Ye Brython Cymreig

= Yn Ynys Mon ac Arfon [GAN BETHMA.] Llangefni. DDYDD Iau, cyfarfu y Cyngor Sirol yma i gynnal eu cyfarfod chwarterol. Yr oedd fawr o'r aelodau yn bresennol. Mr. W. D. Jones, Y.H., Caergybi, yn y gadair. amryw faterion dan sylw ganddynt. Qwnair ymdrech dda i gael mwy o ffyddlon- cleb gan y plant i'r ysgolion dyddiol, ac mae rheswm da dros hynny. Pe llwyddid i godi'r presenoldeb o 85 y cant i 89 y cant, Solygai hynny ychwanegiad o JE750 mewn blwyddyn o grant. Yr oedd y Pwyllgor Addysg yn cymell yr ynadon i fod yn fwy IlYn, ar rieni y plant sydd yn esgeuluso. ^alwyd sylw hefyd at y priodoldeb a'r angen- meidrwydd o gael gorsaf gyfleus i Langaffo. Mae y ewestiwn hwn agos mor hen a Dat- Sysylltiad. Pa un o'r ddau geir gyntaf, tybod. Cerddorol. Yr un dydd yr oedd pwyllgor cymanfa ganu Anibynwyr M6n yn cyfarfod yn yr un af. Penderfynwyd cynnal y nesaf yn 1909 Nghaergybi, y Parch. H. R. Cadwaladr, ~ryngwran, i fod yn arweinydd. Os y *wydda ef i gael cynnifer o gantorion at eu jsUydd ag sydd ganddo o wenyn yn ei ardd, ydd ganddo gor raawr iawn. Mr. John °nes! argraffydd, Llanerchymedd, etholwyd Yn sgrifennydd. Pwy geir yn well ? Mae Wedl cyflawni y swydd yn ffyddlon a gofalus am dros ugain miynedd. tisteddfodól. Mae testynau Eisteddfod 1908 allan 0'1' Was. Mae yn amlwg fod pwyllgor Llangefni Wedl bod yn ddiwyd. Mae agos yr oil o'r gwobrwyon a gynhygir ganddynt (y rhai aYdd dros E200) wedi eu haddo iddynt. Yr ysgrifennydd ydyw Mr. John Morris, &. S. Wales Bank, ac yr wyf yn ei lon- Syforch ef a'r pwyllgor am lwyddo i gael y estr allan mor brydlon. Caergybi. Mr. Rowland Williams (Holant o Fon) edi agor swyddfa gyfreithiol yma. Bu yoia flwyddyn yn ol yn gwasanaethu fel Qieddyg. Gwaith rhwydd iddo ef, gallwn ev!°' Pasio arholiadau, a chymhwyso U J wahanol swyddi. Yr oedd nifer e<* dda o gyfreithwyr yn y dref o'r blaen, mae yn ddigon posibl lie y byddont "°8ocaf mai yno y cant fwyaf o waith. sent yn credu yn gryf mewn cynorthwyo en gllydd. Ilardd. t Dichon y cofir y mi amser yn ol gyfeirio i y Rhingyll Owen Roberts, Caergybi, fel ardd. Pan yr oedd yn rhoddi tystiolaeth y Uys y dydd o'r blaen yn erbyn un o'r w John Toole am feddwi, dyma fel y dech- leitodd I saw John Toole j, Sitting on a stool." arodd hyn i'r ynadon a'r gwrandawyr ^erthin. Oni bae hyn, amheuwn ni ddim a *uasai wedi ychwanegu llinell arall, sef,— j, Looking like a fool. oH ^n oil, cafodd John fynd adref yn ddi- gosb am y tro. Adelladu. c Mae y M.C. yn London Road yn adeiladu Jok newy<Ad. Eu gweinidog ydyw y Parch. Evans, ac mae yr achos yn llewyrchus Lj11 ■ Bydd yr adeilad newydd yn llawer g iaethach na'r addoldy presennol, ac mewn y ,e Well. Da gennyf eu gweled yn myned dref n* ^ae eslwysi cr.yfach na hw.v yn y ^vedi gohirio rhag ychwanegu costau. WpT diweddaf, cefais