Ye Brython Cymreig

Nodion o Fanceinion. [GAN CYFRIN] ^Gymdeithas Genedlaethol. „ nifer o aelodau yr uchod, a'r pwyll- cw h** i ystyried faint o fel sydd yn y c"» ac hefyd i drefnu y meusydd a'r blodau „ iddynt i chwilio am gynhaliaeth y v ftesaf. Ail etliolwyd Dr. Emrys Jones di-i n°^wr> a Mr. Richard Williams yn v ;s°rydd, a Mr. G. Caradoc Thomas yn jnfeimydd. Etholwyd o'r newydd Mr. j» P Hughes yn Uywydd, Mr. E. M. Vn 7n is-lywydd, a Mr. Francis Williams ^ysgrifennydd cynorthwyol. ac ae.rhag°lyg°n addawol at y tymor nesaf, y >er :°d cyllid y Gymdeithas wedi ysgafnu banc yn gefnog gyda £ 13 yn y )]* • Enwodd y pwyllgor rai o gewri Vm' a^en' a °han, i ddod yma i ddarlithio "loedd y gaeaf. Gobeithio yr ufudd- Cant 1F a^wa(^' a chyhoeddir eu henwau. Y &roeso a derbyniad gwresog. yn r oec^ darlithwyr y tymor diweddaf oil CeQ j^hydedd i'n hiaith, ein gwlad, a'n eUodrl a c^laet^ cynulliadau Uiosog. Chwar- ftrfod JjBrython ran helaeth i lwydd y cyf- cron" l > trwy eu hysbysebu, a chyhoeddi vir,i 0 r darlithiau trwy gael y tafelli yn briwn^rc^°l o'r dorth. Disgynnodd rhai ar ^wrdd y wasg Saesneg, pnd mae yn y 8. ^0(i gan y Saeson dric i ddiystyru ar(,i Ineidiau mwyaf blasus a maeth Ion i 0ed7fteth ein cenedl engraifft o hynny Q.w y darnau crebaclilyd o areithiau cinio yjj 8a^6W'> er naw i'l\an o ddeg ohonynt '1'rn i'r Pellter, ar ?Ua y Gymdeithas ei heilfed flwydd Vn §ain> ac ychydig yw nifer y personau breZi hon yn awr oedd yn eynnal ei U, t) 1pU y blynyddoedd cyntaf. Mr. foddwl an8' Heywood Street, bia y drych- y Q Gymdeithas Gymreig, ac ar Wener fry^ 8hth y cyfarfu ychydig i drafod y del- Oy,'f/na ymuiiodd pedwar ar ddeg i ffurfio'r r*ydd6lthaS> ^an e* bedyddio. Cymreig- ^ydd rdd arwyc^c'air y pwyllgor, ac oher- gened] ynny ymserchodd yng nghalon y ddatblygu yn gyflym iawn, a W.85^ y darlithiau yn yr hen Gen tie- ^■°tel-_H°nC^r^ ea^ y Midland llenwi, ueuai cannoedd o Gymry yno nes y8tftfeij Wawr a'r oriel. Ar ol colli yr 8y]f„_ °didog honno, a symud i King Street, 8°fiadJVyd yn y dref gymdeithas fyth- y Cymru Fydd, ac aeth y ddwy i gilYdd d yn benben trwy genfigennu wrth eu ieua Bu farw'r Cymru Fydd yn lied Wy0 n effaith yr ymladdfa, a chymerad- byruia orm°dol yr iaith Saesneg. Fodd Uaj er i'r llyffant blwydd fetliu deith Y dwyflwydd," clafychodd y Gym- diaethol, a bu yn wael am amryw Pennaf oedd. Bu feirw rai o'i chefnogwyr 1 V H* a° ymadawodd ereill o'r dref i Gymru, -pYec^ar Mr. Ionawryn Williams a Mr. yn J^0, ^|ards, Pendleton ond erys ef, er is 0 u j u> yn un G'[ Jiaelodau anrhydedd- f°d yn^ii iddo. Er i'r Gymdeithas J. gae^ am ysbaid, dechreuodd ym- c^le^n trwy ddylanwad personol y ^arha ar Mr. Kyffin ac ereill, ac enilla yn a ?