The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

Y FRENINES A CHYMRU. Mae Mr Gee, fel y rhagfynegasom yr wyth- nos ddiweddaf, wedi rhoddi ei droed ynddi, ac wedi creu terfysg nas gwyr neb l.eth a fydd y canlyniadau. Yr oedd yn meddw], hwyrach, y rhoddai fynegiad i deimladau Bhyddfrydwyr esgobaeth Llanelwy yn neillduol, a Chymry yn gyffredinol, yn y llythyr angharedig ac a11- nheyrngarol a ymddangosodd yn y Faner am Awst y 7fed, ac o'r hwn y rhoisom ddyfyniad yu y JOURNAL yr wythnos ddiweddaf. Ond fe garasyniodd yn fawr. Y mae marwor teyrngarwch wedi tori allan yn fflam yng nghalonau gwyr blaenaf y gwahanol enwadau ( crefyddol yn yr esgobaeth a chylch-lythyr wedi ei lawnodi yn gyntaf gan y bardd a'r pregethwr nielusber y Parch. D. Roberts, D.D., o Wrexham (Caernarfon gynt) a deg o weinidogion eraill i'r perwyl yma GWRECSAM, Awat 8fed, 1879. ASWYL Fiu. WD, Yn gymmaint a bod awydd cryf wedi ei ddad- gan am i'r AngbydfFurfwyr gael eu cynnrychioli yn mysg ,yr amryw anerchiadau a gyflwynir i'r Frenines ar achlyaur ei hymweliad a Gwrecaam, ar y 24ydd cyfisol, penderfynwyd, mewn cyfarfod a fynnaliwyd yma neithiwr, i gyflwyno yr anerchiad canlynol i gymmeradwwyaeth ein bull frodyr (y Cymry a'r Saeson), yn y tair air a enwir ynddo. Yr wyf yn hyderu y bydd yn wiw genych chwi gydsynio a'r anerchiad a chan fod yr amser yn fyr, ac nad oes genym eisieu roddi i chwi y drafferth o ysgrifenu, niagymmerwn yn ganiataol eich b<>d ydeydsynio, os na ,°} Xwn \T wyneb oddi wrthych erbyn dydd Mawrth nesaf. Yr eiddoch yn gywir, &c., ;•<-■ D. ROBEKTS. &c. &c. Wele eto adysgrif o'r anerchiad afwriada; y Gweinidogion Ymneillduol gyflwyno i'w Mawrhydi, ac y mae yn deilwng o'r cariad hwnw a fodolai at y Goron yng nghalonau dynion fel Williams o'r Wern, Christmas Evans a John Elias, gwyr nad yw y rhai a wratidawant ar lais y Faner yn deilwng i ddattod carai eu hesgid. 0 I'W GRASUSAF FAWRHYDI, BRENINES PRYDAIN FAWR A'R WERDDON. BYDDED GWIW GAN EICH MAWRHYDI, A nyni yn gweithredu ar ran ein brodyr, gweinidogion Anghydffurfiol siroedd Dinbych, Fflint, a Meirion, ac yn cynnrychioli adran fawr a phwyaig o ddeiliaid eich Mawrhydi yn y siroedd kyny, yr ydym yn dymuno troaglwyddo ich Mawrhydi ddadganiad o'n teyrngarwch an defoaiwn i'r Goron. Gyda boddhad diolchus yr ydym yn galw 1 gof y cynnydd aydd wedi ei wneyd o dan deyrnasiad eich Mawrhydi yn y cyfeiriad o ryddid crefyddol, fel y gwelir, yn myag mesurau eraill, yn agoriad y Prifyagolion i Ynineillduwyr, a diddymiad y prawflwon crefyddol. Tra yn cydnabod hefyd gyda diolchgarwch diffuant i'r Hollalluog DDUW, y llwyddiant materol anghymmarol a'r hwn y mae ein gwlad anwyl wedi ei bendithio o dan deyrnasiad maith a daionua eich Mawrhydi, yr ydym yn cydnabod gyda Hawn cymmaint o leiaf o ddiolchgarwch, y dylanwad helaeth a chynnyddol er daioni y mae rhinweddau personol uchel eich Mawrhydi wedi ei gario ar eich holl bobl, o'r Llys i waered. Gan ddymuno yn ddiffuant am i'ch Mawrhydi gael ei harbed am amser maith, mewn iechyd a nerth, i deyrnaau ar deyrnas heddychul a Ilwydd- iannue- Y mae y cam a gymmera y teyrngaroliow wedi gyru golygydd y Faner allan o'i gof, ac nid yw yn un rhyfedd genym, o herwydil y mae ochr wan Radicaliaeth wedi dyfod i'r golwg yn yr amgylchiadau. Fe ddangosir pa mor groes i'w gilydd y maent yn synied, pa mor bell oddi wrth eu gilydd y maellt wedi myned, a pha mor ammhossibl yw eu hailuno mwy. Yr oedd y Faner yn meddwl gwneyd cryn gyfalaf gwleidyddol o'r mater, end fe'i siomwyd, am hyny y mae yn ymgynddeiriogi ac yn dweyd pethau celyd am ei brodyr," a phethau yr edifarha o'u plegyd eto. Mae ei geiriau yn deilwng o'u darllen, geiriau yn tarddu o chwerwder yspryd siomedig ydynt am yr hyn nid ydyw mor ddrwg genyhi u Mewn gwirionedd, yr ydym yn gofidio fod cynnifer o weinidogion adnabyddus a pharchus ym mysg yr Annibynwyr, y Bedrid wyr, y Methodistiaid, a'r Wesleyaid, wedi ymuno au