y mwynhad o ttdo y Parch. W. Llewelyn Lloyd, Elim, yn pregethu yn addoldy Twrgwyn. efe yn gallu pregethu, a thybiaf ei fod yn awr nag y bu erioed. Cafodd **dawiad da a chroeso mawr. C^gerdd. Jj. u y cor merched sydd dan arweiniad Mr. ^eitv8,8 Thomas, A.C., yn cynnal cyngerdd yn ardal Llandinorwig, y Parch- can 6s Salt yn llywyddu iddynt. Cafwyd o}. deuawdau, &c., gan y rhai canlyn- IHi'J "Miss Kate Jones, Miss Ellen Perry, JOIls Ellen Jones, Miss M. C. Jones, Miss t)aves> Miss Lily Simmons, a Mr. D. Felix a chafwyd adroddiadau gwych gan Walford. Cyfeiliwyd i'r oil o'r WvrT*°n 8an Pencerddes Arfon, a rhoddodd fel ddetholiad ar Y berdoneg yn feistrolgar peiv Gwasanaethwyd hefyd gan Sein- Ynfi. Yr oedd yn gyngerdd rhagorol eroachafodd y c6r a'r oil dderbyniad yn Mae y cor yn bwriadu cystadlu ll^vjr,?rfcawe, a disgwyliaf y byddant yn 11,1 CA aiUms" wyf yn gwybod am yr A.be»?r arall o Fon nac Arfon yn myned i 1*9,1 awe. Rhyfedd ydyw hyn, onide ? e tnae yr holl gorau ?

--0-- Ap Madoc. rhod!?. kun, yr oedd y gwr enwog hwn yn ^arlith ar Can ac Awen" yn Llanl(1y Bryn Pydew, yn agos i Gyffordd Yr oedd cynhulliad lliosog yn dyf°d i'w wrando, ac yr oedd y ddarlith Yr Y(I orol ac adeiladol iawn. Canodd oeddP rai ° hen alawon gwahanol genhedl- rlti y 8,0 eglurai yr amgylchiadau dan ba ltlt1a Yfansoddwyd hwy. Rhoddodd wersi ^odrt a-r pa 1 anadlu a geirio. Dy- ei fod unwaith yn gwrando ar ddwy ^aji ieuanc yn canu deuawd, ond na °U(^ y11 un^§ y gair olaf, Amen," i ^af°dd hwyl neilltuol wrth ganu f,5dr ei Garnfradwyr Cymru," ac yr oedd ei Il Of Yl geirio y gan hon yn dangos yr hyn 8 j ar y gelfyddyd wneud. Effeithiol ei ddatganiad disgrifiadol o'r oed. "anfarwol honno, Y baban diwrnod va c^an Saesneg Americanaidd. Yr ^wneud y golygfeydd yn fyw iawn 411 Ryllulleidfa. Danghosodd hefyd beth ^p°dd 5 Wneu(i wrth adrodd. Yr oedd ei ■ camPU3 ° Ehangder y Greadig- \iraethog) wrth fodd calon ei wran- rt dda gennyf ddyfynnu amryw au 8werthiawr y darlithydd ar Jft&ff areithio, canu, ac adrodd, ond i^vrl -eich S°^°d yri brin. Da iawn gennyf uf, gwra r°ddi boddlonrwydd a gwledd s' ^dawyr. Yr oedd sirioldeb y gyn- ei galonogi gymaint fel y bu yn Cauu, ac adrodd am yn agos i ddwy I 1 awr a hanner. Llywydd y ddarlith oedd y cyfaill caredig a doniol, Mr. Deudraeth Jones, Llandudno, ac yr oedd mewn hwyl dda. Adroddodd ddau englyn da i'r dar- lithydd. Rhoddodd Ap Madog air da iawn i'r cyfeilydd, Mr. Owen Jones, heddgeidwad, sydd yn torganydd ynly lie. Nid yn ami y gwelir un mor fedrus ag ydyw ef gyda gwaith ei ddwylaw. Mae yn arlunydd a chyfeilydd galluog iawn. Nis gellais ymatal, Mr. Gol., heb ddweyd ychydig o eiriau yn frysiog am fy Ilawenydd o gael bod yn bresennol a chael y fraint o wrando ar ddarlith mor werthfawr. Terfynwyd trwy ganu Hen Wlad fy Nhadau." DEINIOL FYCHAN.

