Y Werin

BETH SYDD MEWN ENW? Ynnghyfarfod diweddaf Cyngor Dosbarth Dinesig Ystradyfodwg penderfynwyd newid e«w r awdurdod, a'i galw o hyn allan yn "Gyngor Dosbarth Dinesig y Rhordda." Cynygiwyd y penderfyniad gan Mr Thomas Griffiths, llywodraethwr Glofeydd y Cym- mer, yr hwn a ddar!l?nodd y llinellau can- lynol ar derfyn ei ara(-th:- Cyn bod nac offeiriad, nac eglwys, na sant 'Roedd enw y Ehondda yn anwyl i'w phlant; Cyn galw Dyfodwg, nac Illtyd, na Bran, J 'Koedd creigiau'r hen Kondda yn danau'r gan. ) Bu fltrw Dyfcdwg yn ymyl ei gant, A galwyd yr Ystrad ar enw'r hen sant; I Ond enw y Rbondda barablir o hyd, Ar dafod leferydd cenhedloedd y byd. I Yr oedd Pieer Ystradyfodwg yn enbyd yn ) erbyn newid yr enw, a dywedodd y gwnai ¡ ei oreu i ddirymu gwaith y Cyngor. Diolch. fodd bynag, nad enw Saesnig a roddwyd yn lie Ystradyfodwg. 0

YFUNO OTHINFYNiDI) GAN Y DDIWEDDAR MRS. OLrrER JOXES, BTRKENIIE.ID. PENNOD XXI. FFARWBL MORFUDB. (Parhad). Pe buasai Morfudd yn gydnabyddns n. theulu yr Henllys cyn cyn, diameu y buasai yr Eiddig yn eu drwgdybio, ond gwyddai na bu yno erioed, a'r esgus a wnaeth y wraig dros ddo i i Frynllyn oedd gofy:. i. oedd rhai o'i defaid wedi dod i fysa i I i Cynfrig. Ni chlywodd Morfudd air o s II am y fantell wedi hyn, a cbafodd Dafydd y pleser o'i chyfarfod yn gyson yn ystod yr haf beb i'r Eiddig gael o hyd i'w man cy- farfod. Ond un diwrnod yn ni wedd yr haf, Mar- ged, morwyn ffyddlawn Morfudd a welai Dafydd yn dod at y deildy yn lie ei meistres. Yr wyf wedi cael fy anfon gan fy meistres i'ch hysbysu na all dded allan beno, y mae yn lied wael," meddai Marged. Yn wael, Marged ? O! paid a dweyd wrthyf ei bod yn rhy wael i ddod i'm cyfar- fod," meddai Dafydd yn bryderns. Nid yw o un diben celu, syr; yr wyf yn gwybod fod fy moistres yn wael iawn," ychwanegai Marged, gan sychu ei dagrau a'i ffedog. Sylwais er's tro, a dywedais wrthi ei bod yn edrych yn deneuach, ond ni feddyl- iais ei bod cynddrwg." Y mae fy naeistres anwyl wedi decbreu gwaelu er pan y daeth i Frynllyn y tro hwn, I ac nid oedclwn ond yn disgwyl bob dydd ei gweled yn methu codi. Daliodd yn rhy- fedd, ond yr wyf yn credu mai ei serch tuag atoch cbwi oedd yn ei nerthu." Marged, a wnei di adael i mi wybod pa fodd y bydd bob dydd ? Arhcsaf yn y Bala, gan obeitbio y caf glywed ei bod yn troi ar well*. (J na chawn ei gweled, fy Morfudd fwyn I Cewch wybod bob dydd, a chewch ei gweled hefyd, gofalaf fi am hyny," atebai Marged. Ni ddywedodd wTtho ei bod yn teimlo yn sicr na wnai ei anwylyd wella. Gwyddai cyn i'r uieddyg ei hysbysu fod yr afiechyd twyllodrus wedi cymeryd gafael rhy gryf ynddi i alia meddygol ei ymlid ymaith. Gallai weila am ychydig, oud llewyrch fflira cyn diffoddi fyddai ar y goreu. Dyddiau trist i Ddafydd oedd y rhai canlynol i'w gyfarfycidiad a Marged. Clywai bob dydd o Frynllyn, ond nid oedd y newydd yn galon- ogol, "dalyn debyg" fyddai y naill ddi- M-- wrnod ar ol y llall. Ymhen yr wyth niwrnod wedi iddo glywed gyntaf am wacl. edd Morfudd daeth Marged ei hun i'r Bala i'w nol i Frynllyn. "Tyrd gyda mi yu ddioed; y mae fy meistres yn disgwyl am danat, ac y mae'r meistr wedi mynd i Landrillo," meddai. Nid yw yn waeth, Marged ? Nac ydyw, ond y mae yn dymuno dy weled, a dyma gyfle hwylus. Ond pe bai yr Eiddig yn dod y n ol yn fuan yr wyf fi yn barod iddo, ni chaiff wneyd cyxhwrf yn y byd." Aeth Dafydd gyda'r forwyn yn ol, ac ni ddywedodd air ar y ffordd, yr oedd ei galon yn rhy lawn o ofid. Pan yn ei arwain i ystafell Morfudd, sibrydodd Marged,— Parotowch eicli hun i weled cyfnewidiad ynddi." Agorodd y drws ac aeth i mewn yn