Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

3 erthygl ar y dudalen hon

Ystoriau y Gauaf. -

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Ystoriau y Gauaf. Y LLONG DDRYLLIAD. Ar frig y don, aderyn llwyd Sy'n nofio tua'r lan, I ddweyd am ddryghin fawr sy'n dod, I'r morlan yn y man Gyhireth yw, a'i oer ysgrech Yn dychryn pysg yr aig, Mae rhyw longddrylliad eto i fod Ar ddanedd erch y graig Ar un adeg o'i hanes, nid oedd Abermaw, sydd heddyw yn ymdrochle o'r fath enwog- rwydd, yn ddira ond pentref bychan dinod, gydag ychydig o gychod pysgotta i'w gweled ar ei lenydd. Ymddengys mai pysgotta yd- oedd prif ahvedigaeth y trigolion y pryd hwnw. Trosglwyddfad (ferry boat) oedd yn c.oio teithwyr dros y Fawddach yr adeg yma, beb neb eto wedi breuddwydio am y fath beth a phont i'w chroesi, Ilawer llai y cer- byd tan" i redeg ar hyd-ddi o'r naill ochr i'r 11;,11 fel yn awr. w Nid oedd eto yr un llong wedi ei hadeiladu yn y lie, ond deuai ambell un fechan yno yn achlysurol o leoedd eraill, y rhai a angorent fynychaf yn Aberamffrach, Tua'r uu adeg, cedwid hefyd ryw nifer o gychod pysgotta yn y Friog, angorle pa rai ydoedd cilfach y Nantmelyn, ar lan y mor, ychydig y tu draw i ben deheuol y Gorsfach. Gwahanai afon y Fawddach rhwng y Friog ag Abermaw, a da hyny, gan nad oedd y teimladau goreu yn bodoli rhwng trigolion y ddau le, yn enwedig y pysgodwyr. Taerai pobl Abermaw mai ganddynt hwy yr oedd yr hawl benaf i bysgodwriaeth y glanau, o'r Fawddach hyd Alit y Friog, am mai hwy a ddechreuodd yr aiwedigaeth yn y lleoedd hyny gyntaf. O'r ochr arall, dadleuai y Friog- iaid mai cu pysgod hwy oedd y ddau a ddeiid ganddynt yn y mor gyferbyn a'u pesitref, ac nad cedd y sawl a feiddia drespasu ar eu bawl gynhenid iddynt yn deihvng o ddim gvvell na plnvys y dwrn a'r pastwn. Dyna f u n y bob! hyn } r amser gwyllt a phenagored hwnw; cyfraith y daero, a'r gwana gwaeddc-d" ydoedd i deifynu ymrafaeiion I braidd yn mhob achos Ac megis gyda'r pysgod, ystyriai pobl y Friog unihyw for-yspail a olchid i dir o ben y Penrhyn hyd y Nantmelyn yn e:ddo iddynt hwy, a gwae i neb a feiddiai groesi y Fawdd- ach i gyfranogi o hono heb eu cydsyniad. Yr oedd yr un mor i-e.^us s'i Fr'n-giaid ym- yraet.,i a dim r o gan Ind y drwgdeiniiad wedi bed fel hyn yn casglu nerth am oesau. Cenfigen, cwyn a fagodd. Yn y cyJamser, gwtli-a! rhywrai (/r Friog y "gyhireth yn cerdded yn dalcg ar y traeth o dan y Nantmelyn ac fel yn mesur y gafod ag oedd yn fuan i fod yn chwareule un o'r trychineba-u mwyaf alaethus a gymerodd le ar y glanau er's llawer dydd. Dywed tradd- sodiad mai math o for aderyn cyfriniol o liw Jlwyd, ychydig yn llai na'r creyr glas, ydoedd y gyhireth, a chanddo y fath ysgrech oeraidd a chras a hyllai bob aderyn arall o'i ffordd yn y fan. Daroganai ei ddyfodiad i'r feisdon ryw longddrylliad a gymerai le yn fuan ar ol hyny, yspail yr hen a olchid i dir o fewn i'r gofod o'r traeth y cerddai drosto. Os y byddai yn ysgrechian mwy nag arferol, gan guro y dwfl- yi, Pyilliyrfus ar ei fordaith i'r lao, gwaethaf oil a fyddai yr arwydd. Dywed- id yr ymosodai yn ffyrnig ar y sawl a'i haf- lonyddai, fod ei