Y Werin

(Parliad o tudalen D.) I Yr oeddynt wedi ymgynnll i glywed y gwlad- garwr enwog, yr hwo oedd wadi ymladd eu brwydrau, sef Syr WiSlam Harcourt. Efe ydoedd y dyn oedd wedi ym!add y frwydr gyntaf, ac wedi tywalit y gwaed cyn- taf yn Nhy y Cyffredin o blaid yr achoa Cymreig, ac yr oedd ef (Mr Rendel) wedi gofyn i Syr William Harcourt i ddyfod i Gymru, nid i argyhoeddi y bobl ond i gael ei argyhoeddi ei huct ganddynt bwy. Yr oeddynt yno wrth y miloedd i ddyweyd wrth Syr William eu bod yn meddu ar Genedlaetholdeb, Undeb, ac Achoa Cym reig, ac yr oedd arnynt eisieu i'r Grand Old Man ei hun trwy hyn wybod y pethau hyn, Ie yn enwedig un cwestiwn (cymeradwy- aeth). Beth yw y cwestiwn hwnw ? meddai. Dadgysylltiad," bloeddiai y gynuileidfa fel un llais. Byddai, meddai, i'r hwn oedd wedi ymladd eu brwydr, gael ei ysbrvdoli i ymladd brwydr fwy yn y dyfodol. fr oedd y lfanw gyda hwy, fel y dywadai y Grand Old Man. Yr oedd ganddynt befyd ar y llwyfan Capt Varney (cymeradwyaeth). Yr oedd y deyrnged oeddynt yn myned i daln i Syr WIlliam Hucourt wedi ei hys gyifenu mewn ffarf o anerchiad, yr hon a gyflwynid gan Mr David Thomas, Bryn- gwyn. Fel areithydd, y mae Syr William yn meddu ar ymddadgosiad personol sydd ar uawaith yn tynu edmygedd y gwrandawyr. Y mae ei his yn gryf ac yn meddu ar elfen- au i roddi argraff ffafrioJ, pwyllog, ac ar un pryd yu arafaidd; y mae yn gweithio at galon ei bwnc; a pban y daw at yr ergyd fydd ganddo i'w gollwng, y mae yn gwneyd hyny yn y fath fodd deheuig a chwareus nes derbyn cymeradwyaeth gaionog. Y mae yoddo yr elfenau uchaf fel areithydd, ac nid rhyfedd fod Ty'r Cyffredin fel coed- wig a ysgydwir gan wynt pan gyfyd ar ei draed i anerch ac y tywyna yn ei bwnc. Pan woaeth Syr William gyfeiriad at enwau yr aelodau Cymreig, nid anghofia yr aelod ieuanc dros Feirionydd y derbyniad anghyff- radin o frwdfrydig a roddwyd iddo. Yr oedd y gynulleinfa. yn hynod o barod i ddal tar- awisdaa pert y lleferydd, ac yr oedd yn iechyd clywed y chwerthiniadau calonog pan chwareuai y Hefarydd ar nodweddion rhai gwleidyddwyr. Pan wnaeth ddefnydd o'r geiriau, Fod yr aaiser wedi dyfod pan y bydd raid i'r Eglwys yn N ghymru beidio a bod fel sefydliad gwladol," torodd y gym- eradwyaeth fel taran, cododd y gynuileidfa ar eu traed, ac am rai eiliadau bu curo dwy law. Syr William Harcourt yr hwn a dderbyn- iwyd gyda chymeradwyaeth uchel, a ddy- wedodd :-Meistr Cadeirydd, foneddigesau a boneddigion,-Anaml y syrthiodd i'mrhan i anerch cynuliiad mor fawr. Buasai yn dda genyf pe gallwn siarad yn Gymraeg (cly wch, clywch); ac yna yr wyf yn aiwr y cawn fy ngwrandaw ond, pa fodd bynag, rhaid i chwi gymeryd yr hyn sydd genyf yn fy iaith fy hun. Clywais—yr wyf yn meddwl mai y mis diweddaf cedd-yr ymwelwyd a Chymru gan genad dyeithr ac efengylwr rhyfedd (chwerthin). Nid wyf yn cyfeirio ac y Gyngres Eglwysig. Yr wyf yn siarad am Arglwydd Randolph Churchill (chwer- thin mawr). Wel, dafeth Arglwydd Church- ill (hisiadau) yma i berswadio y Cymry i gredu yn rhinweddau Toriaeth,a bendithion Eglwys wedi ei sefydlu (chwerthin). Yn awr, yr wyf yn dychymygu fod dau bwnc ag y mae y Cymry wedi gwneyd eu medd- wl i fyny arnynt (clywch, clywch). Buasai bron yr un peth iddo ddyfod yma i bre- gethu iddynt ganibaliaeth, neu gymeradwyo iddynt wisgo modrwyau yn eu trwyoaa (chwerthin). Y mae y Cymry wedi pasio y cyfnod yna o oleuni, rai canrifoedd yn ol, Yr wyf yn meddwl y galiwn ddyweyd am genadaeth Arglwydd Churchill fel yr hyn a eilw y Ffrancod yn neges am ddigrifwch." Yn awr beth a ddywedodd ef wrth y Cymry ?] |Dywedodd fod y sefydliad mewn eglwya a gwladwriaeth yn brif egwyddor berthynol i'r blaid Doriaidd-ei fod yn fywyd ac anrhydedd y blaid Doriaidd ac fod yn angenrheidiol i gymeryd safle o'r fath fwyaf bendant ar y pwnc yma. Wei, y mae hynyna yn hollol wir ond dyna y rheawm paham na fyn Cymru ddweyd dim wrth Arglwydd Churchill neu y blaid Doriaidd (cymeradwyaeth). Credaf fod naw o bob deg o bobl Cymru yn wrthwyn- ebol i'c Sefydliad Gwladol. in awr, un o'r pethau mwyaf nodweddiadol ydyw yr ysbryd cenedlaethol yn Nghymru sydd yn eu nod- weddu. Nid ydwyf wedi dyfod yma i'ch troi i'r ffydd Doriaidd (chwerthin a chymer- adwyaeth). Yr ydym yma heddyw i wneyd ychydig fusnes, os gallwn, ac nid wyf yn meddwl y dylam: wastraffu ein hamser mwyach mewn cysylltiad ag Arglwydd Randolph Churchill (cymeraiwyaeth). Yr oedd amser pan yr oedd yn angenrheidiol talu sylw iddo fel darganfyddwr y cyngreir- iad dyfodol. Ac yn awr yr ydwyf fi yn cynyg ei lod yn ymddiawyddo er mwynbuddianau y blaid Gymreig. Yn gyntaf, safai ef (Mr Chamberlain) dros Birmingham, ac yna gwrthodai (chwerthin). Un diwrnod, pre- getbai Radicaliaeth, ac ar y diwrnod can. lynol yr oedd yn edifar gandde oherwydd hyny, a gwisgai sachlian a lludw (chwerthin uchei); yn wir, yr oedd fel bachgen drwg a ddiangasai o'r yigol (chwerthin); yna torai ffenestr yr athraw, ac wedi hyny penliniai i ofyn am faddeuant, erfyniai am gael ei gymeryd i mewn dra chefn, ac addawai beidto troseddu rhagllaw. Ond Bis gallant fod yn sicr o hyn. Y mae'n amheus genyf a ydyw ei fugeiliaid a'i ath- rawon yn awyddus am gael yr yagolor drwg yn ol, oblegid nid yw'r sawl a gawsant brawf o Arglwydd Randolph Churchill yn awyddus i wneyd dim ag ef yn y dyfodol (chwerthin). Ond, foneddigion, na tbybiwch fod gwleidyddwr mor anfodd- lawn â'i arglwyddiaeth yn debyg o ymarfer rhyw lawer o ddylanwad ar farn gyhoeddus y Cymry (cymeradwyaeth). Y mae'n edrycti fel pe buasai