ddistaw. Gorweddai Morfudd ar ei gwely, a'i llygaid yn llawn disgwyliad. "Dafydd, fy anwylyd! a ddaethost ti," meddai, gan estyn ei Haw wen fechan tuag ato, cod fi ar fy eistedd, Marged." Ond cyn i Marged alia gwneyd cododd Dafydd hi yn dyner, ac eisteddodd gerllaw iddi a'i fraich am dani i'w dal i fyny, tra y gafaelai yn ei llaw a'r Haw arall. Fy enaid y mae yn ofidus i mi dy weled mor wael, ond yr wyf yn hyderu y byddi yn troi ar wella yn fuan," meddai Dafydd wedi i Marged fynd o'r ystafell. "Ni wellbaf yr oehr yma, Dafydd," atebai hithau gan ysgwyd ei phen. Paid, Morfudd, a dryllio fy nghalon, rhaid i ti wella; nis gallaf fyw hebot Duw a wyr, pe gallaswn wella, mai hyny a wnawn. Gwyddwn ei:'s tro na byddwn fyw yn hir, ond nid oeddwn yn disgwyl y diwpdd mor fuan. C-iedaf i mi gael anwyd y noson hono y torwyd congl y fantell. Dafydd anwyl! y mae dy dristwch yn fy mhoeni; ceisia ymgynal yn y brofedigaeth, wrtb feddwl y byddaf ymbell ) gyrhaedd yr Eiddig. Cred y bydd fy ysbryd gyda thi, fel angel gwarcheidiol tra y byddi byw." Ouddiodd Dafydd ei wyneb ar ochr y gwely ac wylodd yn hidl. Ni wylodd o'r blaen er pan oedd yn blentyn, ac ni wylodd drachefn tra fu byw. Edrychai Morfadd yn dosturiol arno, a gadawodd iddo wylo, tra y tynai ei Haw yn dyner ar hyd ei ben. Bu yn hir cyn codi ei ben, a phan y gwnaeth yr oedd golwg hollol wahanol ar ei wedd, edrychai flynyddoedd yn byn. Yr wyf am orwedd i lawr yn awr, Dafydd," meddai Morfudd yn wanaidd, a rhoddodd ef ei phen ar y gobenydd. Ffar- wel, fy mhriod cu fy mardd mwyn paid a galaru, disgwyliaf am danat yr ochr draw." g A raid ymadael ? 0 fy Moifndd, y mae galaru, disgwyliaf am danat yr ochr draw." A raid ymadael ? O fy Moifndd, y mae hyn yn galed. Ni byddaf byw ar dy ol ''dim ond bod. Cleddir y rhan oreu i mi gyda thi. ac ni byddaf ond creadur heb ysbryd yn ceisio Ilusgo ei einioes i ben." Na Dafydd; cysegra dy hun yn fwy llwyr i'th feistres, yr Awen. Buost yn rhanu dy eimygedd rhyngddi hi a minnau, ond o hyn allan dyro dy sylw i gyd iddi hi." Ni bydd genyf destyn i ganu iddo wedi dy golli di, fy mun." Y mae fy nerth yn darfod, Dafydd, nis gallaf siarad ychwaneg; gwell i ti alw ar Marged. Ffarwel! ffarwel! fy anwylyd," meddai, a chanodd ei llygaid. "Ffarwel," meddai Dafydd, gan blygn i'w chusanu, "caiff yr aur a gefais gan Merlin fynd i gyd at offrymu gweddiau dros dy enaid. Ffarwel! Ymdaenodd gwen dros ei gwyneb gwelw, a gwyddai Dafydd ei bod wedi clywed ei eiriau. Galwodd ar Marged, ac wrth iddi hi dd'od i mewn aeth yntau allan. Wrth fyned trwy y neuadd gwelai Cynfrie yn sefyll yn syn wrth y tan edrychasant ar eu gilydd, ond ni ddywedodd yr un o'r ddau un gair, ac aeth Dafydd allan o Frynllyn y tro diweddaf am bytb. Y noson hono, daeth Marged i hysbysu Dafydd fod Morfudd wedi eu gadeel. Ei geiriau olllf oedd,—" Ffarwel, fy anwylyd!" Wedi marwolaeth Morfudd, aeth Dafydd i Fro Gynin i alaru ar ei hoi; a thra y bu fyw cadwodd yn ffyddlawn i'w cboffa- dwriaetb, ac ymwelai a'i bedd bob tro y deuai i'r Gogledd. DIWEDD.

Mae COCOA UADBURY nid yn unig yn ddiod maethlon ac adgyfnerthol, feallai yn fwy felly nag unrhyw ddiod arall, ond hefyd yn fwyd nerthol, mae yn hollol bur, heb alkali ynddo fel sydd yn y cocoa tramor. Anrhegwyd y Parch J. Edwards (W), Aberystwyth, a pbwrs o aur, a tea Útrn, ar ei ymadawiad i Dreorei. Yn ystod ei arosiad yn y dref cliriodd y ddyled o l,700p i 600p. Ei olynydd fydd y Parch J. Humphreys, Cilfynydd. TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZL W ATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. Poblogaidd, Peraidd a dymunol.