bigiad yn wenwynllyd, ac mai peth anlwcus iawn ydoedd ymyraeth a'r gyhireth mewn modd yn y byd. Nid oedd neb yn caru gweled yr aderyn cyfriniol hwn ond y mor-ladroo, na hwythau, ychwaith, ond fel yr oedd yn rhagredegydd llongddrylliadau. Dyna y dssgrifiad a roddai hen bobl o hono 1 sin pan yn blentyn. Os gwir hyn, amlwg yw mai nid yr aderyn ydcedd y gyhireth, a'r aderyn hwnw a elwir gan y morwyryn aderyn y ddryghin "Stormy petrel," er ei fod mewn sbai pethau yn debyg iddo. Fel y dywedwyd, gwelsid un o'r cyfryw ar diaeih y Friog, a chododd amryw allan i wylied y morlan yn hwyr ac yn foreu. Wyth- nos union ar ol ymddangosiad y gyhireth, beth bynag ydoedd, ymwelwyd a'r glanau gan nn o'r stormydd trymaf o wynt yn nghof neb oedd yn fyw, er fod yn y Friog ddau yn gwthio ar eu cant oed. Chwythai yn ddych- rynllyd o'r gorllewin, ac yr oedd yn dymhestl ddirfawr ar for a thir. Ysgubai y gwynt rhagddo gyda'r fath nerth nes codi cymylau o lwch i'r awyr, chwalu adeiladau, dadwr- eiddio coedydd, a gwasgar difrod, colled, a chelanedd ar dde ac aswy am filldiroedd. Parhaodd y storm am bedair awr ar hugain; a chododd y mor i'r fath ymchwydd berwedig fel y torodd dros y Roo Fawr, ac y gorlifodd y gwastadedd o'r Friog i fyny hyd eithaf Arthog. Ffodd y Friogiaid i ochr y mynydd, wedi ofni fod rhyw ail ddiluw yn myned i foddi y byd Yn y rhyferthwy bythgofiadwy, chwythiwyd Hong berthynol i Twrci i'w dinystr ar greigiau yr allt o dan y Nantmelyn, a golchwyd ei llwyth gwerthfawr, biith-drafflitb, yn union o fewn y gofod o'r traeth a gerddasid gan y cy- hireth ychydig cyn hyny. Tarawodd y llong anffodus gyda'r fath nerth yn erbyn y graig, fel yr holltodd yn ddwy garfan o'r naill ben i'r llall Yr oedd y canlyniad i'r dwylaw yn ddychrynllyd. Curodd y tonau y rhan fwyaf o honynt yn ddarnau yn erbyn y creigiau, a suddodd y lleill i'r dyfrllyd fedd ar ol ymdrech galed i nofio allan i le mwy dyogel. Felly y collwyd y dwylaw oil, trwm y tso Pan dawelodd y storm, rhuthrodd pysgod- wyr y Friog a'r Abermaw fel eryrod am yr yspail, a chyn pen ychydig aethant i ymladd law-law am eu hawl (?). Ni fu erioed y fath ddyrnodio, cicio, cnoi, a chigyddio er dydd- iau Gwylliaid y Morlan," ac yr oedd y frwydr yn amlwg yn dechreu troi o du gwyr Abermaw, trwy fod ychydig mwy o honynt. Yn gweled hyn, rhuthrodd gwragedd y Friog- iaid allan bob copa walltog, gan ymosod gyda'u gwyr yn ddihafarch ar eu gwrthwyn- ebwyr; a buan y trodd y fantol o'u hochor, ac y daethant allan o'r frwydr yn feistriaid y morlan dros ryw hyd, bid a fyno. 'Does mo fath gwragedd am ymladd dros eu gwyr. Ni byddai yn wacth i ddyn gyfaifod ag arthes wedi colli ei chenawon, na chyfarfod ag am- bell i ddynes ar ol digwydd tynu ei gwr yn ei ben, Croesodd yr Abermawiaid y Fawddach 'yn eu cychod pysgotta, heb gael cymaint ag a ddygent yn eu ljaw o anrhaith y llongddryll- jiad, ac felly y cafodd y Friogia;d h mdden i yspeilio eu gwala heb i swyddog nag arall eu hi'-floryddu. Y digwyddiadau poenus hyn gydag yspeiliad y liong Dyroaidd, meddir, a barodd i bobl Abermaw alw pobl y Friog yn Turkey shores" hyd y dydd hwn.

Atal pesweh mewn un noson.

Advertising