mor anwybodus o eyniad cyhoeddus am Gymru ag ydyw o hanes yr Iwerddon (chwerthin). Nis gallaf ei roddi mewn uwch safle na hynyna. Felly, rhoddaf ffarwel i anwybodaeth Arglwydd Randolph Churchill yn nghylch pobl Cymru (chwerthin). Dyledswydd pob aelod o'r blaid R/ddfrydig, yn mha safle bynag y mae'n sefyll ynddo, ydyw gwneyd el hun yu gydnabyddus a syniadan yn nghydag argyhoeddiadau Rhyddfrydwyr Oymru. Nid oes yr un gatrawd o'r blaid Ryridfrydig a fu mor ffyddlawn i'r achos Rhyddtrydtg (clywch, clywch). Nid ydym ni y Rhyddfrydwyr beth bynag, yn edrych ar Gymru fel plwyf. Yr ydym yn cyd- nabod eich syniadau cenedlaethol (cymer- adwyaeth). Yr ydym yn awyddus i ddeall aich arfprion cenedlaethol. Yr ydym yn parcbu eich athrytith nodweddiadol Y mae Cymrn yn cael ei anrbydeddu yn ei ehyn- itychioliad Saneddol (^.ywch, clywch). Maep 'b aelod o'r blaid Ryddfrydig, gan pad yn mha sefyllta y bydd, yn rhwym o woeyd ei hun yn gydnabyddus a. theimladau ac argyhoeddi idau Rhyddfrydwyr Cymru. Ni bu yr un gatrawd o'r blaid Rvddfrydol vu f .v flVddlawn i Ryddfrydiaeth (clywch, r-ivtt'cliV Yr ydymyn cydnabod eichteimlad c'oedi^thol (cymev,dwyaeth). Yr ydym va riypjuoo dea'l e:ch anghenion cenedl- aethol. Yr ydym yn parjhu eich athrylith nodweddiadol. Mae Cymru yn caei ei hanrhydeddn yo cicMyn-yjhioiaeth Seaeddol I My wch, clywen) Yr ydym yn adnabod yr api"dau CynrH j yi. (d*. Yrydyrn yu caru y: henatV:wyr Mr Ta hot a Mr Dillwyn. ftfvd dvoa Osborne Morgan a Syr H. VivUo (;yau r wyaeth). H-^fyd mae geaym fv ianc f?o^t-ithiol Mr Thomas Jtll." (ovmerndwyaetL) ODd ni bu Cymru yi ,jyryiy% p*0 V" n^i'iduedig yn ei theim- Man (t-iyweh. ciywcb). Y n-ae wedi dangos yabryd C nh "licald 1—lewisodd deilyngdod hrb" gymTv-'d i vstyriaeth lwyth na gwe- v^iyth, drwy v nurhydflddus a ddelir ean fy'nghytaiU Mr Stua-t Rendel (cymer- adwyaeth). Mae hefyd wedi casglu i'w rheDgau y dyng'r"l Mr Samuel Smith I (clywch, clywch). Foreddigion, yr hyn mae 1 y Cymry yn ei ddymiino dy nunasant ef yn gryf ac yn dda ac od."iiwrth yr byn a welais i maent yn 'r;ur debyj o'i gael (cymeradwy- aeth). Beth a b awl r gyntaf gan y geutsdl Gymreig ? (Lleiaiau Dad- gysylltiad"). Rhodd Idd eich ?aieirydd y cwestiwn, rhoddasoch chwithau yr atebiad. Oad ni d^aethom yma i'w ddysgu-- yr oertdwo yn ei wybod. Y mae y geiriau wedi eu hysgrifenu o bob nchr i mI. Dyna ydynt, "D idgysylltiad Cymreig" (clywch, clywch). O ydyw y cwestiwn hwn i gael ei benderfyriu yn gyfansoddiadol fel yr ydym yn penderfynu materion eraill yn y wlad rydd hon drwy ein cynrychiolaeth Seneddol,beth yw llais Cvmru ar y cwestiwn hwn. Pa nifer o 'elodau Cymreisr a b'e dleis- ias^nt yn erbyn dadgysyllthd 1 Dywerlir fod Arglwydd Hartington (hwtiadau). 0 na, y mae arnaf eisiau i chwi gytuno &g ef betb bynag ar byn (chweithin). Dywedodd ef fod dadgysylltiad yn gwestiwn y dylai Ysgotland ei benderfynu droati ei hun (cljrw ?ch. clywch) Paham, gan hyny, na ddyfei Cymru gael penderfynu y pwnc hwn drosti ei hun (clywch, clywch). Pwnc o beirianwaitb yn uoigo yw'r givabaniaeth mai rban o'r sefydliad Seiscig yw'r Egi wys Gym reig. Nid cwestiwn o egwyddor mohono. Yr oeddwn yn daril-n y diwrnod o'r blaen araeth gin un o'r Undebwyr Rhyddfrydol, Mr Courtney. Y mae ef yn ddyn rhagorol, ond ei fod yn dipyn o "granci" (chwerthin). Y mae yn ddyn pur onest, yn wir, y mae mor onest fel y mae yn analluog i gytuno yn llwyr & neb ond efe ei bun (chwerthin). ODd darfu iddo ef ddatgan yr hyn yr wyf fi yn ei ystyried yn synhwyrol, yn neillduol yn nghyich dadgysylltiad Cym- reig. Nid yw wedi gwneyd ei feddwl ar y pwnc, Y mae yn dyweyd fod ei feddwl yn agored. Yn awr, yr wyf bob amser wedi sylwi pan y mae dyn yn meddu meddwl agored, meddylta nad oes ganddo feddwl o gwbl (chwerthin). Ond yr oedd gan Mr Courtney, o'r hyn Jleief, y dealltwriaeth i ganfod nad oes dim yn y ddadl fod yr Eg- lwys Gymreig yn anwahanol eysylltiedig a'r Sefydliad Seisnig. Drwy yr hyn a ddywed- odd fe welir nid yn unig nad oes ganddo feddwl agored, ond meddwl sydd yn birod i dderbyn goleuni. Nid yw yn siarad mor afresymol ag y mae ei gynghreiriad Ar- glwydd Randolph yn ei wneyd; ond dy- munwn ofyn pa hawl sydd gan y Toriaid i osod sefydliadau crefyddol r bobt Ysgot- land neu bobl Cymru nad ydynt yn eu dymuno (cymeradwyaeth). Y mae arnynt ofn ymreolaeth (chwerthin). Paham na chredaut y bydd i ymddygiad o'r fath wneyd y gofyn am Ymreolaeth i Ysgotland a Chymrn yn anwrthwynebol. Yn awr, y mae yr Eglwys yn Nghymru wedi cael pob mantais. Bu ganddynt am genedlaethau yr holl waddoliadau, cyfoeth, ac addysg Cymry. Beth y maent wedi ei wneyd o hyn? Beth a wnaothant o hym oil (liefau, "Dim"). A ydynt wedi enill serchiadau, ac wedi cael gafael ar ymddiried pobl Cymru (Nac ydynt). Gwyr pawb mai nid yr Eglwys Sefydledig oedd, nac y sydd, yn pvrotoi ar gyfer angenrheidiau ysbrydol trigotion Cym- ru (cymeradwyaetb) Yr wyf wedi darllen brawddeg o e ddo dyn ag a bercbir yo fawr yn Nghymru,—sef Arglwydd Aberdar. Dywedai ef, a chredaf ei fod yn wir, y buasai crefydd wadi diflanu o'r tir onibai am ymdrechion yr Ymneillduwyr (cymeradwy- aetb). Ie, ond pa fath farn yw hynyna ar ymddygiad a thraddodiadau Eglwya Genedl- aethol Cymru? Yu anffodus y mae gwa haniaeth dirfawr fel yn yr Iwerddon rhwng y tirfeddianwyr a'r clerigwyr ar un ochr, a'r bobl ar y Haw arall. Y mae gwahaniaeth yn yr ymsyniad, politicaidd a chrefyddol, braidd mor gyflawn a'r hyn sydd yn bodoli yn yr Iwerddon. Nid y clerigwyr ydyw ar- weinyddion y bobl yn