gilydd i dynn allan anerchiad or fath i'r iFrehines; yr hwn sydd yn sicr o adael argraph anghywir ami, n'i harwain i dybied nad ydyw yr holl gynnwrf sydd yn y senedd a'r wlad am y gorthrwiu a deimlir oddi wrtli yr hen I estrones' ond siarad gwag i gyd." ,Ydyw y mae yr anerchiad yn sicr o beri i'r Teulu Breninol iawn brisio a pharchu y teyrn- garwch a ddangosir ynddo, a gweled nad yw y Faner wedi'r cyfan yn hollalluog a holl-ddylan- wadol yng Nghymru. Mae hyny yn ddrwg mawr yng ngolwg Mr Gee, ond y mae yn canfod drwg mwy yn y senedd. Mae ei liilwhvmvo vn fvwios a ffofvna, gan godi ei J"J-.Je J -Q ddwylaw sanctaidd i'r nefoedd :—" Pa ddef- j sydd a wneir o'r anerchiad rhagrithiol bwn, tybed, gan Argl. Salisbury, a llu o'i frodyr ,sydd o'r un lliw a chred ag yutan, mewn dadlenon yn y senedd, ac ar yr esgynloriau, yn y dyfodol Nid oes neb a wyr. Ac os cyfyd rhywun ar ei draed i wadu cywirdeb ei sylwadau ef, a hwythau, pa mor anghywir bynag fyddant, bydd yr atteb yn ymyl. Appelir at gynnwysiad yr anercliiad uchod, i'r absennoldeb ynddo o hyd yn oed gysgod o gwyn, ac appelir hefyd at enwau y gweini- dogion iydd arno, fe.1 prawf o wagder liollol pob hyspysiad a wneir fod y genedl Gyuueig yxi griddfan dan ei gorthrwm, ac yn pender- 0 fynu mynu ymwared o hono." Tywyllach fyth yr a pethau fel yr edrycha y Faner yn ei blaen, ac y mae y dyfyniad isod yn Ilawn o fustl chwerwdcr yspryd Byddem yn arfer edrych ar aunyw, os nad y cwbl, o'r gweinidogion a enwir f,-l dynion y gellid dibynu ar eu cydweltllrelFad yn ein hymdrechiadau am yfiawnder ond yr ydym erbyn hyn yn gorfod ofui ein bod wedi cam- gymmeryd:-fod Dr. Roberts a Mr Oliver wedi newid eu barn, ac y, bydd raul i Annibynia eu rbestru yn mysg pleidwyr yr Eglwys fod Mr Hudgell, a Mr Humphreys, hwythau hefyd yr un modd; ac y bydd i'r Bedyddwyr, yr hen enwad Y mneillduol pybyr y perthynant iddo, edrych arnynt bellacli fel edmygwyr y Sefydliad. Llawenydd mawr i ni ydyw gweled arwyddion fod ysbiyd Rhydd- frydig yn cynnyddu ym mysg y Methodistiaid Wesleyaidd a chly wed fod Mr Howarth, Mr Mort, Mr Smith, a Mr Curry—neu rai o honynt o leiaf, yn ei gymmeradwyo. A dyma Mr Jerman, a Mr Barrow Williams, y elywsom cymmaint am danynt, a Mr Griffith Owen- tri o Fethodistiaid—ai tybed fod seiliau i gasglueu bod hwythau wedi gwithgilio; ac fel y mae yn ymddangos, wedi cario Cyfarfod Misol sir Ffliut gyda hwyut i' dir y Gogledd t) 0 oer 1' Gobeithiwn, os felly, na byddant yn hir yno; ond y daw rhyw ddylanwadau gwell i efleithio arnynt yn fuan." Byddai yn help i leddfu peth o boen Mr Gee pe dygai i gof mai nid dyma y waith gyntaf i Weinidogion Ym- neillduol roddi ei Haw wrth anerchiad teyrn- garol. Oni wyr efe am yr anerchiad hwnw a lawnodwyd gan yn agos i holl weinidngion y gwahanol enwadau yn y Werddon yn yr hwn y gwaeddent am gael eu harbed oddiwrth y pla o Ymreolaeth a fygythiai ddyfod arnynt ? Na y mae gweinidogion Fflint, Dinbycb, a Meirion wedi gwneuther yn rhagorol, wedi dangos eu teyrngarwch ac wrth wneyd hyny wedi profi eu bod yn llawer mwy gwladgar eu hyspryd na dim a ddaeth allan o swyddfa y Faner yn y blynyddau diweddaf. Y gwir am dani yw, ni roddes y Faner gam mwy anffodus erioed i'w phoblogrwydd ei hun. Mae yn ymwybyddus o'r ffaith ac yn ymofidio o'r herwydd, ac nid oes ganddi yn awr ond chwareu y bravado yn y mater. Rhwng bod Bil y Degwm yn fuan i ddod yn gyfraith a phobpeth, nid rhyfedd y dioddefa oddiwrth rywheth yn debyg i famwst wleidyddol, a than effeithiau un o'i llewygon yr esgorodd ar y jeremiad dan sylw. Y feddyginiaeth oreu a allwn gymmeradwyo at ei hachos yw darllen awdl Dewi Wyn o Eition ar Ofwy Ynys Mon J gan y Brenin Sior. Ni a obeithiwn y cymmer wers oddiwrth yr achlysur i ymattal rhag prophwydo mwyach cyn y byddo yn sicr, ac I ymyryd a materion nas gwyr nemawr oddi- wrthynt. Y waith hon y mae ei chenfigen wedi disgyn fel lafa mynydd tanllyd yn ol ar ei phen ei hun.