JACKI Y LLONGWB AR DRAMP YN LLEYN. Rhyw le rhyfedd ydi Nefyn yma, ac y maeyma bobol ryfedd hefyd-rai ohonyn nhw. Un rhyfedd iawn ydi yr hen wr John I Parry, Tynycae. 'Roedd mewn cryn ben- bleth pan welais i o heddyw, ya nghylch I rhyw lwybr drwy dir Penisa'rdref. Taeiai fod yno rhyw fath o lwybr 'rioed. Methais a deall pam yr oedd o yn gwneyd cym'int o row yn nghylch y peth, ond buan y cefais I wybod gan Dr J. E. Hughes, meddyg y plwyf. ]f'a.sWR i yn moddwlfed rhyw gam- I gymeriad wedi digwydd rhwng Evas Jones, Penisa'rdref, a rhyw ddyn diath o fi." < Millar. j Mi synais weled yr hea John Parry yn edrych mor dda, a fonta mewn cym'iat o oedran. Faint ydi o bellach, tybed ? Rhaid j i fod 0 tna'r 80ain. Maer y dre* fydda ni 'i alw fo 'stalwm. Aetbum heibio cartrefi Cabden :Thomas a'r ddau Gabden Roberts (y tad a'r mab). j Gwelais hefyd Mr Wales, y dyn sy'u j gofalu am y telegraph. Siaradai Gymraeg cystal a fioa'. Yr oeddwu yn meddwl cael sgwrs hefo fo am delegraphs yn y gwledydd I pell lie buom i, ond nid oedd dim :iw8 i mi ddechreu gwyddai fwy na fi o'r haner am danyn' nhw. Gan fod y tywydd mor braf, penderfynais ei thrampio hi i gyfeiriad I ifldeyrn. Cyn cychwyn cefais fy nhretio yn y Nanhoron Arms a brechdan a ginger beer. Chym'rwn i ddim beer. Synai O. H. Parry ataf, oherwydd fy mod yn hen longwr. Ar y ffordd i Edeyrn eyfarfyddais lluaws o ber- sona', ac yn eu plith yr oeddrrhomas Evans, mab Penrhyddsran. Edrychodd ac edrych- odd arna'i lawer gwaith. 'Roedd yn rhyw feddwl ei fod yn fy adnabod. Tai fater am hyny, yr oedd yn fy nabod yn iawn, ond 'i fod yn methu fy nghofio. Flynyddoedd yn ol gwelais Thomas Evans yn draper ac yn gofalu am warehouse ddodrefn fawr yn un o brif drefi Lloegr. 'J )oedd o fawr feddwl y pryd hyny mynd yn ocsiwuiar, ond fedra fo ddim cael gwell profiad yn ei fyw at fod yn ocsiwniar. Hen fachgen iawn oedd Tom. Rhoddodd brydia o fwyd i mi cyn byn, ac arian yn fy mhoced. Fel pob dyn call, mae Tom wedi priodi. Boneddigee o Landudoo yw hi. Yn gynar cyn amser I; cinio cyrhaeddais Edeyrn. Meddyliais am fynd i edrych am Mr Roberts, y Felin, |ond wrth ofyn a in dano i blentyn bach oedd yn nursio plentyn bach arall, clywais ei fod wedi marw. Tynodd hyu fy nghalon ohonof bron. Edrychai Mr Wm. Williams, Ty'nllan, mor wridgoch ag erioed bron. Dyma Ship, hen daf*rn y magwyd y Parch S. T. Jones (Alawn) ynddo. Yn y Rhyl y mae Alawn yrwan. Barddonai lawer iawn pan yn ifanc, a phan yr oedd pobpeth pwysig o'i flaen o. Yr oedd yn dda iawn genyf glywed mai o oedd yr ail ar y gadair I yn Llandudno. John, ei frawd, sydd yma yn cadw yr hen dy. Mae John yn fardd hefyd, ond nid ydi o yn canu y dyddiau byn. Nid oes yma ond lie Griffith Hughes, y pregethwr. Byddwn i yn gweld G. Hughes a Robert Joneq, Llanllyfni, yn debyg iawn i'w gilydd. Dywedect eu medd- yliau yn blaen, gan ddigio rhai gweiniaid eu meddyliau. Da oedd gin i glywad fod mab i {Griffith Hughes yn olynydd haeddianol iddo. Hogyn yn Ysgol Bottwnog oedd John pan y gwel- ais i o ddweutha. 'Stalwm yr oedd daa o hogia Llaenbir yn gadbeniaid ar Miss eck" ac "Elizabeth Beck." Mae Hugh wedi rhoi y gora i'r m6r ac wedi troi yn shipbroker a shipowner mawr yn Quay Side, Newcastle. Mae gyno fo lawer o stemars mawr. Buom yn hwylio hefo fo ac hefo rai o'r stemars hefyd. Mi ddarfu o golli mab addawol iawn yn nghanol ei ragolygon campns. John Owen, Pen Lon, Pwllheli, oedd eadben un o'r stemars y bu mi hefo hi. Mae John Owen yn byw yn Nghaerdydd yrwan. Brawd iddo f j oedd Robert Owen, printer, Pwllheli. Bachgen clon iawn toedd Robert Owen. Yn wir i, dyma Morgans y parson, mor hamddenol ag erioed. 