Ye Brython Cymreig

£100,000 worth of furnishing Goods THE LARGEST ASSORTMENT OF BEDROOM SUITES, DRAWING-ROOM SUITES, DINING-ROOM SUITES, SIDEBOARDS, CABINETS, OVERMANTLES, BOOKCASES, HALL STANDS AND OTHER FURNITURE. CARPETS, LINOLEUMS, FLOOR-CLOTHS, RUGS AND MATS, CURTAINS AND GENERAL FURNISHING GOODS, AT THE LOWEST PRICES IN ENGLAND FOR CASH. RAY & MILES, 34 to 48 London Rd., LIVERPOOL. Telegrams-" Furnishing, Liverpool." Telephone 1214 Ro To Advertisers PREPAID ADVERTISEMENTS FOR BIRTHS AND DEATHS, Is. per Insertion. MARRIAGES. Is. 6d. per Insertion. SITUATIONS-Wanted & Vacant. APARTMENTS—Furnished and Unfurnished Is. for One Insertion. 9 J. per Insertions for Three Insetion ø Rate for Trade Advertisements, Public Meetings etc., may be had on application. Advertisements must be to hand Tuesday Morning to ensure publication in the following issue, All communications re Printing and Advertising to be directed to the Firm EVANS, SONS, & FOULKES, 356-8a Stanley Road, Liverpool. tfWAL:E U TATU7r-lON, TELECRAMS 2 5 o 1-_g 0 YA L,, FOR ABLI.S HE D Or_A ALL 1878. CASES H"0 1 P 10 U S E, HOPE STREET, LIVERPOOL. CYNRIC „ Y TEILIWR M 0 CYM REIG. 0 SMARTNESS WITH ECONOMY RELIABLE TAILORING. NEWEST PRODUCTIONS IN SUITINGS TROUSERINGS AND RAIN-PROOFS T REASONABLE PRICES. -A E. C. Kenrich, 062 RENSHAW STREET.*

Dr ygair i Gy mru Unwaith eto y mae y cri ar ei aden parth di- rywiad moesoldeb ymhlith y Cymry. Dro ar ol tro y clybuwyd y cyfteJyb ochain. Os gwir y gair, y mae yn prudd iawn, a dylai gvffroi yr eglwysi Cymreig o bob sect ac enwad i fwy o ymdrech i achub y gone ill rbag dinystr, a symud y gwarthnod du hwn o'i hanes. Ym-I ddengys fod yn haws cael Jeremiah nag un math arail o broffwyd yng Nghymrn ar hyn o bryd; o ifoiaf, dyna y. cenhadwr mwyaf poblogaidd. Mae popeth yn mynd at y gwaotliaf. Temtir ni i fod yn Possimistiaid yn hytrach IJag Optimistiaid. Buom yn gorfoleddu dros amser yn sylweddoliad y nod a angerddolodd egnion v tadau, ac a enillodd eu hebyrth drud er ei fwyn- -Prif Ysgol Gymreig, a chyfundrefn addysg gyflavvn ac offeithiol. Erbyn heddyw, gellid tybio mai dyma un o felltithion mwyaf Cymru. Haerir gan rywrai fod yColegauV yn nythleoedd pob drygau. Mao eu hawyrgylch yn anffyddol, on hvsbryd yn wrth-Ymneilltuol, a megir ynddynt ffopiaid giramal, bradwyr gwerin a chardotwyr ffafrau gyfoethogion, dirmygwyb y Seiat a chw< nyelxwyr Society ac y mac rhai yn gwelci llifddorau arifoesoJder a llygretiigaet-h ymhob ffurf yn cael on hagor ar y wlad a'i sofvdliadau a-ddysg. Ymosodif ar yr eglwysi, a dy- vedir eu bod. pob cnwad a sect ynghyd. weoi syi-thio i ddifrawder, yn jmroi i esrnwythyd a phopeth end yr ymdrech gcnhadol er mwvn pii un, yn anad dim, y proffcsant fodoli. Nid -i j) o' nnfynvch y crces-gyhudda y gwahanol sef- yclliadau eu gilydd, pleidwyr