Chtfc jen Liverpool, with full compensating g0!pig- balance, COMPENSATED TO ALL TEN^ ATURES, adjusted to all positions, var within 5 seconds per month, very lat5r) 0^ perfected class A movement (JEWELLli rpgp, ENDS), 19 FULL VISIBLE SELE^V" RUBIES, PATENT OVERCOIL BRE^^ SPRING, patent Keyless UNBREAK-^j MAINSPRING, Chronograph Centre t< and outside STOP ACTION. A most r0o« ifically accurate instrument,of sensitive metic capacity, suitable for EXPLO NAVIGATING AND ASTRONOM1 OBSERVATIONS, Late property of a M captain (4oz.) HEAVY SOLID 18ct. HALL MARKED GOLD THROUGH*^ £ without mark or scratch. Russell's and ve, years' guarantee accompanies the MONTH'S TRIAL, Security advance g^dfld given with above of £ 15. Exchanges for to any part of the Kingdom. DAVIES HIGH-CLASS GOLD HUNTING WAl^, ONE HALF BELOW COST. LOW«* LIVERPOOL. Telephone 0777 Royal. Davies's Price £I6/IO/ø ¡d Watches safely despatched to all parts of tb 'fJOr JE2) Gents Gold Keyless HUdt SECONDHAND Gents Solid 18ct_ High-grade Keyless -plate English Hlg bY Full Jewelled Chronometer Lever HUNTE this noted London maker, with all recent l^P ments, being of the very finest mechams workmanship of this reputed maker, known to need comment. Warranted a H | and perfect in all detail. Also one Russell and Son, Church street, Liverpool price). New six months ago. Davies's Price, £ 6/j^ 10 Guinea Russell's Ladies' r for Just like new, very Strong Keyless Leve* c0> lady, full Jewelled Chronometer Bal Brequet Spring, and latest improvements, 8 months old heavy Solid Gold St8lPPo thick Cases, damp and dust proof, 01$5 chased makers and our guarantee f° jt, years. Wonderful bargain, call to see ent- Month's trial. Cash back if not as repres ed. Sent on approval. Davies's Price, E31116 Every Watch Offered is a Time 7 Guinea Gents Russell's Solid Silver English Lever. 's £ 1/18/6 VejT strong, heavy I Solid Silver Capped Eoyer' 01 Russell and Son, Church-street, (makers to the Queen) new this year (P j.er to show). High Grade full plate ChronoG1 balance, ruby jewelled, Brequet Spri^S g0t latest improvements (the kind that won r out of order easily. Makers' and °ur antee, 25 years, perfect time-keeper, ij's in every respect, month's trial. Also <j p,j- secondhand 7 Guinea Silver Hunter, n°w sent on approval. ——^ Stamped Solid Gold FASHIONABLE GOLD STAM|aIj, £ A Graduated Curb Albert ana g0g], NOW %2 S STAMPED another 4i guinea "gj,- 1 1 uated Curb, now £ 2/9/. ECTION. EVERY CHAIN J"-aft- RANTED AT SPECIALLY DUCED PRICES. SOLID HEAVY GRADUA ifl0 CURB AND SEAL (best EC in the trade). Govern^, stamped every link, a»d NOW marked; also Double „o/l8/* i £ 2/19/6 £ 2/14/; Double Long Link^le also a massive Heavy Curb £ 11; now £ 5/12/6. .ffjjp SOLID HEAVY GRADUA t. «7 CURB ALBERT. Govern stamped every link; also gjgo NOW Double Curb, now, £ 3 8/6,$ £ 3/5/= Double Open Curb, n JUced 1 1 10/ Double Fetter Link, T%ng\e from £ 8 8/ to £ 3 9/ 00, Massive Graduated Curb, PIof now £ 4 10/- QUINEA QOLD WEDDING WIDEST AND HEAVIEST 22-CABAT I PURE GOLD REDUCED 7/6 IN POUND. FINGER-SIZE 27/6 RINGS 35/- RINGS 45/ NOW NOW 20s. 25s. 355 PRESENT OF SUGAR TONGS 5po0^' HALF-DOZEN TEA ijjj> D1SI 30 Low

