Ye Brython Cymreig

Byd a Bettws. ^OllY'w 8wyr teilvv .F FAINC.—'YVele'r ,V'H sjr r\7.S?' we<li 011 codi'n ynadon liedd ylj°ntfa,v 6. Hldrwyj) Ebenezer Pugh, Pen- ^otyrc^w-n- V"* ^van9> Llantysilio J. Thomas m hams' Llanfyllin Dr. E. IX MachVn;, Tf er y Trallwm W. R. Williams, 6 11 Evan Davies, Henfaes. ft (lio(](]o' WYR.—Wedi liir duclian lielj f0J 8WeId y meistri'n cvflogi gweithwyr lowyr i'r Undeb, y inae 1,300 o Wedi |)r y ytinstay, Gwrecsam, o'r diwedd !lùar broelu, a, rhoi pythefnos o rybudd i fod gwoifchio. YDD GWYNFRYN— Yr Wesleairl udiweddaf, agorid capel newydd sydd j • y,nro'ff Ebenezer, Llandudno, 8M £ 4 pedwar cant o addolwyr, a Uogle(j(j ac sydd nn o deinlan hardda'r s'an j)r TT reS0tbid ar achlysur yr agor ColWyn u§" Jones, Bangor H. Hughes, parcl|. f> n chan fugail y gorlan, y deriii OA i yy^'y'1 Jones. Cynllunydd y pulpud Baddoc- Roes, Caerdydd y Myrtle HW hardd yn rhodd W- Williams, 0tWth ,°USe' Llandudno a'r ffenestr hardd R- K r„ y ffry«t yn rhodd priod v Parch. .J Olles, LIangefni. V \y A. MA IT |f. Pan wctlii'n ^r«!her p es^; r Murine, y Banno. ddyckl S cwympodd David Jones, '8W.b <>d'bar y sga,ffald i'r palinant d^vawr U r farw vn oi dy ymhen y c, R^;SMI AR YR ANIBYNWYU SELSNIO. **deb a?^?r y (>ynlvelid Sasiwn flynyddol ^'yiiirn "bynwyr Seising Gogledd eilddyn "'f wythnos ddiweddaf a ^,(l°edd v 8|> anorebo(ld nes tvnnu sylw yno cff ar r* J arc'1- R^ys J. Huws, Betliesda, i*v&Se datgysyUtiad a'r Cynghorydd 1a'lt a 'j, aoi> Gwrecsam. efe'n traethu'n arianno] yin ar grintachrwydd cyfraniadau y e?iwysi. Off >' ^HV CULANEDD. -V* Yin- ^r.Vd, .V'liiag sy'n dioddef gan iselder ,0r^idd C arlle,ine'd sylwadau'r papurau vythu '^gbvysig sy'n bytheirio a "Vfl e,'bvn anedd bob bore'r dyddiau hyn 'Htim Jj ur. y Datgysylltiad. Nis gwn 111 ia-il! Jrfai °bwi siglo mwy gan chwer- ?yrand0 "/theiriwr rhadlon a hawdd ri^tun^0 yw'r Parch. J. P. Lewis, ficer f!VAITT ^MSNFXV 'ST IN 100— Y mae jl-Vdol ^0r gweithiol CJymdeithas Rvdd- \ray<Jn J0n 10Vn Paratoi 1 gyrneradwyo Mr. Hi'' °smo)H?' te5^'fel yniseisvdd a,n sedd l,yddfr,,(, Williams wedi codi gwrvchyn fteUa\i ^laenau Ffestiniog. Y h{ )ra"t. hwy, yw prif dre'r sir „'r >' a-c v./f,1' tnwy na chwarter etholwyr y an, 1 y <'eir y gwyr bia'r bawl a>,anwX "bydedd, Pf>b parch i Haydn. a'> Vmrr, y Rlaena.li eto, ni a ddygwn IW.V"Ro'r f.i l?^dd o'r eiddom ein hunain, bIaid neu beidio. 01 ('d ST,N/n('- Gofidu.s vw fij^apel Oni. Vchant a banner o weithwyr ftt ar^od n.