addysg yn erbyn yr eglwysi, a'r eglwysi yn erbyn. pleidwyr «ddysg. A'r estroniaid, wrth weled y cy- thrwfl, oiul lieb ddeall sefyllfa Cymvu, & ddeu nut- i'r casgliad fod cyflwr Cymru yn druenus mewn gwirionedd. Os nad yw mor derfysg- 9 InI a'r Iwerddon, tybiant ei bod dan goclil o dawelwch yr gwneud drygau gwaoth na e(ettle-di-irinfl," etc. Y mae hyn oil yn sicr (1 ddweyd yn orbyn Cymru yn ei hynadrecli am ci hawliau gwiadol, yn enwedig y Dat gysylltiad. Barnwyr a Diwygwyr. id S'llllllor ynfyd a meddwi, od oes drygau ar gynydd yn ein gwlad, fel yr haerir fod, y d\ !id gadael Uonydd iddynt. a phlethu dwy- aw mewn boddlonrwydd gaii freuddwydio fod popeth yn iawu. Rhaid i'r gwir wladgar- wr ddweyd y gwir a'r caswir wrth ei genedl. Er hynny, nid ym yn bared i goelio pob math o gyhuddwr ei genedl. Ymddengys ambell un o'r cyfryw yn llawer rhy ysgafn-galon i fod yn wir ddiwygiwr, ac nad oes ganddo ond proffes proffwyd heb ei galon. Y gwahan- iaeth rhwng y cyffrowr a'r diwygiwr yw fod y cyntaf yn mwynhau cylneddi ei nc vydd d'rwg heb aberthu fawr er mwyn diwygiad a'r ail yn cyhoeddi y d'wg a chryndod yn ei lais ac ing enaid n ei frawddegau. Gorchwyl go rad yw eistodd i lawr wrth y ddesc. dar- llen ystadegau cenedl, yna tynnu casgliadau oddi wrthynt, ac wedyn daflu condemniad i wyneb cenedl o fod yn ymlygru ac ar y gor- iwaered. Gellir gwnoud hyn oil heb i'r ey- huddwr wneud vnichwiliad personol, heb iddo fynd wyneb yn wyneb a sefyllfa foesol y bobiogaeth, nac mown un modd osod ei hun o dan fawr dreth i edrych ansawdd v wlad drosto ei hun. Oes, y mae gwahaniaeth mawr rhwng y be'rniad a'r diwygiwr. Y neb a gred fod Cymru mor isel ag y dywed rhai ei bod mewn moesoldeb, y mae yn syn na fyddai iddo droi allan yn genhadwr fel y fflam dan. Ni fu yr un gwir broffwyd orioed na fyddai ei wroldeb cystal a'i genadwri. Os y der- byniai wirionedd i'w feddwl, nid efe oodd y gwr i ymatal rhag mynd allan i'w gyhoeddi i'r bob!, hyd yn oed pe gorfyddid iddo fynd ar yr allor i ddioddef am hynny. Ac un peth go ryfedd ynglyn a'r cyhuddiadau hyn a ddvgir ymlaen o bryd i bryd am genedl y Cymry yw fod rhai o arweinwyr y bobl, perthynol i'r holl enwadau fel eu gilydd, yn ymddangos fel pe bvddai yn newydd iddynt hwy. Clywir adsain v eyhuddiadau elrwy gynhadleddau crefyddol a gweinidogaeth y gwahanol enwadau am ysbaid wedi y gwneir hwynt. Ymddengys i ni fod' yr adsain lie y dylai v lleferydd gwreiddiol fod, clywedion he v dvlai fod'y dystiolaeth. Mae yr eglwysi o bob cnwad a, sect vn llenwi'r wlad, ac i'r amcan proffesed:g o aclmb y bobl i wirionedd a sancteiddrwydd. Yn sic", gellid meddwi Isi y byddai pob eglwys, o leiaf vr lioll eglwysi gyda'u gilydd, yn dwyn eu cenhadaetli yn ddigon agos i'r boblogaeth i weld eu gwir sefyllfa a gwybod i sicrwydd betli yw cyfhvr moesol y bobl, ac nid