Nghymru. Credaf fod llais Cymru yn fwy unfrydol nag erioed yn erbyn y Sefydliad Eglwyaig (cymeradwy- aeth). Nid wyf yn dymnno siarad yn ddi- raddiol mewn unrhyw fodd am rinweddau na defosiwn yr esgobion Cymreig na'r clerigwyr Cymreig. Yr oeddynt yn iawn i hyrwyddo llwyddiant eu sect eu hunain, ond nid oedd ganddynt hawl trwy unrhyw egwyddor sydd yn wybyddus nen yn cael ei chydnabod i alw eu hunain yn Eglwys Genedlaethol Cymru (cymeradwyaeth). Wei, rhoddaf i Iawr gyda golwg ar y cwestiwn hwn, reol a roddwyd i lawr gan Arglwydd Hartiugton gyda golwg ar yr Alban, set y dylai yr Alban beoderfynu y pwnc ei hunan. Credaf fod Cymru wedi pender- fynu y cwestiwn hwn ei hunan (cymeradwy- aeth ucbel), a chredaf fy mod yn dyweyd argyhoeddiad clir y blaid Ryddfrydig pan yn dyweyd, mewn geiriau a gofir, fod yr amser wedi dyfod pan y rhaid i'r Eglwys yn Ngbymru beidio a bodoli (cymeradwyaeth). Dyma waith ag y mae yn rbaid i'r blaid Ryddfrydig osod o'i blaen,a pha beth bynag yr ymgymera y blaid Ryddfrydig ag ef y mae bob amser wedi ei gario allan (eymera- dwyaeth) Ie, y mae yn rhaid i'r Rhydd- frydwyr ei wneyd, a'i wneyd ei hunain. Pa beth yw y cynorthwy a dderbyniasant gan y Rhyddfrydwyr Undebol ? Pa le mae y enw anrhydeddus Mr Bright i'w weled ar y cwestiwn hwn o sefydliad ? Foneddigion, nid oeddynt yn siarad ar y cwestiwn o athrawiaeth newydd, oblegid nid yw hon yn atbrawiaeth newydd na chwestiwn newydd o eiddo y blaid Ryddfrydig neu y bobl hyny a alwent eu hunain yn Radicaliaid ond a ydynt wedi mabwysiadu erthyglau y Rhyddfrydwyr Undebol Y maent yn bwyllog wedi gwerthu yr hen egwyddorion ac wedi eu gwyrdroi. Pa beth ydyw cynydd y cwestiwn hwn wedi bod 1 Yn y flwyddyn 1870 nid oedd ond 15 yn Nby'r Cyffredin dros Ddadgysylltiad, ond yr oedd 289 yn ei erbyn. Eithr ar bapyr Mr Dillwyn, yn lie 45 o'i blaid yr oedd 25 L o'r ochr hono, a hyny mewn Senedd o Undebwyr, tra yr oedd 284 yn ei erbyn (cymeradwyaetb). Yn awr yr wyf yn gobeithio fy mod wedi siarad yn ddigon eglur ar y cwestiwn o Ddadgysylltiad i Gymru (cymeradwyaeth) Ond yo anwabanadwy gysylltiedig a'r ewes- tiwn hwn y mae cwestiwn y Degwm, o leiaf yn Nghyrrru (cymeradwyaeth). Ni chredaf fod angen i mi ddyweyd nad oes genyf un- rhyw gydymdeimlad fig ymddygiadan aaghyfreithlawn, y rhai sydd i'w! condemnio yn nglyn i'r cwestiwn hwn. Nid dyna y ffordd i wnevd i ffwrdd i hwy, nid yw i gael gwneyd i ffordd k hi ychwaith yn y dull anghyfiawn ac afrosgo a gynygir yn ysgrif y Llywodraeth y tymhor diweddaf. (eymeradwyaeth). Yr wyf yn meddwl, o bob dull o ymdrin & phwnc y degwm, mai rhoi amaethwyr yn y county court" oedd y gwaethaf allai neb ddyfeisio (clywch, clywch). Wei, fe gafwyd ymdreehfa galed (chwerthin), a chawsom fuddugoliaeth fodd- haol (cymeradwyaeth uchel). Yr oedd genym ycbydig Doriiid annibynol i'n cynorthwyo (chwerthin), ond dim un Undebwr Rhyddfrydol (llefau o Cywilydd). I Darfu iddynt un ai pleidleisio yn ein herbyn neu redeg i ffwrdd. Gwyctdoch eu bod yn I blaid ddianrbydeddus a diglod ond, beth bynag, yr oeddym yn ddigon cryf ar ddi- wedd y tymhor i achub yr amaethwyr oddi wrth eu jyfeilllon. Y mae pwnc y degwm yn un pwysig iawn. Camgyineriad dirfawr yw ceiaio lleihau ei bwysigrwydd. Hyd yn nod yn Lloegr y mae ganddo i ymwneyd â'r holl unbenaeth gwledig y parson, yr ysvvain, a'r amaethwr Nis gellweh gyffwrdd y pwoc heb gynhyrfu pob un ohooynt. Y IDap 11 iwer o byneiau yn gysylltiedig âg ef -cfi ,wnder y dreth— y dull o'i chodi, ail- biisiad emliion y tir yn ol amodau amaeth- ydil laeth, y pwnc o ryddbad y tir. Y maø bob un o'r rhai byn yn bynciau pur anhawdd ei ddeongli ac oa dewisa y Llyw- odraeth gyffwrdd a'r pwnchwn, rhaid iddynt ymdrin a hwynt i gyd. Yn Nghymru y mae pwnc y degwm yn II.Awer mwy pwysig na'r un o'r rhai llai yr wyf wedi cyfeirio atynt. Ac wedi'r cwbl, o acbos Cymru y mae gen- lych Yagrif y Degwm o gwbl. Y mae yr Ysgrif yn no o A jmenvd i Gyairr., er ei fod yn cael ei alw wrth ecw arall; a bydd nid ei benderfynu yn unol a bawliau y Cymry. Ac yn Nghymru y prif bwnc yn oglyu a'r degwm yw yr amcau i ba un y cyflwynir y degwm. Pa fodd bynag, nid oes neb, nid oes yr un dyn synwyrol yn cynyg gwneyd anrfoig o hono i'r tirfeddiannydd trwy baidio ei gasglu (clywch, ciywcb). Oad y teimlad cryf a gorchfygol sydd wedi arwain at y gwrthwynebiad i'r degwm yn Nghymru, fel ag y gwnaeth rceva adeg for- euach yn y Werddon, yw yr ymdeimlad o'r anghyfiawndar yn y gwrthddrych i ba UTI y mae y degwm i gael ei roi Y in-ve hyny yu naturiol yr wyf yn beiddio dyweyd ei fod yn anocheladwy. Ni aymudwch mor an bawsdel, ni leihewch y gwrthwynebiad i dalu y degwm, nes y newidiwch y defnydd a wneir o hono (clywch, clywch). Ni bydd pobl yn foddlon ar fod y degwm ar dir yn Nghymru yn cael ei gyflwyno ar yr hyn nad yw, mewn unrhyw ystyr gwirioneddol o'r gealr, yn amcan Cymreig. Yn awr, beth ydyw y degwm ? Yr wyf eto yn derbyn deffi liad Mr Courtney, ac y mae yr. an da iawn. Dywed ef—" Degwm sydd yn cael ei ddal allan fel rhan o eiddo mewn tir at amcanion cenedlaethol.' Dywedodd Mr Courtney fod y degwm yn fuddiant a ddelir allan yn nhir y wlad, yn debyg fel pe byddent wedi dal allan ran o'r tir ei hun, a rhaid iddo gael ei osod o'r neilldu at ryw amcanion cenedlaethol (clywch, clywch). Yr wyf yn meddwl y cytunir ar hynyna. Nid yw hwnyna yn ddim o'r stwff a glywch ambell dro-dim yn Bghylch cysegr-yspeil iad, dim o'r truth a siaredir ynNghynghrair y Briallu gyda golwg ar ddefnyddiad enill- ion cysegredig, a cjiymhwysiad eu hamcan