„,V(1,y w°di cael mis o rybudd i yn V ^0,thio- Cloddfa Oakeley yw'r f I) N (]fi a hai|tl„r 'Vn y sla<TWydd bed air blvn- i ^'Uurt • y" °' gweitliiai vnddi l,')00 o y inae byddant wedi cwt-sio i 530. aV* OHl-nybwldl—P,as PI-ydferth od- ;Hl ^yffrvn ,y.s yn Maentwrog—ar osod, V>l °'r }ir>r- r'Kf>boii yn edrych yn brudd 'it-rwydd. Y}N°0L^C'FL AH A A REG FEDD.— H'o,)' a gySf,Ieddau Cymreigyddion y V ?daf' EaW i ,ld y wytlmos cyn y ddi- Ka5^'aU ehwiti • Un ° r bywyddion sylw at l)v68 fedd v a °L,Wer11»in 11 yd a geid ar I' Y\Vedodd Yn Un 0 fynwentydd Mynwy. "enllal1 ain flrl eddw wrth y torwr llyth- f' Lord oi, ° hyn ar feddfaen ei briod ,V ria' a a'dtt ,Uias thine ond y torrwr y !ra? e olaf allan, ac fel hyn s'ic Wast ^n'lhyVmy h>'d y» awr' ■ LLUNDA I*- Oywedir 'fr(viVrraeddf^?Slfiadau at Eisteddfod 1009 Sir^8ar-vr a f lirosodd fodArglwydd ic lelwr gwladgar ei galon o at ^°dwyr U 1>?1 croeso a chinio i'r boll VVfr w.Vl '• aniITg a ddeuant i Lundain ^oe'haid,, 5di Cyn?,lfrt,'dd -y gwr eigion • I ais or America—am ydd. 1 gadw'i gyhoeddiad fel ar- %dd 111 ymrvi Y R A W YR Y C!.Vflv mawr rhwng prif genliedl- ^WVrlria^ a d;,)f] ^v' ,a ddvfeisia'r jxuriant .VnlH ,,Vr (leroilfn a !'Wylio y»ddo drwy'r 1 a nes fel y'u golwir ac hyd ^vVr a'n a'r i1. s.v niliell ar v blaen c!H'^iii;'r .Vmlo^.j;' y flia Uawer mai yn yr Vn .j .V^erljvdi, 7 ''Kyfel fawr nesaf ac y ^ei|| ,llei'Vdd' ()',U r ''ildd«dio:i(>n yn disgyn 'MyfH' H 8ymera, ryc^° d ar v ddaear- aca^ai\Tedd fw>' ar .V a<Kv yd°liaetl» ,,at> ^)t)siblrwydd sylweddoli edai ar da'a^h ^eo- Lamb, yr hwn lllevv inlynedd yn oi lill,()Itlli(i eirial)Dall drwv'r awyr I[{ 0 -I I .y^edd wlacl ymhen y can ywid cvl, i iV, denai'r dydd pan y S?* *« £ ??'' <•»'>> \t bore ^egethu vn Calcutta am 8'iaorna.!f ^evv York am 2 ac yng °U a»' ehwocb yr Jiwyr. yr^ ft A/{4 y l4„' EltYJU (via 'Stiniog) In8 'Si-l(iadeirvdf]graWClodd yr ^ly11 r Jy.Vdd",1U? ;i,,w.Vdd Cyngor Din- '-u U: 111 • Lvan Jones, v Vn8wrfe, f, x^Vfc^art ^WVydd>—w^s tawel 8"ihi a'i dodderyn ;'y^yfc^yd?!hyn

Y Pulpud a'r Plont. Yu hyn ydyw pwnc y Llynges mown gwleid- yddiaetb, ydyw mater y plant mown cylch- oedd erefyddol heddyw yng Nghymru. Nid yw yn debyg y gostega yr helynt yn fuan, gan fod rhai wrtlii yn ddygn yn ennyn y fflam yn dan. Eto nid rhaid arswydo, gan nad yw tan yn peri fawr o golled i neb yn y pen draw. Ein cwyn ydyw, fod rhai sydd wedi eu tanio a'r sel dros y plant fel yn cudd honni mai hwy yn unig sydd wedi agor eu Uygaid gyntaf i "bwysigrwydd y pwnc. Ond ym- gydnabyddu a hanes yr eglwys o'i chy- chwyniad, gwelir na fu na segur na diffrwyth gyda'r plant mewn rhyw wedd neu gilydd trwy y canrifoedd. Dylanwa-d dysgeidiaeth Crist- nogaeth ar y byd yw'r