ynwrando am lef rliyw oracl hwnt ac j'tna i'w hysbysu ar y mate-, yn awr ac yn y man. Mae y cylfro yabeidiol hwn yn bradychu gwendid gan nad pa olwg a gymerir arno. Os nad yw pethau cynddrvg ag v dywedir eu bod, paham y cyffroir cy- maint ? Os ydynt, paham na fuasai hynny yn wybyddus ? Rhywbeth yn eisieu. Y mae rhywbotli yn cisiau, a chredwn nad anodd dvfalu beth. Y mae angen rnwy o undeb conhadol rhwng yr holl enwadau a sectau yng Nghymru i geisio ennill y bobl- ogaeth i Grist. Y rhai sydd ganddynt yr awdurdod ucliaf i lefaru ar y mater hwn yn em gwlad yw y dosbarth hwnnw sydd twyat vmroddol i'r gwaith cenhadol. Ceil' hwynt vnglyn a'r Forward Movement, y cenhad- aethau cartrefol perthynol i'r gwahanol enwadau, ynghyda gwoinidogion a gweithwyr crefyddol ynglyn ag ami oglwysdrwy y wlad. Dvma v rhai sydd wyneb yn Wyneb a r bobl, ac a'r rhai mwyaf truenus ohonynt. Clywsom ami un ohonynt hwy, yn feibion a merched, vn dwvn tystiolaeth vxniongyrchol o faes eu llafur. Clywsom ganddynt lawer hanesyn prudd am yr iselder i ba un y mae n bosibl i bersonau a theuliioedd ymollwng drwy oferedd a phechod ond ynglyn a hynny ceid ganddyut. hanes y gallu digonol i'w hadfer hefvd. Nid eu gwaith hwy yw cylioeddi'r condemuiad ar neb yn gymaint a gofyn cydymdoimlad a cliyniorth yn yr ymdrech y maent hwy eu hunaiu wedi ytit- daflu iddo er Illwyn oli cyd-ddynion. Ond fe ddvlai yr vsbryd cenhadol liwn fod yn gy- ffredinol. Dvlai v cenhadwr dyfu o bob disgybl ac o bob egiwys. Tuedd rhy gyffredin yw i'r Iliaws mewn eglwysi dybio mai gwaith gweinidogion a diaconiaid yw bod yn gen- hadoh. Mae gormod o grefydda drwy ddirprwy. Tvbia llawer ond iddynt gyfrannu ,i,T.,iati ct vr achos, ou bod hwy wedi cwblhau ell dyledswydd. Camgymeriad dirfawr yw hvimv. Mae dirprwyo y genhada-eth o aelodaeth eglwysig yn amhosibi-mor amhos- ibl ag a fyddai dirprwyo edifeirweh neu ffydd. Mater o bersonoliaeth yw cenhadaeth 1 Gristion. Y mae i fod yn dyst dros Tesu. Sylweddoli hyn fyddai y Diwygiad nas gwel- wyd eto ei fath yn ein gwlad. Pan fyddo etholiad Seneddol neu leol yn digwydd, gwelir dynion o'r gwahanol enwadau yn ym- uno a'u gilydd i ymweled o dy i dy, ac i ddadleu hawliau yr ymgeisydd a gefnogant. Y gresyn yw nas gallai proffeswyr crefydd anghofio eu gwahaniaethau sectol ac enwadol, ac ymuno vn amlach i ymweliadau mwy ymdrechgar a'r bobl, i geisio eu perswadio i ddilyri y Crist, ag y eanasant Ei glod fel Brenin Nof a llawr." Pe meddiennid Cristnogion gan y syniad priedol am bwys- igrwydd cymharol pethau mewn crefydd ac enwadaeth, rhoddid llai o bwys af gystad- leuaeth ystadegau, gwneid llai o ymdrech i broselvtio o eglwys i eglwys ac o enwad i enwad, ac fe grynhoid egnion crefyddol yr holl genedl i'r pwynt o waredu y rhai ag yr honnir eu bod yn dwyn gwarth anfoesoldeb ar ei henw da. Yn swn y newyddion am China a Twrci yn codi, byddai yn drychineb anrliaethadwy i Gymru fynd i lawr, Bydd raid i Gristnogion golli llai o amser gyda man reolau a ffurfiau, ac aberthu mwy i amcan mawr yr Efengyl. Angen mawr llawer o honynt yw cweryla llai a'u gilydd, a mwy a'r Diafol,

