Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
20 erthygl ar y dudalen hon
- APPEL YMNEILLDUWYR IWERDDON…
APPEL YMNEILLDUWYR IWERDDON AT YMNEILLDUWYk CYMRU GWNEIR YR APPEL CANLYNOL AT ETHOLWYR CYMRU GAN GYNLYVVYDUION CORPH PRESBYTERAIDD IWERDDON. Ar ran ein cyd-Bresbyteriaid yn Iwerddon, ac yn unol a llawer o benderfyniadau a basiwyd yn ein Prif Gynhadledd naill ai yn unfrydol neu gyda mwyafrif mawr, ac yn cynrychioli (fel yr ydym yn credu) corph mawr cytundebau Protestanaidd ereiil, yn gystal a llawer o Babyddion y wiad, yr ydym yn appelio atoch am eich cydymdeuniad a'ch cynor- thwy yn yr argyfwng gwleidyddol difrifoiaf an cyfarfyddodd o fewn cyleh cot neb sydd yn fyw. Y mae y cynllun i sefydlu Senedd yn Iwcrddoll, a gyciiwynwyd yn 1886, ac a adnewyduwyd yn 1893, ac a wrtnwynebwyd yn llwyddianus trwy gydymdrech ar ran rhai a berthynent i bob plaid wleidyddol, yn cael ei gymmell arnom unwaith etc. Mae ail- ddygiad Ymreolaeth Gartrefol i mewn i'r Senedd fei mesur i gael ei benderfynu yn uniongyrchol, ar unwaith yn tadu i'r cysgcd bob mesur andl, pa mor bwysig bynnag y byduo. Dyma i chwi resymau dros ein appel. 1.—Yn y lie cyntaf, prif liynnonnell ein perygl, ag sydd yn anwahariadwy oddivvrth Ymreolaeth Gar,triefoi, yw y gagendor mawr sydd yn gwahanu Pabyddion oddivvrth Brotestaruaid I werddon. Oddiar amser y Diwygiad, nid yw y drygau cyssyllt- iedig a hyn wedi amrywio dim, ac nis gellir disgwyl am unrhyw gyfuewidiad yn y dyfodol. Gwahan- iaethau crefyddol sydd wedi bod wrth wraidd llawer symudiad gwleidyddol a chymdeithasol, ac sydd wedi esgor o bryd i bryd ar fradwriaeth, ysgelerder, a rhyfel cartrefoi. Yn 1641 a 1648 gorlifodd pen- boethni crefyddol dros y wlad, gan achosi llawer o dvwailtiad gwaed a thrueni. Yn 1798 torodd allan symudiad a dybiwyd y byddai yn gychwyniad cyd- ddealldwriaeth rhwng gwahanol grefyddwyr a dos- barthiadau o bobl mewn rhyfel crefyddol gwaedlyd, yr hwn y bu rhaid ei attal gan filwyr Prydeinig, ar 01 i lawer golli eu tvwydau. Er fod y safle wedi cvfnewid llawer yma erbyn hvn, y mae y gwahan- iaeth crefyddol yn para yr un fath. Ni fuasai gan y blaid sydd yn ceisio Annibyniaeth fawr o ddylan- wad heb gynnorthwy clerigwyr Eglwys Rufain. Yn Neheu c yn Ngorllewin Iwerddon heddyw mae offeiriaul Eglwys Rufain yn oll-ddylanwadol; ac hyd yn nod yn y Gogledd a rhan-barthau Protestanaidd, y mae vmvraeth v clerigwyr hyn mewn matenon gwleidyddol ar gynnydd. Nid oes ynom yr awydd lleiaf i ormesu ar gvdwybodau ein cydwladwyr Pab- yddol, nac i'w harnddifadu o unrhyw iawnderau gwleidyddol neu grefyddol. Y mae yn rhaid i ninnau omedd yn bendorfynoi i oddef gcsod ein rhyddid gwleidyddol a chrefyddol dan eu hawdur- dod hwythau. 2. Y mae camsyniadan difnfol Senedd Prydain ar y naill law, a'r eiddo pobl Iwerddon ar y l'aw arall, yn argraphedig ar dudalenau hansyddia,eth. ac y mae yn rhaid i ni eu cy^dnabod. Ond y mae eipdrem ddiduedd ar y ganrif ddiweddaf yn ein llwyr argy- hoeddi o benderfyniad pobl Prvdain Fawr i osod i fyny gyfreithiau teg a chyfiawn yn Iwerddon. Gellid enwi cyfres o feeurau mewn perthynas a'r Eo-lwvs, y tir, addysg, cvnrychiolaeth y bobl. a draethiad llool. i brrtfi fod gwladweinwyr Pry- dain wedi ymroddi i settle pvnciau G\\ yddH_?r gyda'r ewyllysg-arwch a'r difrifoldeb llwyraf.. Y mae maclywodraethiad y gorphenol wedi dinanu. O'r braidd, y eellir dweyd, fod unrhyw achwymad vn aros; ac os oes yr vdym yn sicr iawn y devbvnia vstyriaeth gwell yn Senedd Unedig Prydain. nag yn unrhyw Senedd israddol a osodid i fyny yn I Iwerddon. 3.— lyymunem i chwi ystyried yn ddwys, pa beth fydd cffaith Ymreolaeth Gartrefol ar lwyddiant materol ein gwlad. Y mae pobl y Gogledd, dan feudith Duw, wedi eu galiuogi i ddadblygu amryw fasnachoedd. Y mae cyfoethogion y deyrnas wedi ymuno a'n hymdrechlon, ac wedi gwneyd ein gwlad yn gartref iddynt eu hunain. Nid oes angen dweyd nad oes dim yn hawddach i'w niweidio na masnach. Nid yw ond gwirionedd noeth i ddweyd, nad oes gall fasnachwyr ddim ymffdiriedaeth yn addewidion cefnogwyr Ymreolaeth Gartrefol Wyddelig. Bob tro y daeth y cynllun i'r ffront, mae gwerth pob matii o fuddianau Gwyddelig wedi syrthio, ac weithiau, i'r fath raddau ag l fod yn anwerthadwy. Onid yw yn beth difrifol i ni feddvvl am beryglu ein masnachoedd, ein rha-golygon amaethyddol, a i flloddion cynhaliieth cymmaint o filoedd o'n cyd- wladwyr am gynllun dianghenraid, ac un na wehr gobaith ei benderfynu yn derfynol 4.—Mewn perthynas i settio y mater hwn, nid oes rhith o reswm dros gredu y gallasai Senedd yn Dublin ei benderfynu. Byddai pob sicrwydd dros gadwraeth uchafiaeth y Senedd Ymherodrol, pob cyfyngiad ar ran diogeliad y lleiafrif, yn achlysur ymrafaelion a gofynion ychwanegol. Cawsai Senedd Grattan, ag oedd yn Brotestanaidd ac yn aimibynol, ei hun yn ami mewn gwrthdarawiad a'r Liywodraeth Brydeinig. Pa faint mwy tebvgol y byddai i hyn gymeryd lie, pan fyddai y Senedd Wyddelig o ran ei mwyafrif yn Babvddol? Ac y mae yn ddiameu y gwne^ai y cyfyngiadau a wneid arwain o bryd i bryd i ymgyrchoedd newyddion, a I fyddai yn ddinystriol i bob cydweithrdiad a chyn- ydd. Yr ydym yn argyhoeddedig, a barnu oddi- wrth fynegiadau cyhoeddus o'u syniadau, ynghyd a'u gweithredoedd cyhoeddus, fod calon y blaid Wyddelig sydd yn ceieio Ymreolaeth Gartrefol, yn sefydledig ar ysgariad llwyr, ac annibyniaeth trwy- adl. Am y rhesymau hyn, beiddiwn ofyn i chwi am wrt-hod eich pleidlais dros unrhyw ymgeisydd a gefnoga Ymreolaeth Gartrefol. A chwi a ellwch benderfynu, na oddefa cefnogwyr Gwyddelig Mr. Asquith ef i adael ei addewid o sefydlu Senedd yn Dublin, syrthio yn ddiddym. Byddai yn anhegwch mawr i'n harnddifadu o'r diogelwch Ymherodrol i ba un y'n ganwyd, a'r hyn ni wnaethom ddim i'w i fforffettio; ac felly yr ydym yn erfyn ac yn gwasgu arnoch eto i ystyried diogelwch ein masnachoedd, ein rhyddid, a'n bywydau, dan nawdd Senedd Un- edig Prydain Fawr a'r Iwerddon. Arwyddwyd, JOHN DAVIDSON, M A., D.D., JOHN MAcDERMOTT, M.A., D.D., W. TODD MARTIN, M.A., D.Lit., D.D., MATTHEW LEITCH, M.A., D.Lit., D.D., WILLIAM BEATTY, B.A., D.D., WILLIAM PARK, M.A., J. EDGAR HENRY, M.A., D.D.. SAMUEL PRENTER, M.A., D.D.. WILLIAM M'MORDIE, M.A., D.D., WILLIAM M'KEAN, D.D., JOHN M'IL VEEN, B.A., D.D., Cynlywyddion Prif Gynhadledd t Presbyteraidd Iwerddon.
