Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
- JACK Y LLOiNGWK
JACK Y LLOiNGWK Eto rhaid i mi gyfadda a deyd fod mwy o lwythi neu o crdors yn cael 'u cynyg i mi nag a fedra'i storio yn "Y Werin" ar un- waith. Mae'r trad wedi cynyddu yn ofnat- san iawn. Wrth fy ngweiad i mor brysur mae rhai pobl yn methu a gwbod sut na faswn i yn gneyd fy ffortiwn. Pobol llygad y geiniog fydda'i yn galw y sort hyny. Gneyd pres ydi bob peth genyn nhw, ac nid bod o wasanaeth a mwytihad a daioni i'r byd. Deydir hefyd gan yr un giang fod yn rhaid fy mod i yn cael He da,—hyny ydi, yn cael gryb extra o dda. Welsoch i 'rioed gan lleied o fwyd a diod neiff fy nhro i. 'Does arna'i ddim isio pobol stecio llawar e: fy mwyn i. Nid dwad i'r byd yma i fyta a marw ddarumi: y dosbarth y nesaf atom ni o anifeiliaid dybir fydd yn gneyd peth felly. Ymborth syml fydd gen i, er na fydda'i ddim, fel Catherine Jones, Llan- bedrog, yn sticio i'r un bara ac i'r un men- yn Ni fyn Catherine Jones ond menyn Hen Dy a bara John Lewis. Petasach'i yn taenu y bara pan wedi 'i dori ag ymenyn o aur (maddeuwch y gymysgta) tasa ni ddim yn 'i fwyta os na fasa fo yn fara John Lewis; a fasa hi ddim yn bwyta Imenyn nob ond mi yr Hen Dy petasai hi TO g°rf^ heb yr un. Rhaid i mi fyta bara calad weithia, a bara meddal dro arall; menyn pot weithiau a 'menyn ffres dro arall. MORFA NEFYN. Fedrwn i ddim cael lie i gael tamaid o fwyd yma yr wsnos ddweutha, gym'int o bobol ddiath oedd yma. Clywais ddau fon- eddwr pwysig iawn yn cael sport fawr am .ben y ffaith nad oedd eu henwa' nhw ddim yn Est y Esltors. "Os ydvch chwi yn wr mawr yn Bethesda, ac yn ddyn pwyslg yu y cymydogaethau yno, ac os ydwyf nnau yn un o brii ddynion Birmingham, er y cwbwl oil nid ydym yn ddigon pwysig i'n henwau ni fod i lawr yn list fisitors y lie hu-n," medda un gwr boneddig yr wsnos ddweutha. Chwara teg i list y fisitors. Nid ar y list yr oedd y bai, ond ar y sawl a esgeulusodd anfon enwau y ddau foneddwr parchus i miawn. Mae fy hen gyfaill E. Thomas yn dal i ganu o hyd, ac yn rhoddi plesar i'r fisitors trwy ganu iddyn nhw. Mae yma Saesneg ofnadwy y dyddia hyn. Mae rhai personau mewn penbleth sut a pha beth i siarad. Deydir am fachgen o brentis ei fod o bron a dyrysu rhwng y ddwy iaith. Gofynwyd i mi a wyddwn i ddim am rhyw fachgan smart hefo beiseicl faisa'n myn'd yn gwmni i rhyw ferch ifand. Llawenhau rydw'i wrth welad y tshap ifanc hwnw o Llithfaen wedi cael golwg ar 'i gamsyniad, a'i fod yn myn'd a'i ben i ben yr Eifl i ga&il gwynt, yn lie boddro hefo merched dibrofiad tuag yma. NEr iN. Dylaswn fod wedi gwneyd sylw am farw- olaeth fy hen gyfaill hoff a ffyddlawn, John Elias. Nid oedd gen i well cyfaill nag ef Y tro dweutha bron y gwelais i o derbyniais wahoddiad gynd fo i fyn'd i aros hefo fo am ychydig yn y man. Ond dadfeiliodd yr hen gorph yn sydyn, a'r bedd ddilynodd. Teith- iaist lawar rhwng Nefyn a Phwlllieli. Daethost i'r daith olaf, ac yn awr gorphwysi oddiwrth dy holl oil deithiau. Buost ffydd- lawn i'th brorFes a'th alwedigaeth hyd dy fedd,—hyd ddyddia methiantwch a llesgedd. Pan y mae llysiau a blodeu y ddaear yn myn'd yn hen, y maent toe yn meirw yn niwedd tymhor eu bywyd, mewn gobaith adgyfodiad y tymhor newydd y flwyddyn ddyfodol. Felly am John Elias: aeth yn hen yn niwedd ei dymhor. Bu farw. Daw tymhor arall yn y man, a chwyd John Elias ar ei newydd wedd, ac ynddo elfenau tra- gwyddol ieuengrwydd. Cwsg, fy hen gyf- aill, cwsg! Dwn i idim pa sawl foyads fach raid i mi fyn'd cyn myned y foyads fawr. Derfydd fy holl foyadsus a fy holl drampio ai ina yn y man, a gallaf ddeyd, fy nghyfaill, fy mod yn barotach i fvn'd v foyads fawr nag y buom i 'riced. 'Does dim byd gweil i ddyn ar y ddaear hon na gneyd pob peth yn ngoleuni cariad at Iesu Grist a Dydd y Fern. EDEYRN. Helo, dyma un o frid y mor, mi wn ar 'i gyt o. Ail fedra'i ddeya pwy sy'n ilongwr pctaswn mewn milltir iddo fo. Mae yn tiawdd deyd oddiwrth 'i rig o. Mae gan y chwarelwr hoffder at ddillad crand, digon o liwia, ac o'r ffasiwn ddiweddaraf yn mysg y byd chwarelyddcl, ac y mae ganddo ei ddull ei hun o gerddad. Perthyna i longwr ei nodweddion hefyd, fel y deydais i o'r blaen. Llongwr ydi'r brawd yma sy'n 'i sgwario hi at yma. "'Smac 0 Hoi! 0 Hoi!" ebrai rhywun. "Lle'r ych'i yn rhwym?" Startiais y foment y clywaia I waeddi fel hyn. 'Rc,edd o mor debyg i'r dull y bydd llongwrs yn gwaeddi ar 'u gilydd ar y mor. Wel, dyma'r brawd along seid i mi, ac wedi tipyn o glirio'r dec a rhwbath felly, dyma fi yn cosi fy nghopa a cheisio cofio pwy oedd y bycq. Dyma Morgans, y person, yn pasio gan sychu chwys mawr, trwy fod y tywydd mor ddifrifol o boeth. 0 flipyn i fwy dyma fi yn cofio'r boy oedd along seid a mi. Cad- ben. Hughes, Ty Capal, Edeym, oedd o, a'i wynab o fel afal wedi cochi yn brydfarth yn yr haul. Rhai iawn ydi hen salt jinks am gael lleoedd da ar y lan. Y rheswm ydi mai hen foys iawn ydyn nhw. Fe ddylai Cadben Hughes fod yn dduwinydd mawr, ac i fyny yn hofi aaflgashion Hen Gorphyddiaeth, tcwy mai fo sydd yn. cadw ty'r capal yn Bdeyrn. Lawar gwaith y bucrnn i yn meddwl mor ddyddorql fasa Ilyfr wedi sgfenu gan "Gwr Ty'r Capal." Miloedd o straeon doniol a geid ynddo. Dwn i ddim llawar am dy oapal Edeyrn, ond mi wn am dai capeli mewn lleoedd ereill. Mae 'geth- wrs fel rhwydi yn myned ar hyd a thraws y wlad, gan gasglu llawar o straeon a hanes- ion, a chan ychwanegu lot atyn nhw, ac yna eu gosod gerbron yn v ty capal! Mae amball i gethwr yn fwy doniol yn y ty capal nag ydio yn y pwlpud. Wedi i Cadben Hughes sefclo am ychydig along seid, dyma ni yn dechra son am betha ac am bobol, fel