YR Eisteddfod Genedlaethol [GAN EIN GOHEBYDD ARBENNIG]. Dvma Wyl Genedlaethol 1909 wedi dechreu ynghanol gwenau Wyneb Haul, Llygad Goleuni. Wrth edrych ar yr awyr brudd a'r cymylau yn tywallt eu cynnwys yn llifeiriant dyfroedd bob dydd ddiwedd yr wythnos, yr oedd baicii o bryder yn llethu aelodau'r Pwyllgor. Er fod Neuadd Albert yn gwbl ddiddos pa dywydd bynnag fyddo, gwyddai'r Pwyllgor yn dda gymaint o ofn cawod sydd ar bobl Llundain, yn Gymry a Saeson. Erbyn bore ddoe, fodd bynnag, yr oedd pethau wedi newid, a phob argoel am dywydd o'r fath a gar caredigion awen a cherdd. Dechreuodd y croesaw i'r hen sefydliad ganol dydd ddoe mewn gwirionedd, pan eisteddodd swydd- ogion y gwahanol bwyllgorau i gydgyfranogi o luncheon a drefnasid gan Gylch Cymreig Clwb y Lyceum—clwb o foneddigesau enwog ar gyfrif eu safle ym myd lien, cerdd, celf, neu waith cymdeithasol. Ymhlith aelodau amlycaf y Cylch Cymreig ceir yr Is-Iarlles Maitland, yr Arglwyddes Eva Wyndham- Quinn, yr Arglwyddes Ty Ddewi, yr Ar- glwyddes Samuel Evans, Mrs. Ellis Jones- Griffith, Mrs. Llewelyn Williams, etc., gyda Miss Jones-Parry, un o dylwyth hynafol Mad- ryn, yn Ysgrifennydd. Ymhlith y gwa- hoddedigion yr oedd Arglwydd Aberdar, Syr John Rhys, Mrs. Mary Davies, Y Vinsent, Mr. J. Pritchard-Jones, Y.H., Mr. Richard Roberts, Y.H., Mr. John Hinds, Machreth, Mr. J. T. Lewis, etc. Ond neithiwr, yng ngwledd groesaw Ar- glwydd Tredegar a'r Cymrodorion y gwelid y llwythau wedi dod ynghyd. Llanwyd orielau eang sefydliad Brenhinol yr Arlunwvr hyd na annent. Ni fu erioed o'r blaen gynifer o Eisteddfodwyr eiddgar ynghyd yn Llundain, a'r rhai hynny wedi dyfod o bob cwr o Gymru. Derbyniwyd y gwahoddedigoin gan Arglwydd Tredegar, Llywydd y Cymrodorion, Syr John Rhys, Caddirydd y Cyngor, a Dr. Henry Owen, y Trysorydd. Pallai gofod pe coisiwn gofnodi enwau y degwm o'r rhai a welais yno. Hyfryd oedd cael ysgwyd Haw a r Arch- 11, w dderwydd Dyfed, Cadfan, Gwynedd, Elfed, a Phedr Hir," Cynonfardd, LIew Tegid, Llifon, Brynfab, Bethel, Eifionydd, Gwynfo, Dafydd Bowen. Abercarn, a llu aneirif gyda hwy o ffyddloniaid yr Eisteddfod. Yn ystod yr hwyr, siaradwyd gan yr Archdderwydd, Syr Marchant Williams, Syr John Rhys, ac Ar- glwydd Tredegar, a dyddorwyd y cwrdd gan Ganorion Elfed o dan arweiniad Mr. Stanley Davies, Eos Dar, Miss Winifred Lewis, Miss Katherine Jones, Telynores Gwalia a Miss Cordelia Rees gyda'u miwsig per. Yr oedd yn bur hwyr pan dorrodd y cynhulliad i fyny, ond teimlai pawb wrth ymadael yn yr ysbryd mwyaf bywiog a hyderus y troai'r Wyl allan yn llwyddiant digymysg. A'r gair olaf wrth ddweyd Nos Dawch" ydoedd Mi fyddweh yn yr Orsedd bore fory ? ]