'Roeddwn i hefo Ii llwyth o gerig calch yn Mhwllheli pan yr oedd Morgans yn giwrad yno, a phan yr oedd yn dechreu caru Miss Roberts, Pen- sarn, yr hon a briododd. Byddai brawd i Morgans yn ymweled ag ef—parson tew mawr, un braich, a phregethwr iawn. Clywais ei fod wedi marw, gan adael Ilawer o arian ar ei oh Yn myssr y rhai o'm hen, hen gydnabod y I gwelais Mr Griffith Owen, Plts-yn-mhen- Ileeb, a Mr Evan Thomas Griffith, yr Allt Ddu (dyna fel y galwn i fo). Sgwrsiais ychydig a hwynt. Holai Mr Owen yn nghylch busnes y mor, a dywedais inau sut yr oedd. Brawd i'r Parch Thomas Owen, Porthmadog, ydi Mr Griffith Owen. Pan oedd mab i Mr E. T. Griffith yn byw hefo fo, flynyddoedd lawer yn ol, adwaenwn ef I yn iawn. Thomas Evan Griffith y byddan ni 'n 'i alw fo. Hen foy bach garw oedd o y pryd hyny. Byddai yn gwneyd penillion dirwestol lawer, yn cyhoeddi llyfra' o'i waith ei hun, neu gasgliad o waith pobl er- ill, &c. Fresh waterman iawn oedd o. Ei gan yn barhaus fyddai Dwr, dwr, dwr, 'Does dim yn debyg i'r dwr. Meddyliais am gael gair o'i hanes o. Methais a chael cyfleusdra i holi ei dad, Mr E. T. Griffith; 'roedd mewn brys mawr. Pa fodd bynag, yn fy lletyjgyda'r nos cefais lawer o hanes Thomas Evan Griffith. Dy- wedwyd wrtha' 'i ei fod yn para i fod yn ddyn bach neis o hyd. Nid rhyw lawer y mae < ya ei waeyd hefo llenyddiaeth dirwest y dyddia' yma, ond fcydd pob amser yn cym'ryd y blaen hefo pob synaudiad dir- westol. Y Connty Council a chystadleuon eisteddfodol ydi 'i betha fo yrwan. Map o yn fardd yn ol braint a defawd beirdd Ynys Prydain. Ac ond i chi watsiad cewch weld y bydd o yn cipio cadair eisteddfod fawr yn fuan. Mae o yn 'i hymyi hi o hyd. Nid oes dimsymudiad obwysyn cymerydlle ynLleyn na fydd o ar y blaen. Er ei fod yn ddyn ieuanc, mae'r bobl tua Chaemarfon wedi ei wneyd yn henadur y County Council. Bu yn is-lywydd y Gymdeitbas Amaethyddol, a llanwa luaws o fan swyddi defnyddiol eraill. Mae yn annibynol yn ei auigylchiada': peth braf iawn. Y peth cyntaf wneiff eich gel- ynion ydi ymosod ar eich moddion cyoal- iaethol, os y medrant. Eich lladd y ffordd hono yw eu hamoan. Gwelais hyn yn mysg pobol y byd a phobl yn galw eu hunain yn grefyddol; dim gwahaniaeth o g bl. Mae Mr Griffith o afael y boblach wenwynllyd, dinystriol hyn, a thrwy hyny gall fynd rhagddo i wneyd daioni. Galltberen yw enw ei gartref, a Beren yw ei ffugenw. Boreu dranoeth, aethum i Bwllheli yn ngherbyd Mr John Jones. Wrth fynd drwy Bodfean, gofynais pwy oedd yn barson yno yrwan ? Dy wedwyd wrtha i mai Mr Richard Jones, hen barson Llanfrotben. Pan son- iwyd am Lan fro then, mi gofiais am Mr Jones. 'Roedd 'n llong ni yu Silloth un tro. Dyma lythyr at un o'r criw oddiwrth gefn- der iddo o Lanfrathan, yn dweyd fod row fawr wedi cym'ryd lie yno yn nghylch bedd brodor o'r lie. Gwnawd y bedd i ddechreu, ond gorchymynodd y parson iddo gael ei gau, ae fod llidiart y fynwent i gael ei chloi. Baruai efe nad oedd gan y bobol ddim hawl i wneyd y peth ddaru nhw. Torodd y bobl drwadd, gvnaethant fedd, a chladdasant y dyn marw. Y canlyniad fu, i'r parson roddi summons i'r troseddwyr am dresmesH ar ei eiddo fa. JRhoddwyd y ddedfryd o ochr y parson. Darfu Lloyd George apelio yn erbyn y ddedfryd, a dyrnchwelwyd y byrdd- au. Collodd y parson, ac enillodd y bobl. Pan glywodd rhyw fachgen am y dymchwel- iad, rhedodd o Borthmadog i I anfrothen, yn llewys ei grys, er mwyn brysio i ddweyd y newydd yno. Mecoh i'r diweddar Mr Edwards, deon gwladol, Llanystumdwy, ydyw Mrs Jones. Y mae yr Eglwys wedi ei haltro yn ar- dderchog iawn, trwy haelinni Mr Wynn, Glynllifon Rhaid fod miloedd o bunan wedi cael en gwario ami. 'Rydwy'n adnabod Mr Wynn yn dda. Pan 'roedd Tywysog 0 Cymru yn Eisteddfod Caernarfon, yn 1894, 'roeddwn yn un o'r dwylaw ar fwrdd ager- long a gymerodd ran yn y grand procession drwy y Fenai, pan elai Tywysog Cymru a'i Dywysoges, a mawri#n ereill, yn mhleser agerlong Mr Wynn drwodd o'r Eisteddfod i Bangor. Mae gin i stori dda am hyny. Dywedaf hi y tro Delaf.