GORMES
GORMES (GAU JOHN JOXES). Mae y gair, neu yr cnw gorinte, wedi bod cyn hyn yn un defnytidioi iawn i Udosbartn neiUtiuol 0 r Cymry pan udatganent wrth eu gÍlydd yr iiyn a bwysai drymat ar eu mynwesau. Gormen yma. a gormes acw. Gormes oedd dechreu a diwedd pob cyfarfod, cynllun, a chynulliad, ac hefyd arwyddair brawdoliaeth y tuchan. Y perthynas agosat i'r "term hwn oedd yr hwn a adnabyddir with yr enw "rhyddid, ac yn mha le bynag y ciywsid am ormcs, saiai rhyddid o fewn gaiw. Us na ailasai yr oil o'r aeiodau o'r biaid tawr hon i seinio neu acenu yr arwyddeiriau hyn gyda rhwyddineb, yr an- wir mewu anwiredd, amheuid eu gonestrwyad a u ffyddlondeb yn y fan, a'u gobaith am y dytodol oeou wedi ei beryglu. „ Cafodd y geiriau hyn sylw neillduol yn y flwyddyn 1S58, ac vr oeddynt megis wedi myned tan ddyian- wad rnyw ddiwygiad. Daethant yn twyd a diod, nos a dydd, haul a lleuad, mwyafrif trigolion Cymru. Oinai rhai pobl yr aueg hono iod rhyw symudiad ar droed i gyfyngu y iaith Gymraeg i r ddau air hyn. Gormes a rhyddid oeddynt destamentau, hen a newydd, dychymygion llu o bobi yn milwrio yn caled am eiddo ere!11. Nid am fod unrhyw ormes neillduol i'w symud ymaith, na r un rhyddid ych- wanegol i'w syiweddoli, ond y geinau hyn oedd y ddau begwn ar ba rai yr oedd Cymru yn myned i droi yn y dyfodol. Cynhahwyd yHla. ac acw gytar- fodydd, mewn capelau a gwahanoi ystatelloedd yn mwyafrif Siroedd Cymru, ac yn eu plith sir y diwygiadau, sef Sir Aberteifi, er iawn egluro natur o-orines a rhyddid. Defnyddid yn y cyfartodydd hyn y Beibl, esboniadau, llytrau hymnau, y misolion a'r holl newvddiaduron iiadicaiaidd, er mwyn PJ0*1 fod gormes wedi ao yn bodoli. Cyfeind at frenhin- oedd yr Aifft, amlierawdwyr Babilon, Chaldea, a Persia er mwyn enill diegybliori a chynffonwyr, ac yn unfrydol y datganent arosodd a throeodd nad oedd cytreithiau caetiiiwas penau coronog y dwyiam gynt ddim i'w cymharu a thrymder gormesol tir- leddianwyr Ceredigion. Gwyr pleidwvr gonestrwydd a chefnogwyr chwareu teg mai hunanles yw prif withadrych gobaith y Kadicaliaid a'r Sosialwyr yn mhob cyn- llun a gymerant mewn llaw. Nid oes rhanu yn nghyfaniioddiad y Radical; yr oil iddo ef ei hun. Pwy byuag sydd mewn digonedd neu angen a phrin- der ei neges, ei brif neges ef yw cyila a llogell lawn ar draul ei gymydog. Nid yw o'r un gwahan- iaeth pa beth yw natur y gwerth y sylla ei lygaid arno, pa un bynag ai ychydig y tlawd, llawer y goludog, offrymau cyssegredig Eglwys Dduw, ym- drech y Sosialwr yw eu toi a'u gorchuddio a^i dawy- law anonest ef ei hun. Mae nanes y g« yn profi yr hyn a ddywedwn. Irystia newyodiaduron ein gwlad, a gvyledydd ereiil, dros y gosodiad hwn. Nis gwyddom am un mesur ag y maent wedi gynyg er llesoli gwlad neu genedl fel y cyfryw; ond tel yspeilwyr eiddo ereiil, diwyd iawn ydynt. Ac os oes cyfraith gwlad yn bresenol yn rhwystr iddynt gyrhaedd eu liamcan gormes, gormes, ar unwaith yw eu en. Dyna adran arail o'r Radicaliaid, pa un a adna- byddir wrth yr enw "Plaid Liafur," llais a chri beunyddiol yr hon yw—y cwbl i ni. i\id ydynt er yr amser y daethont i fodolaeth fel "plaid wedi gwneyd dim mewn gwirionedd er ctnogi liafur na masnach mewn un modd. Gwelsom amryw weithiau ganoedd o'r urdd hymdrymaidd hon yn gorymdeithio ar hyd heolydd ein trefydd a chymy- dogaethau poblog, ac yn dwyn banerau gyda swn a dwndwr anghyffredin, a'u cri oedd "gwaith, gwaith. Ond y syndod yw nad oedd i ymataeiyd mewn diwrnod o orchwyl, nac i wneyd dim ond ar eu telerau neillduol hwy eu hunain. Nid oes dim o'r egwvddor "give and take" yn y criw terfysgljd llyn. GweD oedd ganddynt i gerdded yr holydd fel twyll- wyr" a sychedig am eiddo eu cyd-ddymon na myned i weithio am ddwy bunt i dair yr wythnos. Gwell oedd ganddynt fyned oddiamgylch i waeddi "Gormes gormes, na cheisio dyfod I ryw ddealldwna'feth resymol a'u meistnaid- A oes diwedd 1 fod i r fath bethau a hyn? Dim tra y parhao y gweithwyr i dwyllo eu hunain, eu giiydd, a chymeryd eu harwain gan hudwyr celwyddog.. Truenus na fuasai mwy o'r Cymry yn edrych i fewn ac yn ddyfnach i'r cwestiynau y crochlefa y crefyddwyr nohticaidd gymaint am danynt, a syn- dod yw na* fuasai mwy yn eeisio gwahaniaethu rhwng y ffugiola'r gylweddol. Prif arwyddair y Ffrancod anffyddol am hir dymor oedd mai '"liais y bobi oedd llais Duw." Athrod noeth ar Grewr bydoedd y fath syniad. Profodd eu bywyd an gweithredoedd hwy' eu hunain mai ffugiol a disail oedd eu haeriad. A phan edrychwn heddyw ar Gvmru mewn gweithrediad, a phan wrandawn ar leisiau amryw o arweinwyr ei thvigolion, nid oes yr un sill na nociiad ynddynt i'n tueddu i gredu fod y Goruchaf ar yr un neges at ein cenedl. Mae digon o le genym gredu fod ofn v Cymro o i Dduw a i barch tuag at ei gyd-ddyn wedi lleihau yn fawr iawn yn ystod y blynyddoedd diweddaf. Nid ydym yn synu cymaint at hyn, oblegid y mae "curiculum'"—cwrs add.vsg-ysgoliou di-Feibl y Cvnghorau Sirol yn help i'r diraddiad yma. Buan v dvsg y nlentyn ansawdd ei ysgol a i feistr. Mwy hofi yw v Cvrnro heddvw o iawer o fod yn bresenol ar faes y bel droed ria rhoddi ei gefnogaeth i gyfarfodydd misol ei enwad. Gwell ganddo flino ei lygaid i edrych ar Fred Welsh yn y "ring" na rhoddi ei glustiau i wrandaw ar bregethau y Sassiwn flynvddol. Pob peth wedi newid, pob peth yn myned yn y blaen yn rhwyddach. A chvst taliad y tap ar nos Sadwrn pay bob pythefnos fwy nag a wna ei grefydd mewn blwyddyn. Yn hyn ni ddywedwn air yn anghywir am neb na cham a'r un gwr yn ei fater. Ar y goriwaered yr a Cymru hedclvw yn grefyddol a moesol. Ni fyn rhai Cymry ond gwad- wyr a gwawdwyr Duw i'w cvnrychioli yn v Senedd, a hwy eu hunain ar yr un pryd yn proffesu ei addoli. Bah! Os a gwlad y "menysr gwvnion" yn mlaen ar y llvvvbr hwn. bydd ei "menvg" yn ddigon du ar ddiwrnod ei chyfrif. =>
Advertising
Ladies-Avoid Risk Madame Constantine, the registered lady special- ist, will send full particulars how all ladies can cure themselves at home without the use of pills, mix- tures, or any medicine whatever. It is the most positive, safe, sure and speedy cure ever discovered. It is impossible for any case to fail. Medical certificate and testimonials guaranteed under a penalty of 22,000. If vou cannot call send a letter or post card to MADAME J. CONSTANTINE, 119, EDSTON ROAD, LONDON, N.W. (Opposite St, Pancras Station).