NOS LUN. Gwiedd-Groeso gan Arglwydd Tredegar. Yn oriolau y Royal Institute of Painters in Water Colours, nos Lun, croesawyd holl flaenion y byd Eisteddfodol a Chymrodol i wledd ddanteithus gan lywydd gwladgar y Cymrodorion, Arglwydd Tredegar, efe'n siglo llaw a phob un ar ei fynediad i'r ystafell wledd helaeth, harddwych. Ar ddiwedd yr arlwy, diolchwyd i'r rhoddwr haelgalon gan yr Archdderwydd, Marsiant, a Syr John Rhys. gan dystio nad oedd neb yng Nghymru eidd- gai-acli tros yr hen Wyl nag Ifor Hael yr Ail. ond nid ail i neb, ehwedi yr Archdderwydd, am ei ddaioili a'i ofal am yr Eisteddfod a'i phlant. Canwyd amryw o'n lioit alawon melusaf gan Can or ion Elfed, sef aelodau corlan y Prifardd Elfed yn y Tabernacl King's Cross, Mr. Stanley Davies yn arwain, a Mr. David Richards yn cyfeilio, cor arweinydd King's Cross. Fel hyn y bu'r rhaglen ganu Canu'n iach i Arfon," a Pant y Pistyll gan y Canorion. Penhillion gvda'r delyn gan Miss K. Cordelia Rhys a Miss Bessie Jones (Telynores Gwalia), Lerpwl. Detholiad dan arweiniad Madame C. Novello Davies. Merch y Melinydd gan leisreg fuddugol Gwyl Llangollen y llynedd, Miss Winifred Lewis. Ein hen alawon ar y berdoneg, gan Miss Marie Novello. Canu hEn alaw "Rhyfel- gyrcli Cap ten Morgan," gan Mr. Lewys James. Yr lieil erddygall" a "Blodau'r Grug gan y Canorion. Can Gymraeg gan Miss Katherine Jones. Cainc ar y delyn gan Telynores Gwalia ac ar y berdoneg gan Miss Winifred Bellingham. Penhillion gyda'r delyn gan Eos Dar. Rhywun a Ffarwel i Blwy Llangower gan y Canorion. Ac yna dibennu ac ymwasgar yn swn Hen Wlad fy Nliadau a Duw Gadwo'r Brenin."

DYDD MAWRTH. Yr Orsedd- Cyfarfu Beirdd yr Orsedd a'u lliaws dilyn- wyr yng Ngerddi Brenhinol Kensington ac ymysg y dyrfa gwelid amryw o fawrion dysg ac o wyr ucheldras, megis y gwyddon byd- hysbys, Syr Norman Lockyer, Arglwydd Castletown o'r Iwerddon, Arglwydd Aberdar a'i Arglwyddes, Lady Eva Wyndham-Quinn, y Llvdawr tywyll ei bryd a thlvvs ei ddiwyg Mons. Trionik ac Bodaleg, Celt arall o Gernyw na chefais ei enw, Lady George Hamilton ac yn y blaen. Agorwyd fel arfer gan yr Archdderwydd offrymodd Pedr Hir y weddi eyflwynwvcl y corn gwlad gan Lady St. David, a'r aberthged gan Mrs. Llewelyn Williams, Mrs. Dewi Clwyd a Miss Cordelia Rhys. Caed tyner-goffa am dri o orseddogion ymadawedig-M. T. Morris (Meurig Wyn) gan Bethel Dr. Probert (Brychan) gan Machreth Dr. Alban Morris (Alban), Aberystwyth gan Llifon. Marsiant a longyfarchodd" Bwyllgor Llull- dain ar drefn eu trefniadau. 