bydd morwrs. "Lie mae Cadben Williams fyddai yn gwisgo spectols stalwm ?" gofynais i. "0, mae Cad- ben Williams wedi cael turn out gwell na ni ein dau, fachgaD). Mae o yn byw mewn hotel, a fina me'wn ty capal." Atebais ina pan glywais hyn, "A fina yn rhwla He y digwyddith fy angor i ddropio am y noson." "Ond does dim llawar o wahaniaeth yn y gwaith a neir fan Cadben Williams a chenyf fi," ebrai Cadben Hughes, "mae o yn lodgio pawb yn ofalus, a fina yn lodgio gethwrs a neb arall." Gofynais iddo fo a fyddai dim ogla Lladin a Groeg, a Duwinyddiaeth a Hanesiaeth Eg- lwysig, ac Esboniadaeth, ar y gwely, gan foa cym'int o bobol busnes y materion hyny yn cysgu ynddo fo? "Na. wir," meddai y Cadben, "chaiff nac ogla Dysgeidiaeth, na chwarian, na dim croes i iechyd, i gomffordd- usrwydd a hapusrwydd v sawl fyddo yn cysgu yn y gwely, aros yno, trwy fod Mrs Hughes yn un ofnatsan am ddwr a sebon a haul." "Felly 'roedd hi 'rioed. Cha'i chwanan ddim llonydd i gael 'i gwynt, unwait4 y gwelai Mrs Hughes hi," meddwn na. Rhaid oedd i mi fyn'd hefo'r Cadben i ben y byd o Mrs Hughes, a hyny am y ben y byd Mrs Hughes, a bvwiy am y rhesymau gora. 'Does yno ddim Ilawar felly o honi hi, ond bed jingo, y mae hyny sy' vno yn werthfawr iawn, nO yn unig gan y Cadben ond gan y gymydogaeth hefyd. Petaswn yn siwr syrtan o wraig fel gwraig Cødb-m iffughme, buaswn yn dropio, twls hen-Iancyddiaeth yn bang, a myn'd i miawn am wraig,—wirionadd i mi faswn. Fasa odsi yn y byd gen i faint fasa hen lanciau. yn Splltio arna'i. Wel, dyma fi i Shop y Groesffordd, a dyma Mrs Hughes yn gwenu ac yn gofyn i mi "Sutach'i hedd- yw," a nna'n deyd, tra yr oedd y Cadben yn prysur dcied a chadair i mi gael ista arm iu—"Dynacii'i gadair lie y bu llawar o gethwrs enwog yn ista ynddi. Istwch chitha ynddi, i ni gael deyd fod dyn enwog arall wedi bod yn ista ynddi hi, Ac yn wir cyn i mi gael gorphen sychu fy chwys, ac edrych o fy ngliwmpas, ayma fa yn ista yn y gadair, a dyma spred awe ar y owrdd, hc:o gym'int a goryn sut yr o'n i tua'r howld. Un o frid Liainnir ydi Mrs Hughes, a bu agos iddi gael ifit pan glywodd hi mai cyw or un brio. o'n ina. Rwy'n cofio Hugh Ro- l>srt», Newcastle, yn iawn. Mae o yn perthyn i mi. Rwy n cofio yr Elizabeth iieck, y Miss Beck, a llonga erill y bu boys Llainhir hefo nhw. Ond ychydig iawn wyr Hugh Roberts am dana'i. Hwyrach nad ydi o yn hidio mewn rhyw hen longwrs papyr newydd. Ond mi wn i yn iawn am dano to, a llawar stori dda sy' gen i am dano fo hefyd. Ni cheis i ddim byd eriot'd gyno fo, ac felly nid ydw'i wedi cael fy llygru mewn unrhyw ffordd i sgfnu petha aa am dano fo. Mae o wedi dangos ei hoffder at ei hen ben- tra genedigol, trwy roddi canoedd o bunau at y capal newydd sy' gan y M.C. yma. Caf ddeyd lot am dan Hugh Roberts eto. 'Does gan Cadben Hughes a'i anwyl briod ddim plant, fel v mae y mwya' piti, ond y mae gynyn nhw neicd. Mae'r neicd yn byw yn ymyl. Ifan yw enw un, ac er na fuOlU i yn hir yn y ty, m,i fuo Ifan yno bedair gwaith igael siai o'r mintcec oedd yno, a chafodd un bob tro, ac elai allan gau falched a phetasai o wedi cael ystad iladfVn yn eiddo iddo fo. Pan o'a i ar gael sgwrs iawn hefo Cadben HuShes, dyma rhywun i nol o i fyn'd i'r gwaith brics sy' gyno fo, ac wefdi cael pob croeso gan Mrs Hughes, yr hon sydd gan sionced a wiwer a chan graffed a'r barcud, dyma fi yn troi i'r pentra, gan roi tanciw mawr iawn i Mrs Hughes am 'i lletygarwch. "Brysiwch yma eto, cofiwch ch'i ddwad, 'rwan," meddai hi. Aethum at rhyw stabla, a gwelais anifeiliaid graenus a da dan ofal hen gono reit atdyniadol. Pan welodd o fi edrychodd yn gilwgus dan gantal 'i het, ond ddeydodd o ddim byd wrtha'i. Tynais yn nes at y stabl, a broliais y cefFylau. "Mae nhw cystal a rhai Thomas Morris, Monach- dy; neu rai Griffith Jones, Nyffryn; neu rai David Roberts, Cingeran," meddwn i yn lied uchel. Gwenodd y cono pan glyw- odd o y sylwada' hyn, a dyma fo yn deyd fod pwysa y owbl arno fo, ac nad oedd 'i feistar o, pwy bynag cedd o, ddim yn gofalu dim am dan y ceffyla. "Does dim isio," meddwn inau, "mat'"r ceffylau yn ardderch- og." Gyda hyn dyma swn peroriaclth yn dwad o rhwla. "0 b'le mae hwna yn dwad ?" gofynais i. "O'r fan yna," meddai y cyfaill wrtha'i. Edrychais a deallais mai o'r capal y deuai y swn. "Does yna ddim cyfarfod yrwan, ai oes?" gofynais. "Cyfarfod! cyf- arfod! nac oes yna yr un yrwan. Ond y petha yna sy'n chwara'r organ yna o hyd. Mae'r ceffyla yma bron a dyrysu, a'r gwartll- eg hefyd. Mae nhw yn methu yn lan a gwneyd allan bodir swn yma. Hae nhw yn jdkillt swn canu y 'gynu,lleidfa yn iawn. Ond am hwn,—wyddan nhw ddim byd." TENANTIAID YN CODI AR EU GILYDD. Ro'n i yn y sel ar dir rlian o stad Cefn Amwlch, ac mi sylwais i ar ddau ddyn—dau denant—un yn ilaenor a'r Hall yn fiaenor y gan—yn codi ar denant ag oedd yn ymladd am ei gartra. Basa'r lie wedi mynad yn is o lawar oni buasai i'r ddau fiaenor fiaenori mewn codi ar v tenant druan. LLANAELHAL4RN. Llawar trie sy' gan yr Eglwyswyr i ddang- os ffafra' i Eglwyswyr, pa un ai byw ai marw fyddai nhw. Does dim gwell am ddangos pa beth a wnai Eglwyswyr unwaith y caent hwy vr uchafiaeth yn ein plith ni, na'r mandriciau hyln. Dqyclweh chi fy mod i wedi plwyfo yn Llanaetlaiarn, ac fod y doctor yn methu a chadw fy mheiriant i i fyn'd yn mlaen, oherwydd Ilesgedd a hen- aint, ac fy mod yn chwvthu fy mhlwc; deydwch chi mai Anghydffurfiwr ydw'i, ond fod fy nghladdfa i yn mynwent y plwy'. Dacw ddiwrnod cynhebrwng yr hen Jack y Llongwr wedi dwad. Dacw nhw yn cario yr arch i'r eglwys, ac yn ei roi o i lawr y tu allan i'r gangell. Mae'r gwasanaeth yn