Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

4 erthygl ar y dudalen hon

Lien a Chan.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Lien a Chan. [GAN AJIAFON.] Llythyrau Morusiaid Mon. -UYMA'S, drydedd ran allan er's dyddiau byd chwedl William Morus, a dylasai'r JJRYTHON fod wedi dweyd gair am dani cyn hyn. Hon yw y werthfawrocaf ei chynnwys 0 r tair sydd wedi dyfod allan. Ynddi hi y jiiae y llythyrau hwyaf a thrymaf. Ceir yn hop. nifer fawr o lythyrau Lewis at ei frawd William, a dau neu dri o'i lythyrau at ei Wraig. Gwneir y gweddill i fyny o lythyrau William at Lewis a Richard. Fe ysgrifen- ^yd y llythyrau sydd yma yn y blynyddoedd *753, 1754, 1755. Ac y mae'r cwestiwn yn COdl eto, Beth am lythyrau Richard ? Ai nid oes ar gael ychydig o'r rhai a ysgrifennodd efe yn ystod y tair blynedd hyn ? Prif ddyddordeb a gwerth llythyrau y frydydd rhifyn ydyw y goleuni a daflant ar bewis Morus a'i helyntoedd, ac ar Goronwy Owen a'i wraig, ac ar Thomas Pennant. Y ttiae yr hyn a ddywed William am dano'i hun, am ei v/reiddiach a'i fiodau, a'i gregin, 4c am bobl a helyntion Mon, yn ddifyr Odlaeth, ac o werth hanesyddol ac y mae e i'w weled yn parhau yr un gwr dawnus, diddan, rhadlon, a charedig o hyd. Ond y pethau a ddywed y brawd galluocach Lewis alII dano'i hun ac ereill sydd yn mynd a Illwyaf o sylw dyn, ac yn boddloni mwyaf ar chwilfrydedd dyn. Fe ddaw'r wybodaeth a i allu fwyfwy i'r golwg yn y llythyrau hyn ddaw ei fyfiaeth liaturiol i'r golwg ynddynt | raddau ond fe welir yn bur glir trwy'r J'thyrau yma ei fod yn well a gostyngeidd- a dymunolach dyn nag y gallesid ?ybio oddiwrth rai pethau a ddywedodd efe. Hyn i'w edmygu allsai wrthod dysgu celf- yddyd cyfrwysdra gwasgu'r gwan," pan ttiewn cyfle a themtasiwn i hynny, a gwrtliod jj.V'Kgu gwenhieithio i'r cryf," a dyn i'w °ffi yn fawr allsai deimlo ac ysgrifennu y y pethau a ysgrifenoodd ef at ei wraig ar ol JQarw ei Llewelyn bach, a chlywed am ffoledd boenus ei ferch, pan oedd efe yn Llunden bell mewn helbul a phryder yn wyneb ylnc)sodiad gelynion. Tlws, o'r pellter hwn cyfeillgarwch mawr a dyfodd rhwng Powys ag ef, ac nid rhyfedd fod Lewis ■^lorus yn ymfalch'io cymaint ynddo. T Y mae y rhai sydd wedi darllen hanes be-wis Morus yn gwybod am yr helynt flin fu arno fel meistr y gwaith yn Esgair y Yll, Ceredigion ond yma fe geir llawer 0 fanylion dyddorol o'r newydd. Hanes yr yiQosodiadau cyntaf a geir yn y llythyrau n, a'r anfon milwyr i warchod y gwaitli ?r gofalwyr, a'r gyfraith fawr gyntaf yn blunden, a saith deg tystion y bardd yn dychwel adref o Lunden gydag arwyddion bliddligoliaetli yn eu penwisgoedd, a'r bardd yn gorfod aros yn Llunden am fisoedd, &c. r ol hyn y ceir hanes y darostwng anghyf- laWn a fu arno. ^!i cheir yma lawer mwy am Oronwy nag ellir ddeall oddiwrth y llythyrau ynglyn ?1 waith ef, ond newydd. a rhyw fath o flasus i awer fydd clywed beth addywedaiy brodyr evvis a William Morus yn gyfririaeliol wrth eu gilydd o berthynas iddo. Swn edmygedd pharch sydd fwyaf hyglyw o lawer yn y lythyrau, ond cryn lawer o swn tosturi poenus hefyd, a pheth swn dwrdio gofidus. be William wrth Richard yn niwedd 1753:— "DYMA lythyr heddyw oddiwrth y Llew Illawr yn achwyn yntau na chawsai linnell oddiwrtho er's deufis on'd ydyw yn resyndod mawr fod dyn a g'add y fath dalent gan ei Greawdwr yn ei chuddio mewn succan ?" 1 Ac meddai yn Awst y flwyddyn ddilyn- o "BJt mwyn dynion a da, a oes dim gobaith gael byth weled peth o waith Goronwy wedi ei argrafiu ? Mae rhai o'r Personiaid a'r bobl 'nheddigions yma'n deehreu cyfaddef fod y bardd yn ddyn abl rhyfeddol." Yn ol y llythyrau yma, yr oedd y wraig yn cyfranogi i raddau alaethus o helaeth o ^endid anffodlawn y bardd ei hun. Duw elpio Goronwy," ebe Lewis, a phob dyn y a gwreigan wleb ddifraw." Ac ebai Will- Jam mewn llythyr at Richard am dani :— Qwreigan ni thai dim yn y byd, yn enwedig 1 fardd a fai a'r awen yn berwi yn ei ben yn ¡est-ad teg." Fe wnaeth Lewis gryn ymdrech 1 gael gwell lie i'r bardd, drwy IarllPowysac Pl"-ill, ae fe aeth dros derfynau'r gwir weith- "14 yn yr ymdrech, megis pan ddywedodd rth yr larll fod perygl i'r Jacobiaid ei hudo atynt. Twyll yw'r byd i gyd, chwi welwch,' eddai wrth William, pan yn son am hyn, byd yn oed wrth wneuthur personiaid." janol Mai, '55, fe gyrhaeddodd Goronwy jj^tiden, gyda'i wraig a'i ddau fab (a Lewis j^orus yno yn aros eto), a cbyn hir iawn fe .wyddwyd i gael curadiaeth Northholt iddo j ar,os rhywbeth gwell a ddisgwylid. Tueddu teirniadu pobl a phethau yn bur rydd yr oedd ^r«onwy tua Llunden, gellir mecldwl, ac i °d braidd yn rhy positive. He wants fining sadly," meddai Lewis wrth Richard. c rr|eddai William wrth Richard :— DA iawn clywed fod Grono wedi cael lie I enAm tamaid o fara, rhaid cael llymaid o ddiod hefyd iddo ei hun ag i'r wraig Ellin j-'ywiog oleu, y cebystr i'r sut nad ellid byw heb lai o'r gwlyb. Digon byehan- esgobaeth lie bo'r wraig yn sychedig ben- neoth. a ij^baid gadael y sylwadau doniol ar Pennant f r,Uan Brydydd Hir, ac ereill, gyda dweyd WiUiam yn meddwl byd o Bennant, ond lewis yn ei alw yn "rhywbeth meddai |Wjrion diddaioni," ac yn lloerean o ddynan Jgon diniwed." Rhaid gadael llawer peth y llythyrau sydd yn temtio'r pin i'w 1 Ynnu. &v!?S ^'dyw'r i'u mawr o lythyrau y brodyr 6fco eu cyboeddi. mor ddiddan a ftll er^awr a'r rhai a gyhoeddwyd yn barod, a hwy, a hynny cyn bo hir

Advertising

0 0 BIG Y GTOMEN. I mmmmmmm…

Advertising