°Uodrt° ^wy(i(i i flwydd lawer o'r nerth y dai0n- Buasai yn ddyddorol traethu am ftllllftion a Wnae^h raewn amryw gyfeiriadau hw ^rc^°l> ond rhaid gadael heibio y PWy!! Credaf y byddai yn werth i'r yitideitu ^y*loeddi llyfryn o fyr-hanes y svl °'^ dechreuad hyd yn awr, rhaj w&dau am ei sylfaenwyr. Os oedir hwyrach y collir llawer o'r wybod- yna. Hai ati, gyfeillion 5in r» t APeH,°J.,Cymreig- a1168, an? yr arweinydd, Mr. Gwilym R. y°hwaneg o aelodau yn ddiweddar. n ynny gan amryw, a lliosogodd es cyrhaeddant yn bresennol hanner ^uontr,faeSon we(li rhoddi eu llygaid arnynt y pn Prydnawn Saboth yn gwasanaethu ckportnT>a* a'r Sul diweddaf yn 6,i g^nao oad. Cawsant gynnyg i roddi ^yntanaeth .ar nos Suliau hefyd, ond wiw ^feip' ° 'egid collasai ein cynulleidfaoedd ganiadaeth rai ^o'u hadar cerdd Wrv;^n. diweddaf, aethant t)ll Edge, ac os yw Gofid y txrfn mewn rhai amgylchiadau, yr >.] e«er hafaidd yn wahoddgar iawn fam can i'r cor hwn er eu taith

MANCHESTER. | Afi0TH, GORFFENAF 28, 1907. Y w |Ss Sl]Tethodi»tiaid Calfinaidd. a 6-30, D. D. Williams ^OOD &_l01"Ha 6»R- Williams, Bala H. -10-30. J. Williams, 6, E. Humphreys, ^Wicv Rochdale —10-30,E. Humphrey s,6,J. Wil 1 iams, Corwen SAN*. Wesleyaid. M- Hughes, 6, J, Williams 6, J. M. Hughes 10,^ V, Jones, 6, R. Roberts W. T. Jones Jr% J- Williams, 6, T. O. Jones 11 a 6-30 JoIle8, 6"30'W* Rowlands Rj>H a 6-30 Iriv Bedyddwyr. L^SmON-10-30a5-30, St_1o 0Yr Anibynwyr. W- Jones» 6-15, M. Llewelyn R^1?'30 a 6 R. Roberts t\*> G• Evans V^rir^^Llewelyn, 6, W, W. Jones ft 6^ D v S^rP Efilwys Sefydledig 1 a 6-30, H. R. Hughes

Llangollen.— Y TESTyNATJ YN AWB HE.,5 CHAEL, PBIS 6ch., DEWY'B I N EVANS, SONS & FOTJLKES, I ^YTHON

II Y Bregeth ar y Mynydd." CYFEIRIO yr ydwyf at Esboniad newydd ar y Bregeth gan y Parch. Richard Jones (Glan Alaw), Brynrefail, Cwm-y-glo. Llyfr diwin- yddol ydyw, wrth gwrs, ond y mae hefyd yn llenyddiaeth dda. A gwych yw cael ssboniwr a greddf y lienorAyn grefj ynddo. Un felly ydyw Glan Alaw, fel y gwyrdarllen- Wyr Cymru yn bur dda erbyn hyn.^Nid hawdd yw gwybod pa un ai fel bardd ai fel lienor, ai fel esboniwr, ai fel pregethwr, y mae yn fwyaf enwog, tae fater am hynny. Fel esboniwr y mae a wnelom ag ef yn awr. Ac ni byddai angen dweyd mwy na hyn am y llyfr bychan dan sylw wrth y rhai sydd wedi darllen ei Ddarlithiau Esboniadol, a'i esbon- iadau yn y Drysorfa-ei fod yn gyfuniad cryno a hapus o'i ddull yn y ddwy ffordd. Ond fe fyddai yn dda cael ychwaneg na hynny o ddeiliaid yr Ysgol Sabothol i bwrcasu a darllen y llyfr hwn. Prin