myn'd yn mlaen ac yn darfod, ac mae corph yr hen Jacko druan yn cael ei ollwng i howld y ddaear, hyd nes y gcrphena y ddaear ei foyads yn yr eangdera', ac y dad- lwythir hi "Y Dydd Hwnw." Ond tybiwch chi fod rhyw gono o Eglwyswr yn colli'i wynt. Dacw'r cynhebrwng yn myn'd at yr Eglwys, i'r Eglwys, ac i fewn i'r gangell yn yr Eglwys. Yna, ar ol y gwasanaeth, cludir ef oddiyno ac i howld yr un ddaear r.g yntaut. I'r un ddaear, i'r un siwrnai, i'r un llygrdigaeth, ac i'r un byd yr anghaf, y cludwyd yr Anghydffurfiwr a'r Cydffurfiwr; ond ceisid, tra yn yr Eglwys, daflu anmharch ar y naill a pharch ar y Hall, trwy beidio myn'd a'r oorph i'r ganghell, yn y naill achos, a thrwy gymeryd y corph i'r gangell yn yr achos arall. Rhyw fan gastiau fed hyn fydd yn setlo pobol yn fy meddwl i bob amser. Nid eu geiria' nhw, nid 'u proffes nhw sy'n penderfynu bedi pobol, ond yr hyn ydyn nhw mewn petha bach,— petha ag y maent hwy yn berffaith feistriaid araynt. Rhajd i'r sefctaman hwnw ofalu cymryd ffon hefo fo y tro nesa' y bydd o yn mynd i gyfeiriad Llangybi. Mae'n hw 'n deyd mai lie peryglus iawn sy' tua Phant Glas- fryn Fawr, pan fydd yn nos yno. Aeth chwech o ferchad ifano i ben yr Eifl i hel llua ddoe. Gwisgai tair o honyn hw fels, dwy, esgidia melynion, ac un, glocsia. Pwy all ddeyd oedd wedi blino fwya' ?—Mi wn i yn iawn bedi diodda oddiwrth forwyn- ion yn esgeuluso neu anghofio gneyd 'u gwaith. Rhyw humbug fel yma fydd, yn wir, yn fy ngneyd i yn sbwnd fel hen lane. 'Doedd ryfadd yn y byd gen i glywad fod tempar drwg ar gyfaill yn ardal Llwyndyrus, trwy fod 'i forwyn o wedi mynd i bremin Llanllyfni. 'Roedd hi wedi addaw anfon 'i chwaer i fwydo y mochyn a rhoi llith i'r Ho, ac hefyd i roi help hefo'r gwair. Ond ddaeth y chwaer ddim yno, na neb arall i roi bwyd i'r llo. Deydir fod y forwyn a'r ohwaer wedi taro ar loiau deudroed tua'r premin yn Llanllyfni, ac yn lie fod y forwyn a'i chwaer yn bwydo lloiau mewn ffermydd, yr oedd lloiau deudroed yn 'u porthi nhw yn Llanllyfni. FFOLINEB YSGRIFENWYR. Mwya' bydd dyn fyw, mwya a wel a mwya glyw, medda'r hen bobol. Digon gwir. Mae rhai pobol yn sgfnu ata'i ac yn peidio rhoddi enw y lleoedd y mae'n hw yn byw ynddyn hw nac enw neb na dim arall. Ond dywedant yn 'u llythyra', fod y peth hwn a'r peth arall wedi digwydd yma neithiwr fod son am gael festri neillduol i bobol pen ucha' y dref hon, ao fod consart wedi cael 'i gynh'al yn y pentra hwn neithiwr." Medd- yliwch am bobol yn sgfnu peth mor ffol a hyn. Sut y galla'i w'bod am y dre', y pentra, ao yma," a'r lie hwn," os na cha'i enwau y cwbl ? Welis i rioed y fath ddall- ineb mewn sgfnwyr. Pam na ddeydwch chi enwau y lleoedd yr ydach chi yn byw ynddyn hw? PENYFFYNONWEN. Newydd ddarganfod yr ardal yma yr ydwi ar fy nhtamp. 'Doedd hi ddim ar fy chart i tan yn ddiweddar. Dda gen 'i mo'r merchad fydd yn defnyddio geiriau drwg. Bydda'i yn ystyried dynes fel siwgr y grea- digaeth. Ond os clywaf fi ferch yn defn- yddio geiria' hyllion, byddaf yn teimlo fel petasai y siwgr wedi myned yn assaffeta! Os bydd merch ifanc yn hoff o lib-labio hefo'i thafod, mae gen 'i frwshiad o bidsh i 'neyd 'i thafod hi yn stiff reit handi, ar fwrdd y Werin yma. Bydd perthynas i'r bosun yn aros yma am fis, ac yn mynd o gwmpas y lie a'r gym'dogaeth. Os oes ar bobol ofn cael eu dangos allan fel pobol yn gwneyd pethau ffol, peidier a gwneyd pethau ffol, a dyna ben ar y cwbl. Cofion gora at Samuel Roberts, un o'r hen gymeriada' puraf a'r noblaf, ac un o'r goreuon am stori i blesio rhywun fel fie Sut mae John Thomas, Gogerddan, a John: Ty Lodgin ? Gofala'i fod Henry 0. Roberts yn caol y Werin." Mae ynta fel fina' yn credu nad oes dim byd gwell yn bod na'r Werin," yn y ffordd y bvdd iii yn hwylio. TtALYSARN. Tr<i y bydd rhywun ar dramp yn y byd ym:a, 'does dim mwy hyfryd na cbaei tyst- lolaeth eich bod yn gneyd rhyw ddaioni. Heddyw, tra yn y lie hwn, deallais yn eglur fod yr hyn a fydd1 yn cael 'i ddeyd gen 'i, er yn ddigon carbwl a bier, yn cael mwy o ddylanwad na chynghorion seiad ac J),fi phre- getha'. "Pan y llefara ereill yn erbyn drygedd ac arferion ammheus y lie yma," ebrai dyn o brofiad a doethineb, jiid oes mwy o enaith yn dilyn nag sy'n dyrod oddi- wrth swn cerig yn rhedag mewn toman chwaral; ond pan y bydd Jack y Llongwr yn llofaru ceir diwygiad uniongyrchol. Ffordd Jack o gael gwelllltd ydi'r ffordd ora o ddigoa. Gan hyny, yr ydw'i yn credu ynddo fel moddion moesol rhagorol. 'Dwn i am ddim tebyg iddo yn y wasg Gymreig. Y mae ei ddylanwad yn anghyffredin, a hyderaf na wneiff o ddim ei gamddefnyddio. Cofied fod ei gyfrifoldeb yn fawr." Wrth welad Price Griffith yn sialyl hefo Thomas Jones, gofynais i Biia beth allsai fod testyn y sgwrs. "Mi fetia i mai siarad am ferchad ifainc neu am y Band y mae'n hw," meddai Bila. Mae genyn hw fwy o gred yn y Band nag sy' gynyu hw mewn merchad," ycliwanegodd Bila. 'Roedd Bila, fel hen longwr, wedi gwelad aTwyddicn newid tywydd mewn rhyw hanar milltir o'r fan yr oeddan ni yn sefyll. "Cei glywad a gwelad ystorm ofnadwy yn y fan acw gyda hyn," meddai Bila, ac yn wir daeth yno storm felly. 'Roedd hi fel yr eur- oclydon. Ddychmygais i 'rioed y gallai y fath beW ddlgWydd. Ond fel yna y mae hi: mi rydach'i yn gwelad pob sort o betha' wrth fynd o gwmpas y byd. CARMEL A'R GROESLON. Wrth fynad ar hyd ac ar draws y wlad bydd yn hawdd gen i godi darna o bapura' oddiar y ffyrdd. Bydd y gwynt yn 'u chwythu nhw o bob cyfeiriad. Yn yr ardal hon y diwrnod o'r blaen gwelais ddarna' o bapur, fel y gloewod byw, yn chwara yn y gwynt am ychydig reit o fy mlaen. Pan ddaru iddyn hw ddisgyn, aethum i'w casglu, a gwelais yn y fan mai darnau o lythyr ac enfilop oeddan hw. 