--0-- Nodiadau Cerddorol. rGAN HU GADARN1.

Cyngerddau'r Hwyr, Eisteddfod Llangollen. GAN nad yw y rhaglen o weithrediadau dyddiau yr Eisteddfod wedi ei thynnu allan, nis gellir yma ond rhoddi amlinelliad o'r hyn a berfformir. Yn yr adran hon eto bu'r pwyllgor yn hael ar adnoddau Cymreig, oherwydd trefnir perfformiadau o ddau neu dri cyfanwaith, yr hyn fydd yn sicr yn atdyn- iad pe ond ar gyfrif mai Cymry yw'r awduron, a thebygol y bydd i'r cyfansoddwyr arwain eu gweithiau, yr hyn fydd yn ychwanegiad at y dyddordeb. Sylwir yma fod gan y pwyllgor rwymedigaeth i ddarparu cdr wedi ei ddisgyblu yn dda, ac yn neilltuol cerdd- orfa brofiadol. Gwyddom mai i'r graddau y byddo cyrhaeddiadau y chwareuwyr i'r un graddau y dibynna llwyddiant y gweithiau a roddir. Gofaler ynte na fydd achos i gwyno oherwydd hyn. Odid na cheir cyfle i sylwi yn y golofn hon ar y gweithiau hyn wedi y cyhoeddir hwynt.

Y GantawdlGyntaf yng Nghymru. Bum mlynedd a deugain yn ol ysgrifennai Ieuan Gwyllt ar y priodoldeb o roddi gwobr deilwng am gyfansoddi cantawd, a dywed Y mae yn gynnar, gallwn dybio, i gyhoeddi gwobr am oratorio ond nid ydym yn gweled nas gellir cael-cantata yn destyn a thrwy fod yr Eisteddfod nesaf (1862) i'w chynnal yng Nghastell Caernarfon, y mae yn anodd meddwl am ddim mwy dy- ddorol a phriodol i fod yn destyn i gantata na'r Castell. Awdurdoder un o'n beirdd galluocaf i ddarpar geiriau, a phwy a wyr na cheir ymysg bryniau Gwyllt Walia rhyw Leslie a wisga Gaernarfon a phrydferthion cerddorol na fyddant yn ol i'r eiddo y cyf- ansoddwr Seisnig mewn cysylltiad a cliastell Holyrood. Buasai yn dra dymunol hefyd pe gellid gael y gantata oreu i'w dy$gu a(i chanu yn un o gyngherddau r Eisteddfod. Tebygol mai y dyfyniad uchod roes fod i'r drychfeddwl o roddi cantawd yn destyn cystadleuol ynglyn a'r Eisteddfod Genedl- aethol, gan y ceir Ceiriog yn fuan wedi hynny yn prysur ddarpar libretto ar Gastell Caer- narfon-genedigaeth y tywysog cyntaf- a chyfeiriad at ddyfodiad y tywysog pres- ennol (y Brenin, erbyn hyn) ■ w oed. Cyf- Iwynwyd y libretto i'r pwyllgor ar y 15fed o Dachwedd, 1861, a chynhygid gwobr deilwng a thlws am y gerddoriaeth oreu. Ond ymddengys nad oedd ar y pwyllgor y pryd hynny gerddorion yn gallu dirnad beth oedd yr elfennau angenrheidiol mewn cantawd. Gwelir hyn yng ngeiriad y testyn yn y rhaglen. Dyma fel y derllyn Am y gantawd oreu o arddull Gymreig. Rhaid i'r gerddoriaeth fod yn syml, rhwydd, ac ysgafn. Ni fydd cyfeiliant yn angenrheidiol. Bydd y cyfansoddiad buddugol yn cael ei ganu yn yr Eisteddfod." Buasai pwyllgor t dynnai allan y fath delerau ynglyn a chys- tadleuaeth mewn cyfansoddi yn ein dyddiau ni ar unwaith yn wrthrych gwawd, ac nid heb reswin. Y mae y geiriau syml, rhwydd, ac ysgafn yn arwyddocaol iawn, a'r fraw- ddeg ynglyn a chyfeiliant yn blentynaidd. Ymddengys na chymerodd yr ymgeisydd a enillodd y wobr yr un sylw o nodiad y pwyllgor ynglyn a chyfeiliant oherwydd fe ysgrifennodd gyfeiliant i'r oil o r rhifynau, ae fel y dywedai y beirniaid, fod y cyfeiliant "fel yr osodfa i'r ddiamwnt, neu y corff i'r enaid," felly yn hanfodol. Erbyn hyn, mae pob cerddor Cymreig yn gwybod am "Gantawd Tywysog Cymru," fel yi gelwir, gan ei bod yn ei dydd yn boblogaidd ryfeddol, a phob cor o unrhyw nod a ffynnai y pryd hynny, ac am flynyddoedd wedi hynny, yn ei dvs-u; a deallwn fod y cyhoeddwyr, Mn. Hughes a'i Fab, Gwrecsam, newydd ddwyn argrafflad newydd ohom allan, fel os y teimla corau ein gwlad awydd ymgydnabyddu a chantawd fer, rwydd, syml, ac ysgafn, nis gellir cael dim Cymreig mwy addas: y testyn yn Gymreig, drwyddo draw yn llawn o wladgarwch, a'r gerddoriaeth yn ogleisiol heb fod yn gyffredin ei arddull.