---|EISTEDDFOD HO.iEB, LLANDYSSUL…
EISTEDDFOD HO.iEB, LLANDYSSUL Y FEIRNIADAETH. CAN Y CYNHAUAF. Mae can "Agricola" yn awr ac eilwaith yn aw- grymu fod y bardd heb lwyr feistroli neillduolion c-erdd natur. Teimlir hyny yn nechreu yr ail ben- ill, a cheir arwyddion o anaeddfedrwydd felly mewn ereiil o'i bennillion. Rhydd yr awdwr ddesgrifiad digon cywir a didramgwydd o fanylion y testyn, ond n.d yw yspryd a hwyl y cynhataf wedi meddianu'i awen yn ddigon IIwyr. Par hyn fod ei arddull weith- iau yn rhyddiaethol. Gwyr yn dda am amgylch- ladau a digwyddiadau y tymor, ond nid yw wedi llwyddo i'w canu nes swyno y galon. Llwyddodd yn nodedig i ddwyn ymadroddion y maes i fcwn yn 1, a i,, usw benillion, ac er fod y gan braidd yn an- aiferol, eto y mae ynddi addewid o fardd camol- adwy. Bu ''Boaz" yn fwy ffodus yn el fesur nag Agricola. Tarawcdd ar fesur ag iddo gvfle braf i un o berchen awen. Mae tine a thon a hwyl y cynhauaf yn y gan. Ceir yn y gan fesur mawr o farddoniaeth natur. Nid maes y fferm yn unig yw y cae gwenith, ond y mae yn perthyn iddo ramant a nwyfiant i natur y gwerinwr syml. Mae cyffyrddiadau'r bardd yma yn fwy amrywiol a gogleisiol nag eiddo'i ragflaen- ydd. Ni chollodd olwg ar gyfle serch yn amser medi a rhwymo-gallasai wneyd mwy yn y oyfeiriad yma. Prin yr oedd angen iddo dynu gwers grefyddol Yl1 niwedd ei gan. Dylai y bardd gofio pan y bo yn canu barddoniaeth natur ar destyn megis hwn nad oes galw am ysprydoli y tcstyn nac am roi darllen- iad crefyddol iddo yn nghynffon y gan. Gyda'r eithriad o hyn, y mae hon yn gan naturiol a llawn o yspryd y testyn. Gwobrwyer "Boaz. YSGRIF. Cawsom fwynhad mawr i ddarllen yr ysgrifau yma, ac yr ydym yn llongyfarch y cystadleuwyr ar eu gwaith yn ysgrifenu Cymraeg mor dda. Nid yw yn gywir o gryn lawer, ond ag ystyried yr oed- ran y mae yn wir gymeradwy. Mae un anffawd yn nglyn ag wyth o'r ysgrifau yma. Mae wyth wedi_vsgrifenu ar Henry Richard, ac yr oedd hyny yn ddigon naturiol i blant Ceredigion. Gallem fedd- wf eu bod mewn dosbarth gyda'u giiydd, ac wedi llwyddo i gofio ac ailadrodd yr hyn a ddysgwyd idd- ynt gan eu hathraw, gyda'r canlyniad fod yna de- bygolrwydd ei^TTriadoL Mae'r freithiau yn Ihollol yr un fath, er fod ychydig o wahaniaeth yn y cron- icliad o honyont, ond o'r wyth y mae "Ap Cerdin" wedi llwyddo i ysgrifenu yn fwy cywir na'r gweddill. Ond y mae gan "Gwyleiddyn" ysgrif wir ra-gorol ar Daniel Owen. Mae ei Gymraeg yn Jan odiaeth, ei gynllun yn bwrpasol, a'i gronicl o fywyd a gweith- iau Darnel Owen yn llawn. Mae mewn iaith, medd- wI, cynllun diwyg llenyddol yn rhagori tipyn ar ei gydymgciswyr, ac iddo ef y rhoddir y wobr. "HANES HOREB." Derbyniwyd dau draethawd ar hanes "Eglwys Horeb," ac y mae'r ddau wedi cyflawnu gwaith sydd yn adiewyrciiu yn glodus iawn arnynt. Cymerwn y traethawd cyntaf sydd yn dwyn y ffugenw "'Adsain. Anurddir y gwaith yma gan lawer o wallau ieithyddol ac ami un o honynt ya elfenol. Nid yw'r awdwr eto wedi meistroli gelriadaeth y Gymraeg, ac nid yw'r arddull a'r gramadeg o'r math goreu o lawer mewn amryw fanau. Mae arno angen ychydig mwy o ymartenad i ysgrifenu mewn Cymracg glan di- frycheulyd. Mater o ymroi ati yw hyn, yn fwy na dim o bosibl. Llwyddodd i gasglu yn nghyd am- ryw o ffeithiau dyddorol a gwerthfawr, er fod ganddo ddigon o le i wella yn y rhanau arweiniol. Y rhanau hyn oedd eyfle yr ymchwiLwr selog, llafurus, a phrin y tybiwn iddo dalu'r syiw ddyladwy i'r adran yma. Rliy barod ydyw i ddibynu yn unig ar draddodiad. n Mae rhamant yn perthyn i hanes achosion Anghyd- fturnol Cymru, a dylasem gael mwy o'r èlfen yrna i fewn. Ac wrth gronicio rhai o'i ffeithiau yn yr adranau cyntaf, mantais fuasai cael nodiad i hys- bysu'r ffynnonhell. Mae'r gwaith yma yn wanach yn y rhanau cyntaf nag yn y gweddill. Pan ddeuir at gyfnod gweinidogaeth Samuel Griffiths a'r di- weddar Pti.ilips, mae yn gynwysfawr a chyfiawn. Peth arall sydd yn tynu yn ol vw fod v traethawd yn ormod o gronicl heb fod yn ddigon o hanes. Rhaid i'r hanesvdd ofalu am lenvddiaeth vn o^vstal a. Iteithiau. ieimhr fod yr awdwr yn gwella yn hyn tua'r diwedd y traethawd. Ond er nid ydvN%r gwaith y peth a ddymunasem, eto v mae ol liafur, egni a sel ar y traethawd hwn. Hawdd gweled fod' vr awdwr yn ymhoffi yn ei lafur, ac y ntae yn ei draethawd ddefnyddiau llawer gwell gwaith;' ped ymroddai Adsain i'w berffeithio. Aed yn mlaen i rason yn y cyfeiriad yma, a gall ddod vn awdurdod ar bwnc y mae gwir angen am hyny. "Cn