'Roedd y sgrifan mewn inc glas ac hefyd mewn blac led. Rhoddais y darna' hefo'r inc glas wrth'u gilydd, ac yn wir i ch'i beth geis i ond gwynab enfilop, ac arno adres merch ifanc yn ymyl y Groeslon. Padshiais y darna' ereill hefo'u gilydd, ond y cwbl a fedrais 'neyd allan oedd Groeslon, I gariad Mary J. ma fi yn anfon yn iach Fedraf fi yn wir dowch i mi gael eich gwelad Ydwyf Pwy bynag dorodd y llythyr hwn i fyny, ccfied, pan y bydd o neu hi am dori love letter eto, ei faiu yn fanach o lawar. 'Dwn i ddim yn iawn beth i 'neyd hefo'r craswr hwnw. Rhyw ddychryn pobol, merchad a phlant y mae o ar y ffordd, pan allan hefo'i feiseicl. Mae'r Saesnes hono tua Chnarfon wedi cael rhyw ddylanwad rhyfadd arno. Bydd yn siarad Saesneg mawr yn uch'el yn 'i gwsg, ac yn deyd y petha' rhyfedda! Wrth fynd ar hyd y ffordd rhwng Pisgah a Charmel, mi fydda'i yn ami yn methu gw'bod pa un ai wedi ffraeo hefo'u dodrefn ynte ar streic fydd y merchad fydda'i yn welad yn sefyll yn mhena'r drysa', dim ond cabaladsh'io a specian pwy fydd yn pasio. Dyma'r merchad sydd a chof drwg iawn gynyn' hw. Bob dydd Sul y byddan hw yn cofio fod isio cario dwr i'w tai. Mae'u meddylia' nhw mor 11awn o fusnas pobol ereill, am chwe' diwrnod allan o saith, fel nad oes dim modd iddyn hw. gofio am y dw r. CILGWYN. Llawar iawn o gyfnewidiadau sy' yma. Mae cyfnewidiadau i'w gwelad yn fwy os y byddweh heb fod mewn ardal yn hir. Yn yr hen amser, yn nhy Shion a Shian Wmffra y cynhelid Ysgol Sul. Byddai Shian yn cadw shiop fechan ac yn gwerthu amryw betha'. Byddai yn dwad a basgedaid o afala' i'r Ysgol Sul, a phrynid rhai ganddi hi. In yr amser gynt yr oedd hyn, oofier. Dyna'r tal am gael cynhiil yr ysgol yno. 'Roedd Shian yn ddiniweid iawn. Byddai un dosbarth yn y siambar, ao yn ista ar erchwyn y gwely, a hen gasgan o'r tu ol. Casgan Merica fyddid yn ei galw hi. Os cam-bi-hafiai rhai o'r beohgyn-ae mi 'roedd y pechod gwreiddiol yn y beohgyn y pryd hyny fel y mae heddyw—y gosb fyddai euro 'u pena' nhw yn erbyn yr hen gasgan. Cofia yr hen gyfaill G. Roberts, Fronola, am yr hanas yn dda. Mae yn yr hen ardal anwyl hon adgofion melus am ddynion rhagorol fel Hugh Davies, y gof, ac Ellis Jones, Gate- house (Blaencae). Halen ysbrydol cccld- ynt. Pereiddiasant fywydau laweroedd. Ond y mae pethau y byd yn mynd a serch- iadau rhai pobol yr oes hon. 'Roedd dwy ferch ifanc yn dysgu cwcio y dydd Sul o'r blaen. Disgwylient ddau lane i fyny o'r Groeslon, a mawr oedd y parotoi ar gyfer y cariadon. Yr oedd y cwcio a'r parotoi o fwy pwys na dim oedd yn mynd yn mlaen yn y capel. Gresyn fod un o'r merched wedi deifio un o'r teisenau. Fe ddeifir ych- waneg ar betha yn y man. Ffordd y tan yw ffordd fel hon. Bu yn ofynol i'r bechgyn gael pilot i ddwad trwy Gors Caeforgan. Gofalodd y Biwtis am bilot iddyn hw. Gall- ai ddeyd lawar o storis wrthyn hw. Yn yr hwyr trodd y giang eu hwynebau am y capal. Fe ddywedir fod awdwr pwysig yn ista ddydd Sul, ar ben toman y Cilgwyn, i sgfnu sboniad ar bobol y capal. Cofiad yr hen gono y gall pobol erill 'neyd sboniad hefyd. CHWARELWYR BETHESDA. Fedra'i ddim gwella yn hyn a geis i oddi- wrth fy hen gyfaill o Bethesda, ac o gan- lyniad rhoddaf y cwbwl i lawr fel y ceis i o: Apeliaf at eich rhyddfryèigrwydd, Mr. Golygydd, i ganiatau i mi gael trafod yeli- ydig yn eich papur chwi, i'r hwn y mae cylchrediad helaeth yma ers blynyddoedd. Trosglwyddwch fy ysgrif i'r cyfaill doniol, Jack y Llongwr. Mae meibion Llafur Chwarel Cae Braich-y-Cafn y dyddiau hyn yn cael eu cyffelybu i genedl Israel yn yr Aifft. Nid oedd ond gorthrwm yn teyrnasu yr adeg hbno fel ag y gwelir sydd yma yn awr. Yr wyf yn apelio yn enw y Nefoedd, at y chwarelwyr, i gryfhau yr Undeb, a bydd yn llesiant personol i chwi eich hun- ain. Nac anghofiwch y geiriau adnabydd- us hyny, Mewn undeb y mae nerth." Nac ymgrymwch yn wasaidd i neb. Gwnewch eich dyledswyddau yn d'eg a chyfiawn, a mynwch eich iawnderau, magwch asgwrn cefn, a chadweh fradwyr allan o'ch rhenga'. LLITHFAEN. Wrth fynd o Lithfaen i Lanaelhaiarn mi holais lie yr oedd y Cynghorwr Hugh Wil- liams, trwy fy mod wedi methu 'i welad o -A-o- -J yn Mhwllheli dydd Merchar. Cefais glywad 'i fod o wedi cael presant gan bobol Trefor o dorth frith ardderchog. Tarewais ar Richard Jones yn ista ar wal y Ion, yn cael mygyn. Yn sir Feirionydd y gwelais i o yn cael smoc ddweutha. Wedi bod yn cau cae tatws yr oedd o. Nid oedd arno isio mynad iddo fo tan amsar tynu. Gof- ynais iddo fo onid oedd yn well iddo ofyn bendith ar y cae tatws ? "0, na," ebrai ynta, mae'r Hollalluog yn gwbod yn iawn am dana 'i." Rhaid oedd i mi fynd hefo Richard Jones i gael cwpanad o de hefo Mrs Jones. Mae son am Mrs Jones am neyd cwpanad o de da. Hoblaw hyny, pwy well na hi am fara ceirch tena. Bydd yn nef- oedd ar fy stumog i pan yn caei yfad te a bwyta bara ceirch oddiar fwrdd Mrs Jones. Chwaer i'r Parch Thomas Ellis, Llaaystum- dwy, ydi hi. Gan fy mod i wedi clywad son am y 'deryn bach h'wnw yn nythu yn entrans Uwchlaw'rffynon, mi eis at yno. Pan gyr- haeddais i yno, deydwyd wrtha.'i fod yr wya' wedi ehedag ymth. Os gwel rhywun gywion adar o gwmpas yr ardaloedd hyn, mae'n debyg y bydd cywion adar Uwohlaw'r- ffynon yn 'u canol nhw. 'Roedd pobol Uwchlaw'rffynon yn gweithio yn brysur yn y caeau. Wel, mi gefais fynd i lawr trwy y llwybr yr oedd y Doctor wedi bod yn ym- ladd o'i blegid. Gwelais Jack y Ffarmwr cyn cyrhaedd y pentra, a dyma hi yn how- dw-iw-dw fawr. Rhaid oedd i mi fynd hefo fo P-r mwyn clywed y llond sach oedd gyno fo o betha' i ddeyd wrtha 'i.