'Roedd heddwch i deyrnasu, a gwelid Machreth ac yntau fel dau efaill. Caed gair byr gan y Llydawr Trionik yn y Llvdaweg. Canodd Eos- Dar amryw ben- hillion yn ei ffordd ddiguro ei hun, tannau'r delyn dan fysedd chwim Bessie Jones o Lerpwl. L, Wedi gair o gyfanrch byr gan Cynofardd, a chanu Hen Wlad fy Nliadau," ym- ffurfiwyd yn orymdaith, yn cael ein blaenori gan wyr ac udgyrn y Great Western Railway a Paddington Boro. Cyfarfod Cynta'rSEisteddfod- Cynonfardd yn arwain, a'i floedd ber yn cyrraedd pellafoedd yr adeilad mawr, sy'n hawdd gweld a chlywed ynddo. Caed detholiad gan y seindorf, ac anerch- iadau gan y beirdd Dyfed, Eifionydd, a Bethel. Miss Lily Boddycombe a ganodd gan yr Eisteddfod, Clychau'r Twr,"—can newydd Mr. David Thomas, M.A., Mus.Bac. Y llywydd oedd Arglwydd Tredegar, efe'n chwareus sylwi mai'r Gymraeg oedd iaith Eden, ac na ddyweded neb yn amgen. 'Roedd v ffaith fod yr Orscdd a'r Eisteddfod yn dal i fyw yn profi fod rhyw dda ynddynt. 'Roedd rhai o'r defodau'n hen, a rhai pobl yn chwerthin am eu pennau end felly y gollid chwerthin am rai pet.hau oedd ynglyn a'r Senedd. 'Roedd y Cymry'n genedl gerdd- orol, a'i glowyr yn hoffacli ganddyut ganu cerddoriaeth c'hwaetlms a chlasurol yn hytrach na bras ganu'r music halls. -0- -0- -<<- Croesawu Mr. Balfour. Y Gwir Anrhydeddus A. J. Balfour, A.S., oedd llywydd y prynhawn a chafodd genllif o anerchiadau gall y bcirdd, englyn gan Cad- fan a gyfioithwyd er ei fwyn i'r Saesneg, a chlap calonnog iawn gan y dyrfa. Yn ei araeth talodd ddiolch i Bwyllgor Llundain am gael dod i gadair yr Wyl, i glywed canu'r Cymry, a thalodd warogaeth i athrylith gerddorol y genedl, ac fel yr oedd cerddoriaeth yn fwy na phob ffin iaith a gwaed, ac yn cael si mwynhau gan bawb. Go wan ydoodd eynhulliad y bore yn y prynhawn 'roedd yn well, ac yn eyrraedd rhyw chwe mil. Cymerid yr arweiniad yn eu tro gan Cynonfardd, Llew Togid, a Llifon gyda Machreth a T. Huws Davies yn llywio'r llwy- fan a Mr. John Walters yn canu can yr Eisteddfod yn y prynhawn, sef Caradog (R. S. Hughes). -<j>- Gwreichion y Beirdd. Ebe Dyfed yn yr Orsedd ac yn yr Eisteddfod Eiliwll garol yn gywraiii-- i'r Wyl fawr Eilw fyd i Lundain Ac hyd lwybrau'r Celfau cain, Daw henuriaid i'n harwain. Y ddawn a fedd awen fyw- allaii dynn Y Llundeiniwr heddyw Ac hudol fiwsig ydyw Dyrïan gwlad ar ei glyw. D,i,ri-Lilr stanc a'i dirfawr stwr, ar y Ni thyrr barn gorthrymwr beirdd Gweledig chwifia'r gwladwr Fenyr tal heb oi'ni'r Twr. Er y dolur diheulwen, a'r gwawdio Ar gedyrn CeridweH, Lion o dan nawdd Llundain hon, Mae'n fyw Gymanfa Awen. Goleudeg Wyl Gwlad y Gan, He cynull Cenedl i'r un liwyfau Adgofir aelwyd gyfan Yn nhy gwledd awenau glan. Arlwy Ner i lenorion,—arlwy fawr I lafurus feirddion A llawnder di-bryderon Yw rheol aur yr Wyl hon. Daw i lonydd delyliaii-acen uwch, Ac yn ot daw'r llwythau I rwymyn hedd, er mwynhau Aelwyd hudol eu Tadau. Cawraidd arwy" corddorol daear fawr Yn dorfeydd aruthroJ A dynnai hyd awenol Lwybrau teg i'r Albert Hall. -.01- Ac ebe Pedr