GWLEIDLYWIAETH SEFYDLOG. I Cawsom gryn lawer o siarad yn ddiweddan ac nid un argoel dda y ceir gwyliau seneddol tawel yw gweled Mr Chamberlain ac Arglwydd Randolph Churchill yn ymgodymu a'u gilydd. Dywedwyd llawer y ddwy llynedd ddiweddaf am safleoedd a pherthynasau gwleid- yddol y ddau hyn, ac y mae mwy o siai-atd am danynt nag erioed, efallai, ar ol eu hareithiau yn Birmingham a Greenwich. Ofer gwadu nad yw bnddiannau y Blaid Undebol yn teimlo oddiwrth ddylanwad personol Arglwydd I Churchill yn ogystal a Mr Chamberlain. Mae y ddau yn siaradwyr cyfarwydd, au meddyliau yu gyflym, nerthol, a llawn. Mae dylanwad lied fawr gan y naill a'r llall ar feddylian y Iluaws, yn enwedig yn Birmingham, ac mewn manau ereill, er nad o lawer i'r un graddau. Mae y ddau, i fesur mwy neu lai, wedi ymadael a'r blaid i'r hon y perthynent un- waith, ac y mae y ddau wedi dyoddef yn bersonol drwy golli swydd mewn ffyrdd eraill. Bu amser pan y tybid ei bod yn bORsibl; ac yn wir bron yn debygol, y gallasai rhengoedd y I Radicaliaid Undebol a'r Toriaid Democratai<ld ymuno a'u gilydd a ffurfio plaid. Ond aeth y cyfleustra heibio lieb i byny gyiiimeryd lie. Pan gyflawnodd Arglwydd Churchill brif fai ei fywyd yn niwedd Rhagfyr, 1886, ac ymddi- swyddo o fod yn Ganghellwr y Trysorlys ac arweinydd Ty y Cyffredin, tybid gan lawer y "allasai gydymuno er amddiffvn ac ymosod a Mr Chamberlain, a phe huasai hyny wedi bod, efallai nas ceid amgylchiadau gwleidyddol Birmingham fel y maent heddyw. Y r oedd y Werddon y pryd hwnw yn grochan berwedig o gynhwrf. Yr oedd Mr Balfour eto yn allu anadnabyddus mewn gwleidyddiaeth Wydd- elig, ac nid oedd y blaid Undebol wedi cael ( i chadarnhau a'u sefydlu drwy lawer ymdrech galed yn y wlad, a llawer rhaniad yn y Ty. Pe daethai Arglwydd R. Churchill ym mlaen a phrogram newydd a herio gwleidlywiaeth y senedd, anhawdd dywedyd pa wedd a wisgasai pethau. Ond nis gwnaftth hyny, ac yn awr y mae yn euro yr haiarn pan yw yn oer, ac ni cha yr un argraff ar bob 1 ydynt yn awyddus i dalu diolch i Mr Balfour am ei wasanaeth da i heddychu y Werddon. Y mae, modd bynag, un.-icb-an.o'r,iBlaitil Undebol yn sylwi gyda'r dyddordeb mwyal ar y cWrs a gymmera Arglwydd R. Churchill, a hwynthwy ydynt y rhai sydd yn deyrngarol olr Gwyddeloct. Nis gallant ddeall pa fodd y gall yr Un siaradwr, yr hwn dalr blyriedd yn ol a aeth i Belfast ac a ddywedodd wrth Brotestaniaid Gogledd y Werddon os cai Mr Parnell senedd yn Dublin yr ymladdai Ulster ac y buasai yn yr iawn," yn awr, pan y mae y terfyngylch yn dechreu gloewi, ac awdurdod y gyfraith yn dechreu cael ei deimlo, siarad yn hollol wahanol, a dangos ger bron y hyd yr hen abwyd-y Cymmod-fel pe byddai yn eli at bob clwyf. Beth, a'i barnu wrth ei gwleidyddiaeth ei hun, y mae ffordd y Weinyddiaeth bresennol gyda'r tyneraf yn bossibl, ac o'r lies mwyaf i'r Werddon. Y ffaith yw y mae gwleidly wiaeth t eyfa, (rwl)1, y Weinyddiaeth hon ynllwyddiant cyfangw111, a gwna gwybodaeth ain hyny iddi fod yn an- nichoni unrhyw Bedwerydd neu Bummed Plaid 01.4el ei ffurfio. Cymmerer yr Aipht fel en- graifft. Gwell gan Arglwydd R. Churchill i ni dviiti ein galluoedd yn ol oddiyno. Ond y mae canlyniadau y frwydr wedi newid ei barn yng nglyn a galluoedd y Mahdi, ac yn profi pa mor sefydlog a chadarn y mae safle Arglwydd Salis- bury o barthed i'r Aipht. Yr ydym," meddai, (t wedi ymrwymo i beidio ymadael a'r Aipht neu i roddi i fynn ein gallu i'w chynnorthwyo hyd oni all yndadd ei ffordd ei hun yn erbyn pob gelyn tramor a chartrefol. Mae y cyfryw ymrwymiad wedi ei wneuthur fwy nag un- waith, ac y mae yn un nad oes eisien i ni gywilyddio o'i blegyd. Geilw pob anrhydedd, heb son am ddyngarwch, arnom i'w gario allan. Nid yw yn ymrwymiad a ddwg ddim lies uniongyrchol i ni, ond y lies hwnw a ddeillia oddiwrth gyflawni gwaith anrhydeddus. Ond y mae yn ymrwymiad, bydded y canlyn- iadau y peth y bont, ag y mae Lloegr wedi ei gymmeryd ar ei chefn, a'r hwn y mae yn sicr o'i gyflawni." Ni ddywed neb y gallasai byddin yr Aipht yn ddigynnorthwy orchfygn y gelyn esgud a bywiog a arweiniwyd mor C5 C$ ddewr gan Wad-el-Njumi yn erbyn y Cadfridog Grenfell. Na, arfau a dysgyblaeth a dewrder Prydeinig yn unig a ddarfu achub yr Aipht oddiwrth yr ymosodiad a fygythid arni. Ni chynimerir at ystyriaeth am foment y syniad y dylai Lloegr alw yn ol ei help o'r Aipht yn herwydd pwysau y Cwestiwn Dwyreiniol ar y wlad hon yn amser etholiadau, ac y mae yr ymrwymiadau anrhydeddus, y rhai y dywed y Weinyddiaeth sydd yn eu rhwymo ar hyn o bryd, YI1 gyfartal gryf yn achos y lleiafrif teyrngarol sydd yn y Werddon, y rhai a j edrychant at bobl Prydain Fawr am sicrwydd I i'w cynnal yn eu lie fel dinasyddion, a pharhad j o'r breintiau a fwynhant ar hyn o bryd.