rlieswmam y dyddor- deb a deimla cymdeithas ynddynt, darpar ar eu cyfer, a, gofalu yn eu cylch. Y ffaith ydyw mai Gwaredwr y byd alwodd sylw brenhin- oedd meddylwvr yr oesau at blentyn bach. Dywed Ruskin, There were no children in the Greek art, only in the Christian art." Wedi i Grist gymeryd plant bychain yn Ei freichiau, a'n bendithio, daeth athronwyi. ymlaen i geisio eu dealt, dechreuodd y beirdd ganu iddynt, a'r arlunwyr hwythau a brysur- asant i'w darlunio. Ond cymharu agwedd y byd ac oiddo yr eglwys tuag atynt, gwelir rhagoriaeth y diweddaf ar y cyntaf mewn bwydo, dilladu, hyfforddi, a pherffeittiio y plentvn yn ei gorff a'i ysbryd. Gelwir yr oes hon vn Oes y Plant, a hynny gyda chryn Itriodoldeb ond dylid eofio yn ddiolcbus. Kreill a lafiiriasaiit, a ninnau a aethom i lnewn j'w Ilafllr hwynt." Prill y buasai cystal golwg ar ieuenctyd a'r canol ocd. onibai am drafferth rhieni ac ymroddiad athrawon diflin oes neu ddwy yn oJ. Ofna rhai i'r byd ennill y blaen ar yr eglwys gyda diwylliant yr oes sy'n codi, ac y dylai yr eglwys yitiddadebrij fel na ddygo neb ei choron. Ond metliwn a gweled fod sail o gwbl i'r ofn. Gwreiddyn y en dros droi y pulpud i'r plant ydyw sicrbau blaen- ffrwyth y genhedlaeth bresennol i Grist, ac nid oes dim mwy cymeradwy yn bod. Ond gall set arwain dynion i orchfygu eu dibemon eu hunain, serch iddynt fod yn ddibemon cysegredig. Nid gwaith eglwys ydyw gost- wng yr areithfa at gyrhaeddiadau plant, ond eu dvrchafu hwy at gyfoeth a gwerth yr areithfa. Cofier mai nid gorchwyl hawdd ac unnos ydyw hyn, ond cymer flynyddoedd i'w sicrhau. Dadleua rhai yn bybyr dros ben am roddi pwt o breg-tli ymhob oedfa i'r plant, gan gyfyngu ar y gwasanaeth dechreuol a chwt- ogi y bregeth i'r rhai mewn oed. Maen- tumia ereill mai gwell fyddai trofnu un oedfa yn y mis yn gyfangwbl iddynt. Gwelir ar ullwaith fod y cwestiwn yn un dyrus ac yn achlysur i ddadleuaeth anorffen, Dywed ereill mai myned ymlaen ddylid ar hyd hen Iwybrau y tadau, ac nad oes dim newydd yn galw am dori llinell newydd. Dyddorol ydyw sylwi fod y pwnc wedi dosrannu ein afweinidogion i ddau ddosbarth, nid yn unig i hen ac ieuanc, ond cvrhaedda y dosranniad ymhellach. Dynion ieuainc titlog, a chyff- yrddiad or ysgolfeistr ynddynt, o agwedd dra defosiynol eu hysbryd, ac ymarferot eu doniau sydd gryf dros i'r pulpud fod yn meddu darpariaeth helaeth ar gyfer had yr eglwys. Gweinidogion wedi troi y canol oed, ainlwg eu safleoedd yn y Corff, trymion eu cynheddf- au, a phreiffion eu pregethau sydd aiddgar am bregethn yr Efengyl yn ei chyfoeth t'i ,y chadernid i