-0-- ARHOLIAD GORSEDD Y BEIRDD YR YMGKXSWYB LLWYDDIANNUS. Urdd Bardd: W. Talog Williams (Talog), Regent HouVe, Dowlais; Isaac {Alaw Sylen), 53 John Street, Cap Coch, Aberdar. Urdd Ofydd: W. Henry Harris (^han) Maelfa'r Garn, y Faenor, Merthyr Tydfil Urddau Cerddorol.—Urdd Pencerdd Hywel Ellis (Pencerdd Gwyrfai), Bethel Caernarfon; John Mainwaring (Pencerdd He fin), GUn- ewili Villa, Cross Hands David rhomas (Pencerdd Owili), Manorafon, Cross Hands. Urdd Cerddor T. Carrmgton (AlawMaelor), 34 High Street, Coedpoeth; T W. Kemp (Alaw He fin), 19 William Street, Ynyshir W. Thomas, A.C. (Alaw Caron), 99 Dumfries Street, Treherbert; P. H. Davies (Cerddor Bhidian), Caebanal, Killay, Abertawe D. John Jones (Alawfwyn), Stepney Road, Waunarlwydd R. H. Jones (Alaw Arfon), Y Llythyrdy, Carmel Groeslon, K.b.U., Urdd Cerddolydd. -Ephraim R. Jones (Alaw Meurig), Mount Pleasant, Carmel, Groeslon, R.S.O. Robt. Williams (Trebor Deiniol), Erwbian, Bethel, Caernarfon; Wm. Arthur Evans (Alaw Celynog), Derwen Fach, Pen- ybanc, Ammanford Morris Williams (Myfyr Alaw), Bron Meillion, Bethel, Caernarfon. Arholwyr —Urdd Bardd: Hywel Tudur, Machreth, a Mafonwy. Urdd Olydd Mr. Edward Foulkes a Phedr Hir. Unldau Cerddorol: Pencerdd Gwynedd, Mr. Wilfrid Jones, a Gwilym Alaw Urddir yr ymgeis- wyr llwyddiannus yng Ngorsedd Eisteddfod Aber Tawe, am 9 o'r gloch, fore ddydd Iau, Awst 22ain, 1907.-EIFIONYDD, Cofiadur.