ARAITH MR. CHAMBERLAIN. Wrth siarad yn Birmingham ddydd Sadwrn diweddaf cymmttrodd Mr Chamberlain olwg obeithiol iawn ar bethau cyn belled ag y mae Gwerddon yn myned. Yn ol ei farn ef y mae brad o therfysg ar ben yno. Nis gellir dilyn y chwareu hwnw yn hwy nag y deil yr arian ac y mae yr arian ar ben yn awr, ac nid oes argoel y dont o unman. Mae America yn troi'r glust fyddar i weniaeth Mr Dillon a'r dyrnaid deisebwyr eraill a aethant gydag ef, a'r can- lyniad yw nad ydynt wedi casglu digon i dalu am eu bwyd a'ti Hetty yn yr hotelal1 yr arosent ynddynt. Drwy gynnoitkwy arian tramor y cariwyd y cydfradwriaeth ym mlaen, ac wrfctr reswtu pan sycho'r ffrM-d hono nis gall yr olwynion droi wedi hyny.

YMBLEIDIAU Y BLAID RYDD- > FRYDOL. Pan orphenodd Mr Gladstone ymdaith yng Ngorllewinbarth LIoegr dro yn ol fe ddecli- renodd y blaid fawr Ryddfrydol (fel y myriant fyth alw,eii hunain) ddeall nad eedd swyn yr I Hen Wr Ardderchog yo berffaith ddigonol i'w dwyn yn ol i Ganaan swydd seneddol. Gwir i bleidiat-u eraill deimlo hyn dro "mawr yn ol, Ond yn herwydd gorJawenydd y Parnelliaid, am iddynt o'r diwedd fachellu Mr Gladstone, gwnaed yr ymdrechion rhyfeddaf, a hyny gyda llwyddiant am beth amser, i gynnal yspryd y Gladstoniaid rhag llwfrhau. Yr oedd y Wasg yn cael ei "gweithio," a'r Senedd yn cael ei gweithio," a'r llwyfan yn cnel ei weithio," a hyny yn y ffordd fwyaf cymmeradwy, ond yn ofer. Ar ddiwedd eu pedwerydd Eisteddiad y mae y Llywodraeth yn gryfach na phan I aethant i swydd a'r gwrthwynebwyr yn fwy ymranedig ac feUy yn wanach. Tra mae yr Undebwyr wedi symmud yn nes at eu gilydd, wedi gwastattau eu gwahaniaethau, y rhai oeddynt yn ddifrifol a phwysig ar droion, ac; wedi perffeithio eu trefn, y mae y Parnelliaid Seisnig a Gwyddelig wedi rhedeg ym mhellach bellach oddiwrth eu gilydd. Y. mae y wlad wedi bod yn gwylio symmudiadau pethau, ac yn gweled yn eglur iawn beth yw y rhesymau. Awyddus i roi clwyf ond eto'n ofni taro." Yn union y daeth yn eglur ar ol y daith yn y Gorllewin fod Mr Gladstone gystal a'i chwareu allan fel gwleidyddwr ar y maes agored, dechreuodd y Blaid Radicalaidd newydd edrych o'u hamgylch am arweinydd newydd. Y mae'r canlyniadau yn galonogol iawn i bawb ond i'r Radicaliaid. Nid ydynt byth wedi gorphen ymladd yng nghylch olynwr i'r Hen Wr Ardderchog. Mae y Parnelliaid am gydip yng nghynffon cotiau arweinwyr y Ffront Opposition cymmedrol. Mae y Sosial- istiaid am gael Mr Labouchere. Gwaedda rhan arall am Mr Morley tra y siaradir am hyd yn nod Mr Parnell ei hun gan y Pall frall Gazette fel yn llawer mwy tebyg i gael ei wneyd yn Brifweinidog Lloegr nac arweinydd Parliament yn y Werddon. Gyda'r amryw- iaeth swynol yma o opiniynau yn eu plitb, a ydyw yn syn bod barn y wlad yn trosglwyddo Y mreolaeth i niwl a phellder y dyfociol1 Y Blaid Ymrwygol eu hunain yw yr esiampl oreu o'u gwleidlywiaeth Wyddelig eu hunain, V) a gwel deuddeg mis eto y fath agwedd ar bethan yn y gwersyll Gladstonaidd agaddvlai roddi gwers a saif wrth asen pob gwleidyddwr mewn ymchwil am bolisi. Dwg dychwelebion amaethyddol Cofrestrydd Cvffredinol y Werddon broHon sylweddol yn- ddynt eu hunain o'r diwygiad mawr sydd wedi cymuieryd lie ar bethau yno. Yr oedd cyn- nyrchion 1887 o dan Lywodraeth "Orfodol," yn rhagori ar eiddo 1886. Yr oedd mwy o dir yn cael ei wrteithio. Codwyd mwy o ddefaid o ryw chwarter miliwn, tra y codwyd ac danfonwyd allan i wledydd eraill fwy o y 0 wahanol greadui-ixid erixill. Gyda'r eithriad o bytatws yr oedd pob cnwd yn 1888 yn rhagori ar 1887 mewn swm ac mewn sylwedd. Dengys ystadegau tuhwnt i bob dadl fod arn- gylchiadan amvtethyddol y Werddon yn gwella, ac yr ydym yn gwybOd mai rfr atnaethyddiaeth yn benaf y dibyna cysur a llwyddiant a bodd- lonrwydd y Gwyddel. Heblaw hyn mae y. bobl yn gogwyddo i gyfeiriad ffermydd mwy eu maint, yr hyn a ddengys safon uwch o gysur,. a'r hyn y teimla pawb sydd yn awyddus i weled y cabanau 11* id yn darfod o'r manau mwyaf poblog yn faleir o hono. Ffeitbiau yw y rhai hyn nad yw cyhyrfwyr Gwyddelig yn hoff o'u cy. farfod, a'r rhai bob amser yr osgoant rhagddynt ar lwyfanau cyhoeddus. Maent wrth reswni yn gwrthwynebu y ddamcaniaeth Barnellaidd a'r yinresymiad fod Gwerddon yn gwaedu i farwolaeth o dan ddwylaw llofruddiog Mr Balfouracnad oes iachawdwriaeth iddi ond Ymreolaeth.