bawb o'r gynulleidfa heb neill- tuoli unrhyw ddosbarth. Perthyn i ni gyfaddef y gogwyddwn yn gryf i'w pteidio hwy. Yr ydVIll wedi dilyn y ddadl gyda pheth cysondeb, ond syrtli cyfeillion y plant yn fyr o'n hargyhooddi fod gwir angen am ddarnio y bregeth a, cholli golwg ar unol- iaeth y gwasanaeth. Addefwn yn rhwydd fod baich cyfrifoldeb yr eglwys yn drwin ryfeddol gyda golwg ar y rhai bychain, ondmethwn a gweled nad oes cyfleusderau gwell i addysgu plant yng ngeiriau'r ffydd heb droi i bregethu wrthynt, Hyd nes y gwneir defnydd o'r cyfryw, tawer a son am gael dwy bregeth yn yr un oedfa, neu sicrhau dau bulpud yn yr un addoldy. Onid oes gyfarfodydd i'r plant ynglyn a pliob eglwys unwaith, dwywaith neu deir- cwaith vn yr wythnos? Yn fynych cyn- lielir cyfaifod iddynt Inewn degau o leoedd am banner awr wedi un nawn Sul, ac ysgol bwrpasol iddynt yn ddilynol am awr a banner. Darperir hwy gan faith ddisgyblaeth i sefyll arholiadau cerddorol, ysgrythyrol, ac yn yr laitli Gymraeg. Trefnir hwy i ddysgu a dweyd eu hadnodau yn y Seiadau, rhoddir blychau iddynt gasglu at y genhadaeth, traddodir darlithiau darlumadol iddynt. Beth am y safonau a'r gwerslyfrau diddiwedd, y eymanfaoedd canu, a'r cymanfaoedd ys- golion ? Ein hunain methwn yn em byw a deal] fod y plant yn cael eu hesgeuluso gan na byd nac eglwys. Gwell fyddai ceisio effeitbioli y cyfryngau sydd gennym yn hytracli nag ycliwanegu at dasg- au'r plant. Cwynir mai gwaeth nag ofer ydyw iddynt eistedd i wrandaw am awr ar y bregotli gref. ddofn, a diwinyddol. Gan bwyll am funud. Ysywaeth. nid yw pob pregoth felly, a pheth arall, nid yw dirnadaeth plant mor fas ag y tyb llawer. Dywedir fod yn bosibl cael bendith o adnod heb ei deall i gyd credwn fod y plant yn derbyn mwy o fendith dan y weinidogaeth arferol nag a feddyliwn, a mwy hefyd nag ydynt hwy eu hunain yn ymwyb- odoi ohono bob amser. Mae pob plentyn ystyriol yn anadlu awelon vsbrydol yn ddiar- wybod iddo ei bun ymhob pregeth aj" ffeitluaii pwysicaf Cristnogaeth. PENYBRYN. ,0-

LLYSFAEN. JJIJOSU v i'Aii('HW_N ein cyfeillion ieuainc Miss Parry, London House, yn ennill am y Pinafore a'r Pair of D'oyleys yng N^hylchwyl Flynyddol Llanfairtalhaiarn. Hefyd y Mri. H. Roberts, a D. Thomas, ar y ddeuawd, Mae'r Ian gcrlIaw"; a'r ddau, ynghyda Miss Parry, a Mrs. Robert Thomas Parry ar y pedwarawd, Y Deigryn." Ac 'roedd gweld enw Master Owen Davies, y Gilan, ymhlith buddugwyr Colwyn yn sirioldeb i ni. Am gor plant Beulah, mae ei glod trwy'r gwledydd. Rhaid i gor Plant y Pentre, Lerpwl, edrych ati! ac mae eu harwoinydd addien yn haeddu clod.