MR GLADSTONE AR ALLUOEDD CERDDOttOL r CYMHY. I Wrth siaradar achlysur y feie flynyddol yn j Mhenarlag, dydd Mercher diweddaf, dy- wedodd Mr Gladstone c. Fonaddigesau a boneddigion,—Y mae pleserau bywyd yn amrywiol; ac y mae amrywiaeth yn y pleser a brofwn heddy w o'i gymharu ag eiddo ddoe, oherwydd wrth gyflwyno y gwobrwyon beddyw, nid ydym yn trafaelio yn mhell iawn oddicartref. Y mae y seindyrf llwyddianus oil yn byw o fewn pellder cymedrol i ni; ac i raddau mawr, y maent yn dyfod, ni raid i mi ddyweyd, o Ogledd Cymru (cyme^adwy- aeth). Wel, foneidigesau a boneddigion, y mae y eysylltiad rhwog Cymru a cherdd- oriaeth yn gysylltiad agos iawn. Yn fy marn ostyngedig i-gob.ithiaf na ddigia y rhai sydd yn dyfod o tu hwnt i'r terfyn— (chwerthin) yn fy marn ostyngedig i nid oes bobl mwy cerddorol,pc.bl gyda galtu naturiol mwy at gerddoriaetb, i'w cael yn y byd na'r Cymry (cymeradwyaeth) Y mae clywed lluaws o'r Cymry yn drêt ag y i^'iighorwn i y rhai na phrofasant hi i gyme ya y --t!E us dra cyntaf agint i'w fwynbau. Yii e capeli, a'u cyfarfodydd crefydlol, y mae o gwmpas eu canu rhyw angerddoldeb ac urddas, ac hyd yn nod fawreddanghyffredin. Heddyw, pa fodd bynag, yr ydym yn yin wneyd a cherddoriaeth offerynol; ac nis gallaf, foneddigesau a boneddigion, ddy- muno dim gwell i gerddoriaeth offerynol Cymru na'i bl)d yn cyrhaedd mor uchel ag y cyrhaeddodd ei cherddoriaeth leisiol er's amser maith yn ol. Yr wyf fi yn meddwl y rhaid fod y gystadleuaeth heddyw wedi rhoddi boddhad mawr i'r rhai a fu yn gwra.u_in.w ar y seindyrf oil; a gob- eithiaF, id lynt wneyd o r gorphenoTjjya dda, y v. t y dyfodol, os yn bos- ibl, yn w fyth (clywah, clywch). Fe anturiais • ^dddoe fod fy oes hir, yn mhlith pciii.au ereill a roddodd i mi, wedi rboddi i mi brofiad o'r fath fwyaf nodedig o gynydd gallu a theioalad cerddoxol drwy y wlad hon oherwydrl hanner can' mlynedi yn ol-wel, fe allaf ddweyd deng mlynedd a thriugiin yn ol,oblegid cyrhaeida fy nghof yn ol hyd hyny, ie, a chryn lawer yn mbell- ach hefyd (chwerthin a chymerarlwyaeth)- yr oedd teimlad cerddorol yn beth rhyfeddol i'r eithaf. Ni chredid yn Lloegr fod y ddawn gerddorol yn ddawn a roddasai Duw Hollalluog, a siarad yn gyffredinol, i'r oil o ddynoliaeth. Yn awr, dyna fel y mae hi. Ychydig iawn o bobl svdd yn hollol am ddifad o allu a theimlad cerddorol. Os ydynt hebddo, oherwydd na ddiwylliwyd erioed mohono ynddynt y mae hyny. Yr wyf yn cofio, p-.n oeddwn i yn ieuanc, yr arferwn ddadlen a phobl yn nghylch hyny. "Ffwlbri bollol (meddent) yw son am gerddoriaeth fel dawn i ddynoliaeth yn gyffredinol. Ni roddwyd mo'r gallu cerdd- orol ond yma ac acw, i un dyn yma ac un ddynes acw, ac felly yn mlaeu ac y mae yn ddawn ryfeddol o brin. Minau a i.dy- wedwn, Yr wyf yn gwalu hyny." Dy- wedwn, "Os gafaelir am dani, ac os dygir hi allan yn briodol, y mae yn ddawn gyffredinol mewa gwledydd gwareiddiedig, ie, ac hyd yn oed mewn gwledydd barbar- aidd." Ac yn sicr ddigon, y mae yn ddawn a dreiddia drwy bobl y wlad hon, cyn belled ag y mae rhan natur yn myned. Ond arferai pbl ddyweyd wrthyf fi, Wel, ond ni fedraf fl ddim canu; a dywedwninau, "Yn awr, tybiweh an yr adeg yr oeddych yn faban; a phan dyfasoch o fod yn faban, fod I eic mamaeth bob amser yn dal i'ch cario yn ei breichiaii, a ydych yn meddwl y buasech yn alluog i gerdded? (chwerthin). Wel, fe ddysgasoch gerdded drwy ymarferiad, a rhaid i chwi ddysgu canu drwy ymarfer canu (clywch, clywch). Gorwedda cerddoriaeth offerynol y tu hwnt i ganu, ac ynglyR a hyny y mae y cynydd a wnaed yn rhyfeddol. Yr oedd yn brin i'r eithaf pan oeddwh i yn ieuangc, y mae yn awr wedi dyfod yn gyffredin i'r eithaf. Gwna pob cyfarfod o r fath hwn rywbeth i'w uyrwyddo a dymunaf gymeryd y cyf- leusdra hwn i ddadgan ein diolchgarwch i'r seindyrf a ddaethant yma, a'n teimlad yn nghylch yr ysbryd cyhoeddus a ddangosas- ant wrth ddyfod yma i gystadlu ar yr achlysur hwn. Fe'n calonogir, mi obeithiaf, gan y cynydd a wnaed eisioes i ymgyrhaedd at gynydd mwy eto yn y dyfodol. Fejgant fod y gwaith hwn y maent yn rhoddi rhan o'u hamser i'w ddilyn yu waith gwareiddiol yn gystal a hyfryd; a gobeithiaf y daw y dydd pryd y bydd Cymru, a'r oil o'r ynys fawr hon, yr oil o'r gwledydd hyn, yn mhlith y cenedloedd cerddorol blaenaf yn y byd (cymeradwyaeth uehel). Yr oedd y cystadleuaethau ddydd Mer- cher yn gyfyngedig i seindyrf o Ogledd Cymru a siroedd y gororau. Beirniadid gan Mri J. O. Shepherd a J.IW. Beeswlck. Dy- farnwyd y wobr flaenaf i Seindorf Gwrec- sam, yr ail i Saindorf Bwcle, y drydedd i Seindorf Oak Alun,a'r bedwaredd i Seindorf Sunlight Soap Works. Yr oedd yno oddeutu detig mil o bobl yn bresenol; a chafodd Mr a Mrs Gladstone dderbyniad ardderchog gan y dorf. Ar gais Mr Gladstone, canodd y dorf Ymdaith Gwyr Harlech" gyda hwyl fawr. ELai yr elw at glirio y ddyled a arweddai ar yr Hawarden Institute a deallwn fod mwy na digon i dalu y ddyled o bedwar xant o bunnau (400p) wedi eu derbyn y faiwrnod cyntaf o'r fete (ddydd Mawrth). Er mad oedd y tywydd lawn :mor ffafriol ddydd Mrcher, derbyniwyd llawer mwy na'r disgwyliad.