heb goUi. ei nos." Mae'r ti,aetliawd vma o ran ei gynwys yn sicr o fod dair gwaith vn gymaint ag eiddo Adsain. Nodweddir y gwaith gan fanyl- „llawnder a chwmpas eang iawn. Teimlir wrth adarllen yr agoriad ein bod yn nghwmni un svdd wedi torchi ei lewys at v gwaith. Mae'r awdwr yn hanesydd a lienor. Ysgrifena Gymraeg yn rhwydd a didrafferth. llunia frawddegau llawn o goethder a gafael, pletha'i ffeithiau yn eu gilvdd yn fedrus iawn. Nid croniclydd moel mo hono, ond hanesydd craff. Gwyr sut i roi cnawd am esgvrn Y mae yn nodedig o gryf yn y rhanau lie v mae Adsain yn wan, ac nid cynyrch dvchymyg mo'i hanes cynaraf. Rhoes ei fryd ar gasglu nob ffaith o bwvs yn nglyn a'r hanes yn y blynyddoedd cynaraf. Cof- 0 noda yn fanwl ei awdurdodau, ac os yn anghytuno giiydd ei reswm dros hynv. Nid yw vn derbvn pob peth fel yn anffaeledig gan ereii). Prawf hyn fod ganddo feddwl ann-,bynol yr hanelydd sydd yn eeisio da rganfcd dolenau a chyssyllt-iadau hanes. Dyrv i ni bortreadau bvw a tha ra wia.Iol iawn o tryehwvniad yr achos yn v gwyIl pell. Mae ei am- linelhad o wahanol svfnodau yn neillduol o ffyddlon a i deyrngarwch i ffeithiau yn ei wnevd vn hanes- ydd yn v gellir vmddiried ynddo. Heblaw hvn oil y mae'r traethawd yn meddu ar hanfodion llenvdd- iaeth o rvwogaeth uchel. N'd yw'r wobr yn ehwarter dioron am lafurwaith y traethawd hwn, a phc, bu- asai yn bum cymaint buasem yn ei gvhoeddi yn deil- wng o honi yn ddibetrus. Llongyfarchwn y Pwyllgor' ar ei doethineb yn dewis y testyn. ac am y tal a gawsant, a llongyfarchwn yr ymgeisydd am ddwyn allan o goffrau hanes drvsor mor werthfawr. Mac yn deilwng iawn o'r wobr. Caerfyrddin. DYVXALLT OWEN.
Advertising
ADVICE TO MOTHERS.Are you broken in your rest by a sick child suffering with the pain of cutfing teeth. Go at once to a chemist, and get a bottle of MRS. WINSLOW'S SOOTHING SYRUP. It produces natural, quiet sleep by relieving the child from pain, and the little cherub awakens "as bright as a button." Contains no Poisonous In. gredient. Of all Chemists, 1/14 per bottle.
EISTEDDFOD HOREB, LLANDYSSUL.
EISTEDDFOD HOREB, LLANDYSSUL. At Olygydd y JOUlt-NAL. JyJr\7iZel cofnlx]ydd han«s yr eisteddfod uchod yn dda roddi eglurhad pa un ai buddugol neu gvd- fuddugol ar englyn y "Cenhadwr" oedd y Parch. T. Gwernogle Evans? Fel y deallaf, yn ol yr hanes mewn ledwar o wahanol newyddiaduron, mai y gwr Pnriffed^ eniHodd; ond mae bei'rniadaeth y prif-fardd Dyfnallt yn y JOURNAL vn dweyd mai -vunir L7 ll u1 ^°d- 03 y feirniadaeth svdd l«?dio rhni^ T' y totnod-vdd ei reswm dros rho1 yr hanes yn gywir.-Yr eiddoch, etc., UN O'R PERERINION.
♦> "RHEITHORIAETH AR WERTH."
♦> "RHEITHORIAETH AR WERTH." At Olygydd y JOURNAL, Svr,—Y mae rhvw un, dan y ffug llvthyren "H yn Pai'hau i ysgrifenu wmbredd o lol botes i'r "Ty'«t ar Dydd ar y penawd uchod. Pythefnos yn ol atSCJiV n' Un Mri E" Pencader,, mewn atebiad i'r lol a ysgrifena ..H. ilr "Tyst," ac mae Y!1 bleser genyf yr wythnos hon eto i roddi o flaen eich darllenvvyr atebiad arall Mr. Jenkins a yn ddangosodd yn y "Tyst a'r Dydd" am vr wythno, slan.eddau Gan fod Etholiad Cyffredinol eto' wrth vn { ddarllenwyr y JOUHXAL- <'f -i1 ,^vvyr ddarllen v llvthyr iwd 0 eiddo Mr. uenkins yn bwyllog. 'Bydd v — Iwyddau a ddywedir v dyddiau nesaf am yr Hon 1 y" dd'S^ i larw vsgoldy.—Yr eiddoch, etc!, ,DDIN-FAB. Wele lythyr Mr. Jenkins:— 'RHEITHORIAETH AR WERTH' hiSf. 1 SSjf rH h JfnU ™ mi thfondeb^eny^ y derbyuiaf y tro iw» eto Cwynais yn fy liythyr blaenorol oherwydd dau osodiad o i eiddo oedd yn hollo! anghywi/ sef yn P',ImVr Pr>u 'offeiriadaeth.' Dy- ,Ua ae Uvdd* -K h Jn gWn%d fath a chvdna- oydda H hyny, yn ei 'Nodion' yn y -Tvst' am Dachwedd 9fed. Diolchaf iddo o eigion fy n-hafon am gydnabod yn gyhoeddus ei fod we< i ^wnevd camsyniad; a b in iawn genyf ddcall fod °v S offeiriadaeth wedi 'llithro i'w vsgrif lie y dvlasai rheitnonaeth fod. Bjxldai yn anhawdd genym pfedu y dywedai y fath beth yn fwriadol: a bythamwy Wa m°r gyfeill0rnus lithro i'w 'Nodion' byth Inwy. ™ r Yl ail °.sodiad ydoedd hwn..sef na allai neb ymofyn am ei gvmhwys<ler fel ysgolhaig, na sant cvnTaf 1 K° '1Wn Tr b?U °'r ^frionedd a'r cyntaf a bhn iawn genvf na fyddai 'H ^or barod iUJr 1 ">idniib,?1 >'n gyhoeddus ei fod wedi gwneyd camsyniad arall. Er hyny. y mae yn amlwg ci fod wedi canfod nad k yr un sail i'w nodiad cyfeiliornus. i -vn.cydl»abod fod prawf vn bodoli ond cyhudda r esgobion o fcxl yn rhv garedig 1 breg- ethwyr diddysg (/) py'n troi i'r Eglwys. Ln peth yw dwevd fod yr ymholiad yn syiril, a bod yr esgobion yn rhy garedig. ond peth arall. oUol groes i r gwirionedd. oedd dyweyd na allasai na sant° ° a™ 61 gymhwysder fel ysgolhaig na santo Nid yw ei dystiolaeth yn dwyn un earhad ar yr esgob:on; ac o m rhan fy hun, y mae yn dda genyf eu bod yn garedig, ob egid trwy hyny nis gellir eu beio o ddirmygu pregethwyr Ymneillduol, na chwaith 0 r culni annuwiol yna sydd wrth wraidd yr liaer- ladau disa 1 wneir vn erbvn vr Eglwys Ni ordeinir yr un gan unrhyw esgob heddyw, heb tr ymgeisydd wneyd y ddau beth hyn :-(a) Dar- ken ei Si Quis' yn Eglwys y Plwyf y'mae yn aros. Gofynir vn hwnw ar g'oedd, os oes neb yn 'gwybod am rywbeth yn ei gymcriad sydd vn ei anaddasu )'1' swydd; a dymunu; arnynt wneyd v peth yn hysbys i'r esgob. (b) Rhaid r'r ymgeisydd hefvd ddwvn lythyr o gymeradwyaeth i'r csgob, wedi ei gadarn- 'au gan dri offeiriad sydd yn ei adnabod yn dda. Ac ar ol Ilyny, os na ddaw gwthwynebiad, ca ei ordeinio gan yr esgob os a yn liwyddianus trwy yr arhohad. J Paham y mae 'H.' mor ddig i'r 'turncoats'? Nid ydynt ronyn yn waeth oherwydd eu bod wedi troi, a nhwy dderbynia 'durncoat' yn nghynt na'r Anni- bjinwyS >eu hunain? Peth Jdigon 'anftonedc^'pjavlct oedd ewyllysio iddynt fyned heibio iddo o'r neilldu, a u g-wyneb yn ddu gan barndu. Llinellau priodol iawn i'r 'turncoat' anfon i 'H.' fyddai y rhai canlynol:- 'Os myn y balch wrth fyncd heibio, I mi gadw'n mhell oddiwrtho; Druan tlawd, rhaid iddo yntau Fod yr unfaint oddiwrthyf finau.' Dyweda 'fed yr hwn a hacra fod Ymneillduaeth yn dal yr un cysyllt-ad a'r Liywodraeth ag a wna yr Eglwys, yn feistr ar hunandwyll a chwiblo.' Dy- wedaf eu bod yn hollol yr un o ran egwyddor; beth bynag fydd fy enw ar ol hyn am hyny. Ni fedr Y mneillcluaeth ddal meddiant o gapel neu eiddo heb ei gvsylitu a'r Llywodraeth. Rnaid idd- ynt, o dan awdurdod y Liywodraeth bregethu y daliadau sydd yn y 'Trust Deeds' neu fe gaua y Liywodraeth ddrws y capel yn ngwyneb y gynult- eidfa a'r pregethwr. Nid oes cislen ond i un o'r 'trustees' godi'r gwyn. Gorfodir hwy gan y Liywodraeth i gadw drws y capel yn agored i unrhyw un fyno fyned i fewn adeg addoliad, ac os attaliant un, maent yn agored i ddirwy heb fod dros JB20. Gan y Liywodraeth y ca eu gweinldogion awdurdod i briodi eu bechgyn a'u merched, ac nid oes grym yn eu priodas, os na fydd y 'registrar,' cynrychiolydd y Liywodraeth, yn bres- endl. Y Liywodraeth sydd i ddfywqyd yn mh.a gapel y cant briodi. Y Liywodraeth eydd yn dywcyd y ca eu capelau fod yn rhydd o dalu'r dreth; ond gwna hyny ar amodau, sef, fod y capel i'w ddefn- yddio at wasanaeth crefyddol yn unig. Neu os na wneir hyny, fe'i tretlia fel capel Dr. Clifford. Os y cyfyd cweryl o bertnynas i ryw bwnc cyf- reithlon, rhaid myned at y "Liywodraeth i'w llys gwladol. Darllened 'H.' nodiadau yr Annibynwr enwog Dr. Mullens, ac fe ga wel'd fod y Dr yn cadarnhau fy ngosodiad. Dywedwyd yr un peth gan Dr. Baldwin Brown, Annibynwr arall, a Chad- eirydd yr Undeb Cynnulleidfaol. Ond fe aeth Dr. Brown yn mhellach. Dyma ei eiriau:—'Yr ydym ni, yr Annibynwyr, yn fwy truenus rwym na'r Eglwys; dewcH i ni rhag cywilydd beidio bostio.' Efallai y bydd 'H.' am wybod yn mheth y mae yr Eglwys yn fwy rhydd oddiwrth v Liywodraeth, na'r Ymneillduwyr. Rhoddwn ddau--(a) Gall yr Eglwys setlo ei dadleuon heb fyned i'r Llys Gwladol. Gwna hyny yn eu llysoedd Eglwysig ei hun. (b) Gall yr offeiriad briodi ei bechgyn a'i merched, heb 'registrar' yn bresenol fel cynrychiolydd y Llywod- raeth. Un gair ar y^ geiriau a ganlyn ac yna ni a orphenwn. 'Ond mae parch mawr i'r Eglwys yn berffa.th gyson a'r gwrthwynebiad mwyaf anghym- odlawn i'w pherthynas anachaidd a'r Wladwriaeth.' Yn gyntaf dywedwn, 'Y meddyg iacha dy hun.' Ond a chaniatau fod Mesur Mr. Asquith i basic, a fydd yr Eglwys yn rhydd oddiwrth y Wladwriaeth wedi hyny? Dywed Arglwydd Selbourne fod Eglwys yn dal eiddo y tuallan i gyssylltiad y Liywodraeth yn y wlad hon yn beth holiol anmhosibl. Ond deddf i drefnu sut y mae yr Eglwys i fod yn y dyfodol yw Mesur Mr. Asquith? Mae yn ei thori oddiwrth yr Eglwvs yn Lloegr. A phe dymunent, ni all un esgob Cymreig eistedd yn Nghonfocasiwn yr Eglwys yn Lloegr. Paham na adawa y Liywodraeth ryddid i r Eglwys wneyd fel y myno? Na, hi fydd ben o hyd. Felly, fydd yi- Eglwys wedi ei Dadgvs- ylltu, pe pasiai'r Mesur, ond fe fydd wedi ei dad- wadoli. ac, mae'n debyg, 'mae'r swllt yw'r Dadgys- ylltiad.'