RHEILFFYRDD YSGEIFN. Cymmeradwywyd cynnygiad Major Price Lewis yn unfrydol gan Gynghor Sirol sir b 0 0 f Aberteifi yn eu cyfarfod diweddaf yn Aber- aeron. Safai y cynnygiad fel y canlyn :—" Y dylai y Cyr-glior hwn, yn deall tod mawr eisieu am fwy o reilffyrdd yn y sir hon, acyng Nghymru yn gyffredin, wahodd Cynghorau siroedd cylchynol i ffurfio pwyllgor unedig i ystyried yr holl gwestiwn, a thynu cynllun i'w gyminhell yn y senedd er cael math o reil- r ffyrdd ysgeifn i'w gwneuthur ag arian wedi eu benthyca o'r Llywodraeth neu ffordd arall." Dyma gam yn yr iawn gyfeiriad a geill daioni mawr ddeilliaw o hono. Yn ddiau mae eisieu xhagor o gyfleusterau teithio ar Gymru, ac y C5 mae y mater yn deilwng o sylw ein Cynghorau Sirol. Geill y syniad o gael rheilffyrdd o dan y Llywodraeth ymddangos yn ddieithr ar yr 0 olwg gyntaf, ond nid oes dim newydd-deb t-Y ynddo fel y dywedodd Major Lewis y dydd o'r blaen. Ceir rheilffyrdd felly yn ein tiriog- aethau tramor mwyaf-India, Canada, ac Awstralin.-wedi eu gwneuthur yn benaf ag arian eu gwahanol lywodraethau, a'u cadw mewn trefn yn yr un modd. Gwelir yr un egwyddor ar waith yn nes attom yn y Werddon, ac y mae wedi gwneuthur daioni annrhaethol yno, a gwna fwy eto o dan weithrediad Bit y Rheilffyrdd Ysgeifn sydd ger bron y Senedd ar hyn o bryd. Carem 5 ninnau weled Cyinru yn manteisio mewn cyffelyb fodd, a geill y Cynghorau Sirol wneyd llawer drwy gydweithredu yug nghylch y mater. Nid yw y rheilffyrdd sydd genym yn barod ym mhob amgylcbiad y rhai goreu yn bossibl. Weithiau ni redant ffordd y dylent. Drwy ffolineb rhai, ystyfnigrwydd eraill, a thrachwant rhai eraill drachefn, y rhai oent a Haw yng nghychwyniad ein rheilffyrdd, yr ydym wedi ein taflu yn ol yn y mater am clnvaitrr cam if. Credai Major Lewes na ddaw dim daioni oddiwrth y cwmnnu mawrion, ac y dylem ymdrechu ca-jl rheilffyrdd bychain yn y ffordd a awgrym ii efe. Pwyutiodd y Major allan hefyd rai llinell.-iu y credai ei bod yn ddymun,,1 i'w ffurfio. DYIIR. un er engraifft rhwng Llan lilo a glan y mor yn Aberaeron. Mae rhyw siarad wedi bod am hon, ac yn ol pob tebyg fe dalai yn dda am ei gwneyd. 13 0 Dyna linell arall wed'yn, o Aberaero:t trwy Lnnrhystyd i gwrdd y Manchester & Mi;ford yn Llanilar. Gellid gwneyd un arall eilwnith o Landyssil i'r Cei Newydd. Aliie yn anghyfleus iawn i fyned i lan mor Aberteifi yn bresennol o herwydd ei fod allan o gymmun- deb a'r byd, ac nid a y Ileoedd fydd yn y partliau hyny am en llawn werth o herwydd hyny. Yn sir Benfro drachefn y mae eisieu gwelliantau. Fe ellid adeiladu llitiell o fiwlffordd i Aberran o'r hwn le fel un yr oiti yn 01.. blaen i'r Werddon; a llinell arall o iirwy I jMBOneig IKnefl Aberteifi yng' Nghrymmych. »0«lw»r sylw C^nghor Sirol sir Gaerfyrddin at y jHuc, ac yr ydyni yn sicr o glywed rhagor ift dnno. Os gyreithir allan yrawgrym mae Bendith fawr yn ystor i leoedd ar lan mor ^berteffi »c i gynimydogaethau amaethyddol ..iahair air Dy fed.

EIN CBEADURIAID PLUOG. Fe gerdda hen chwedl am ryw bentref yng wo.inbl yr haf yn yr hwn ni cheid cymmaint a dalen werdd ar un o'r coed oedd ynddo, am fqd glasgrytiaid drygionus wedi lladd yr adar a bod y magiod yn cael eu ffordd eu hunain. Yjpddengys fod yr un dynged ar ddisgyn ar Ffrainc, gyda'r gwahaniaeth fod y glasgi-ytiaid yn botol eu cynnrychioli gan y boneddigesau flfesiynol yno y rhai a wisgant gyrph adar meitw ar si hetiau a'u boneti. Dywedir fod y wenol yn cael oi merthyru i'r fath raddau yn Ffrainc fel, os nad attelir oddiwrth y gwaith yn fuan, nas ceir golwg arni cyn bo'n hir ond mewn amgueddfeydd. Dygwyd iniloedd o wenoliaid meirw i farchnad Paris y blynyddau diweddaf, ac yr oedd llawer o honynt wedi dechreu braenu yr hyn a'u gwnuent yn hollol dflidilefnydd ar gyfer penwisgoedd. Yin- Bdengys fod tair ffordd gan yr heliwr gwenol- i i ddal eu ysglyfaeth. Y ffordd gyntaf yw dal y wenol mewn rhwyd, yr ail yw drwy bysgotta am dani a ffunen a bach, a'r drydedd aV fwyaf creulawn drwy osod cdef ar glogwyni uelrel ar lan y mor ar ba rai y cymmer y cr^aduriaid blinedig lioe With ddychwelyd o'u taith adref dros y mor. Cyssylldr yr edef a pheirianwaith gwefrdanol i ladd y gwenoli iid cyn gynted ag yr ymgasgl nifcr digonol arnynt.

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1891. Cynnaliwyd cyfarfod yn Abertawe yn ddiweddar er ymgynghori pa un ai gwahodd yr .Eisteddfod ai peidio a wneir i*r dref liono. Yf^fcecld cyfarfod wedi ei gynnal o'r blaen, ac ni oedd yr un gwres a dyddordeb i'w deimlo 5'JaM cyfcu-fod diweddaf h wn. Yr oedd oddeutu hann -r c tnt wedi dod at cu gilydd. Dywedodd y Maer, yr hwn oedd yn y gadair, fod cyfarfod cryf a dylanwadol yn cynnrychioli trigolion Abertawe wedi cychwyn y peth, a bod sicrwydd yn buod am .£250. Yr oedd wedi deribyn llythyrau oddiwrth wahanol bersonau, y rhai a gyiiiiiiereiit olwg ffafriol ar y mater. Nid rhyw lwyddiant mawr a weindel yr 'Eiisteddfod a fu yn Abertawe o'r blaen, ond teg yw dweyd fod amgylchiadau yn awr yn wahanol i'r peth oeddynt y pryd hwnw. Bydd Rheil- ffordd y Rhondda. ac Abertawe wedi ei hagor rbyn y daw yr Eisteddfod oddiamgylc' a dybyna ei llwyddiant yn fiwr ar bol,l,-),fr:teth luosog y Rhondda. Cyu terfynu a'r gweith- rediadau penderfynwyd cael yr Eisteddfod i Itawd ym mhen dwy flynedd. Mae rhyw :0 mewn Haw yn barod.