.. Gynllun Htfldgeiflwad Dirgoiaidd…
Gynllun Htfldgeiflwad Dirgoiaidd i "Ffureta." "Pc buaswn i yn chwilota am ddyn na wyddwn ddim am dano ond ei fod yn llygad groes, fod ganddo fare genedigaeth ar ei law ddeheu, a'i fod yn gloff, a phe gwelwn un nad oedd ond llygad-groes yn unig, ni byddai hyny ond siawns gwael i gael allan y dyn; obiegid y mae miloedd o bobt yn meddu llygaid croesion. Oiid po gwolwn ddyn gyda llygad croes, ac yn meddu marc genedigaeth, byddwn yn teimlo fy mod ddeg gwaith agosach i ddyfod o hyd iddo; a phe y chwanegid ei fod yn gloff, byddwn yn ymarferol sicr." 1- ellv y dywedodd fy nghyfaiil, James W. Ferrett, yr heddgeidwad dirgelaidd enwog, wrthyf nos Iau, pan yr aethom i siarad yn nghylch tebygolrwydd pentyrol. Gall un- rhyw un weled nerth yr ymresymiad yna: Yr ydym oil yn ymorphwys arno, ac yn ei ddefnyddio yn barhaus, heb wneyd unrhyw ddadansoddiad arno. Y mae yr un o ran egwyddor a chyiillun B,rtillion i sicrhau adnabyddiaeth, a'r hwn nad ydyw ond crynodeb o bethau dibwys. Pan y ceir am- ryw bethau bychain yn up fintai, y maent yn dyfod yn rhyfeddol o bwysig fel tystiol- aeth. Yma, gallwn gyflwyno boneddiges sydd yn dyweyd am dani ei hun: —"Yn nechreu y flwyddyn ddiweddaf, dechreuais deimlo yn wan ac afiach. Yr oeddwn yn lluddedig, swrth, a diffygiol; ac nis gallwn roddi un cyfrif am hyny. Nid oeddwn yn cael dan- teithion priodol i'm prydau, ac ar ol bwyta yr oeddwn yn myned o gwmpas dyledswydd- au y ty yn y fath fodd fel ag i boidio eu hes- geuluso, fel y gallech ddyweyd; ond ni byddwn un -.tm-er fel yr arforwn fod, a bob amser mewn mwy neu lai o been. Anogai fy ewythr, Mr Johnson, yr hwn sydd yn ffermwr yn y gymydogaeth hon, fi yrn gr^*f i gymeryd Mother Seigel's Syrup ar gyfer'yr amrywiol anhwyklerau oedd yn fy mlino. Er rhoddi ymddiriedaeth ynof, dy- wedodd ei fod wedi ei wella ef ar ol i'r meddygon ei roddi i fyny. Ar bwys yr hyn a doywedodd fy ewythr wrthyf, anfonais i Ystorfa Gyfeillgar Leigh am botol o'r Syrup; ac ar ol defnyddio y feddyginiaeth am yS0id byr, gallwn, fwyn- hau ymborth, ac yr oedd pob bwyd yn cytuno a mi. Parhawn i'w gymeryd, ac yr oeddwn yn iach a chryf. Er hyny yr wyf wedi cadw "mewn iechyd da trwy gymeryd dogn o Mother Seigel's Syrup pan yn teimlo rhyw ychydig o afiechyd sydd yn dyfod arncm oil, hyd yn oed ar yr amser goreu. Y mae genyf eisieu gosod allan y pwynt canlynol er lies i unrhyw un-yn neillduol merched-y rhai a allant fod mor wael ag yr oeddwn i, neu yn waeth, heb wybod pa sut i enwi yr afiechyd yr oeddynt yn dioddef o dar o: —Mewn naw o achosion allan o ddws'n, y drafferth wirioneddol ydyw diffyg treuliad. Er fed diffyg treuliad yn cymeryd ei eis- teddle yn y cylla, y mae yn effeithio ar bob rhan o'r corph-yr wyf yn gwybod hyny oddiar brofiad; ac y mae hyn yn twyllo llawer i feddwl eu bod yn dioddef o dan 2m- w 1!1 rywiol afiechydon-hwyrach, darfodedigaeth ei hun. Wrth gymeryd yr oil o'r pethau hyn gyda'u gilydd, yr ydym yn gweled eu bod yn rhanau o'r un dirgelwch, ac mai diffyg treuliad ydyw yr unig achos. Gellwch ddefnyddio y llythyr hwn o'r eiddof mewn unrhyw fodd a ddewiswch." (Arwyddwyd) (Mrs) Mary Clare, Platt Lane, Culcheth, ger Warrington, Ionawr lOfed, 1899. "Am lawer o flynyddcedd," meddai un arall, "yr oeddwn yn sal a. thruenus. Teim- ivrn bob amser yn wan, blinderus, a lludd- edig. Nid oedd genyf fawr o archwaeth at ymborth; a'r ychydig a fwytawn, rhoddai boen dychrynllyd i mi yn fy mrest, a rhyw ymdeimlad gnoawl yn y cylla. Yr oedd fy anadl yn fyr, fel yn achos pobl sydd yn di- oddef cddiwrth ddiffyg anadl; a symudwn o gwmpas yn flinedig, ac wedi fy ngwasgu i lawr, heb fod fawr gwell na'r bobl anffodus hyny a welwoh mew* darlnniau o long- ddrylliadau. Nid oeddwn byth yn cael oymaint o gysgu ag yr oedd genyf angen am dano, ac yr oeddwn yn dioddef mewn corph a meddwl oddiwrth hyny. Yr oeddwn yn geriog, hefyd, ac yn meddu ar yr arwyddion adpabyddus o afu ddi-fywyd. Dyna, yr wyf yn dyweyd, oedd fy nghyflwr am flynyddoedd. Nid oedd unrhyw1 awm o feddyginiaoth, nac q 'weithrediad meddiygot, yn gwneyd unrhyw dda gwirioneddol i mi; ond o dan gyfarwyddyd un oedd wedi ei fedd- yginiaethu trwyddo, dechreuais gymeryd Mother Seigel's Syrup. Esmwytha- odd fy anadliad, cywirodd fy nghylla, gosododd fy afu mewn cywair, a thawelodd fy nerfau anesmwyth, rhoddodd i mi gwsg naturiol; mewn gair, gwnaeth fi yn wraig iach-yn rhywbeth nad oeddwn wedi bod erioed o'r blaen. A'r hyn sydd yn ymddangos fwyaf hynod o'r oil ydyw, fod fy holl ddioddefaint, yr hwn oedd yn un mor ddyrus ac o barhad, i'w briodoli i ddiffyg treuliad, ac i hyny yn unig. Dyna, y mae'n ddiau, pa fodd y mae Mother Seigel's Syrup yn meddyginiaethu y fath amrywiaethau o anhwylderau wrth wella un; achosir hwynt gan y prif afiechyd- golygwyf, ddiffyg treuliad." (Arwyddwyd) (Mrs) Selina Elliott, Skegby, ger Mansfield, Mawrth 2il, 1899. Y mae y boneddigesau wedi taraw ar y pwynt mor ddestlus fel na elwir arnaf i chwanegu gair. Pan y byddwch yn sal, ac yn cael amryw boenau a chyfyngderau, fel y gall unrhyw un neu ddau ohonynt eich gadael yn y tywyllwch, yna cymerwch, hwy gyda'u gilydd, fel llythyrenau ar arwydd- fwrdd, a chwi gewch eu bod yn sillebu y gair sydd mor hyabys, Diffyg treuliad.
[No title]
Senedd-dymhor y tafarnwyr fydd y Senedd nesaf. Y mae y tirfeddianwyr wedi cael eu rhan, ac y mae'r offeiriaid hwythau wedi derbyn eu gwobr; bellach, nid oes ond masnachwyr John Heidden ar ol, a cha'nt hwythau eu tal cyn bo hir oddiwrth y Llyw- odraeth hiaelionus hon.
Dal Morfil yn Nghaerdydd.
Dal Morfil yn Nghaerdydd. Yn mysg pysgotwyr, nid oes siarad am ddim, yn mron, ond yr helfa ryfedd a ddal- iodd eu brawd, Thomas Spellick. Y mae y gwr hwn, debygid, yn arter gosod rhwydi yn y rhanbarth a elwir y Mwd Dwyreiniol keast Mud). Gwna-eth hyn, yn ol ei arfer, ddechreu yr wythnos hon. Pan aeth efe yno un boreu, cafodd syndod. Ni ddywed- wn iddo gael braw. Nid ydyw pysgodwyr Caerdydd yn arfer cymeryd braw oddiwrth ddim a ganfyddant. Pe canfyddent y for- sarph ei hun yn un o'u rhwydi, nid oes un ohonynt a wingciai ei lygaid. Y maejlt yn rhy hamddenol i frawyohu. Y maent bron uwchlaw synu at ddim. Rhyfedd oedd i hwn synu. Gweled Hwfa Mon a theulu yr Orsedd, yn yr Eisteddfod, oedd y peth agos-af i orfautoli eu teimladau y olybuwyd am dano ers talm. Modd bynag, pan y daeth ein oyfaill o dan sylw at ei rwyd yn y gwyll y boreu bach hwnw, a gweled modii yn y rhwyd, efe a synodd beth, ao a ddywed- odd, heb feddwl, o das gyffro y foment, "Diawstit" A morfil oedd yno hefyd. On o rywogaeth y trwyn potel oedd yr anghen- fit Bychain, y mae yn wir, eto angiien- fil, a'i" snowt yn ei fradychu fel sawr bwystfil nas gwaeth heb ei enwi. 0 ran maint, mesurai bum troedfedd a chwa mod- fedd mewn hyd ac erbyn mesur ei amgylch- edd, caed ei tod yn dair troedfedd yn y man praffaf arno. Rhoed ef yn y glorian hefyd, ac yno pwysai dri chan pwys a rhoddi 112 0wys yn mhob cant). Y mae yn syn ua thorodd y rhwyd. Rhaid ei bod wedi oi gwneyd o'r deinydd goreu oedd yn bosibl eu cael. Wrth gwrs, gwnaed y defnydd marchnadol goreu o gorpwa y morfil tnryn potel. Ond y cwostiwn ydyw, o ba le y daeth y fath twysfil. Pe mai tref yn yr Hebrides a fuasùi Caerdydd, gallasem eabon- io y dirgelwch. Tref ar lanau Sianel Bryste ydyw hi, modd bynag; am hyny, y mae'r owestiwn yn aros. Ateber ef fel y myner, dyna fel y cawsom yr ystori. Gwnaed y diurilenydd a allo o honi.