OWYLIAU'R RAY. I lan y mor yr awn ar hyn- I gwmni'r gwynt a'r tonau, Ac yno yn ei ddyfroedd glan Y dyddan nofiwn ninau." Ymwelir a glauau y mor ac a'r ffynonau a manau eraill gan filoedd o'n cenedl yn ystod misoedd yr haf. Mae llawer yn mynd i geisio pleser ac adloniant yn unig yn ystod eu gwyhau, ond mae y mwyafrif mawr yn ceisio adfywiad ysbryd ac adferiad nerth ac ie jhyd, y rhai sydd wedi eu hamaru gan lafur, gofalon, a phryder, yn cael eu hachosi gan helbulon bywyd, neu gan ystormydd a blinderan y tymhorau blaenorol. Nid oes amheuaeth nad un o'r moddion goreu i gyrhaedd eu hamcan i sicrhau ad- ieriad iechyd a nerth yw newid awyr a Tlewid golygfeydd a chwmpeini, ymdrochi yn y nier ac yfed dyfroedd meddygol y ffynonau, gan fod yr oil o'r pethau hyn yn eff.;ithio yn llesol ar y cyfansoddiad. Ond mewn trefn i sicrhau y daioni a'r lies mwyaf oddiwrth y cyfnewidiad, dylai yr ymwelwyr a'r glanau, ac a'r ffynonau wneyd defn- ydd o feddyglyn adgryfhaol ac effeith- iol, fel Quinine Bitters Gwilym Evans—y meddyglyn enwocaf a mwyaf e'.Ieithiol sydd yn adnabyddus, er cydweithio a newid awyr i gydorthwyo natar i ymrydd- hau oddiwrth nychdod, ac i nertbu y cylla, cryfhau y gewynau, a bwrw allan bob am- huredd o'r cyfansoddiad. Dyblir y lies a geir o'r gwyliau os gwneir defnydd priodol I o'r Quinine Bitters pan yn newid awyr. Gwerthir gan fferyllwyr yn mhob man mewn poteli 2e 9c a 43 fin TT un, neu yn anfonir ef drwy post am y prisian hyn yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion :—Quinine Bitters Manufacturing Co., Limited :I,Ianelly, South .1 mm AI L.

FFOLINEB MAWR. I Mae dyoddef poen yn amyneddgar yn ar- I wydd sicr a di^mwad o feddwl mawr ond er hyny, gwna pob dyn synwyrol ymgais i gael ymwared o'i boen, neu ei leddfu, os yn ddichonadwy, ac y mae parhau i ddyoddef poen pan y gellir yn hawdd ei symud trwy foddion syml ac effeithiol o fewn cyrhaedd i'r dyoddefydd yn arwydd sicr o ffolineb mawr. Dyn ffol i'r eithaf hefyd y cyfrifir yr hwn sydd yn parhau i esgeuluso yr iechyd a'r moddion i'w gadw a'i adfer pan mewn perygl o'i golli. Gwna dynion lawer 0 ymdrech i'w adenill pan wedi ei erolli.ond ceir I Ilawer o ddynion, a -gyfrifir yn eu pwyll, yn hollol esgeulus a diofal am dano, er yn cael eu rhybuddio ac yn gwybod ei fod mewn perygl. Mae y personau hyn yn wir wrth- rychau tosturi yn ogystal a cherydd ober- wydd eu ffolineb yn dibrisio ac esgeuluso trysor mor werthfawr. Nid yw colli cysgu, diffyg archwaeth at fwyd, diffyg treul- iad, ac anhwylderau eraill a esgeulusir yn ami ond rhybuddion ac arwydd- ion fod afiechyd yn dirywio, ac afiechyd yn cymeryd meddiant o'r cyfan- soddiad. Ynfydrwydd ydyw bod yn ddi- ystyr o r rhybuddion hyn, He y mae natur yn sicr o ddwyn cosbedigaeth am hyny. Meddyginiaeth syml ac effeithiol at bob anhwyldeb sydd yn tarddu o anrhefn yn y cylla, y meddyglyn rhagorol Quinine Bit- ters Gwilym Evans, gan ei fod bob amser yn llwÂddo i wella a chryfhau y cylla, a phuro y gwaed. Mae Bitters Gwilym Evans y fath o ran ei natur fel y gall y gwauaf ei gyfaua jddiad ai gymeryd heb dderbyn dim niw'.d. Gall y plentyn neu y ddynes wanaidd ei ddefnyddio mor hyderus a diofn a'r dyn crytaf. Gocheler pob efelyehiad o hono, a gofaler fod enw Gwilym Evans ar y label, y stamp, a'r botel. Gwerthir mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un, gan bob fferyllydd. neu gellir eu cael yn ddiogel trwy y post am y prisiau hyn yu uniongyrchol oddiwrth y perdwnogion- Quinine Bitters Manufacturing CTO., Ltd. Tjlan<>lly, onth WBIP- TE PERAIDI-) MAZAWATTEE.