PAGEANT LERPWL. YR7WYtlinos hon*a'r nesaf, bydd miloedd o wladla thref yn tyrru i Lerpwl i weled miri mawr dathlu seithcant oed ei siartr. Bydd y gwisgoedd a'r lluniau yn wych o liw, ac yn egluro hanes a datblygiad aruthrol y ddinas ar hyd y saith canrif. Gorymdeithir ar hyd yr heolydd bob dydd a bydd ar yr afon 14 o'r llongau rhyfel yr ymffrostir cymaint yn eu nerth, ac a fuasent mor falch o gyfle rchwilfriwio rhyw elyn neu gilydd. fpDyma fras-drefn y digwyddiadau :— Dydd Sadwrn, Awst 3.-Gwledd yr Arglwydd Faer ac urddasolion y cylch yn Neuadd y Dref, am 12-45. Am 1-50, ymffurfio'n or- ymdaith o'r Town Hall hyd i faes y Pageant yn Edge Lane. 2-30, Perfformiad cyntaf y Pageant. 6-30, Mynd drwy'r Pageant eil- waith. Dydd Llun, Awst 5.-Per.fformio'r Pageant ddwywaith, am 2-30 a 6-30. Am 9-0, tan gwyllt or tri pharc—Newsham, Stanley, a Sefton. Dydd Mawrth, 6ed—9 y bore, yr Arglwydd Faer yn cyfarfod Pennaeth y Llynges, Argl. Charles Beresford. 4-15, 500 o wyr y llongau rhyfel yn mynd gyda'r tram i gael te yn ysgolion Birchfield Road. 6-30, Mynd drwy'r Pageant, pryd y bydd Arglwydd Chas. Beres- ford a 500 or mor-filwyr yn bresennol. Dydd Mercher, Ijed.—Gardd-barti Iarlles Derby yn Knowsley, 3-30 i 7. 9 o'r gloch y nos nos, dawns yr Arglwydd Faer yn y Town Hall, a than gwyllt yn Edge Lane. Dydd Iau, 8fed.-5-30 y prydnawn, 1,000 o'r mor-filwyr yn cerdded o'r Landing Stage i St. George's Hall, lie y'u gwleddir. 4 i 6 o'r gloch, Croesawu swyddogion y Llynges 9 yn y Reform Club, Dale Street. 4 i 5, Croesawu gweithwyr ynglyn a'r Pageant yn y Town Hall. 5 a 6, Mynd i groesawiad arbemiig ar fwrdd y flagship King Edward VII. Dydd Gwener, 9fed.-Y Llynges yn hwylio o'r Ferswy.

Mewn Llian Hardd, 414 o Dudalennau, Hanes y Diwygiad a'r Diwygwyr: Yn cynnwys hanes Mr. Evan Roberts, ei rieni, ei ddygiad i fyny, ei alwad i'r gwaith, &c., &c., gan y Parch. Thomas Frances, Gorseinion. Hanes cychwyniad a lledaen- iad y Diwygia drwy Gymru, wedi ei ysgrifennu gan lenorion adnabyddus. Hanes Mr. Dan Roberts a Mr. Sydney Evans, a chargliad o farddoniaeth y Diwyg- iad. Cynhwysa y gyfrol liaws o ddarluniau, y rhai a gyhoeddir am y waith gyntaf, megis darluniau o rieni Mr. Evan Roberts, Capel Casllwchwr, ac Ysgoldy Pisgah, &c., &e. 0 t, PIUS HANNER CORON, nett. E. W. EVANS, Swyddfa'r Goleuad," Dolgellau. Vmneillduaeth Eglwys fit Loegr, ø yn cynnwys Adolygiad ar y Ddadl rhwng Canon Will- iams, B.D., a Glanystwyth ar "Ffurfio Eglwys." Gan y Parch. THOS. HUGHES (Lerpwl). Ymdrinir ynddo ag honiadau Uchel Eglwyswyr, Pabyddiaeth yn Eglwys Loegr, &c., &c., a cheir ynddo Restr o Offeiriaid Cymreig sydd yn Aelodau o'r English Church Union I a Chymdeithasau Gwrth=Brotestan= aidd ereill. Anfoner archebion i Swyddfa'r BRYTHON' 1 Don Chambers, 8 Paradise St., Liverpool COFIANT a PHREGETHAU Y DIWEDDAR Barch. ROBERT OWEN (Ty Draw), gan y Parch. JOHN OWEN, Wyddgrug. Telerau arferol i Lyfrwerthwyr. Archebion i'w hanfon i'r Argraffydd- HUGH EVANS, 356-8a Stanley Road, Neu y Parch. WM. OWEN, 11 Greenbank Road, LIVERPOOL "Y MAB AFRADLON" (The Prodigal Son). Gan T. OSBORNE ROBERTS, Can Newydd Ddesgrifiadol, i Denor neu Soprano yn E. Flat, Baritone a Contralto yn C. Geiriau Cymraeg a Saesneg. Y ddau nodiant ar yr un copi. Pris Swllt. Trwy'r post, 1/1. 