y gellir meddwl Etm ddim mwy pwrpasol ar y Bregeth fawr ar gyfer athrawon a disgyblion. Y mae wedi ei ysgrifennu yn glir a thra darllenadwy, i'r pwynt yn syml ar bob peth, heb ormod na bychan ar ddim, ac yn addfed ffrwyth llawer o ddarllen a meddwl. Nid oes yma rhyw lawer o son am esbonwyr a dysgedigion wrth eu henwau yn y llyfr, ond fe ellir bod yn sicr na adawodd yr awdwr yr un gwaith o bwys ar y Bregeth heb ymofyn ag ef wrth barotoi. Y mae Glan Alaw yn wr o feddwl cyfoethog a phur anibynol, ond y mae yn gelfyddydwr na fyn weithio heb yr artau goreu at ei law. Nis gwn i am neb yn ei line wedi gofalu am fwy rhif na gwell arfau. Fe ellir bod yn bur sicr nad oes dim gwell i'w ddywedyd ar y Bregeth o fewn cyleh bychan llyfr swllt na'r hyn a ddywedir yn y ^Fe geir, i ddechreu, sylwadau cyffredinol, yn arweiniad rhagorol i'r holl faes ac yna sylwadau mwy uniongyrchol a bob rhan ac adran a brawddeg. Pe bud&ai ofod, mi fuaswn yn dyfynu engreifftiau. Ond 'rwy'n disgwyl y bydd brj^si° at y awdwr am y llyfr, a darllen da amo Y mae wedi ei wneud i fyny yn brydterth iawn, mewn amien lian, gan Gwmni y Cyhoeddwyi Cymreig.

Nodiadau Cerddorol. [GAN HU GADARN]. rfd^ln' :n |n awjd |" *«} /Is :-•« |« :n |" |_ :s } jn :1 Is :n.»r |d'r .fiJs j- f :• II |r |r T II

Cerddoriaeth 'Steddfod Llangollen. Y Cystadleuon Lleisiol. OK arbenigrwydd ynglyn a'r.^ &yw y wedd a^uVcy an'odd- Dewiswyd yn o we.tb ^?stadleuaeth gerddorol (leW) .yd,ar y heb fyned y tuallan in cene^ } vmhob Dichon na fyddai hyn yn ddoeth ym amgylchiad, gan .^d ^rn°™ uon gWahanol lenyddol y genedl, yr hyn fyddai o fantais i ni ein hunain. 1 "Yn^S^ystadleuaetli, ceir dau gyfan- ,i j;„ri Cvmreig ac un Saesneg. y > svfwL yn Hystadleuaeth erbyn hyn ar yr i'^xTfldowis ac yn hanfodol fel un o oiawi ddamau y gystadleuaeth Yn y dernyn hwn fe ddShon y rhoddir y corau fwyaf ar eu vm mhrif bwyntiau caniadaeth gorawl, Es SydSth. broddegaeth, a mynegiant anlwdd JlleWau, &o. ni allesid rhagori ar Ye Nations, ( deUaohn), er nad yn newydd yng Nghymxu Fel prawf-ddarn, doeth oedd gwaith y bwyll- gor yn cwtogi rhif y corau yn y gystadleuaeth hon, gan na allesid cystadlu a rhai corau o'r Deheudir parth rhif. Gallant hwy yno, fel y gwyddis, gasglu dwbl y rhif angenrheid- iol, tra yn y Gogledd y mae'r gorchwyl yn anodd, pan ystyrir fod yn rhaid cadw golwg ar alluoedd y cantorion. oA4 "Yn yr ail gystadleuaeth, ceir eto warogaeth yn cael ei dalu i Gymro a Chymraes a haedd- ant yr anrhydedd a roddir arnynt trwy y darnau a ddewiswyd. Ceir rhif y corau yma eto yn llai, ac yn hawddach eu ffurfio o'r herwydd. Yng nghystadleuaeth y corau