Potio Ymenyn.
Potio Ymenyn. Yn awr yw yr adeg i botio ymenyn. Fe ddylai y potiau fod, nid yn unig wedi eu llathru (glazed), ond dylai y liathriad fod yn liolloi gyfall-heb yr un diffyg ynddo, ..yny yw, heb holltau, iflawiau, &c., ynddo. Cyn dechreu eu ddefnyddio, fe ddylid eu hysgaldio yn dda a dwfr berwedig, yna eu llenwi a dwfr oer, yr hwn y dylid ei ddyferu o honynt yn hytraoh na'u syohu, a'r gwael- odion yn nghyda'r ochrau gael eu hysgeinio yIf dda ag halen glan a manaf ellir gael, a byddant br i roddi yr ymenyn ynddyut. Dylid golch'i yr ymenyn yn ei ronynau, a gadael i'r dwfr redeg o hono bob dafn, os na fydd offer syohu wrth law. Defnyddier wns o halen i bob pwys—taener o dros yr ymenyn mor wastad ag y gellir, a gweithier ef yenydig i mewn iddo, yna doder o'r neiil- du am chwe awr cyn ei weithio, a bydd yn barod wedi hyny i'w botio. iihodder y clamp ymenyu i mown fesur dau bwys, a phwyser ef i lawr yn galed, gan mai ar hyn yna y dibyna ei gadwraieth i raddau mawr. Y mae offeryn tra chyfleus at y gwaith, yr hwn nad yw yn hysbys iawn yn x\g.iymru. Coed yw ei atuefnydd, ar ffurf saucer do hefo cnap yn ei chanoi i alael ynddo. Os bydd yr ymenyn i'w gadw er ei ddefnyddio yn ystcd misoedd y gauaf, nou i'w werthu yn ddi- weddaracii ar y tyniii'or, gadawer idcto sefyll am ddiwrnod nou ddiau, yna syclier yn acla hefo y muslin fydd dro^to, doder Uain o liain dros oi wyaeb, a phwyser of i lawr yn dda; ar hwn dader plyg o haion inoafodd o drwoh, a rhodder y potiau mewn ystafell sych ac oer. Os bydd yr ymenyn o sawdd dda yn myned i mewn i'r potiau, efe a geidw felly am amryw lisoedd; ond fe ddywedir nad ellir tori allan o bot yr un faint o swm ag a ddodwyd ynddo. Can na welais hyn yn cael ei broli, nis gallai ddweyd a yw y dywediad yn gywir ai nad ydyw. Onu gall unrhyw ber.xui ddeall hyn. Os bydd lluwer o wlybwr yn yr ymenyn pan fydd yn cael ei botio, y bydd yn sicr o golli yn ei bwysau pan ddaw i gyffyrddiad ag awyr sych.
Arfer Gwlad gyda Thail wrth…
Arfer Gwlad gyda Thail wrth Yffiadael. Foneddigion,—Rhoddaf yr arferjad gvdn golwg ar yr uchod yn y rhan hon o odi-eu Ceredigion. Bydd yr holl dom (fel y galwn ni dail buarth) yn oaol <3i ystyried yn eiddo i'r tenant; a chanddo h'awl i'w werthu i'r sawl a fyno ar ddiwrnod yr arwerthiant, neu unrhyw adeg arall, odcheithr fod oytundeb wedi ei wneyd iddo ei werthu dan valuation i'w olynydd. Nid wyf yn gwybod am un enghraifft fed y dom yn cael ei hawlio gan berohenog y tir. Bydd y perohenog, fel rheol, yn dymuno ar y tenant newydd i ymdrechu ei brynu, os bydd yn bosibl iddo ei gael. Yr wyf yn methu gweled rheswm na chyfiawnder dros i'r perohenog gael y gwrtaith. Medldylier, er engraifft, am amae-thwr diwyd a llwyddianus yn oymeryd fferm oedd wedi cael ei hesgeuluso, fel y mae Ilawer ohonynt, ac yn talu rhent uohel am dani ar y pryd, ond trwy fawr ymdrech, a llawer o draul, wedi gwella y fform gymaint nes dyblu, ie, a threbiu ei gwerth ae ami hyny, yn gallu cyiihal ey-maint arall neu ehwaneg, o anifeiliaid arni, yr hyn sydd yn gyfyi'yr a dyweyd fod ei chynyrch yn gymaint ac hefyd fod y dom yn gymaint arall. Ai t«g a chyfiawn fydd i'r perchenog gaol d»m o lfrwyth llafur diwyd yr amaet h'wr hwn Y Nage, medd rheswm a ohyfiawndwr. Tru-?ni fod ua amaethwr o fath hwu vn noirft-J ym- adael o'i fferm; ond y mae u » wed: cym- eryd lie yn y cwmpasoedd hyn, am nad oedd- ynt yn ddigon gwasaidd, fealtai, i'r perchen- ogion neu i'r ystiwardiaid. A pha fodd y gall ffermwr diwyd fod yn wasaidd ?—Yd- wyf, &c., HBIN AMAETHWR GER ABERT.,UFI.
Blwydd-dal 1 Hen Bobl -
Blwydd-dal 1 Hen Bobl Yn ol pob tebyg, daw y Llywodraeth ai rhyw fath o fesur i mewn, cyn yr Eetholiad Cyffredinol nesaf i roi blwydd-dal i hen bobl. Y mae ei mesurau yn rhyw gymysgedd rhyfedd: yn rhyw hotch-potch o Doriaeth a Radicaliaeth. Wedi addaw blwydd-dal, i haid gwneyd osgo i gadw yr addewid, er fod y pwyllgor a benodasid i wneyd ymchwil- iad i'r mater wedi adrodd yn gwbl yn erbyn. Dywedir y bwriedir rhoddi pum swllt yn yr wythnos i bob un dros 66. Oyst hyn i'r trethdalwyr, meddir, tua deng miliwn yn flynyddol. Ein cred yw y cyst lawer yn ychwaneg. Yn awr, yr ydym yn bleidiol, ac wedi bod felly trwy y blynyddoedd, i roddi blwydd-dal i rai mewn henaint, ond yr ydym yn llawn mor benderfynol na ddyl- ai yr hyn sydd yn cael ei roddi ag un llaw gael ei gymeryd ymaith a'r llaw arall. Mewn geiriau ereill, nid trwy drethu defnyddiau cynhaJiaeth y dylai yr arian hyn gael eu oodi, onide syrthiai y baich yn gyfangwbl ar ysgwyidau y gweithwyr. Na, dylai y dreth hon gael ei dwyn gan y cyfoethogion. Ychwaneg o ddeddfu ynghyfeiriad cyllideb Syr William Harcourt sydd arnom eisieu, gan beri i'r pendefigion ddwyn y beichiau sydd yn eiddo gwirioneddol iddynt. Yn lie hyny, lleshau y cyfoethogion a fu amcan y Weinyddiaeth hon hyd yma. Cawn weled pa raen a fydd ar y mesur blwydd-dal a ddygir allan o ffactri Chamberlain a Bal- four. V
Dawnsio a Ciiiccslan.]