-----------.--LLE TWYM I'R…
LLE TWYM I'R DADGYSSYLLTWYR Cynhaliwyd cy'arfcftl yn Glasbury-on-Wye, o dan nawddogaeth Cvmdeithas Radicalaidd Sir Faesyfed, yr wythnos ddiweddaf, gyda'r amcan o geieio vsbeilio meddiannau eyfr-th|-iwn vr H, 'n Fam Eglwys. Mr. David Caird, Ysgrifcnydd Cvmdeithas Ryddhad Crefydd, oedd i fod v brif siaradwr. ond methodd a bod vn bresenol, a chafodd Mr. Fred Madd:son en benodi yn ei le. Gwelwyd cyn dechreu y cyfar- fod fod y dadgysylltwvr mown lie twym. am fod yn bresenol yr offeiriaid ileol a llu mawr o Efflwyswyr. C vmerwyd v gadair gan y Prif-athraw Lewis, o Gol'eg Coffadwrif!othol lAlierhcnddu. Ni nilwasant '•hwv lawer am cldidwa(lclol"ad, ond vr ocddynt vn lym ar bwnc dadgyssylltiad. Gwnaeth Mr. Maddison ymosodiad ffyrnig ar yr Eghvys. Er fod Eclwyswyr yn v mwyafrif yn y cyfarfod, cafodd I Mr. Maddison bob chwareu teff i anerch v dorf. Ar orpheniad ei aneieliiad. cododd v Parch Griffith Thomas, Caerfyrddin, ar ei draed. a dywedodd bod vn ddrwg ganddo fod y cadeirvdd vn gorfod yrn- adacl. hvd yn oed cyn i Mr. Maddison omhen ei anevchiad. er dal v t.ren i fyned i Aberhonddu. Rhoddodd Mr. Griffith Thomas hi o gwestivnau i Mr. Maddison, yr hwn a addefedd ei analluoprrwydd i ateb amryw o henynt. Cynygiodd gweinidog lleol Annibynwvr Woidlais o ddiolchgarwch i'r areithydd. ond ni chafodd neb i'w (-Il-lo, ac; wrth wpled y cvflwr truenus yr oeddynt yno. rododd Mr. Bavlis, Eglwyswr, ar ei draed ac eiliodd y cynyg, lad. er nad oedd yn eydweled mewn dim a'r areith- ,1,1. Dvma'r ffordd i ehwaln y "lol botes" a draethir pr lwyfanau y dadgyssylltwyr, sef bod Eglwyswyr i bresenoli eu hunain yn y evfarfodydd hyn, ae i rodd' ewestivnau i'r cyfryw rtlai. Ond cofier hyn. bydded i ni hob amser f(Il Eglwvswvr i roddi pob chwareu teg i'r dodiryssvlltwyr i dradJlU eu "cwcwv celwyddog am vr Hen Fam—nad fydded i ni .fod fel vnfvdion. Rhodder pob chwareu teg iddvnt i draethu yr hyn svdd ganddynt; ar ol hvn rhodder iddynt I gwostiynau rhesymol a chall.—MYRDDINFAB. i
FELINDRE A'R CYLCH
FELINDRE A'R CYLCH EISTEDDFODOL.—Yn Cwmduad, nos Wener di- weddaf, enillodd cor o dan arweiniad Mr. Phil Phil- lips, Coedmor. Cwmnengraig, y wobr yng nghystad- leuaeth v cor meibion. Llongyfarchir yr arweinydd a'r bechgyn oedd ganddo yn canu. PERSONOL. Yn Ngholeg y Brif-athrofa Aberys- twyth, yr wythnos ddiweddaf, yr oedd seremoni fawr v graddio. Yn mhlith y rhai fu vn derbyn y radd o B.A., gwelid enw Miss Lizzie Thomas, Glvncoed, Felindre, ac z.r oedd yn dda gan lawer weled yr ardal yma yn cael ei chynrychioli mor deilwng ac anrhydeddus gan Miss Thomas.
Advertising
:====— !eTBaBBBB)BBS=' For Value in HOUSEHOLD FURNITURE of every description, go to WILLlIAM THOMAS, Ironmonger & House Furnisher CARMARTHEN. ¡ •f'1 A- /SVviSfirV™ ■■■ >ir^ • »V v INSPECTION CORDIALLY INVITED.
-------------NODION 0 ABERGWILl
NODION 0 ABERGWILl Nid oes neb ag sydd yn bodoli heddyw yn cofio am y cyffelyb gyffro a'r berw sydd wedi ein goddi- weddid yn y dyddiau presenol. Y mae y terfysg- oedd a'r anghydweiiadau ag sydd yn bodoli yn mysg ein glowyr yn anymunol ac yn niweidiol iawn, heb law iddynt hwy eu hunain, ond hefyd i'r fasnach yn ogystal, ond gobeithiwn y try y cyfan allan yn liwyddianus er eu lies dyfodol, ac y bydd y plant yn mwynhau bendithion yn ol llaw mewn canlyniad o'r yrndrech anfarwol hon; ac eto yn ddisymwth daeth yr etholiad ar ein gwarthaf mewn mis nad yw wedi cymeryd lie o'r blaen yn ystod y can' mlynedd diweddaf; a phan y bydd hyn trosodd, yna drachefn gorfodir i ni fyw fel yr Israeliaid ar gig adar am ddyddiau lawer; ond os anfonir Henuriaid y bobl i lawr Sant Stephan yna yin arweinir drachefn i Rosydd Jerico i fwyta o hen yd y wlad; ond yn bresenol mae'r anialwch a Mynydd Sinai o'n blaen, ac ar ein hoi mae yr Aiphtiaid gyda'u bygytlnon a'u haddewidion lawer, ac oblegid y terfysg hwn fe gynhaliwyd CYFARFOD RHYDDFRYDIG nos Fercher, 23ain o'r mis olaf, yn festri Ebenezer, er dewis ymgeifydd i lanw sedd Mr". J. Lloyd Morgan, K.C., pa un sydd wedi ei benodi yn farnwr llysoedd y man ddyledion cylchdaith yr unfed-ar- ddeg-ar-hugain (Caerfyrddin)." Daeth nifer luosog ynghyd, a llywyddwyd gan yr Henadur J. Lloyd, C.H., Penybank, yr hwn a ddatganodd mai ofer oedd eu hvmgynulliad yno, gan fod cyfarfod o'r un natur wedi ei gynal y dydd hwnw vn Heol Dw'r, Caerfyrddin, ac fod hwnw wedi dewis Mr. John Hinds i ddvfod allan fel ymgeisydd Seneddol dros y rhanbarth Gorllewinol i gydredeg a'r ymgeisydd Undebol, sef Mr. J. W. J. Cremlyn. Amlvgodd y Parch. D. Williams hefyd ei deimlad am vr anfan- teisiori yr oeddynt o danynt, gan nad oedd Uais y plwyfolion wedi cael ei amlvgu; ond yn ngwyneb y fath amgylchiadau dywedodd eu bod wedi gweith- redu drwy gynrychioJi yn y modd goreu posibl, a rhag bod eu cyrchfa i'r lie y noson hono yn ofer, daethpwyd i'r penderfvniad mai da fyddai "sefydlu CYMDEITHAS RYDDFRYDIG yn y lie, a siaradwyd o'i phlaid gan y Mri. Edward Henton, Rees Thomas, Glangwili; D. Thomas, Cax- ton-place; D. Davies, L'wch Gwili; D. Davies, Bryn- hawddgar; J. Davies, C.wmparcj D. Davies, grocer, Felinwen, ac E. Griffiths, Penvgraig, a dewiswyd ryw ugain o bersonau ar hvd" a lied y plwyf er sefydlu yr uchod, ac hefyd i gyfarfod y nos Fercher, y 30ain canlynol, yn yr un adeilad. CYFARFOD YR UNDEBWYR a gynhaliwyd hefyd nos Sadwrn diweddaf, y 26ain, yn yr \sgol Genedlaethol, i groesawu eu hymgeis- vdd gwleidyddol, pa un' sydd ar y maes er ys tua blwyddyn o amser, ac y mae o bryd i bryd wedi traddodi areithiau lawer ar wleidyddiaeth ynglvn a gwahanoi brif bynciau y dydd, sef MR. J. W. J. CREMLYN, yr