at un sect eglwysig (clywch, clywch). Y mae Mr Courtney yn ein tynghedu i beidio ei daflu ymaith. Nid oes arnom eisieu ei dafla y maitb Y mae arnom eisiea ei gadw i amcan y dylid ei gyflwyno (cymeradwy- aeth). Y pwne mawr yw-Beth yw defnydd- iad cenedlaethol i ba un y dylid cyflwyno y degwm ? (llefau, o Addysg"). Pan ddaw yr amser i'r Llywodraeth godi pwnc y degwm, rhaid iddynt wynebu y pwnc —Beth sydd i'w wneyd a'r degwm yn Nghymru. Os yw i gael ei gyflwyno at amcanion cenedlaethol, nis gellir ei ddefnyddio at wasanaeth sect sydd yn cynrychioli y fath leiafrif bychan o'r Cymry (cymeradwyaeth). Nis gellir ei ddefnyddio, fel y mae yn awr yn cael ei ddefnyddio inewn dull cynenus-mewn yabryd hynod o elyniaethua yn erbyn yr enwadau ereill yn Nghymru (cymeradwyaeth). Yr wyf yn gofidio fy hun, ac yr wyf yn credu ei fod yn amryfusedd anrhaethol ar rai clerigwyr yn Lloegr a Chymru i osod eu hunain allan fel pleid-ochrwyr gwleidyddol. Nis dylent o gwbl, os ydynt yn cynrychioli eglwys genedlaetbol, i ochri gydag unrhyw blaid wleidyddol; ac yn Ilai fyth, gan ei bod yn Nhgymru yn blaid i leiafrif breintiedig (clywch). Wei, os cytunwn ar hyn, y dylai y Degwm, gan ei fod yn eiddo cenedlaethol, gael ei gyflwyno at wasanaeth y genedl, gall liawer o bobl anghydolygu gyda golwg ar yr hyn ddylui yr amcan yna fod. Fe ddywedaf wrthych beth wyf fi yn feddwl yn ei gylch. Yr wyf fi dros addysg rydd (cymeradwyaeth uchel). Yr oeddwn drosto yn 1885, pan oedd yn rhan o'r rhaglen anawdurdodedig, ac yr wyf drosto yn awr. Y mae wedi cael ei roi i'r Alban eisoes, ac y mae ar Gymru lawn cymaint o'i aisian (ciywcb). Nid yw y Cymry yn bobl gyfoethog. Y mae addysg yn awr yn nwylaw y cyfoethogion ac nid yn Dwylaw y bobl. Y mae yn nwylaw y tir- berjhenogion i raddau helaeth, a'r clerig- wyr. Wel, yn lie bod y degwm yn cael ei ddefnyddio i orfaelu addysg yn nwylaw un enwad, yn nwylaw yr Eglwys ag sydd yn elyn chwerw i addyag rydd, yr wyf yn meddwl y dylai y degwm gael ei osod at wasanaeth y bobl er mwyn addysgu y bobl heb wahaniaeth. Dyna, o leiaf, fyddai deffiniad gwleidyddol Mr Conrtney-y dylai y degwm gael ei roi o'r neilldu at amcanion cenedlaethol. Golygai hynyna ei fod i gael ei ddefnyddio mewn modd ag oedd gyfaddas gan bob un o'r Cymry, Ac yna dywedir wrthym 0! os gwnewch hynyna, fe lewygweh y personiaid druain" (chwerthin). Y personiaid druain! Pwy ydyw y clerig- wyr! Hwynthwy ydynt weinidogion y cyfoethogion a'r boneddigion. Nis clywch byth mo'r bobl hyn yn siarad am newynu y gwemidogion Anghydffurfiol druain I (clywch). A'r Eglwys hon ag sydd yn bostio, ar ei hochr hi, yn nghyfoetb, gallu, a deall- twriaeth, a rhinwedd y genedl. Ai nid yw yn alluog i gadw ei chlerigwyr tlodion ei bun ? (clywch, clywch). A ydyw yr Ym- neillduwyr yn cadw eu rhai hwy? Ymddengys i mi fod rhywbeth iselwael, gwaradwyddus a gwrthun mewn iaith o'r fath hon., Y mae eglwys nas gall gynal ei gweinidogion ei hun yn eglwys ag nad yw yn cyfiawnhau ei bodolaeth (cymeradwy- aeth). I ryw raddan yr ydych yn myned yn mlaen gydag addysg ganolraddol yn N hym. rn. Y mae genych allu i'w llywodraethu, a cbymerwch ofal y defnyddiwch ef, oberwvdd y mae pobpeth yn dibynu ar hynyna. Wei, y mae yna bwnc arall ag sydd yn dal perth- ynas a chwi, ac o bwye i chwi fel i'r rhan fwyaf o bobl Lloegr. Nid wyf yn gwybid am y cwestiwn o f&n-dyddynod yn Nghymru. Yr ydym yn gwybod rhywbeth am dano yn Lloegr. Cymeraf mai ffug oedd mesur y tyddynod a ddygwyd yn mlaen i ymwneyd i Lloegr- ond y mae Arglwydd Randolph Churchill wedt dyweyd yn bwyllog mai dat- ganiad anwireddus ydoedd hwn, ae y mae wedi cael ei wadu. Ond o enau pwy y meddyliweh chwi y gwnaed hyn ? 0 enau Mr Jesse Collings !—(chwerthin a chymer- adwyaeth)—dyn, o bawb arall, ag sydd wedi bradycbu y Ilafurwyr amaethyddol (cymer- adwyaetb). Oa oes arnoch eisieu gwybod rhywbeth am ffug-fesur y tyddynod, bydded i chwi holi eich cymydog, buddugoliaethwr Gogleddbarth swydd Buckingham (nehel gymeradwyaeth). Ond dywedodd Arglwydd Randolph Churchill, 0, yr oedd yn fesur rhagorol;" ond gallaf fi sicrhau, ar ddat- ganiad arall o eiddo Arglwydd Randolph Churchill ei fod yn fesur difudd ac anymar- ferol. Tybygwyf eich bod chwi, bobl Cymru, yn cymeryd dyddordeb yn y cwestiwn o or- fuddiant, ac yn neillduol yn nghwestiwn y ground rent—(cymeradwyaeth)—cwestiwn y prydlesoedd byrion, y cwestiwn oVanmhoa ibilrwyddi ddynion, a orfodir i adeiladu eu tai eu hnnain allan o'u henillion eu hunain, i gael sicrwydd priodol am ddaliad y gwaith ag y maent wedi ei gyflawni (uchel gymeradwyaeth). Gillwch ddibynu arno fod y cwestiwn hwn wedi gwneyd cynydd mawr yn Lloegr yn egystat ag yn Nghymru. Yr wyf wedi darllen y tystiol- aethau a osodwyd gerbron pwyllgor y Town Holdings," ac nid oedd tyatioleth fwy nerthol a phwysfawr na'r hnn a ddaeth o Gymra (cymeradwyaeth). Gtvnaeth y dystiolaeth gyda golwg ar ddaliadau (hold- ings) chwarelwyr yn y rhanbarth hwn y fath argraph ar y pwyllgor hwnw fel ag y datganodd yr Y sgrifenydd Cartrefol preaenol ei wrthwynebiad penderfynol i Fesur Rhyddfreiniad y Prydlesoedd, yr hwn a ddygwyd i mewn er meddyginiaethu yr anghyfiawnder hwn. Y mae yn beth ag y mae yn rhaid ei ddiwygio, a gobeithiwyf y cymer y blaid Ryddfrydig ef mewn llaw (clywch, clywch). Y mae yna un cwestiwn arall yn yr hwn, fe gredaf, y teimlwoh ddyddordeb mawr, a hwnw yw y cwestiwn o gau y tafarnau ar y Sul (cymeradwyaeth uchel a hir barhaol). Am flynyddau lawer yr wyf bob amser wedi cefnogi mesurau o gan ar y Sul. Pan yr oeddwn mewn swydd, cefnogais tesur cau ar y Sal yn Ngbernywjynogystal a:Chymu a phob rhan aral! o'r wlad. Y mae y symudiad yna. wedi cael ymosod arno, oblegyd gwyr pawb mai amcan penodiad y ddirp.