Hir yng nghyfarfod y prynhawn Dyma fan lie mae canu -a llu glas Yr holl gler yn prydu Llon-yw chwedl y genedl gu, Yma geir yn ymgaru. Dyina reddf yr Eisteddfod, Dyma'i phur natur a'i nod, Brawdoliaeth, heb roi dolur, Calon wrth galoit a gur. Yma esgobla pliol-) i-ii yw ffydd yn ddynion Diddanwiw gyferfydd Yma'r Sais yn Gymro sydd, A brawd yw pawb i brydydd. -o- Y Cystadleuon a'r Buddugwyr. Fel hyn y dyfarnwyd y gwobrwyon yn ystod y boreu a'r prynhawn Am Fynegai i Lenyddiaeth Gylch- gronawl Cymru," 1:40 a bathodyn aur, rhodd Cymdeithas yr Eisteddfod; Ifano, ('acr dydd, vn traddodi'r feirniadaetli, dau wedi ymgeisio; yr un yn deilwng a'r gystadl- euaeth yn cael ei gadael yn agored at y flwyddyn nesaf. Canu penhillion gyda'r delyn i bedwar plotityii tan Hieg oed. Dim ond un parti ddaeth ymlaen, sef Owain Williams, Jane Williams (gor-wyrion i Eos Mon), Lerpwl, a Freda a Choridwen Holland, Birkenhead Freda yn canu'r delyn cystal a chanu'r geiriau. Eos Dar yn beirniadu, yn canmol eu uanu, ac yn eu dyfarnu'n deilwng o'r t4 gwobr. Myfyrdraith, Goronwy Owen yn ifarwelio a Phrydain (heb fod dros 300 tlO. W. J. Gruffydd, M.A., darlithydd Cymraeg yng Ngholeg Caerdydd, yn orevi, ac yn llawn o afiaeth v Bardd Du. Drama fer yn disgrifio bywyd Cymreig yr oes hon, mewn un act, y cymeriadau heb fod tros ddeg o ijifer, na'r amser i'w chware tros banner -awr. £10. Elphin yn traddodi r feirniadaeth, ac yn sylwi nad oedd iiiaiitell Shakespeare wedi ilisgyn ar yr un o'r 5 YIU- geiswyr ond yr oedd cap Bernard Shaw wedi disgyn ar un, sef eiddo T. O. Jones (Gwynfor), Caernarfon, ac iddo fe v dyfarnwyd y wobr. Cyfieithu i Gymraeg ran o Aylwin Watts- Dunton. 39 wedi ymgais a'r wobr, t5, yn cael ei rhannu rhwng y Parch. D. Tecwyn Evans. B.A., Fentiheli, ac E. Morgan Hum plireyt;, Gol. y Genedl, Caernarfon. Pedwarawd (S.A.T.B.). Canu darn a roid ar y pryd gan Dr. McNaugW- parti anturiodd, a dyfarnwyd hwy'n ^elLjgg o'r wobr, £ 4. Y rhai'n oedd y parti— Annie Laura Thomas, Ted Thomas a Bowen, Llundain. <A' Cywydd heb fod tros 150 llinell, Myn .j log Ystrad Fflur." £ 7. Yr Athro J- M01 „ Jones a'r Parch. J-. J. Williams, Pentre, 1,r dyfarnu cywydd Alafon, Ysgoldy, yn ore1.1 0 pump, ac yn wir deilwng o'r wobr. -ohoS' Traethawd, Cymry yn Rhyfel y 9 ynnau," E30. Myrddin Evans, B..k., W. J. Gruffyad, M.A., Caerdydd, yn ddau wedi cyd-ysgrifennu'r traethawd g, ugol. 8 wedi cystadlu. Beirniaid, y J. E. Lloyd, Bangor, a'r Proff. E. Aberystwyth. i ir Cyfansoddi cyfeiliant addas i Q„ alawon Cymru, E. T. Davies, F-H- j Merthyr Tydfil, 4 ymgeisydd. Efe oedd yn oreu o 19 ar gan i soprano ar o Ynys y Plant (Elfed). Gwobr £ ">• o Pedwarawd S.A.T.B. (a) No. 1 and from Gipsy Songs, op. 112 Brahms; (b bb Summer Song" (Sch umann). £ 5- D- p, (Pontypridd), Harry Lewis (Nelson)) Hall (Barry Port), a Maud Bradbury dydd (yn oreu) a pharti o Lerpwl y11 llwyfan, sef Miss Nellie Lewis, Miss Jones, a'r ddeufrawd Idwal a Huw T,6 Bootle. Ullawd Tenor, (a) Che gelida Inanln Dill- Boh erne) yn y cywair gwreiddiol (b" £3,: ydd y Garreg Wen a Ffarwel Man- p, Tom Bonnell, Ystrad Rhondda, yn Chubb yn. cael y llwyfan. 