I UYN NAD YDOEDD TN HY- GOELUS. Nid wyf yn hygoelus wrth natur, meddai gohffbydd,—nid oes yr un gohebydd felly— ond awdurdodwyd fi gan olygydd y Stock- port Advertiser i wneyd ymchwiliad i ryw ddigwyddiad rhyfeddol. Nid oeddwn ond yn unig i gyhoeddi y gwir. Nid ydyw profiad rhyfeddol Mrs Parkinson ond ffeith- iau syml. Cyfeiriwyd fi i 31, Cbapfield street, Union street, Manchester. Yr wyf yn rhoddi cyfeiriad llawn Mrs Parkinson, fel na byddo dim amheaaeth yn nghylcb fy adroddiad. Dangoswyd ti i ystafell eistedd drefaus, lie yr oedd Mr a Mrs (Parkinson. Yr Geddynt ill dau yn awyddus i gael ymddiddin. I Yn nghylch eich profitd diweddar, Mrs 1 Parkinson, p-t fo id y dechreuodd ? Gofyn- ais. "Yr wythnos gyntaf yn y flwyddyn newydd cefais fy uharo a'r pirlys, "ergyd drom ydoedd, drwy i tv ochr ddehau fyned yn berffaith ddifuid." Ie." meddai Mr "rkinson, "yr oedd ei j a-a. ^ehau mor ddiymadferth fel y byddai | Jaid iddi ei cho li gyda'i llaw chwith pan fyddai eisien." Pan fyddwn eisieu myned o gwmpas." ychwanegai Mrs Parkinson, byddwn yu hongian, ac nis gallwn fyned ar draws yr ystateii heb afael 'yn y dodrefn. Dywedai y meddyg wrth fy mhriod am gadw golwg parhitus irnaf, gan fod y parlys wedi effeithio ar fy ymenydd." Ond gellwch fyued o gwmpas ym iawn yn bresenol ? gofyuais. Yn ardderchog, cystal ag erioed." Yn awr dywedwch wrthyf p-i fodd y daeth y cyfnewidiad rhyfeddol yma o gwmpas ? Ar ol bod fel hyn am hir amser, yn ddi- ymadferth a difudd, a dim yn gwneyd lies i mi, daeth fy chwaer i erirych am danaf, a dywedodd ei bod wedi darllen yn y newydd- iaduron am adferiad-tu rhyfeddol wedi eu heffoithio gan Dr Williams' Pink Pills for Pale People. Cynghorodd fi i'w treio, ac felly gwnaethum. Teimlais yn llawer gwell ar ol y blychiad cyntaf, a phenderfynais barhau, ac erbyn i mi gymerud pump o fiycliau, yr oeddwn wedi fy llwyr adferu." Dyma y ffeithiau yn blaen a syml fel y rhoddwyd hwynt gan Mrs Parkinson, a chadarnhawyd hwyut gan ei gwr, yr hwn oedd yn awyddus i ddyweyd y fath feddyg- iniaeth ardderchog oedd Dr Williams' Pink Pills yn yr achos hwn, ac y maent yr un mor effeithiol mewn llawer o achosion eraill, megis y parlys, locomotor ataxy, sciatica, curiadau v galon, isel ysbryd, darfodedig- aeth, ac afiechydon yn tarddu rddiar waed anmhur, megys anemia, gwynebpryd llwyd a gwelw, gwendidau, diffyg archwaeth, byr anadl, poen yn y cefn, cur yn y pen, a phob math o wendidau ar y rhyw fenywaidd. Gwerthir y pelenau hyn gan bob ffer- yllydd a chan y Dr Williams's Medicine Company, 46, Hotborn Viaduct, Holborn, London, E.O., am 2s 9c y blwch, neu chwe' blwch am 13s 9c. Nid ydynt yn bur os na bydd enw llawn Dr Williams's Pink Pills for Pale People arnynt. Nid pelenau Dr Wil- liams ydyw y rhai a werthir yn rhyddion. Na chymerwch hwynt.

CORN 1: ULYN. (CORN Y CHWAREL.) Eisteddai gwraig y gweithiwr Un hwyrddydd ger y tan, A chanai felus alaw I loni plentyn glan Cyn hir dywedodd wtho, Fy anwyl angel gwyn, Daw tada adre'n union, Fe ganodd Corn y Glyn." Yn nghanol ei llawenydd Cusanai'r plentyn tiws,— Ond clywai law grynedig Yn curo ar y drws Yn lie ei phriod hawddgar, D leth ati newydd syn,— Mae siomiant a dyddanwch Yn sain hen Gorn y Glyn." Y plentyn bach diniwed A wenai megis cynt, Pan chwalwyd disgwyliadatr Ei fam i'r pedwar gwynt; Ysbeiliodd angeu einioes Ei phriod yn y graig, Mae'r plentyn yn amddifad A hithau'n weddw wraig. Ymgasglodd ar yr aelwyd Gymylau fwy na mwy, Darfyddodd gwrid ei gruddiau, Mae'i chalon bron yn ddwy; Mae'r Corn o hyd yn canu Fel arfer yn y Glyn, Ond ni ddaeth ef fel arfer Yn ol i'w fwthyn gwyn.

TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE. O'r dosbarth uchaf o De Ceylon. NID OES DIM YX WEiL LT4'I GOliEU. j DARLLEtfWCH BOB GAIR OR HY.SBYSIAD HWN. I HUGHES'S Trade Mark" I I i ;-i- I b 4rbob b w -"I 4 I I t Mae yn debyg yr erys y dirgelweh sydd o amgylch dadblygiad bod sydd yn n.eddu bywyd ac anadl, ynghyda'r holl amryw- iol gyneddfau sydd yr gwneyd i fyny fodolaatl ddynol, yu ddirgelwcl parhaol. Ond nid oe UnrhVW ddire-elwoli n ov.1- ynghylch yr egwydd«r hanfodol hon-3 rhaid cadw purdeb a chyfoeth y gwaed, os ydym am fwynhau Bywyd yn ei ystad uchaf a pherffeitbiaf. HUGHES'S BLOOD PILLS yw y pur wyr ar y cyfansoddiad a wnant dreuliad ymborth iachas yn hawdd, a gliridnt r y corff oddiwrth bob anmhuredd sydd yn arwain i dyfiant afiach, ac yn cynyrchu gwaed teneu a dyirUyd. Rhydd y pelenau hyn lawn chwareu teg i'r bywyd alr yni gwreiddiol sydd yn y corph dynol, a thrwy T I hyny cynorthwyant ffrwythloni ac i nerthu hanfod bywyd. Obtegid y gwaed yw yr einioes. Mor fynych y clywir aelodau o deulu yu cwyno gan iselder f diiTyg yni a dyddordel yn y cyflawniad o'u dyl edswyddau, yn arbenij clywir hyn ymhlith 3 rhyw fenvwaidd mewn teulu. Y mae .1fIØ HUGHES'S BLOOD PILLS yn uniongyrchol yn eu heffaith, a GORFODANT wellhad grad lol i sefyllf i iich a phriodol. Nid yw y pelenau hyn byth yn methu mewn achosion o SICK HSADACIIS, BILIOUS AT- TACKS, WIS'D, KIDNEY TROUBLES, CONSTI- PATION PILES, BOILS, ECZEMA., NERVOUS PROS ATION, DYSPEPSIA. & '^GLANCHOLT FOREBODINGS. A ydyw eich U J 1 yn felyn, i I .I- I a cb i rnid yn bwl ? oes bias anymun. ar eicb genau, LUU duedd igyfogi? A vdyw eich cof weai t 1 anmhai-ti, neu eic ymenydd wedial or weithio ? j ydych yn teiml yn swrth ? Y ma, yr holl bethauhyn yn arwyddion mor sicr a rhybuddion o'r ystorm ar y gwres fesurydd. fod yn bryd rhag- falu rhag ymosodiadau afiechyd, ac y dylai purdeb y gwaed gael ei sicrhau yn gyntaf, a'i gadw yn ofalus wedi hyny. HDGrHES'S BLOOD PILLS .1 (I c -4 I e- I I yw y feddyginiaeth deuluaidd oreu, ao yn ystod ymosod- iadau diweddar o'r Influenza, profwyd eu bod yr amddiffyn- iad goreu rhag dac blygiad yr afiechy hwn. Mewn achosion t beiTitian y maent y sicrhau v dvoeelwci. goreu, trwy gadw y Gwaed a'r holl gorff yn y tymheredd a'r nerth priodol. At y cryd- cymalau a holl anhwylderau yr Aiu y maent yn fwy effeithiol nag unrhyw belenau eraill, beth bynag fo'u maint a'u lliw. Parotoirgan JACOB HUGHES, Manufacturing Chemist, ==' a gwerthir hwy gau yr holl Fferyllwyr s Gwerthwyr Patent Medicines am Is lie, 2s 9c, 43 6j, neu ag oner eu gwerth mewn stimps i'r gorucbwfylwyr arbenig, Messrs Newbery & Son, 1 & 3, King Edward Street, London. YN DDIAU y PERifIJME "MWYAP" ARDDROHOG YW j I y or 0 EWR UMWC. fr 1 ort 6 r 'tt r 'tt L 1'. L 1 Lt S. ..j .1 I 11 .M. Lm-mi CRAB-APPLE BLOSSOM: REGISTERED. (H i it B A 3B UL 0 L) Dyma'r Perfume mwyai swrnol a da, ac nwnn ychydig fia> 39dd mae wedi cymeryd lie un arall fa ystafelloead boneddigesan raiimon Llundain, Paris, a New York." TJIB ABGOWATJT. Pris 2s 6", 48 6c, a 68 y botel. fworthir yn mhob man. Gwnstt ef yn unig gan y JROWN PERFUMERY 00. 77, New Bond-st., London. D uig wneuthryrw Crorywn Lavender Salts YN YR HAF CYMERWCH VI -A,& A,& A A A- A -A A -A-A, M malmm 41 oil They are unequalled for cooling 4 k and p'irifing the blood and for- 4 tifying the system against dis- ease. dtttt fwrtwwwwf VVSJ PRAWF. ————— 61, Burdett Road, Mile End Ebrill 25, 1896. Bum yn India am y 5 mlynedd diweddaf a defnyddiais Friz er's Tablets. Y m'n hyf- rydwch genyf diwayd y cinfyddais hwynt y feddyginiaeth oreu atburoy g-raed. W. H. COATES. 12, Tavistock Road, Plymouth. Yr wyf wedi cael Frazer's Tablets yn fed-d yginiaeth anmhrisiadwy at g tclw'r cyfansoddia mewn cyfl wr iachusol yn ystod misoedd yr haf. Yr oedd rhyw gyfeillim i mi oedd yn cychwyn ar dai-th ar olwynion yri Iweyd fod rhaid ild, yut gael blychaid o'ch Tablets i fyaed gyd hwynt. M. STANBUEY COFGOLOKNACT COFGOLOFNAU STOC FAWR. Cyn pryuu CDf-olofti, bydded i chwi alw gyda H U G It JONES, MARBLK VVOKKS CAEBVARFON. Argraffwvd a chyhoeddwyd gan Gwmni'r Wasg Gwaedlaethol Gymreig, Cyf,, yn eu swyddfa, Balaclava ro%d, (Jaernarfon. A