meibion, rhoddir dau ddernyn eto gan gyfansoddwyr Cymreig sydd wedi bod ar y maes er's blyn- yddoedd, ac yn parhau i ddal eu tir fel cyf- ansoddwyr. Ceir yma eto ddigonedd o wahaniaeth yn arddull y gerddoriaeth i roddi eyflawn brawf ar y corau. Yr un ysbryd welir yn newisiad y darnau i'r corau merch- ed a phlant—y Cymry yn cael y lie blaenaf. Ceir yma gystadleuaeth corau bechgyn. Yjnae hon yn newydd gyda ni yng Nghymru, a dyma yr unig gystadleuaeth yr anwybyddir y cyfansoddwr Cymreig, ac o bosibl nad oes Z7, Ie i gwyno; yn un peth, am fod darnau ar eu cyferayn brinion yn Gymraeg. Dewiswyd yn y gystadleuaeth hon ddernyn o waith Barnby—cystadleuaeth gymharol ddibwys, eto y mae lie iddi. Yn y man gystadleuon lleisiol, unawdau, &c., y mae yr un sylw yn cael ei dalu eto i'r cyfansoddwr Cymreig. Wrth symud ymlaen, gwelir yma wobrwyon yn cael eu cynnyg gan gylioeddwyr. Anodd i bwyllgor wrthod gwobrwyon ar yr un pryd, doeth fyddai iddynt foddloni eu hunain fod y darnau a gynhygir fel test-pieces yn gymwys ymhob ystyr. Ni esgeulusir

Canu Penillion gyda'r Tanau. Y mae i'r gystadleuaeth hon ei 110, ac nid lie dibwys, er fe deimlir y gellid ychwanegu at y dyddordeb pe yr astudid mynsgiant yn fwy trylwyr. Prif nod y cystadleuwyr, fel rheol, yn y gystadleuaeth hon, yw cychwyn a diweddu yn briodol, a chydag ambell i don a mesur, rhoddi cymaint o eiriau i mewn yn adrannau y don ag a ellir, yn anibynol ar ganu ystyriol ac eglur. Y mae angen tynnu sylw y datganwyr at fyneg- iant yn y gystadleuaeth hon, gan ei fod lawn mor bwysig ag ydyw mewn unrhyw arddull o ganiadaeth. v

Y Cystadleuon Offerynol. Yr hyn sydd yn tynnu ein sylw yn amlwg yn yr adran hon yw amddifadrwydd o ddarnau cystadleuol gan Gymry. Nid oes yma gymaint ag un enw Cymreig ynglyn a'r un o'r cystadleuon, yr hyn aiff ymhell i brofi nad yw yr adran offerynol yn cael sylw na chydymdeimlad gan y cyfansoddwr Cymreig. Cyfynga ei hun i'r gerddoriaeth leisiol bron yn gyfangwbl. Rhydd ei fryd ar berfform- iadau corawl, a darpara ar eu cyfer, ac md yw yn anodd dyfalu pam yr esgeulusir yr adran offerynol. Y prif reswm, yn ddiameu, yw prinder cymdeithasau cerddoriaol yng Nghymru o safle uchel, a theimla nad yw yn werth y drafferth iddo roddi ei amser i feddwl yn y cyfeiriad hwn. A chan y ceir nifer fawr o gymdeithasau corawl a chyich- wyliau corawl ar hyd a lied y wlad, gwell ganddo ddarparu yn yr un cyfeiriad, gan ysgrifennu cyfansoddiadau i leisiau, na cheisio ysgrifennu cerddoriaeth offerynol, na fydd yn sier a gaiff byth ei glywed, ac os caitt, y dichon mai gyda cherddorfa ail-raddol. Ymhelaethwn ar hyn y tro nesaf.