35 o de'1 wedi bod yn ystafell y chwynnu. f j'r Mydryddol Gyfieithiad o'r Firan(^f;fr Gymraeg, "Ma saiur Eugenie (Ma!5J de Guerin) £5 J 1 yn ymgais, a Ltew flog Temple, Llundain, yn f uddugoJ. 1 t" Unawd Mezzo-Soprano, (a) "Mal118;C Op. 43, No. 2 Brahms (I.)) Y Bore p Y Gwcw "Miss Edith Hall, Pembre, Cymru, yn oreu o 39. Gwobr o £ •• c^(- A group in Plaster in the Round, .y ryehioli pwnc hanesyddol neu arall Cy £ 15 a thlws. J. H. Mark ham, 8 ( 0 1 Street, Liverpool. dØ Plaster Cast of a design for a GIYOfcÐ Commemoration Modal. E8, Wm. 11 aj), Roberts, Slirublands, Poole, sir Gaer, E2, H. E. Bennett, Acrfair. i if Plaster Model of a study of a d Relief. 1:5. M. T. Wedmor, 11 080 Road, Bristol. fch{ Plaster Model of a study of a head u, round life size. £ 8. Wm. Pierce Poole ail, £ 2, Miss L. Williams, Leesby Vicarage, Nottiligilaill, Picture in Oil or Water Colour ar Cymreig Hanesyddol. 915 a thlws, £ 5. Neb yn deilwng. r»f Landscape in Oil. £ 8. Alf. Olive), Cttrig. E0: Landscape in Water (!olour. Prif joivi Lilian Shepheard, Fulham Road, ail, £ 2. Miss E. M. Pritehard, Porth • Neulvn. hr W' Study of a head in Oil. Prif wop Mary Lindsay Williams, Barry ail, > { O. M. Lloyd, Cheadle, Hulme, 0, Painting, in Oils, Still Life. Clifford Morgan, Ebbw Vale ail, £ 2, Thomas, Stockholme. fri' Painting in Water Colours, Still Lx»ej wobr, £ 3, Mona ail, £ 2, yn drechwr he"$ Y datganiad goreu o unrhyw cla gwerin anghyhoeddedig. £ 5. Miss J{. delia Rhys, Llundain, allan o raw. Y Brif Gystadleuaeth Gorawl- 1;(11' Fel liyil yr ysgrifenna Alaw Mado pwl, ar y brif gystadleixaetli gorawl dí øJ\' Yr oedd saith o brif gorau Cymru uSi# fon eu henwau i mewn i'r gystacn fawreddog hon, sof Ar 1--Pembroke Dock Choral Society weinydd. Mr. T. G. Handcock. S det!' 2 Brynanian and District Choral t1 (Mr. Edward Evans), 3 Rhyinney United Choir (jVlr. I (W' ■1 Rhymney Uwent, Choral Societ) Daniel Owen). Joll 5—Carnarvon Choral Society Williajns). rif -Cardiff Harmonic Society (Mr. f Williaiiis)., Jo'1'1 7 -Llanelli Choral Socuety (">• Thomas). ri}i °.i Cafwyd canu gwefreiddiol gan cor an, canu nad angliofia'r rhai a J byth, y mae'n debyg. Ni clxafwy iadaetli gyflawn, yr unig beth a Sir Charles Villiers Stanford, Muh.D" mai Cor Caernarfon oedd wedi etm* gyntaf, £ 150, a Chor Llanelli yr ail, dilaeth Cor Brynanian i'r ornesf- jMcl, Brum). Caernarfon a J.Llanelli; \0ve^l rhagoch at berffeithrwydd, ac na. eorau ereill: ond penderfynu cy« uwcli yn yr Eisteddfod Gonedlaotn yng Ngholwyn Bay.