-wyaeth a fu yn eistedd yn Nghymru ydoedd casgla mor bell ag oedd yn bossibl dystiolaethau i ddym- chwelyd achos cau ar y Sul (clywch, clywch) Dywedir wrthyf— a gwyddoch chwi yn well na mi-f,.)d barn Gogledi Cymru yri I unol yn ffafr y ddeddf (clywch, clywch a chvmeradwyaeth).|Gallwch ddibynu y bydd i'r blaid Ryddfrydig gymeryd gofal na chaiff y farn hon ei thori (cymeradwyaeth uchel). Yn awr yr wyf wedi dyweyd liawer mwy nag oedd genyf bawl i'w ddyweyd ar bync iau Cymreig. Fodd bynag, dyiwn cyn eistedd i lawr ddyweyd rhywbeth am y Werddon, oblegyd pe na wnawn, buasent yn dyweyd yfory, "Y mae wedi taflu ym- reolaeth dros y bwrdd (chwerthin). B ou na ddywedwn fod llawa ddieon wedi ei ddyweyd. ar y cwestiwn, ac y mae llai o angenrhaid dyweyd, oblegid y maa y Rhydd- frydwyr Uadebol yn dyweyd cymaint, ac yn gwneyd eu gwaith mor dda. (cymeradwy aeth) Y mae Arglwydd Hartington a Mr Chamberlain wedi bod yn curo ar Ymreol- aeth dros yr holl wlad, a pha le bynag y maent hwy yn myned y mae rhyw Ryddfryd- wr Undebol yn cael ei droi allan (chwerth- in). Y maent wedi gwneyd eu gwaith yn gampus. "Yr wyf wedi gwneyd allan fod pob araeth o eiddo Arglwydd Harting- ton yn werth un sedd i ni-(ch worth in)-a phob araeth o eiddo Mr Caamberlain yn werth dwy sedd (chwerthin mawr). Ac y mae yn dda g..oyf feddwl fod Mr Chamber- lain yn gwneyd llnaw8 o areithiau yn awr yn NgorUewin Lloegr, lie y mae nyth bychan hapus o Ryddfrydwyr Undebol esieu cael ei wasgar, ac ete yw y dyn i wneyd hyny (cymeradwyaeth). Y mae fy nghyfaill an- rhydeddus Mr Courtney wedi myned i lawr i'r etholaeth, ac y mae yn ddrwg Yenyf am Courtney; oblegid pan elwir y meddyg hwnw i mewn. gellwch fod yn sicr fod y clefyd i farwolaeth (cbwerthio). Yr hyn sydd yn foddhaol iawn i mi am y boneddig- ion hyn yw eu bod wedi eyfangwbl newid eu triciaa a'r modd i fyned vn mlaeu. Yn y dechreuad nid oedd yr oil ond dadwrdd. Ni chlywem am ddim ond troseddau Mr Parnell a'r aelodau Gwyddelig eraill. Ond er adeg y Ddirprwyaetb Barnellaidd y maent wedi rhoddi i fyny y tack yna, a gwel hyd yn nod y Times hi yn gyfleus i anghofio y ffugiadan a'r cabl-draethau a. gvhoeddodd (gwaeddiadau o "Cywilydd"). Y mae hyd yn nod y blaid D,)riaidd gywil- ydd o'u cyngrheiriad a Piggott (cywilydd). Y mae y fagnel hono wedi ffrwydro, ac wedi malurio dwylaw y magnelwyr, ac nid ydym yn clywed ond yehydig iawn am dano. Y mae wedi gwneyd argraph ddofn ac arhosol ar gydwybod y genedl. Y mae y cri o ddad- gymaliad wedi ei godi er's hir amser, ond nid oes neb yn cymeryd sylw ohono, trwy fod mwyafrif yn cael ei roddi i lawr yn yr etholaethau. Nis gallant sefyll gwawd yr haeriad fod mwyafrif eu cydwladwyr yn dymuno gwahaniad yr ymherodraeth, ac felly fod gwrthuni bynyna yn dycbwelyd yn ol arno ei hun. Yn bresenol nid ydym yn clywed ond ychydig am Balfour ddewr.' Chwi gofiwch fod pob araeth Doriaidd ychydig fisoedd yn ol yn adseinio Balfour, ond yn awr ni cbrybwyllir ei enw o gwbl. Y maent wedi canfod nad yw yn myn'd," a meiddiaf ddweyd pe yr ele i Brighton yfory na cblywech ond ychydig am dano ar y llwyfan Doriaidd. Y mae Bilfour allan o'r ffaaiwn. Y maent wedi canfod nad yw y Saeson yn ei haffi, bod arnynt gywilydd o hono, ac y maent yn meddwl nad yw y gyf- undrefn y mae yn weinydda yn un ag y dylai pobl rydd lywodraethu pobl rydd ereill. Y mae Mr Balfour yn ymddangos i raddau helaeth o'r un farn. Nid yw byth yn myned yn agos i'r Iwerddon. We), y mae yn gwneyd yn ddoeth yn hynyna. Nid yw yn dymuno gweled y Gwyddelod, ac nid ydynt hwythan yn dymuno ei weled yntau (cymeradwyaeth), ac feallai fod honyna yn gystal ffordd a'r un iddo ddangos ei ddir- myg o'r bob!. Yr wyf yn gweled ei fod ar ei hen lwybr eto. Y mae wedi bod yn rhoddi y gyfraith rybuddiol mewn gweith- rediad mewn hanner dwsin o siroedd. Bath a feddylir wrth hyny ? Meddylia y gwaherddir y bobl i areithio trwy orchymyn Mr Balfonr a'r Arglwydd Raglaw (cymer- adwyaeth), Ydynt, y maent yn gwneyd hyny, ond y maent yn rhoddi goreu i ymffrostio yn hyny. Y maent yn canfod ei fod yn fater ag y mae yn well iddynt fod yn ddistaw yn ei gylch (chwerthin). Wei, felly, y mae yr hall adnoddau hyn o eiddo yr Undebwyr wedi dyfod i ben. Nid yw eu bwganod yn dychrynu, na'u dyrys-ofyniadau wedi peidio a bod yn ddyrys. Y mae synwyr cyffredin, teimlad da, a chwareu teg y genedl yn gwrthryfela yn ei erbyn (cym). Y mae arnynt angen cyfundrefn arall, ac un well. Y mae arnynt eisien cyfnewidiad, a boddhad gwael yw hyny i'r Undebwyr. Y mae y rhai deallus o honynt yn gwybod (chwerthin), ac y mae y rhai sydd yn onest yn eu mysg yn cyffesu. Y maent yn ym- gynddeiriogi wrth Mr Gladstone (cymerad- wyaeth mawr), ac wrth y Gladstoniaid. Ond mwyaf y maent hwy yn ymgynddeir- iogi mwyaf oil y mae y bobl yo dyfod yn ffyddlon i ni. Ar ol yr etholiad diweddar darllenais yn y newyddiadur y Times y frawddeg darawiadol, Yr ydym yn barod i gydnabod fod ysbryd amwys a gwrth- weithiad yn ffafr yr egwyddor o Ymreol- aeth wedi effeithio am amser ar y rhan wanaf o'r etholwyr (chwerthin). Chwi yw y rhai hyny (chwerthin ychwanegol), Hyn oil yw diwedd y tair blynedd o anudon- iaeth ac ymosodiadau celwyddog (cym). Ac yn awr ar ol i'w holl arfau dori i lawr, y mae ganddynt ddymuniad newydd, ac y maent yn myned i'n cwestiyno ni allan o Ymreolaeth (chwerthin). Y mae eu holl areithiau yn cael eu gwneyd yn y ffurf yna. Y maent yn ein cwestiyno, a disgwylir i ni en hateb. Y mae arnynt eisieu gwybod pa beth a wnaem a'r peth yna, ac &'r peth arall ar ol cael Ymreolaeth a dywedant nad ydynt yn gofyn ond er mwyn cael hysbysrwydd (chwerthin). Wei, gofynant i ni, A ydych yn bwriadu gadael yr aelodau Gwyddelig yn y Senedd P" Yr oeddym yn meddwl mai gofyn er cael hys- bysrwydd yr oeddynt, a dywedasom wrth- ynt; ond pan ddywedasom wrtbynt ein bod, yr hyn y eymerent arnynt eu bod yn iddymuno, dywedent, A wel, fe wnawn eich gwrthwynebn yn fwy o lawer" (chwerthin). Felly pan ddywedent wrth. ych eu bod yn gofyn er cael hysbysrwydd peidiwch a'a coelio. Ni byddant yn ymholi er cael dim o'r fath. Y mae yr amcan yn un eglur a syml. Nid oes angen ychwaneg o gwestiynau o gwbl. A ydyw yr Iwerddon i gael ei llywodraethu fel ag v mae yn cael yn awr gan Mr Blfour? (lleiaiau. "Nac ydyw); ai ynte a ydyw i gael llywodraethu ei materion cartrefol gan gorph ddeddwr- iaethol cynrychioliadol o'r bobl Wyddelig (bloeddiadau o "Ydyw," a chymeradwy. aeth). Ni ddylai ein dyrysu mewn unrhyw fodd. Bydd i hyn gael ei benderfynn gan opiniwn y genedl, a dyna ydyw Ymreolaeth (clywch, clywch). Yr ydym wedi datgan dJosodd a throsodd drachefn y dylid rhoi i'r Iwerddon, yn ddarostyngedig i'r Senedd Ymherodrol, hawl i ymwneyd a'i hamgylch- iadau ei hunan. Y mae hyn yn ddigon eglur i bob dyn o ddealltwriaeth gyffredin ac o feddwl gonest. Yr ydym am benderfynu y cwestiwn hwn yn gyntaf, ac yna bydd i ni benderfynu y manylion, Gofynir i ni a ydym yn bwriadu newid a -Iawildroi y cyf- ansoddiad, a chyfyngu awdurdod y Senedd Ymherodrol. Dyna gwestiwn y bydd i mi ei ateb. Nid ydym yn bwriadu gwneyd dim o'r fath (cymeradwyaeth). Bydd i 4wdurdod y Senedd Ymherodrol sefyll yn o^uchel ac heb ei ammhaiu (cymeradwyaeth). Ni bydd i Ilya gael ei gamystyried yn yc Iwerddon nac yn unman arall. Y ewbl yr ydym ni yn barod i'w wneyd yw rhoddi i'r Iwerddon ? i reoli ei bamgylchiadau I hj. hunan. Y mae hyn yn ddigoo o atebiad (cymeradwyaeth). Yr wyf yn gobeithio ei fod yn atebiad eglur, uniongyrchol.a gonest, ac nid oes genyf yr un arall i w roddi. Nid oes dim yn hyn yn myned yn erbyn awdurdod y Sanedd. Gyda golwg r fanyl- ion yr hyn a wneir, bydd i hyn g%el ei ben- derfynu gan fwyafiif y rhai a blaidleisiant dros Y mreoheth. Bydd i ni benderfynu yn hollol ar yr on llinellau ag y pasiwyd Mesur Gorfodasth (clywch, clywcis). Y mae yraboliaetau y boneddigion hyn gyda golwg ar y manylion yn gilonogol a dy- i munaJ. Y mae yn daugos ein bod taflu yr yspwng ar y prif bwynt (çyrner- rj.dvryieth) Y maeat yn gwybod fod Ym- reolaeth yo dyfod yn wir, galiwn o'r. bron ddyweyd ei fod wedi dyfod. Ac yna bydd iddynt ymladd ynglyr. .1 manylion y mesar. Y mae Arglwydd Hisrtrgton yn am ei warobgloddi.au inewuol. I-j oad b-jth v/.n y gwarchgloddiau mewnol hyn pan gym«rir M.-ilak-off ? Yna bydd i'r gaer ddisgyn, a di. flana y gwarchgloddiaa mewnol ar holl fanylion fel caatell plentyn ar y tywod. Dyma y ffordd y mae diwygiadau mawr on yn cael eu dwyn oddiamgylcbu Pan d di cl gyaylltodd Mr Gladstone yr Eglwys Wydd- elig (cymeradwyaeth), darfu iddo roddi y gof- yniad yn syml, A oedd yr Eglwys i gael ei dadgysylltu," Atebodd y genedl, "Oedd;" a phryd hyny, ac nid cyn hyn, y pende"fynwvd ar y llinellau yr oeddid i fyned yn mhen. Y mae Arglwydd Hartington yn mvned i fanylu ar y gwrthwynebiadau a rydd mewn pwyllgor i fesur Ymreolaeth. Aeth i lawr, yr wyf yn meddwl, i'r unfed ar bymtheg, felpe byddai yn efelychu rhai o r pregethau Presbyteraidd yn y sir y traddododd hwynt. Yn awr, foneddigion, pan ddeuwn i bwyllgor ar Fesur Ymreolaeth, bydd i mi ymwneyd &'r hyn a eilw Arglwydd Haftington yn un ar bymtheg. Nid yw y wlad yn meddwl ond ychydig o'r pcthau di bwys hyn. Y mae yn edrych ar y pwnc mawr o Ymreolaeth. i'r Iwerddon, a phan y pender- fynir arno, ymddiriedir y materion i'r arwein- ydd (cymeradwyaeth). Y mae Mr Chamber- lain yn methu deall paham y mae y bobl vn rhoddi y fath ymddiriedaeth yn Mr Gladstone, Mi a ddywedaf wriiio pabam y mae yn methu deall. Y mae yn methu deall meddwl y genedl Seisnig (cym). Ac wedi hyny y mae y Rhyddfrydwyr Undebol hyn mewn trallod mawr, ob'egid tybiant, pan y cawn fesur o Ymreolaeth, y cawn y fath draffarth i gario allan fanylion y cvfryw. O, na wyddant hwy, y maent wedi dangos i ni pa fodd i wneyd. Yr wyf wedi deall sut y mae y mwyafrif yn rhoddi i lawr y lleiafrif. Hyderwn y byddwn yu fwy cymedrol yo y defoydd a wnawn o'r gallu i gyfryngu dadleuon nag y mae erailt wedi bod. Gobeithiaf nad yw tuhwnt i adnoddau gwareiddiad i ddilyn arferiad William Henry Smith, yr hwn, ar y foment briodol, a ddeuai allan o ystafell gefn 'i gynyg "Fod y cwestiwn yn awr yn cael ei roddi" (chwerthin). Anturiaf ddweyd fod yr amser yn dyfod pan y bydd mor bawdd cario mesur o Ymreolaeth ag y mae wedi bod i basio mesur o Orfodaeth, a bydd i ni wneyd gwall gwaith ohooo (chwerthin a chymeradwyaeth). Edliwir i ni ein bod yn chwanog o hoffi bod ar yr ochr fuddugol-, iaethus. Wel, rhaid i mi gyfaddef mai gwendid perthynol i mi yw hynyna (chwerthin). Sefyllfa ydyw ag y perthyn iddo ei fanteisioD, yn enwedig yn Nbf y Cyffredin (chwerthin). Mewn cyfundrefn Seneddol o lywodraeth holl amcan gweith- rediad politicaidd yw sicrbau mwyafrif, Pan yr ydych yn gweled mesurau yn cael eu cario ag yr ydych yn credu eu bod yn anghyfiawn,gellwch, gyda mwyafrif, sicrhau i'ch gwlad lywottrefn ag y credwch y