hwn. a dderbyniwyd gyda brwdfrydedd a ban- llefau pan gyrhaoddodd ein dinas tua haner awr wedi wyth mewn modur oddiar ei daith areithyddol er anerch ei gyfarfod oiai yn ystod v dydd. Yr oedd yr heolydd yn orlawxi, ac yn gynwvsedig o bob oed a phob feefylifa, y cyfoethogion fel"y werin bobl; yr oedd hefyd yno ddiaconiaid y gwahanoi en- wadau yn teimlo dyddordeb ao yn talu gwarog- aeth i'r gwr da uchod, yr hyn a gyfrifwn vn defi- amheu, am ei fod yn fab ibregethwr vr Annibynwyr fel y dywedir; felly c-glur yw fod Mr. Jones Crem- lyn wedi enill parch ac edmygedd yr etholwvr yn y rhan yma o'r sir. Llywyddwyd "cyfarfod gan y Cadben Leslie, Cwmgwili, yr hwn, yn nghwrs ei araeth, a gyfeiriodd at sefyllfa y VV einyddiaeth bre- senol, ac hefyd at gyflwr Cymru y dyddiau rhain, ru fel yn achos ffrvvyth yr had a hauwyd gan y, Liywodraeth, ac yna gwahoddodd ar Mr. Jones Cremlyn i anerch y dorf fawr, yr hwn a dder- byniwyd gyda chvmeradwyaeth frwdfrvdig, ac ym- ddangosodd y gwron gyda golwg ieuengaidd, hardd, ac anrhydcdduo, mewn IIais clir, swynol, a melod- aidd, a chyda geiriau melus, calonogol, VL deniadol iawn, ac o ysbryu mwynaidd, tawel, heddychol, a dioddefgar, fel ag sydd yn nodweddu pob gwir Gymro. Yr oedd hefyd yn rhesymwr cryf, cadarn, sym], a dealladwy. Pwysai a mesurau wrth brawfion a gwybodaeth; rhodiai hefyd hen ffvrdd gwleidyddiaeth gyda rhwyddineb, a'r rhai newydd- ion a diweddaraf megis fel gwr arfog doeth ar farcli gwyn. Yr oedd b.efvd mewn cyssyltiad agos a r amasthwyr. Siaradai am farchnad ein gwlad gyda medrusrwydd, a gwyddai am farchnadoedd y gwhanol wledvdd fel ewinau pen ei fyeedd, a chysonai hwynt a'u giiydd, a'r modd i weithredu fel ag i ddwyn gwerin Prydain Fawr o dan ddiogel- weh a chyflyrau cysurus, a chwvnai yn erbvn y Rhyddfrydwyr am eu bod vn gwrthod rhoddi mesur- i'r werin a fyddai yn eu galiuogi nid i ddal man dyddynod (small holdings), nac ar biydles chwaith, oiul mesur a'u galluogent i brynu gwaelod y man dyddynod, a rhoddi arian ar log. fel ag „i'w cynitorthwyo i ddyfod yn wir feddianoll arnynt eu hunain, fel y gallent eu trosglwyddo i'w plant ar eu hol. a thyma beth a elwir fel megis "y ddaear i r bob! fel ag y mae yn yr Iwerddon, a dywedai os oedd y Gwyddelod yn teilvngu ac yn cael mwynhau mepur o'r fath, oni ddylai v Cymro gael yr un rhW,oi-fraitit, fel ag iddo yntau i fyw >" gysurus, o herwydd gan mai y tir sydd vn c>nyrchu cvnhaliaeth i bawb, o ganlyniad gallasai liuoedd l fyw yn gysurus yn y modd yma, uyda bod yn ofalus, fel ag i beidio rhoddi ein marchnadoedd mor agored ac nw rhad i wledvdd ereiil, na rai w sydd yn ein distrywio gyda gorlenwad o bob math o gynvrchion. Cyfeiriodd. fod v Weinvddiaeth bre- ('!wI yn tori y Senedd i fvny cyn pen ychydig fis- oedd o aiy)sei, a'u hunig esgus oedd ceisio diwygio Ty yr Arglwyddi, ac i fod hwnw eisioes yn diwygio ei hupan gyda phob pleser, a phe buasent wedi awgrymu hyny yn flaenoroi, fe fuasai'r diwygiad wedi evineryll lie mewn canlyniad, ac er cael cefnog- aeth y Gwyddelod yn y cvferiad hwn addewir iddynt Horn# Rule, ac a i bod yn hysbys i bawb tiad, yw y rliai hyn yn teilyngu y fath fesur, ac hefyd | y buasai yn niweidiol iawn i'r Protestaniaid sydd yno, o herwydd cawsai y Babaeth y fla«noriaeth uchaf, a'r canlyniad fyddai iddynt i erlyd pob Crisnon or tir, ac fod y gweinidogion yno eisioes' yn dj'muno na fyddai i'r Senedd ganiatau y fath fesur annheg ar un gwedd. Y mae canmoliaeth uchel yn ddyledus i'r areithydd am ei fod yn myned i'r maes "irtho ei hun, hcb neb yn ei gynorthwyo, o herwydd ami v gwelir vmgeiswyr o'r fath a ryw haner dwsin o weinidogion Efeng'vl yn eu dilyn, a chyda'r fath hyawdiedd yn denu v byd a'r eglwys i aberthu eu croesau iddynt. Cofier mai nid peth diwerth yw ein "X." Mae wedi costio liafur a liudded i rywrai, ac nid peth i ni ei dibrisio ydyw chwaith, a chredwn y dylai y gwr uchod gael nerffaith ddistawrwvdd" a "llonyddwch pan yn anerch cyfarfodydd fel yma, am ei fod yn sefyll ar ben ei hun, ac yn ceisio dringo ffordd ei hun heb neb yn ei gynorthwyo. ac am ei fod hefyd yn rhoddi y cyfarfod yn agored ar derfyn pi araeth er ateb unrhyw gwestiwn a ofynir iddo' gan y dorf oddiar ei araeth, ei arredo^ neu unrhyw bwynt arall mewn gwlcidyddiaeth. DYFFRYXOG.
DIOLCH I'R PARCH. T. A. IT-KRRTES,…
DIOLCH I'R PARCH. T. A. IT-KRRTES, B.A., HWLFFORDD. Mewn byr amser yr adervn—a rwydd Gyrhaeddodd Brestatyn; I chwi mawr ddiolch am hyn Ar osteg a wneir estyn. Daeth in' yn ddefnydd cin:o-deg, wiwlan Goedgeiliog o Benfro: Hedfan yn ddyddan oedd o Ar lanerch siriol yno. Hwn a gatid ei ladd ar lwyn-gan y gwr Dygn d'i gyJch wnai gynllwyn; Iddo drvll du ddarfu ddwyn Irad alacth ar dewlwyn.
RHODD S. H.
RHODD S. H. Arwydd ydyw dy rodd odiaeth- ei gwerth O wen gu Rhagluniaeth; 0 law Duw i dy Ie daeth Yn hwylus roddion hclaeth. Am y rhodd doeth yn mawrhau—dy amlwg Deimlad a'th r»nweddau; Dyddanol yn dy ddoniau Pur o hyd yna'n parhau.
MI A'M PRIOD.
MI A'M PRIOD. Dedwydd yn hwyrddvdd ein hoes—a mwyn bom Yn byw heb flin dromloes; Yr hyn a'n dbil hyd eiloes Yw gwindeg rym gwaed y groes.
MAWL A GWEDDI CYN BWYD.
MAWL A GWEDDI CYN BWYD. O'th law y ma-e da yn d'od, Am ddyddiol fwyd i Ti rhown Ind; Rho'th fendith gydag ef, 0 Dduw, Ac er d'ogoniant boed in' fyw.
Y CYMMUN.
Y CYMMUN. Cymmun yn unig, nid offercn yw, Nac aberth chwaith, on«i cyssegredig wiedd.
GWNEYD EIN GOREU .!
GWNEYD EIN GOREU Yn ostyngcdig iawn yn ngwydd Yr Arglwydd plvgai gwaelddyn gwyw, Gan waeddi, Methais. Meddai Duw, Dy orcu wnest, mae hyny'n llwydd. Prestatyn. J. MYRDDIN THOMAS.
.-,.."'- EISTEDDFOD CILYCWM.