..COLEG Y GOGLEDD, BANGOR (Tin o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). PRIFATHRAW H. R. REICHEL, M.A., LL.D. Dechreua'r tymor nesaf Hydref 1,1907. Paratoir ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru, rhai o eiddo Prifysgol Llundam, y Cwrs Meddygol ym Mhn yseolion Llundain, Edinburgh a Glasgow, ac arhol- iadau ereill. Rhoir addysg arbennig mewn Amaethyddiaeth (yn cynnwys triniaeth coed) ac Electrical Engineering. Mae yn y Coleg adran normalaidd i Athrawon elfennol a chanolraddol. Cynhygir dros 20 o Ysgoloriaethau, yn amrywio mewn gwerth o X40 i X10 y flwyddyn, yn nechreu r tymor nesaf. Mae Y sgoloriaethau Tate yn gyfyug- gpdiff i Gymry. Ysgoloriaethau John Hughes yn lyfyngedig i fechgynaned yn sir Fon neu sir Gaer- narfon, ac Ysgoloriaethau Richard Hughes i drigolion Mon. Dechreua'r arholiad am danynt Medi 17. Ceir pob manylion gan J. E. LLOYD, M.A., Ysgrifennydd a Chofrestrydd. YN AWR YN BAROD. LlOFflON 6RAWNWIN. SEF Cyfrol Goffa y Parchn. WILLIAM ROBERTS, Lerpwl; WILLIAM NICHOL- SON; D. M. JENKINS; H. PARRY THOMAS,eto; HUGH JONES,Birkenhead; a DAVID JOHN, Manchester. Cynwysa y gyfrol ysgrif fywgraffyddol ar bob uu o'r brodyr hyn, ynghyda phregeth gan bob un a darluniau rhagorol, dan olygiaeth y Parch. O. L. ROBERTS, Lerpwl. Pris 2s., trwy y post 2s. 3c. Yr elw arferol i ddosbarthwyr. Pob archebion i'w hanfon i'r awdwr, 7 Hampstead Road, Liverpool. Anfoner yr archebion ar unwaith, gan y cyhoeddir rhestr awn o'r Tanysgrifwyr at ddiwedd y gyfrol. CEINION CUDD. F Adgofion.. Hiraethog AM Y PARCH. Michael Roberts, PWLLHELI. Is. 6ch Mewn Llian hardd. Is. 6ch Wedi eu rhanu fel y catilyn Arweiniad. 1—Adgofion y Bachgen. 2—Adgofion y Llanc, 3—Yn y Gymdeithasfa. 4—Y Tymor Tywyll. 5—Y Diwedd. Tywyll. 5-Y Diwedd. Gvda Chvwydd o waith yr awdwr, yn disgrifio'r Efen gylydd nJyn yn ei odfa fawr yng Nghymdeithasfd Llanrwst. Nid oes ond ychydig gopiau ar lawr, a dylai y rhai ddymuno gael copi, an fon ar unwaith. Cyhoeddedig gan HUGH EVANS, 356-358^ M^Stg^Bo^ IF YOU WANT SEASONED Oak, Mahogany, Birch, Black Walnut. Ash. White Wood, Pitchpine, Yellow Pine, Doors or Mouldings WRITE LEWIS ROBERTS, 19 STANLEY ROAD, LIVERPOOL. CYMRU AM BYTH. On the road to Chester ride a. "CORONET" CYCLE. 1907 Machines, all the latest Models that skill, ingenuity, and development can devise, FROM S5 5s. Cycle Repairing, Enamelling, Plating my special- ity. I quote a low Price, I do my own work, and I guarantee it. Cycle Accessories of every des- cription in stock. Note address, QUINN'S CYCLE DEPOT, 450 Scotland Road, LIVERPOOL (Opposite Rotunda Theatre). Undeb Ysgofion M.C. CARDIAU SAFONAll, RHAGBAROTOAWL HYD SAFON Y 9fed, I'w rhoddi yn nwjilaw y plant, yn dangos iddynt y Maes Llaf-ur, Darllen a Dysgu Allan am y flwyddyn. Pris (assorted) 3/6 y Cant. I'w cael gan HUGH EVANS, 444 Stanley Road, Liverpool. Maes Llafur Undeb', Ysgolion M.C I rai dros 21 oed Llawlyfr ar Efengyf, Matt. lul5 gan y Parch.W. Williams, Hirwaen. Pris, 1/3 I rai dan 21 oed-Gwerslyfr ar Efengyl Matt., 1-15. gan y Parch. W. Williams, Rhostryfan. Pris, 2c. Ar werth gan HUGH EVANS, Llyfrwerthwr, 444 Stanley Road, ESTABLISHED 1876. WILLIAMS & HUGHES9 LADIES' & GENTS' TAILORS, 21 Brunswick Road, Tel. 0778 Royal. LIVERPOOL. Est. OWFMS & f ft Telephone 1885. VYYL.NO « 404y Royal