Nodion o Fanccinion. [GAN CYFRIN] Hadau Sobrwydd. CYNHALIODD Undeb y Rand oj Hvpn oil cym- anfa Ganu flynyddol y Sadwrn diwoddaf ym Moss Side. Cynhwysa'r cylch un-ar-bym- theg o gapeli perthynol i'r pedwar enwad, a golygfa hyfryd yw gweled cydgynhulliad mor gryno o'r plant. Cynhaliwyd cyfarfod par- atoawl y prydnawn yn Gore Street, a'r Parch. J. H. Hughes, Medlock Street, yn llywydd ac arweinydd—efe oedd yr unig weinidog yn bresennol. Yn yr hwyr, daeth nifer liosog o'r gwahanol weinidogion ynghyd. Llyw- yddwyd gan Mr. 0. E. Roberts, Heywood Street, a thraddododd anercliiad fer a chref, yn dangos gymaint fu egni yr Eglwys i gryf- hau y Weinyddiaetli bresennol i gyflawni ei haddewid er llesteirio y fasnach feddwol, ond llethwyd yr oil gan Dy'r Arglwyddi, nes y mae'r fasnach yn awr yn drech na boll alIu- oedd erefyddol y wlad. Mae yn bryd i ■ eglwys wynebu yn hyf y pechod hwn sydd yn andwyo llawer o'i mhewn. Lluddiwyd arweinydd y cann, sef Mr. John Evans (Cynogfab), i fod yn bresennol oherwydd afiechyd. Gwasanaetliwyd vn ei le gan Mr. John T. Edwards, Pendleton, yn llwyddiannus iawn, a chyfeiliwyd gan Mr, J. R. Edwards. Pendleton. Yr oedd y canu yn dda trwyddo, ac yn bleser oi wrando, Yr un llyfr tonau ac enivnau oedd eleni a'r flwyddyn ddiweddaf, gwell yn y dyfodo) fydd argraffu Uyfr JJai orbyu p<»b blwyrldyn, ol)legid mae newydd-delx'i blentyn, yn nn o egwyddorion pwysicaf ei fywyd. Arholwvd y plant, gyda cliwostiynau dirwestol gan y Parch. Morgan Llewelyn, deallodd yr holwr a'r plant en gilydd mor dda nes cael atebion rhagorol. Beirniadodd y Parchn. E. Wyn Roberts a J. R. Jones yr adroddiad, "Pryf yn y pen," ac enillodd Edward Jones y wobr gyntaf a John Richard Jones yr a,il, y ddau o Pendleton a chafodd geneth o'r un lie wobr ycliwanegol. Y goreu am ganu yr unawd, Mae Cyfaill i blant byehain," oedd Gwynfa Davies, a chafodd Maggie Jones yr ail wobr, Canodd Miss Maggie Thomas, Manley Park, unawd yn y cyfarfod. Cafodd y plant dc rhad yn y pryd- nawn, ac yr oedd y bwyta a'r canu yn un o wleddoedd goreu'r flwyddyn iddynt a dymunol oedd gweled cymaint o rai liyn wedi dod i gyd-fwynhau. Pigion. Yngliapel Hardman Street, nos Wencr. bu gan y Wesleaid fudd-gyngerdd i frawd o bregetliwr a gyfarfu a, damwain dost beth amser yn ol. Y cadeirydd oedd Mr. David Rees. a,c arweiniwyd gan y Cynghorydd W. Rowlands. Canwyd gan y Cymric Choir, vn cael eu harwain gan Mr. Gwilym R. Jones ae hefyd canodd Lillio P owlarids, Gwen Will- iams, Edwin Meek, M.Rowlands, a LI.Hughes. 13u y Cor ucliod, a'r ddwy ferch a enwyd, yiigltyda Leonard Jones a John Pickering. yn canu i'r Saeson brydnawn Sul yngliapel Plymouth Grove. Mae rhywrai o'r Cymry yn' barhaus yn canu i Saeson ar hrydna.wn Suliau, a rhai llanciau yn gadael eu capeli Cymreig yn hollol i ddod i fwy o bolilogrwydd gyda'r Saeson er mwyn cael ymrwymiadau cerddorol. Gweithred ddyngarol, garedig, a wnaetli yr Wesleaidd, ac yn arbennig y cyf- eillion ym Manley Park, trwy gyniiull swm gwych o arian i gynorthwyo aelod i fyned i fyw i Gytnru, am fod y ddinas lion wedi. ei ysbeilio o'i iecbyd. Dyma weitbredu dysg- eidiaeth y bregeth ar y mynydd yn llythrennol. Pe mwy o llyn, deuai byd ac oglwys yn nes at eu gilydd. Yn un o gyfarfodydd Cymanfa y Bedydd- wyr, cydymdeimlodd y gynulleidfa, yn gyhoeddus a Dr. Emrys Jones yn ei gystudd, gan ddymuno ei adferiad. Derbyniodd y Parch. J. H. Hughes lythyr odcliwrtJi y meddvg yn cydnabod a diolch am y cyfryw, gan ddweyd ei fod yn cryfhau yn raddol. Erys yn awr yn Bournemouth, a dywed ei fod yn yfed o awyr iachus y mor, gan fwynhau tê haul y Creawdwr Hollalluog. Mae ei galon yn Hawn o ddiolch am gael ei arbed, ac hefyd mawr yw ei ddiolchgarwch i'r cannoedd a'i cofiodd yn ei gystndd. Gweddiwyd ar ei ran gan bob cangen o'r eglwys unol, ac o bob cwr i'r wlad. Derbyniodd lythyr o un convent y Pabyddion yn cynnwys, AVe are praying for yon: indeed, we are storming the citadels of Heaven for your rocovery." Teimlwn yn llawen am ei wellhad. a cliryfhaed yn fnan, Mawr yw y parch a roddir iddo am lawer o weithredoodd daionu sv tu allan i gylch ei broffeswriaeth.