FICER NEWYDD LLANSADWRN A LLANWRDA. t Boddbaol iawn ambell dro ydyw cael fteudra i roddi ychydig o banes cyfeiliion pan yn ynndael o'r naill ardal i'r llall. Felly tpi a grcdaf y bydd yng nglyn a syiumudia I y I:çh David Jones, B.A., diweddar Gurad C.tlodfwlch i fod yn Ficer Llausadwrn a {Janwrda. Traddododd ei bregethau ymad- awol Awst 4ydd i gynnulleidfaoedd mawrion, ac yr oedd "amryw yn eu dagiau" wrth feddwl m ti dyna'r tro diweddaf y pregethai iddynt. Ganwyd Mr Jones ym mhlwyf Ciliau Aeron, sir Aberteifi. Yr oedd ei lieni yn eglwyswyr. Addysgwyd ef o dan ofal y Parch. D. H. Davies, B.A. yn Ysgol Golegawl Aberteifi, lIe yr astudiodd gyda llwyddiant mawr. Ym mis Hydref, 1881, derbyniwyd ef i Athrofa Dewi Saut, a bu mor llwyddiannus lie ennill yr Entrance Exhibition. Ar ol dyfod trwy ei arholiadau yn llwyddiannus, ac yn barchns gan bawb, graddiodd yn B.A. ym Mehefin, 1884. Efe a gafodd y wobr am ddarllen Cymraeg y flwyddyn hono. Gwnaed ef yn ddiacon gan Esgob Tyddewi ym Medi, 1884, a thrwyddedwyd ef i gura,littetli Llan- dilo-fawr, o dan ofal y Parch. Lewis Price. Qrdeiniwyd ef yn offeiriad yn 1885, ac ap- pwyntiwyd ef yn Gurad Caledfwlch, lie y mae Mr a Mrs Richardson, Glanbrydan, a Miss Lewis, Capelisaf, yn cymmeryd dyddoideb 01 liiawr mewn pethau eglwysig. Mae Mr .Ionps wedi gweithio yno am dair mlynedd yn dder- byniol gan bawb. Yn ddiddadl y mae llawer yn cofio am ei erthyglau rbagorol yn y Llcm, sef cyfieitbiad o daith Mrs Richardson drwy wlad Canaan. Yn ystod ei arosiad sefydlwyd Llyfrgell mewn perthynas a'r Eglwys, yr hon a gynnwysa yn awr dros 200 o gyfrolau. Hefyd treuliwyd symiau mawr o arian ar yr Eglwys, fel ag y mae yn un o'r rhai liarddaf yn yr esgobaeth, adeiladwyd Ysgoldy Sal a newydd; ac y maent yn awr wedi casglu L70 er adeiladu mur o amayleli y fytiwent. 0 Hefyd yr oedd yn un o ffyddloniaid Deoniaeth Llan- deilo. Gwnaed ef yn ysgrifenydd y Gym- deithas Amddiffynol Eglwysig yno; a diammheu y bydd hiraetli ar ei ol. Diau genyf y rliydd plwyfolion Llansadwrn a Llanwrda dderbyniad calonog i'w Ficer newydd ar ei ddyfodiad attynt, o herwydd mewn cydweithrediad a chydym-leimlad y mae nerth yn cirtrefu.—CYFAILL.—[Gorfu arnom dalfym.-GOL, ]

DRWG genym fod y bardd adnabyddus Homo Din, o Donypandy, wedi marw nos Lun diweddaf ar ol byr gystudd.