Office ê3 Shop Fitters, DECORATING, PLUMBING, GASFITTING, &c And all kinds of Jobbing, 24 Hart St., London Road, LIVERPOOL. "V P. Neil Campbell, 84 DURNING RD. (Yn agos i Goleg £I Hyfforddiadol Edge Hill), -# LIVERPOOL. TYNNU DANNEDD YN "? DDIBOEN. G A'u llenwl ag Aur, Arlan ac yn y blaen. ■JJjr Rhoddir Cyfarwyddyd a phritieut V js yn rhad. Orlau: 9 y bore hyd 8 yrhwy*. Gweinyddet t Foncddigesa*. Pollseinyr 445 Royal. Y DULL AMftUICANAIDD 0 ? Goroni a 1. Phontio Dannedd. Jones' Hotel (Established over 100 years). Suffolk St., Poll Mall, London, (Adjoining Trafalgar Square.) Succ essors to Mr. Roberts, Thanet Place. Telegraphic Address—' Pleasant,' London. Proprietor—H. R. JONES. IF YOU HAVE A TALKING MACHINE. Then you want Records for same. We stock all the Latest and most Up=to-date Titles. Hear DAVID BRAZELL sing" Ar hyd y nos," Nos Calan," etc., etc. We have also Records by the following Artistes: Edward Davies, Gwladys Roberts, Henry Drew, Tom Owen, Ted and May If opkins, and the Welsh Choir. If you have not got a Talking Machine, write us for Lists, etc. of Graphophones, Edison Phono- graphs, and all the Latest Machines. DIBBS, LTD- 7 RANELAGH PLACE, 4 doors from Lewis's. LIVERPOOL. CERDDOROL, 6c. The Cambrian School of Music. Liverpool Principal: Mn. John Henry Roberts Mus. Bac. (Cantab.), A.R3V.M., F.T.S.C. (London). ASSISTED BY QJU A L I F I I J} a PROFESSORS a it £ (The Branches taught include— Pianoforte, Organ, Violin and all Orchestral Instruments. rheory of Music, Harmony, Counterpoint, Fugue, Composition. 0 0 Solo Singing 0 Voice Production. Students Specially Prepared for Local Examinations. POSTAL LESSONS In Harmony, Gounteruoint, Fugue, Composition, Accoustics, in all Tonic Sol-Fa College Subjects. MUSICAL COMPOSITIONS REVISED AND CORRECTED. 7ull Particulars fron- J. H; ROBERTS, 149 GROVE ST., L'POOL. Mr. HARRY EVANS Fellow of the Royal College of Organists) Conductor of the Liverpool Welsh Choral Union Teacher of Singing ALSO ORGAN & PIANOFORTE (ADVANCED). Students prepared for Degrees and Diplomas ADDRESS.: 26 Princes Avenue, LIVERPOOL THE LATEST SUCCESS. ROBERTS' WATCH ME RRONOMIE A combined iVatch and Metronome. All tempos seen at a glance. No adjustment re- quired. Nothing to get out of order, Every nusician, whether Student, Singer, Teacher, Drganist or Conductor, should possess one. TESTIMONIALS- 'A great acquisition to musicians." "Simply,' useful, and portable." "Most ingenious and handy.' Very good idea, the best I have seen." "Most useful on account of its simplicity and portability." A most valuable little thing, quite unique, ex- sellent." PRICEIS/- [postage extra] To be had from the inventor and patentee Dr. R. D. GLYN ROBERTS. d* 59 Crawford Avenue, Liverpool. OS OES GENNYCH Swllt DaacAnwyd Drwg Gellwch gael ymadael a'r ddau drwy brynnu potel o Prysor-Jones' ri a LUNG BALSAM, Y Feddyginiaebh at ANWYD, PESWCH CRYGNI, DOLUR GWDDF, &c. Os cymerir dogn gydag ychydig o ddwfr cynnes cyn myned i orffwys, fe gynhesa y frest a sicrheir NOSON DDA. Parotoedig yn unig gan D. PRYSOR-JONES (Olyn.ytUl i S. K. Drew), Fferyllydd, 291 Park Road, LIVERPOOL. Moses: O'R CAWELL A'R MOR COCH, Drama Gymraeg at wasanaeth Gobe,ithlitoed(l, &e. Gan PEDR HIR. Cyhoeddedig gan HUGH EVANS, Swyddfa'r "Brytlion, Lerpwl. ø Pris, 3c. 0