y Parch. D.. Jones, Garregddu. Cyfarfod da oedd hwn. Mae holi mawr pwy oedd y foneddiges ieuanc gyflwynodd gofiant Edward Morgan, Dyffryn-gwaith y Parch. Griffith Ellis, Bootle. Pwy bynnag oedd, gallaf ddweyd dros y gweinidogion newydd ordein- iedig eu bod oil yn ddiolchgar iddi am y rhodd werthfawr. i *5= Yr wyf wedi bod mewn amryw sasiynau, ond yr oedd hon yn un o'r rhai goreu y bum ynddi. Yr oedd y teimladau wedi codi yn uchel iawn yn yr oedfaon ddydd Gwener ar y maes, a thyrfa fawr wedi dod at eu gilydd. Y Parch. Robert Thomas, gweinidog y lie, wrth ei fodd, a chlywais ef yn dweyd ar goedd, "Dyma'r sasiwn oreu y bum ynddi erioed. Wn i ddim pa emyn i roddi allan." Yr oedd amryw o blant y Diwygiad yn bresennol, ac nid yn fuan yr anghofir gweddi boneddiges ieuanc yn yr oedfa oJaf. Caergybi. Nos Fawrth caed cyngerdd da yn y neuadd drefol, y Parch. E. B. Jones yn llywyddu, a Mr. R. Mon Williams yn arwain. Gwas- anaethwyd gan Mrs. Kate Rowlands, Miss Lilian A. Parry, Mr. E. W. Rees, gyda'r crwth, Mr. R. R. Thomas, Rhostryfan, Mr. C. A. Hughes, Cor Plant Cybi, dan arweiniad Mrs. C. A. Hughes, a Chor Undebol Caergybi, dan arweiniad Mr. Hugh Williams. Cyfeil- iwyd yn feistrolgar gan Mrs. C. A. Hughes. Yr oedd y cantorion oil a'r corau mewn hwyl dda. Cafwyd amryw adroddiadau campus gan Llew Deulyn, Nantlle. Yr oodd elw y cyngerdd i frawd claf. Daeargryn. A glywsoch cliwi neu a deimlasoch chwi yn Nerpwl yna yr ysgydwad ? Fe ddywedir fod rhai pobl yng Nghaergybi wedi teimlo oddiwrth yr effeithiau ddydd Mercher di- weddaf ond nis gallaf gredu fod llawer o helynt. Wyddoch chwi, mae mewn ambell i le ohebwyr, os na fydd ganddynt newyddion cyffrous, nid ydyw yn ormod ganddynt greu daeargryn Ni chlywais fod yr un creadur wedi colli ei fywyd gyda'r ddaeargryn hon. Gallwn feddwl fod peth tebycach i ddaeargryn wedi bod yn y Cyngor Trefol wrth ymdrin ag ymweliad y Brenin. Mawr ddiolch i'r cyfeillion hynny safasant yn ddewr dros roddi gwledd i'r plant yn hytrach na gwario yr arian am dan gwyllt. Yr oedd yn llawer hawddach cael pobl i wario yr arian, na chael rhai i fyned o gwmpas i'w casglu. Cyngerdd, Eis innau, fel rhai ereill, heno i Gaernarfon i'r cyngerdd mawreddog yn y Pafiliwn. Amcan y cyngerdd oedd chwyddo trysorfa y dysteb fwriedir gyflwyno i Mr. D. Emlyn Evans am ei wasanaeth mawr. Un o gyf- eillion anwylaf Emlyn ydyw y boneddwr Mr. M. T. Morris, Y.H., ac efe drefnodd y cyngerdd hwn. Pwy ond If efe allasai sicrhau y fath dalentau ? Yr oedd wedi llwyddo i gael seindorf Llanberis a seindorf Nantlle i roddi eu gwasanaeth, a chor meibion y dref, dan arweiniad Mr. Walter Thomas. Yr oedd y rhai hyn yn dda ond i glywed Miss Maggie Davies a Miss Gwladys Roberts, Mr. Ffrangcon Davies a Mr. Maldwyn Humphreys, yr oedd y dyrfa wedi ymgasglu. Cafodd y pedwar dderbyniad croesawgar iawn, ac yr oedd eu caneuon yn ennill cymer- adwyaeth fyddarol. Dichon nad oedd pawb ohonom yn deall geiriau yr oil o'r caneuon, ond pa wahaniaeth ?—yr oedd pawb wrth eu bodd, a bu raid iddynt oil ail ganu. Cafwyd unawdau penigamp ar y crwth gan Mr. Theodore Lanson. Cyfeiliwyd i'r cor meibion gan Mr. Willie Morris, ac i'r cantorion gan Mr. John Williams a Mr. Orwig Williams. Yr oedd y cyngerdd yn treat, a diolchir i Mr. Morris am ei drefnu. Ar ganol y cyngerdd rhoddodd Mr. Ffrangcon Davies anercliiad gwresog ar deilyngdod Mr. Emlyn Evans i'r dysteb anrhydeddus. Cymhellai leoedd ereill i wneud eu rhan fel Caernarfon. Dy- wedwyd ychyidg eiriau gan Faer y dref a Mr. Lloyd Carter. Gall Mr. Morris deiiiilo-yn dawel ei fod ef wedi gwneud ei ran. K Persono!. Mae Mr. Dan Roberts y Diwygiwr yn aros am ychydig yn Gwalchmai, gyda theulu caredig Ty Newydd. Yr oedd yn dda gennyf ei weled yn edrych mor dda. Mae Miss Williams, Ty Newydd, wedi dychwelyd gartref ac yn gwella yn dda. Bu Mr. Thos. Williams yn pryderu llawer, ac nid hwy yn unig, ond preswylwyr Gwalchmai a Mon i gyd o'r bron. Yr wyf fi fel ereill yn liyderu y bydd iddi gael llwyr adferiad i'w hiechyd, a hynny yn fuan. Cefais air heno fod Ap Huwco, Cemaes, wedi ennill cadair yn Beaumaris. Da iawn. Ymgeisiai saith, ond yr oedd yr Ap ymhell uwchlaw y gweddill, meddai Gwynedd, y beirniad. Dewi Meirion oedd y goreu allan o ddwsin am adrodd. Carem gofnodi rhagor, ond cawn wneud eto, os byw.