Dawnsio a Ciiiccslan. YMDDIDDAN A PHENGAMPWR. Flynyddoedd yn ol, yr cedd yn byw yn Durham, fachgenyn o'r enw George Temper- ley, yr hwn oedd yn enwog fel un tra medrus am ddawnsio a chlocsiau. Pan yn chwech oed yr oedd ei arddangosiad yn difyru y mwnwyr yn fawr. Pan yn un ar bymtheg oed aeth i'r mor. Yn mis Mawrth ( y flwyddyn bresenol cyrhaeddodd Ushaw Moor, pentref ychydig filldiroedd o Durham, He y mae ei dad yn oadw y Flash Inn, cyrch- le y mwnwyr. Yma y bu i ohebydd y Durham Chronicle" ei weled, ac yr oedd yr ystori a ddywedodd, a dyweyd y lleiaf, yn rhyfeddol. Dywedodd Mr George Temperley, yn awr yn ddyn ieuanc, pedair ar hugain oed, "Pan yn fachgen yr oeddwn yn iach a chryf, ni fu dim o bwys arnaf tan yr oeddwn yn un ar bymtheg oed. Yna dechreuodd fy nhrwbl- au, ac er hyny nid wyf wedi bod yr un. Yr amser hysy yr oeddwn wedi penderfynu mynd yn beiri-.mydd ar y mor. Ar fy nhaith adref o Baltimore i Bristol, yr oedd yn dra therfysglyd, ac ohorwydd i mi wlychu trwodd a chysgu yn fy nillad gwlybion, cef- ais glefyd y crydcymalau. Y fordaith Mesaf oedd i Marseilles, ond wedi cyrhaedd yno bu raid i mi adael y llong a dychwelyd ulref. Yr oeddwn yn bur wael y pryd hyny, ao ris gallwn gerdded o gwmpas. Yr oeddwn hefyd -"Y11 dioddef yn ddrwg oddiwrth yr ecsema." Mr George Temperley a ychwanegai ei fod yn well o'r haner nag ydoedd yn in is Mawrth. Ac i pa beth yr ydych yn priodoli Hyny ?" gofynai y gohebydd. "I Dr Williams' pink pills for pale people. Er pan y dechreuais eu cymeryd yn Mdwrth yr wyf wedi gwella, ac yn parha.u i wella, ac yn awr yr wyf bron wedi fy adferyd o'r ecsema am y crydcymalau, y mae wedi fy ngadael yn hollol." Oydsyniodd Miss Jennie Temperley i ych- wanegu ei thystiolaeth hithau i'r daioni wnaeth Dr Williams' pink pills iddi. Dy- wedodd Miss Temperley Darllenodd fy nhad yn y papyrau am yr a.dferiadan rhy feddol oeddynt wedi ei heffeithio gan Dr r' Williams' pink pills, ac awgrymodd fod i mi eu treio. Felly, dri mis yn ol, dechreuais gymeryd y pelenau. Yr oeddwn wedi bod yn dioddef gan wendid gwaed am hir amser, ac nid oedd dim yn gwneyd lies i mi. "Wedi i mi gymeryd tri blychaid o Dr Williams' pink pills, fodd bynag, teimlais fod fy nerth yn dod yn ol yn raddol, ac yn rnan wedyn teimlwn yn hollol wahanol, ac yr wyf yn priodoli fy ngwellhad yn 10II0I i Dr Williams' pink pills." Gan eu bod yn gweithredu ar y gwaed, mts yn naturiol y canfyddir yn Dr Williams' pin pills feddyginiaeth at wendid gwaed, ecsema, crydcymalau, ac afiechydon ereill sydd yn codi o waed teneu. Gadawa. clefyd crydcymalau fel yr Anwydwst rywbeth1 ar ei ol bob amser—yn rhy ami yn wendid ar y galon. Mae pelenau pink Dr Williams' oherwydd eu lieffeithiau cryfhaol ar y nerf- au a'u gallu i gyfoc-thogi y gwaed yn ralam- hau y cyfansoddiad rhag ymosodiadau gan afiechydon. Maent yn ddiguro fel tonic, ac at effeithiau gwahanol y tywydd poeth. Maent wedi aateryd lluaws o afiechydon or- aHl-gwendid, St. Vitus' dance, darfoded- igaeth, a'r parlys. Gellir eu cael drwy'r post yn rhad am ddau swllt a naw ceiniog y blwch, neu dri swllt ar ddeg am chwe blwch oddiwrth Dr Williams' Medicine Company, Holborn Viaduct, London.
Beth am Addysg CJmrl?
Beth am Addysg CJmrl? Baich araeth Dr. Macnamara yn Ab&ryst- wyth ydoedd profi ei haeriad fod Cymru yn "bad third" gydag addysg elfenol. Dygodd ffigyrau i ddangos fod yr hyn a ddywedodd yn Merthyr yn mis Tachwedd diweddaf yn hollol gywir, a bod Cymru yn mhell ar ol i ranau tebyg iddi yn Scotland a Lloegr. Y rheswm am hyn, yn ol Dr. Macnamara, ydyw fod sylw Cymru er 1880 wedi ei gy- meryd i fyny yn gwbl gan addysg ganol- raddol ac uwchraddol, a bod y sylfaen wedi ei hesgeuluso. Barn Mr Vaughan Davies, yr aelod dros Geredigion, yr hwn a siarad- odd yn yr uG cyfarfod, ydoedd fod gofal yr addysg elfenol wedi syrthio i ofal dynion nad oeddynt fawr erioed wedi bod oddi- car- tref, nao wedi derbyn nemawr ddim addysg eu hunain. Nodwyd, hefyd, fod safle'r ys- golfeistriaid yn anfoddhaol, ac na thelir digon o gyflog i'r swyddog gorfodol i'w alluogi i roi amser priodol at ei waith.
PA FODD Y TREIJLIWN EIN GWYLIAU.
PA FODD Y TREIJLIWN EIN GWYLIAU. I lan y mor yr awn ar hynt, I gwmni'r gwynt a'r tonau; Ac yno yn ei ddyfroedd glan, Y dyddan nofiwn ninau. Edryhcir yn miaen, ac hiraethir am dym- hor y gwyliau am wythnosau yn mlaen llaw gall laweroedd yn ein gwl.-td,-nid yn unig gan blant ein hysgolion, ond hefyd gan luaws mawr o rai mown oed, a rhieni; canys dyma'r adeg y mae miloedd yn cael seibiant oddiwrth eu llafur a'u gofalon ar- ferol. Mae y mwyafrif o'r rhai sydd yn gallu fforddio amser ac oriau yn myned oddicartref i rywle i gael newid awyr. A llawer i tan y mcr, eraill i'r ffynonau, rai i'r mynydd-dir, eraill i'r dyffrynoedd. Tybiaj) llawer mai tymhor i goisio mwynhad a phleser yn unig yw eu gwyliau, ond y mae lluaws mawr yn myned oddicartref i dreul- io eu gwyliau haf i geisio adfywiad ysbryd ac adferiad iechyd a nerth, y rhai a an- mharwyd gan eu llafur a'u gcfalon beun- yddiol. I'r dosbarth hwn mae y cwestiwn "Pa fodd y treuliwn ein gwyliau?" yn gwestiwn pwysig, canys dylai pawb geisio cael v lies mwyaf ellir ei sicrhau yn ystod eu gwyliau. Cydnebydd pawb fod newid awyr a golyg- fc-ydd yn llesol iawn er rhoddi adferiad iechyd ac adfywiad ysbryd, ond dyblir y ller a dderbvnir cs gofelir am wneyd defn- ydd o ryw gyffyr adgryfhad fel Bitters Gwilymi Evans pan yn newid awyr. Y meddyglyn enwog hwn, yw y mwyaf effeith- iol sydd yn adnabyddus er cydweithio a newid awyr, i gynorthwyo natur i gryfhau v cyfansoddiad. Mae Bitters Gwilym Evans yn cynorthwyo i buro y gwaed, yn bwrw allan anmhuredd o'r cyfansoddiad, ac yn adgyfnerthu yr erwigau bywydol. Gwerthir gan fferyllwyr mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un, neu gellir eu cael trwy y post oddiwrth y percenogion: Quinine Bit- ters' Manufacturing Co., Ltd., Llanelly, S. Wa. ■; 1