bydd er en mantais (clywch, clywch) Diamheu genyf fod Arglwydd Hartington yn falch o gael mwyafrif yn 1880, ac wedi hyny yn 1^86, ac y bydd yn anghyffredin oofidlls i gael ei hunan yn mhen blwyddyn neu ddwy yn y lleiafrif bychan (chwerthin). Beth a feddylir wrth enill mwyafrif ? Os ydyw ar yr ochr fuddugoliaethus, meddylia fod argyhoeddiad, teimladau, a chydym- deimlad y bobl y perthynwn iddynt, yn rhestru eu hunain ar ochr y wladweiniaeth yr ydym yn gefnogi, ac y mae hyny yn di- gwydd yn breseool. Gyda phob cwestiwn newydd byddweh bob amser yn dechreu yn y lleiafrif. Paham yr oedd hyn gydag Ym- reolaeth ? Oherwydd fod traadodiadau, cydymdeimlad,*a raagf-irn y bob! wedi eu cylymu wrth y gyfuodrefn bresanol. Oad pan y caiff y bobl amser i'w ystyried, y maent yn dyfod drosodd i'n hochr oi ar y cwestiwn. Y mae yn wahanol gyda ben gyfundrefa sefydledig: pan unwaith y de- chrena ddirywio a cholli ei mwyafrif, nid oes adferiad iddi. Gall y goeden ienanc dyfu i fyny yn raddol, ond pan y dechreua gwreiddian hen goeden bydru, y mae yn syrthio i beidio codi mwyach, a dyna yw hanes yr hen gyfundrefn a'r gyfundrefn newydd yn yr Iwerddon (cym.). Wel, y mae yr Undebwyr yn ddigofus iawn wrthyf fi ac ereill am ddywedyd wrthynt eu bod yn myned i gael eu trechu. Nis gallaf beidio. Y mae bod yn ddigofus wrth bobl am bro- phwydo pethau mor eglur a hyn yn debyg i'r dyn hwnw ddrylliodd 3i hin-fesurydd am i'r ystorm dori allan (chwerthin). Fa beth yw yr arwyddion sydd o'ch amgylch 1 Edrych- wch ar y modd yr ydym yn enill etholiad ar ol etholiad. Ar ddechreu y flwyddyn bon yr oedd gan y Rhyddfrydwyr un ar ddeg o ugain sedd ydynt wedi myned yn wag, ac yr oedd gan y Caidwadwyr naw. Safent i ni yn y cyferbyniad oil i 9, ond yn awr y ffigyrau ydynt 6 a 14. Dengys hyn fod y bobl wedi gwneyd eu meddyliau i fyny. Mis ar ol mis daw miloedd o etholwyr o am- gylch yr hen faner Ryddfrydig. Nid yw y rhai a amheuaet o'r blaen yn amheu yn hwy. Y mae yn dychwelyd at y faner bono oddi wrth yr hoa yr enciliaaant ond am amser (cymeradwyaeth). Panyrydycuyn gweled yr holl arwyddion hyn, yr ydym yn sicr nod yw y diwedd yn mhell yn mlaen (clywch, clywch). Y mae y gwladweinwyr Gchel. frydig a haelfrydig hyny, yr Undebwyr- (chwerthin)-wedi gwneyd eu meddwl i fyny i redeg gorfodaeth yn erbyn bywyd Mr Gladstone (" Cywilydd "). Ond y maent yn cyfrif heb ystyried bychander eu nifer (clywch, clywch). Deuais oddi wrth Mr Gladstone heddyw, a gallaf eich hysbysu na bu erioed, yn nyddiau ei ieuenctyd, mewn mwy o yni, mewn mwy o obaith, nag mewn mwy o sicrwydd o barthed i lwyddiant ei genadaeth (ciywcb, clywch). Gyda'r fath arweinydd, foneddigion, pwy afaidH amheu y canlyniad (clywch, ciywcb). Fel ag y dywedodd y Brenin Harri, "Ý none liawer o ofal a dewrder yn y Cymry hyn (ciywcb, clywch). A bydd i'r gatrawd ffyddlon Gym- reig, yr hon ni safodd yn ol yn nydd y frwydr, chwyfio yn uchel faner y blaid Ryddfrydig pan yr a yn mlaen i longyfarch buddugoliaeth brenin enwog ac achos an- rhydeddus (uchel gymeradwyaeth, yn nghanol yr hwn yr eisteddodd y boneddwr gwir anrhydeddus, wedi siarad am awr ac again mynud.) Mr G. Oaborne Morgan a gynygiodd ddiolchgarwch y cyfatfod i Syr William Harcourt, ac ymdiiriedaeth yn Mr Gladstone. Teimlai awydd i ddiolch i Syr William am d iatgan ei grediniaeth yn ein cenedlaetholdeb, ac hefyd am siarad mor groew ar ddiddymiad yr Eglwys Estronol fel eglwys y wladwriaeth. Cyfeiriodd at waith Arglwydd Randolph Church'It yn dyweyd mai y Tjriaid a roddodd f-isur addysg uwcbraddol i Gymru, pryd ncd oedd hyny yn wir. Gwnaeth Syr Wdliam waith mawr gyda meaur degww, a hyny yn yr oriau tywyllaf. Gyda golwg ar yr etbol- iadau di iveddar, yr oedd y Toriaid yn caisio rhoddi esboniad ar hyn ac am yr hyn a ddywedodd Mr Chamberlain, yr oedd efe (Mr. Osborne Morgan) yn credu fod y gwr I' hwnw wedi sefyll dros y ceffvl gwaelaf, a hwnw oedd efe ei hun. Gan fed Mr ] Chamberlain yn myued i'r dwyrairi, gobeithiai efe (Mr Morgan) y d^uai o liyai i'r gwyr doatt yno, ac y dychwelai gartref yn gallach nag yr aeth yno. Y nj) eyfeinorld y siaradydd pa mor falch ydoedd o glywod fod f iecbyd yr arwr o Benarlag mor is eh, a hyderai y byddai yr amsey yu hir yü y disgynai ei faatell ar Syr William H v. court (uchel gymoj&d.wyaeth). Mr A. J. Wal;aais A.S.. wrth eiro y cyn- ygiad, a ddywedodd nad oedd yr un ran o araeth Sy W. Har? ,rrt n f j rv-l tynt ya eiriau erofsawus g-m y Cyn HI*. Y rhai hyn oertiynt, y j)- Addysg, Mesur Tir, Ground Rent, a Cau y Tafarn- dai ar y Sabboth. Yr u:d yn Syr William Harcourt gyfunind hynod o certh a phriodol- deb. Yr oedd wedi gwneyd gwleirivddiaeth yn astudiaeth ei fywyd, ac i ddilyn yr an- rhydeddas Mr Gladstone nid oedd neb yn fwy cymwys fel arweinydd RLydofrydiaeth Werinol na Syr W. Harcourt. Mr T. E. El is, A S., i'r hwn y rhoddwyd nerbyrjiad tra chyohes. a anerchodd yn N hymraeg, ac a gynyg'odd fod y cyfarfod yn llwyr gyajeradwyo y penderfyriadau a basiwyd yn y cynghor cenedlaetho'. Cym- erodd pethau le yn y cyfarfodydd hyn a hir gofir. Yn y boreu cafwyd ystorm; ewelwyd melit a chlywid taran-Au Rliyddfrydwyr ieuainc Gogledd Cymru. Hyderai y gwnai yr ystorm Ifts mawr i Ryidfrvdia-th. Bu- wyd yn trafod y cwestiwn ci westol. Trie y ge!yn oedd gofyn am y ddirprwyaeth. Pan ofyna y Toriaid am unrhyw ffafr, y mae Mr Matthews yn barod i roddi pob peth; ood ni cha y Rhyddfrydwyr hyn. Ond canlyniad y ddirprwyaeth oedd dyweyd fod y genedl o blaid Deddf C n y Tafarnau ar y Sal. Nid yn unig yr