0 NEFOL AMEN (Can). Can syml dda. Cyfaddas i bob llais. 60. Quartett, "Y GWLITHYN," S.A.T.B. Yn cymeryd yn dda mewn Cyngherddau a Chystadl- euaeth. Hen Nodiant, 4c., Sol-fia, 2g. CATALOGUE NEWYDD 1907. Yn rhoddi y telerau goreu am Pianos, Organs ac Harmoniums I'w cael gan D. R. JONES (Alaw Madog), BRYN CERDD, 103 HAMPSTEAD ROAD, LIVERPOOL. I malle Boots That's my business. You buy Boots That's your business. If you place any value on your feet Come and let me build you a pair, don' orget. An easy Shoe is equivalent to an easy conscience GUTTERIDGE, -BESPOKE BOOT MAKER,— 291 West Derby Rd. (My Only Address Gwalia Home & Registry for Welsh Servants, HOPE PLACE, LIVERPOOL. Dan arolygiaeth pwyllgor o gynrychiolwyr Cymreig. Lletty cysurus i forwynion yn ceisio lleoedd,—Ymofyner a Miss DAVIES, Lady Superintendent. 'Phone—017 Central. Ii1 W. GRIFFITHS, A Tailor, 4 29 SOUTH JOHN STREET, LIVERPOOL ALSO AT 349 STANLEY ROAD, BOOTLE. 'Phone—27x Bootle. Lunt's 1300tS are VALIUE, FOP, IDONEY. Try P a I r Ladies' and Gent's in great variety. 11 PARADISE STREET, The only address Telephone 51 Y Anfield. JOHN JONES, ø FUNERAL FURNISHER, R..Ky Lane. 19 Preston Grove, LIVERPOOL. Style, Quality, Economy, Attention. SUPERIOR WEDDING BROUGHAMS. Estimates including all charges on application. NODER—Nad oes unrhyw gysylltiad rhyngof ag arall o'r un enw.

MARW, JONEs-Gorffennaf 24, ym Merthyr Tydfil, yn 68 oed, Elizabeth David Jones, gweddw iy diweddar Cymro Gwyllt. Cleddid ym mynwent Anfield, Lerpwl, ddydd Sadwrn diweddaf. MORRIs-Gorffennaf 25, Edith Myfanwy, nnig ferch y diweddar David Morris, 72 Wadham Road, Bootle, a Mrs. Morris, Maldwyn, Colwyn Bay. P ARRy-Gorffennaf 26, yn 1 Derby Grove, Boaler Street, yn 8 mis oed, Winifred Mary, anwyl ferch Edward Bennett a Mary Parry. WILLIAMS—Gorffennaf 26, yn WestYKirby, yn 53 Joed, Thomas, pedwerydd fab y diweddar William Williams, 163 Edge Lane Liverpool.)

Telephone—261 Bootle. P. LLOYD JONES, Funeral Furnisher, Special attention given to removals to and from Wales YORK BUILDINGS, 362 & 364 Stanley Rd., L'pooi (Near Bankball). WEDDING EQUIPAGES. SAVE S5 CASH OR HIRE. D. GRIFFITHS & SON, 221 Breck Road, and 103 Wavertree Rd., Liverpool. PIANOS AND ORGANS Wavertreei Telephone—157Y Birkenhead. Er anilder ei gwsmeriaid,—yn siop HUGHES, Pawb gant eu hangenraid Am siwt newydd bydd, heb baid, Frethynwr i Frythoniaid. Ií1 Ií1 Ií1 JOHN HUGHES, Tailor 6 Draper, 24 OXTON ROAD, BIRKENHEAD H. PROCTER, F.B.P.S. The City Phrenologist, Is a Fellow and Councillor of the British Phrenolog- ical Society (Incor- porated). Holds Six Certificates & Six Gold Medals for Pre- ?' iHciency in Phrenology and Hand-readng. Mr. Procter has had 35 Professioi i al Experience in is giving ConsultatlOlI HEALTH, PHRENOLOGY & HANDREADING at 58 Lime St. & 25 Mt. Pleasant Testynau Eisteddfod UangoUen. Rhestr gyflawn y testynau yn awr yn barod, ac i'w chael, pris 6ch. drwy'r post 7c gan Evans Sons FoulKes, Swyddfa'r "Brython."