BYRION. DYWEDIR nad oes dim carcharau yn Ynys yr Ja. MYNYCHA un o bob pump o drigolion Prydain Fawr yr Ysgol Sul. TWNEL yr Hafren yw pedwerydd o dwneli hirion y byd. ARFERA y Frenines wneyd ei the ei hunan pan yn teithio. LLOSGIR 44 pwys o lo ar gyfartaledd ar y rheilffordd am bob milltir a. redir. DEFNYDDIR oddeutu 80 pwys o bowdr wrth flastio am bob mil o dunelli o lo a godir. Nis gellir gwelia berw y dwfr wrth eu gwrteithio. GWNA dwfr awyeedig laeth yn Hawer mwy treuliadwy. RHODDIR arsenic i geffylau yn Awstria tuag at wneuthur i'w crwyn ddysgleirio. Y* y flwyddyn 1790 y rboddwyd heibio Doøgi gwenwynwyr yn y wlad lion. YN Llynlleifiad y ceir y nifer mwyaf o feddwon yn Lloegr. Y PARCH. H. WATKIN WILLIAMS ydyw Arcddiacon newydd Llanelwy. DYWED y limes y tyr y Parliament i fyny ar y cyntaf o'r mis nesaf. DYWEDIR y siaradir yr iaith Gymraeg gan oddeutu miliwn o ddynion. YFIR gwerth pum uiiliwn ar hugain o de bob blwyddyn yn Rwssia. AGORWYD pont newydd yn groes i'r Ddyfrwy y dydd o'r blaen gan Mr Gladstone. Y 27fed cyf. yw'r diwrnod a benuodwyd i ddienyddio Mrs Maybrick. DADLENWYD yn ddiweddar y golofn sydd yn coffhau am laniad y Tadau Pererinol yn Plymouth. Bu 30 mlynedd ar waith. PRIS y llafur ar gyfartaledd yr wythnos ddiweddaf oedd Gwenith, 30s. 11c. y chwarter; barlys, 19s. 10c. j ceirch, 19s. 5c. DYLAJ llwyrymwrthodwyr deimlo yn gysurus yn Toronto (America) He nid oes ond 150 o dafarndai ar gyfer poblogaeth o 180,000. DYWEDIR y cynnila pob un o ddeiliaid y wlad hon dair ceiniog yr wythnes ar gyfar- taledd. MEWN chwech yn unig o'r 28 o fwrddradau a gyflawnwyd yn Llundain y cafwyd o hyd i'r drwgweithredMyr. DERBYNIWYD dwy rodd o XI,000 yr un gan Esgob Llandaf at amcanion eglwysig yn ei esgobaeth. LLADDWYD merch ieuanc o Fethesda sir Caernarfon drwy gael ei gwthio dan y tren, pan yn dychwelyd o eisteddfod. YN Nhy y Cyftredin nos Lun yr wythnos hon cymmerodd dadleuaeth liir le ar Fil y Degwm, a phasiwyd ef drwy fwyafrif bycban. YN ystod y ddau can mlynedd diweddaf dim ond dau foneddwr a fuont yn Brifweini- dogion dair gwaith, sef Mr Gladstone ag Iarll 0 Derby. DARLLENWYD y Mesur Addysg Ganolraddol i Gymru y drydedd waith dydd Gwener yr wythnos ddiweddaf, ac y mae wedi myned i Dy yr Arglwyddi. CYFLAWNODD Mr George Ruglieq, goruch- wyliwr ystad y Due Westminster yn swydd Fflint am banner can mlynedd, hunanladdiad yn ddiweddar drwy dori ei wddf ag ellyn. CYRHAEDDA addysg bwynt uwch o effeithiol- rwydd yn yr Almaen nag mewn unrhyw wlad arall. Dim ond un y cant sydd yn methu darllen ac ysgrifenu yno. MEWN pum mis yleni daeth i mewn i'r wlad hon 72,105 o dda corniog, 230,000 o ddefaid, a 12,921 o foch, heblaw cryn lawer o gig eidion, a gwedder, a chig moch. CYIIOEDDWYD cylchlythyr gan Esgob Llan- elwy yn gwahodd offeiriaid yr esgobaeth hono i arfer eu dylanwad er cael gan y Llywodraeth i basio Bil y Degwm y senedd-dymmhor hwn. AETH cofeb oddiwrth ddeg o'r aelodau Cymreig at Benaeth Coleg Iesu, Rhydychen, yr hon a brotestia yn erbyn troi gwaddoliadau Meyrick oddiwrth eu hamcan gwreiddiol. DYCIIWELODD yr Esgob Jones i Ddeheudir Affrica wedi bod yn ymdeithio yn y wlad hon am 15 mis. Casglodd dros tin fit ar ddego bunnau at achosion eglwysig yn ei esgobaeth. PASIWYD Bil yn Nhy yr Arglwyddi er I d, byrhau ym mhellach yr arddull a ddefnyddir mewn Deddfau Seneddol." Fe deimla pawb I sydd yn gwybod rhywbeth am danynt ei fod yn fesur anghenrheidiol iawn. PA nifer o eiriau a ellir ysgrifenu ar gerdyn post I Bu ysgrifenwyr buain yn ddiweddar yn ymgystadlu er penderfynu y pwynt, a Mr Sylvanus Jones o'r America gafodd y wobr. Ysgrifenodd 36,764 o eiriau ar un cerdyn. MAE dan ar bymtheg o aelodau o'r Blaid Genedlaethol (Wyddelig) wedi rhoddi rhybudd y bwriadant sefyll yd erbyn y bil a ddygir i mewn i'r Senedd er Cau ar y Sul yn y Werddon. GELLIR ffurfio rhyw ddrychfeddwl am dreuliau y Shah pan y deallir ei fod newydd yru archeb am L25,000 i'r Meistriaid Cook, y goruchwylwyr teithiol adnabyddus. Tal am lettya mewn gwahanol fanau ac am deithio ar y rheilffordd oedd yr archeb hon. CYRHAEDDA newydd torcalonus o Proro YI1 Utah, am fenyw yn cael ei chladdu mewn llewyg. Yr oedd nn o'i pliertliyiiastit yn meddwl ei bod o hyd yn fyw, ac i'w bod lloni fe godwyd y corph o'r budd pryd y gwt-1 >vyd ei fod wedi rhoddi tro yn yr arch. DYNES ryfedd yw Mrs Susanne Richardson, o Limington yn yr America. Mae yn 90 ml wydd oed. Cyfyd am be>lwar y boreu bob dydd i drefnu materion y teulu. Mae dwy fuwch o dan ei gofal, cyweiria yr ymenyn, gylch ei dillad ei huna.n, a medr ddarllen a phwytho y nodwydd heb help gwydrau. RnWNG chwech a saith o'r gloch y Sul diweddaf cyuimerodd ystorm o fellt a tharanau gyda'r waethaf a welwyd erioed le yn Bir- mingham a'r gymmydogaeth. Yr oedd y mellt yn nodedig o lachar a chryf a syrthiodd gwlaw mawr am dros awr o amser. Gwuaed colledion trymion. Tarawyd llawer o adeil- adau a siruneiau gan fellten. Drwy drugaredd ychydig o niwaid i ddynion a wnaed. GADAWODD dyn ieuanc o'r euw Edward Eatcb, yr hwn a gyflawnodd hunanladdiad 3,11 Leeds, lythyr hyuod ar ei ol wedi ei gyfeirio at ddynes ieuanc o'r enw Morley, yn yr hwu y dywedai Yr wyf yu myned i ladd fy hun boreu dydd Gwener nesaf, gan (y mod ain gael fy ughladdu at Wyl y Bauc (y Liun), ac felly fe sioniaf fy nghyfnithder Annie, yr hon sydd yn pi-iodi ar y diwrnod hwnw, ac fe fydd angladd yn lie priodas. Yr wyf yn gobeit,hio y deuwch i'm hangladd. Mi a gyfarfyddaf a chwi yn y nefoedd." Penderfynodd y rheith- wyr fod j bachgen wedi lladd ei hun pan allan o'i iawn bwyll.

DADBLYGIAD. Un dylynol ddadlenii(I-o ddynol Ddoniau, a Dadhlygind 0 fawr cangol fwriad Da ymeglura 'mhob gwlad. Breninbren derwen a dorir-un dydd A chan dan fe'i cafnir: Yn ddidrefn ar ei gefn, gawg hir,-dyfroedd Y moroedd a gymmerii. 'R ol cylch o ddadblygindau,—j inroad Amrywiol gyfnodaa, Trwsio, eynllanio, gwellhati,-y pren hwn Ya troi a weiwn yn lIestr a bwyliau- Yn llong-agerloDg-a'i gwedd -> Lefara chwedl o fawredd. ,i:i r O "tiWABatODlAO. J