Advertising
ASTUDIWCH EICH IECHYD. NI WNA EICH ASTUDIO CHWI. 08 am Idiogelu rECHYTJTT^ST chwi <rael GWAED PUR. | T HANFODOL. Os^TdTw P 7 mae eict holl gyfansoddiad allan o drefn, ac yn agored i glefydau i ddyfod i fewn a arweiniant ganlyniadau difnfol. I mae o ganlyniad yn dibynu yn hollol arnoch chwi os ewyllysiwch gadw rn- IECHYD CRYF EGNIOL, gTAxBD cael ei Ww yn Berffaith Rydd o bob amhuredd. Cof- iwch y dylai eich iechyd gael eich ystyr- ^ggy-iaeth flaenaf, canys hebddo amddif^r byiryd o haner ei fwynderau, ac nis geUwch jmladd brwjdrau dyddiol bywyd gydag iechyd amharns. 1 Medcyginiaeth Anmhrisiadwy i'r Bobl. /fSJr mmmO f Glanha v CorfFo bob. Amh uredd GWELLHANT BOEN PEN, DIFFYG TRAUL, BILIOUS- NESS, GWYNT, AFU DRWG, CORFF- RYI-YMEDD, SCURYY, PENDDYNOD, CLEFYD Y BRENIN, ECZEMA, Y BLAST (ERYSIPELAS), NERYES EGWAN, FITS, GWYNEGON (RHEUMATISM), PILES, POEN CEFN (LUMBAGO), TARDDIANT AR, A CHLEFYDAU Y CROEN, ISELDER YSPRYD, gan sicrhau gweithrediad iachusol holl ranau mewnol y cyfansodd- iad, Brasau a Chyfoethogi y Gwaed a'r Elfenau a roddant FYWYD NEWYDD, IECHYD, A NERTH. PEIBIWCH A DIODDEF YX H WY. TREIWCH YN DDIOED. Hughes's Blood Pills. Mae y Trade Mark hwn 1Jfiir (sef Hun y galon) ar bob blwch. Heb hwn twyll ydyw. Ymae y Pills hyn yn gvfad Jan ac anmhrisiadwy i Wyr a Gwragedd, Meibion a Merched. Y lIAENT YN IACHAU AR OL I BOB PETH ARALL FETHU. Heb oedi anfonTrch am flweh. o M HUGHES'S BLOOD PILLS. 1 Gwerthir hwy gan yr holl Fferyll-n-yr a Gwerthwyr ffi Patent Medicines am Is. ljc., 2s. 9c., 4s. 6c., neu S foner eu gwerth mewn Stamps neu P.O., i'r 9 tGwneuthmur — JACOB 1HUGIIE8, lunufactuiing B Chemist, Penarth, Cardiff. Ax wei"th yrx America H gan R. I). WILLIAMS, Chemist, Plymouth, Penn. B GOMER'S BALM! I ELI AT BOB CLWYF. 8 GOMER'S BALM a iacha Glwyfau ar y Traed, B Cluniau, Pen. Gwddf, Erysipelas, Maiwu llidieg a fl Digroenedd, Comwydon Crawnllyd, Coesau Drw g. a COMER'S BALM a iacha Froiiau a Phen Bronau 9 Dolurus, Files, Traed Chwysedig, Toiiadau allan, 8 Crach yn Mhenau a Gwyneoau l'lant, Llyyriadau a m Llosg^adau yn mhob rhan o'r Corff. GKJMER'S BALM a iacha Ddwy law Toriadoi Llygaid a c Amrantau Dolurus, Crafu, Scui-vy, Gwynegon, h Cmalau Poenus, Chwyddiad, Tarwden, Malaethau,&c. H Y mae GOMER'S BALM yn hynod etfeithiol at bob « ath o glefydau allanol y Corff. Rhodder prawf arno. IB Ar'werth gan boi Chemist a p-weithwyr Patents .Medicine am Is. l|c blwch, neu danfoner eu gwertliM mewn stamps at y Daryganfyddwr « I-JCOB HOGHS, 1 I PemrLli, Cardiff. B "ir-q'V"
Regatta a Mabolgampau Crlccleth
Regatta a Mabolgampau Crlccleth Dydd Sadwrn diweddaf cynhiiliwyd re- gatta, a mabol-gampau llwjdd.anus iawn yma. Syr H. J. ILilis Namiey, Bnrwnig, oedd y commodore; Mr 0. Lloyd J. Evans, y vice-commodore; Mr W. B. C. Jcnes, y rear-oommodore; Mr J. Ellis, ysgrifenydd p Mr J. J. Williams, trysorydd; Air W. G. Evans, cadeirydd y pwyllgor; beiraiaid a chychw,ynwyr, Syr Hugh, Mr Burnell, Mr Walter Glynn, Mr Burnoli, Mr W. B. C. Jones, ac ereill. Yr otdd y tywydd yn ar-, dderchog, ac awel dda yn y mor. Caniata- odd Arglwydd Harlech i'r cyhoedd fyned i ben bryn y castell, ac aeth, ugeiniau yno. Chwareuai Seindorf Bres y G.ra yn wirion- eddol dda yn ystod y dydd. Gyferbyn a'r Castell yr oedd y regatta, a'r mabol-gampau mewn Le yn ymyl yr orsaf. Mr Richard Williams ofalai am yr arwyddion hefo'r fflag- iau ar fwrdd y flagship. Yachts (3 to 7 tons): 1, Launch, D. Evans, Criccieth 2, Nance, Dr Griffith, Castell- march.-Sailing Boats (20 to 26 feet) 1, Annie, D. Evans, Cricoieth; 2, Richard Young, A-bersoch.Four--tred boat race (open), with coxswain 1, Epnratah, Captain E. Jones, Criccieth; 2, Esther, G. Jones, Criecietb.-Pair-oared boat race (open) with coxswain: 1, T. Parry; 2, J. R. Jones.— Punt race (for ladies): 1, Miss E. Grundy; 2, Miss M. Grundy.Carioe race (open): 1, D. Evans: 2, W. Roberts 3, J. R. Price.— Canoe race: 1, David ETans.-Swimming: 1, Wilfrid Clay; 2, B. Bristol; 3, F. Mason. —Local swimming: 1, W. O. Roberts; 2, Edward John Davies, Portmadoc; 3, D. J. Griffith.-Bicycle tortoise race (men): 7, Mr Riddle; 2, Mr J. Richards, Barmouth.— Bicycle obstacle race (ladies): 1, Miss Tho- mas, Clifton; 2, Miss Fordsmith, Cheshire. -Bicycle tortoise race (ladies): 1, Miss Thomas; 2, Miss Fordsmith.—Bicycle egg and spoon race I, John Jones. Barmouth; 2, Thorpe.-Bicycle egg and spoon race (ladies): 1, Miss Fordsmith; 2, Miss Tho- mas.—Bobbing for the apple bicycle race., 1, H. C. Walker; 2, John Price; 3, 0. Miles, Pwllheli.—Climbing the greasy pole: 1, G. Hall.—One mile bicycle race 1, L. Dobson, Nevin; 2, Richards, Barmouth.—One mile flat race: 1, G. Ellis, Penygroes 2, Tom Parry, Carnarvon 3, Wm. Owen, Pwllheli. Hurdle race: 1, Owen Miles, Pwllheli; 2, J. M. Adams, Bamouth.—100 yards flat race: 1, H. O. Jones, Carnarvon 2, John Jones, Barmouth.—100 vards flat race (boys): 1, Bonehill; 2, G. Hall; 3, J. Gfierson..—.Three-legged race: 1, John Jones ard partner, Barmouth; 2. Owen Mills and partner, Pwllheli.—Hiph jump: 1, Robert Jones, jun., Glanyrafon, Port- madoc; 2, R. M. Buckingham, Tremadoc.- Lcnar jump: 1, Robert Jones, Glanyrafon; 2, H. 0. Jones, Carnarvon.—Standing jump: 1, R. H. Evans.—Bill-posting race 1, Mr Awstin 2, Mr John Jones, Barmouth.
Advertising
Cadbury's Cocoa his a world-wide r^putac- tion c; a delicious strengthening beverage and a valuable nutritive food. "The Lan- cet" says it represents the "standard of high- est purity." Always insist on heving Caa- bun" — sold ouly in packets and tins as other Cocoas are ofto. t"t,-d' for the sake of extra prof., Printed and published by the Welsh' Na- tional Press Company (Ltd.), at their office, Balaclava ad.. Carnarvon.