PULPUDAU MANCHESTER. I MBTHODISTIAID OALPINAIDD, I M083 SIDK—.10-80 a 6, D D Williams PINDLITON-10-30, R J Joneq, 8, R Williams RITWOOD ST—10-30, W J Roberts, Warrington, 8. R J Jones Hiam AaDWI(!][-10.30, R Williams, 6, R J Jones LElGH-10 30 » « Ðwilym Evans, Prescot FARNWORTH-IO-30 a 6, J S Roberts Y BBDYDDWYR Of. UBDLOOK St.—10-30 a 8. J H Hughes LON8ØIGBI-I0-30 6, RoBltii LANK, »«ION—10-tO t 6-M TR ANIBYNWYR BooTH ST-10-30, R Roberts, 8-15 M Llewelyn OHOKLTOV BoAD—10-30, M Llewelyn, 6, R Roberts SALfOED—10-S0 a 8, W W Jones QtlJ. ROAD—H« » 8 -0-

TREUDDYN. Y XG nehapel Jerusalem (M.C.) ddydd Llun, y 19eg cynhaliwyd gwyl bentymor y Bund of Hope, yr hon a brofodd yn adloniant i ddwy ran y ddynoliactb. Os gofyn neb Paham yr oeddech yn olaf i ddwyn y breiun adref ? dywedwn mai disgwyl am dywydd mwy ifafnol i'r plant. Yn y prydnawn, yr oedd digonedd o do ac vmborth iachus wedi ei drefnu ar gyfer yr oil o r aelodau ac ereill oedd yn eymeryd dyddordcb a rhan mewn ewneuthur y cyfarfod yn llwyddiant. Wedi gwneud cvflawnder (os nad ychydig dros ben) a r pethau da oedd wedi eu paratoi, mwynhaodd y plant awr neu ragor o cliwareu mewn cae yn ymyl, ac ar derfyn hyn, yr oedd basgodaid o deisennau a melysion yn cael eu rbannu iddynt- jjwyr. cynhaliwyd cyfarfod amywiaethol Gyda'r canu, yn liynod garedig cafwyd gwasanacth y versonau canlynol: Mrs Williams, Penygroes; Mrs. Owen, Shop Mr. Ted Lloyd, Pisgah Mr. John Evans Tvnypistvll; Mr. a Mrs. W. Henry Jones a'i mab. Cor y plant dan arweiniad Mr. John Parry roddodd lwyr foddhad i'r cynhulliad, yr oedd hefyd amryw blant yn adrodd yn ddoniol ac yn canu yn swynol. Ond yr hyn achosodd y chwilfrydedd mwyaf yn y cyfarfod oedd Oyflogi y Forwyn Newydd," o Ly/r y Cyfarfod Plant (Mr. WILLIAM GEORGE). Yn cynrychioli y cymeriadau yn y chwareu, yr oedd y personau canlynol: Gitell-miiss Rosie Jones, Atittc-Miss Williams, Ffrilli, Marged- Mrs. Thomas, Tynllan, John—Mr. P. Parry Morgan, Gor- ffysfa, Sali Davies"Jones—Miss Ellen Rogers, Goronwy— Mr. Thomas Gordon. >Yr oedd y bethma "yn newydd ac anisgwyliadwy, pawb ar flaenau eu traed yn gwrando. Y gwr cymwys wrth y llyw oedd Mr. Owen Evans, Bod Awen, yn hynod hwyliog, ac yn cadw pawb yn y lie yn llawen, Cyflwynwyd y diolchiadau arferol i bawb am eu gwasanaeth, IIlewn araith fer ac i bwrpas gan y Parch. H. Hughes-J ones, y gweinidog.