OWN HELA CAPTEN LLOYD, GLANSEVIN. f (Byddugol yn Eisteddfod Gwynfe.) U It! Clywch! Y mae Helgwn. Glanaevin yn dod! Gwnaf lw 'nawr na welsoch fath helfa erio'd I Dowch, rhedwn yn faan i goparhyw trln I'w gweled yn dyfod o lenyrch j Llyn. En miwaig ay'n goglaia teimhulaa fy nghalon, Mor beraidd cordedda yn nghol'yr awelon. 'Does sant ar y ddaear na theimla yn lion Wrth weled helwriaeth mor felns a hon. Eu goagordd wna demtio y ffeiriad, gwyr dyni Yn chwap i anghoflo ei Bader ei hun I Wi! Dicw hwy'n dyfod dros fryn a thros ddol, Yn llu glan mawreddog a'r wlad ar en hoi, A Lloyd ar ei geffyl, a'i gorn yn ri law, Yn dal i reoli'r helwriaeth o draw. Dros Drichrug i waerod ar hyd Dyffryn Tywi, • Yn ol, ac i fyny droa benau'r clogwyni. t Mae Druid" y byddargi, adnebir a'i gap, A 11 Starlight," y dewrgi, yn dal gyda'r bla'n. 'Does ail i'r hen" Tapster" am dracagwneudawn, Ond raetha gan henaint cawr ddilyn y cwn. ') Droa fryn Careg Cenen a boarth Brynchwitb, Adwaenir rhedegfu yr hen lwynog brith, ..n Ei dynfa aydd fyny i graig Mynydd Du, I gesail yr ogof o gyrhaedd fILth la. t Mae'r cwn yn 11a odiaeth yn dal i'w ddiaodln Yn gryfion a lieiny' droa gloddiau a pherthi Ond, Ust! Dyna grochlef fan draw! Tali Ho! Mae'r cwn yn ei larpio ger gweithdy Shon Go' I Ni chollodd chwim helgwn Glanaefin erioed Un liwyn»g yn anma., er chwimed ei droed 1 :¡ '¡. Cyfieithwyd y pennillion yaprydol ttchod gan Mr fieriah G. Erans, a rhedant fel yma. Mae y cyfieithydd wedi gwella llawer er 7r atnsev yr yagrifeawyd hwy:- Huab Hark 'Tia the Hounds of Glansefin I hear! I'll awear a most heart-stirring run is now Dear f Let us haste to the hill-top to view the hot chase, Hound., horses, and men are all "going the pace." wi?1* heart makes with rapture lo beat V\ hen borne on the zephyrs their harmony sweet. A saint from devotion might quickly be won When gazing upon such a glorious run. Their melody tempts e'en the parson's grave face To light up with joy, and to join in the chase! Ho! See how brave Lloyd and his merry men ride, Followed merrily, too, by the whole country side, And Lloyd on his hunter, his born in his hand. He rules and he Isads all the jovial band! ? ?ri°hru* they co,n«» down to Towy's rich tale. And back ag4in up over hill and through dale. There 11 Druid with deep notes now opens so sweet, And Starliget" the brave, at the front, who so fleet? *t i 2, 18 scent! Thi hounds are astray No! «• Tapster ha* found it! Once more they're away Now past C,-trreg Cennen, through Brynwhith farm- yard By the houn.ta struggling reynard is pressed rather hard. 11 He straightway spurts on to the Black Mountain cave Thus hoping his skin and his brush yet to save. Vain hope! for the Hounds of Glansevin at his heels cm? nu- ns up the 8teeP hill-side he steals, lally Ho." shouts the Huntsman with vifforons breath. ° Hurrah! Captain Lloyd alwnys in at the death fC Hurraii for the Hounds of Giansevin we'll cry No fox can escape them, be be never so sly!

LLANYMLYDYFRI. Prydnawn Mercher yr wythnos ddiweddaf fel ag yr oedd Mrs Jeffreys, gwraig uchel sirydd sir Gaerfyrddin yn gyru mewn cerby4 tua chartref gyda dau o'r plant a'r cerbydwr, taflwyd yr oil o hoi.ynt allan. Derbyniodd y foneddiges a'r lleill btù niwaid, ond y maent oil yn dyfod ym uilaen yn d hi.

BORTH (GER ABERYSTWYTH). DIAXGFA GYFTNG.—Cafodd Miss Daviee wyres y Cadfridog Daviea, swyddog milwrol a enwogodd ei hun yn I hyfelgyrcboedd yr Orynya, yng nghyd a dau o'i neiaint., ddiangfa wyrthiol yn ddiweddar. Aethent i chwilio am royw gregy:. bysg bychain, a daeth y llanw i mewn ar en gwarthaf. Dringasant bedwar ugain trox-dfedd i fyny y creigiau, a gwelaant ei bod yn annichon iddynt ddringo ym mhellach. Crorfuwyd gollwnaf y foneddiges ar gribyn o'r graig uwchaf, tra yr aeth ei chym- deitliion i lawr t:wy anhawsder mawr, a chyrbaeddasant y traetli, a chawsant gan ffermwr cyfagos eu cynnorthwyo i'w gwaredu. Cylymwyd rliatt am gaiiol y foneddiges, ac ar ol dwy awr o bryder dirfawr tynwyd hi i fyny am l.edwar ugain troedfedd yn ychwaneg ac achubwyd hi.

ABERTEIFI. BODDIAD.-Heiiner dydd y Mawrth di- diweddaf codwyd corph plentyn bychan Mr Evan Rees, morwr, Parade y Bont, o'r lie hwn, yr hwn a foddodd yn y Teifi. Mr Wm. Owen, sier, a gafodd afltel yn y corph. Nid oedd ond rhyw banner awr er pan y gadawsai y plentyn y ty, pan yr aeth ei fam allan i roddi bwyd i'r moch ar lau y dwr. Yno y gwelodd het ei phlentyn yn notio ar yr afon. Nid oedd neb wedi gWeled y bachgen bach wt-di syt thio i mewn, ac y mae yn debyg iddo fod yn y dwfr am yn agos i'r amser uchod. DA'IWAI. -Pryd ijawn dydd Ll tin ewympodd pleutyn o'r enw Arthur Mathias, Heol y Cei, dros y Cei i'r afon, a bu ar fin boddi. Buasai wedi gwneyd oni buasai fod Mr Evan Wilson yn y fan a'r lie yn clywed ei swn yn cwympo yn y dwr. Nid oes dim i rwystro rhai rhag syrthio dros y cei, ac y mae yn beryglus iawn, nid yn unig i blant, ond i rhai mewn oed yn ogystal, ac y mae llawer wedi syrthio drosodd o bryd i bryd. Yn sicr fe ddylai ein hawdur- dodau cyhoeddus dalu mwy o sylw nag a wnant yn ami i fywvdtu dynion.