oeddynt am gael Sul sobr, ond nos Sadwrn hefyd. Yr oedd- ynt am gael y ddeddf wedi ei diwygio drwy adael allan adrao y teithiwr; a mynir ei chael yn Nghymraeg hefyd, ac fod copi goreuredig i'w anfon i bob un o'n gelynion (clywch, ciywcb). Buwyd yn trafod materion addysg hefyd ac am ddad- gysylltiad, yr oedd y genedl wedi gwneyd ei meddwl i fyny am hyn (uche! gymeradwy- aeth). Yna yn Saesneg, anerchodd yr aelod ieuanc Syr William Harcourt, gan ddyweyd y/rtho pa mar dderbymol ydoedd ei eiriau. ar y pwnc hwn. Yna cyfeiriodd at y rhesymau sydd gan y Toriaid, sef nad yw trefi Cymru i'w gwahanu. Ond y mae y rheswm hwn mor farw a mesur y degwm (chwerthin). Yr enw roddwyd ar bwn gan Mr Swetenham oedd Uygoden (chwerthin). Yr oedd efe yn disgwyl i'r llygodea dyfu yn un dda. Ond nid disgwyl am i'r llygoden dyfu y byddwn ni yn Ngbymrn, ond ei saethu neu adael iddi fyned it- trap. Wel, fe saethwyd y Hygodpn, ac wedy'n rhodd- wyd hi mewn trap. Y rheswm arall ydoedd nad oedd Cymru ddim yn aeddfed a cheisia yr E^lwyswyr genym i anghofio pob peth, ysgwyd llaw,a chael "Home Uuion." Yr oedd esgob a deon newydd Llanelwyam ddwyn hyn oddiamgylch, acyr oeddynt am gadw aelwyd yr Eglwys yn gynhea a chadw drws yn agored i dderbyn y plant afradlon. Wel, nn o'r plant afradlon yw y deon (chwerthin mawr). Pan oedd pf yn byw yn L'anengan, byw ar gibau Ymneillduaeth yr oedd yntau; ond yn awr, yr oedd wedi cael y llo pasgedig (chwerthin adnewyddol). Nid oedd ganddo ef ddim ammbarch at y deon, ond peidied a meddwl ein bod am gefnu ar hen grefydd y genedl. Nid oedd y deon cymaint arwr a'r chwarelwyr a'r masnachwyr hyny sydd yn peryglu eu bywoliaeth yn hytrach na gwer- thu eu cydwybodau. Yna cyfeiriodd at yr hyn a ddywedai y deon oedd yn rhwystro Ymneillduwyr i ddyfod i'r Eglwys, sef ei chysylltiad a'r Llywodraeth. Dychymyg oedd hyn oil, medd y Deon. Dychymyg, medd y Deou, oedd ymweliad y bwm- beiliaid a'u canlynwyr. y rhai a at- afaelant wartheg, a defaid, a cbeffylau, a mulod, a phethau eraill. Ond dych- ymyg oedd hyn oil medd y deou dysgedig. Dychymyg hefyd oedd fod y personiaid yn erbyn y bwrdd ysgol. Nid yw Esgob Llanelwy am gael uniad o fath yn y byd. Mewn man yn Meirionydd, y mae yr Ym- neillduwyr am gael un capel ac un fynwent, ond nid yw hyn yn unol A dymuniad Esgob Llanelwy. Y mae arno ef eisien cysegriad, ac nid cyflwyniad, a hyny ar draul y treth- dalwyr. Ond nid oeddynt yn myned i angbofio gwaith mawr y gorpbenol. Yr oeddynt am dda! hyd nes y bydd yr Eglwys ac Ymneillduaeth yn gweithio ochr yn ochr (uchel gymeradwyaetb). Mr Thomas Gee oedd y nesaf i anerch y cyfarfod, yr hwn a eiliai gynygiad Mr Ellis, a chafodd dderbyniad croesawgar. Wrth feddwl am gyflwr presenol Cymru adgofid ef o'r hen banill hwnw- Swn y frwydr Sy'o y wJad 'rwyf eto'n byw." Y ddwy blaid sydd fyn brwydro ydynt y bobl a'r Eglwys Sefydledig, ac ar y cwes- tiynau hyn yr oeddynt hwy wedi bod yn siarad yn y Gynhadledd. Cyn y gellid cael addysg elfenol rad neu gau y tafarnau ar y Sbboth-yr oedd y wlad yn gorfod brwydro i'r Eglwys, ac &'r Eglwys yo ei boll arfogaeth o foycotyddiaeth. Y gwir ydoedd, yr unig ffordd i enill gwir fuddianau y wlad ydoedd i ddadgyaylltu yr Eglwys, yr hon sydd ar hyn o bryd yn graig pob rhwystr. Pe y dadwaddolid yr Eglwys fe geid Mesur Tir ar haner y drafferth, a'r un modd cai y ffermwyr arian y Llywodraeth tuagat ddyfod yn berchenogion eu ffermydd eu hunain.. Daeth Cadbeo Varney, A.S, yn union- gyrchol oddi wrth etholwyr amaethyddol North Bucks. Yr oeddynt yno yo yn cyfar- fod wrth eu miloedd yn y Pavilion, ac hefyd yr oeddynt yn cyfarfod gyda lanternan yn y tywyllwch, mewn capelau bychain, ac weithiau caent fenthyg ysaoldai. Ond pa le byoag yr oeddynt yn cyfarfod, pa un. bynag ai cynuliiad bychan yn Buckingham, ai ynteu cynnlliad mawr yn Nghaernarfon yr oedd llais y bobl yr un. Yr oeddynt yn hawlio Ymreolaeth, pa un ai yn yr Iwerddon,, ai yn y Dywysogaeth ai yate yn mhob pen- tref, a rhanbarth yn y wlati, ac hefyd Ilais y dosbarth gweithiol yno ydoedd Fe reolwn. einbanair). YroeilfitiocY.areolaith wir- ioneddot i'r holl bobl yn yr araeth ardderch- og oedd wedi ei glywed, a phan ofynai i'r dyrfa i basio pleidlais o ddiolchgarwch i Syr William Harcourt,. teimlai yn aier y byddai yn dda ganddynt ei phasio. Mr Frank Edwards a eiliodd, a dywedodd fod yn dda ganddo wneyd hyn. Yr oedd ya siwr gyda geiriau yr araith bon yr elid aUan o'r cyfarfod yn gorchfygu ac i orchfygu. Yr oedd y teimlad gwleidyddol yn uchel yn Nghymru yn awr, a hyderai y byddai i"a harweinwyr roddi sylw i hyn (cymeradwy- aetb). Rhoddwyd y penderfyuiad i'r cyfarfod, a pbasiwyd yn wresog. Diolchodd Syr Wiliiam yn gynhes am y derbyniad brwdfrydig a roddwyd iddo. Dr Herber Evans a gynygiodd blieidlais o ddiolchgarwch i Mr Rendel. Iddo ef yr oeddym yn ddyledus am i Syr William Har- court ddyfod i lawr. Oad dringeb ei was. anaeth fyddai iddo Iwyddo i ddwyn y Grand Old Man" i'r Pavilion (uchel gymeradwyaeth). Efe fedr ei gael, os medr rbywun wneyd hyny. Yr oeddynt wedi J cael diwrnod ardderchog, wedi gwneyd gwaith mawr, ac y mae yn debyg y clywir am hyn oil. Mr D. Lloyd Georg", Criccieth, a eiliodd, a gwnaeth hyny yn y modd mwya calonog. Wedi cael ychydig eiriau gan y cadeirydd yn sydnabyddiaeth o'r bleidlaia, rhoddwyd banliefaii cnesawol i'r Arglwyddes Har- court a Mr Harcourt. Ar ol i'r cyfarfod derfynu, cludwyd arwr y dydd drwy rai o brif heolydd y dref, yn cael fi flaenori gan ddau seindorf, a llu mawr yn dwyn fflamdorchan.