EISTEDDFOD CILYCWM. Darllenwyd y pennillion canlynol i Gadeirvdd vr eisteddfod, yr hon a gynnaliwyd yn y U(/ uchod ychydig ddyddiau yn 01. Cadeirvdd—Roland Wallis, C.C., Cefnhirfryn. Fe gawsom County Councillor I lanw 'r gadair hon; Mae wedi dyfod eisioes Yn fwy na Gladstone bron Os nad yw'n dew a llydan, I. Mae'n dairllath bron o hyd, Ma^e n ddigon mawr i wneuthur Gwell trcfn ar y byd. NI(i ydoodd y counsleriaid Or blaen yn gwneuthur fawr; Dim ond myn'd at eu giiydd Er mwyn cael eiste lawr, Ond wedi'i Cefnhirfryn I ddangos peth o'i ryrn, Mae rhai yn gwneuthur rhywbeth, A'r Ileill yn gwneuthur dim. Mae'r merched am ei daflu O'r Council dros v graio- Am na bai'n myn'd i chwilio Am "suffragette'' vn wraig: Ond dywed rhai yn ddystaw, Wrth wpl' d ei wyne b glan, Fed ef a Mr. Harries Yn caru fel y tan. Pan ddaw'r eisteddfod nesaf, Caiff helo o dan y baich; Fe ddaw a'i briod viiia I'r gadair yn ei fraich Bydd pawb yr adeg hono, Fel llawer iawn yn awr, Am iddo gael ei anfon I Senedd Prydain Fawr. VOLANDEH JO'^ES.
CASI ELLNEWYDD-,EMLYN
CASI ELLNEWYDD-,EMLYN MARCHNAD dydd Gwener. Yr oedd y prisiau fd y caniyn:—i yre, yn iyw, o 7s 6c i 7s 9c yr ugaiu pNvys: perchyll o 9 i 11 wythnos oed, o 14s i 17s y pen (arai iawn); defaid, yn fyw, o 3^0 i 3?c y pwys; lloi, yn fyw, o 4c. I 4^c y pwys; ednod ieuainc, o 1>VV>:5 yn fyw; ieir, o 2s i 2s 6c y cwpwl. liwjaid, yn fyw, 6c y pwys; wedi eu Uadd a'u tiwsio, o 2s 3c I 2s 9e yr un wvau, 8 a 9 am Is- ymenyn fires, yn roliau, pwys, o Is lc i Is 2c y pwys- p\v' i;i'I > en ac mewn festri, Is y pwys. LWRDD i } ARCHEIDWAID.—Dydd Gwener cynhaliwyd cyfarfod pythefnosol y Bwrdd mewn y^taioll yn y llotty. Yr ocdd yn bresenol Mr. J Lewis, Meiros Hall (cadeirvdd); Mr. T Bowen, Llandre (ls-gadeirydd); ynghyd a'r aelodau can- lynol Mrs. Evans, Esgair, Penbryn; Mri. J. O. James a E. Davies, Llandyssul; J. Davies, Aber- einon; E. Jones, Mock; B. Rees, Ffactri, Allty- walis; R. Evans, Cross Hands; J. Jones, Bwlch- clawdd: T. Davies, Bronwion; D. Jones, Blaen- Ilati; K. Davies, Penbanc; J. Rees, Plasnewydd; T. Ll. Davies, Blaenafon; J. C. Jones, M.A Cas- tellnewydd-Emlyn; D. Lewis, Frondeg; H. Davies Sychnant; J. Thomas, Hendrewilvm; D Jones' Penrallt: J. Davies, Pontgareg; T. Morris, Cefn- maesmawr; J. D. Owen, Waunfawr; J. Davies, Gelly; J. Morgans, Hendy; J. Clake, Cwmmor- gan; D. Jenkins, Henllan; Dr. Lloyd, Castell-- newydd-Emlyn, a D. T. George, ys,-i-ifenN,dd T &au y Rheidweinyddion :—Yr oedd Mr J. Thomas wedi talu yn y bythefnos £ 78 18s i 24~4 o P7°n QOn'0aE J,RvCS wedi talu J'n j'r amser £ 70 9s. 9c I 205 o dlodion. Yn Llaw y Trvsorydd.—Yr oedd y swm o £ 1,056 9s 7c yn Haw y trysorydd ,yn dwyn Hog ar y swm uwchlaw £ 500. Tlodion yn y Tlotty. Yr oedd 30 o dbdion vn y ty yn yr wythnos gyntaf o'r bythefnos, a 28 yn yr ail wythnos, ar gyfer 20 ac 20 yn yr amser < yfer- byniol y flwyddyn ddiweddaf. O'r nifer yr oedd tri yn egwan eu meddyliau. C nvydriaid. Y r oedd III o grwydriaid wedi bod vn y tlotty am y bythefnos, ar gyfer 81 yn yr amser cyrerbymol ddcuddeng mis yn ol. Claddu Tlodion gan eu Perthynasau.—Yr oedd achos o gladdu perthynas wedi dyfod o Baen y Bwrdd, lie yr oedd dodrefn da ar ol v tlawd. Beth bynag. pasiwyd penderfyniad i'r pertnynas i gael yr .)Il ond talu £ 3 i'r Bwrdd. Mynegodd v cadeirvdd 1 fod am eu coffhau unwaith yn ychwaneg nad oedd yn gyfreithlawn l roddi eiddo vn y dull "hwn Parch i Fei.tr v Tlotty.-Mvn^dd ?T c"deio"id w ei fod yn ddiweddar wedi bod trwy y Tlottv, ac ei aod yn anrhydedd i'r Meistr neu i bwyllgor y ty am y gwelhantau mawr ag oedd wedi caei ei wneyd ii ystafelioead Cefnogodd Mrs. Evans. Esgair. y ^adcirydd, a dywedodd fod y Meistr yn teilvngu y am. fod y gwaith wedi cael ei wneyd mor dda ieb ond ychydig iaw n o draul ond am y nwyl'au, a r> v.1"' .P'ei<^ais. O ddiolchgarwch iddo. Rhodd i r Tlodion.—Pasiwyd pleidlais o ddiolch- arwch i'r Cadben Lewes, Llysnewydd, am y rhodd ) cleuddeg cwningen i dlodion y Tlorty. Gwasanaeth yn y Tlotty. Pasiwyd hefyd bleidlais > ddiolchgarwch i'r Mri Thomas a Griffiths, efrvd- vyr yn Ysgol Ramedegol Emlyn, am gynhal gwasan. leth duwinyddol yn y tlotty. ( DOSRARTH -GWLEDIG CASTELL- YDD-EMLYN. Ar yr un dydd cvnhaliwyd ey tar rod misol y Cynghor hwn mewn ystafcll vn v llotty. Yr oedd yn bresenol :-Mr. B. Rees, Ffactri, Alltvwalis (cadeirydd) Mr. D. Lewis, Frondeg (is-gadeirydd), ynghyd a'r aeiodau can- lynol: Mri. J. Lewis, Meiros Hall; "R Fvans Cross Hands: J. Morgans, Hendy; J. Davies,' Gelly; H. Davies, Sychnant: D. Jones. Penvrallt • « ?JIY1TS' TFontgar,'si T- Williams, arolvgwr y ffyrdd: J.Bowem arolvgwr iechydol a thai new- vddion. a D. T. George, ysgrifenydd. Dwfr Capel Iwan.-Wedi darllen vr ohebiac-th a hi rhwng Cynghor Plwyfol plwyf Cilrhedyn a Bwrdd v Liywodraeth Leol mewn cyssylltiad a'r gwaith dwfr ag oedd wedi cael ei wnevd gan y Cynghor Plwyfol, pasiwyd penderfyniad i''r annedd- dy newydd (bungalow) i gael dwfr, ac fed Mr. Wil- f'Wr y ffyrdfl, i arolygu y gwaith o osod Jarn newydo.0 bibell i'r ffynon. rir Felindre. Darllenwyd liythyr oddiwrth y Liywodraeth Leol yn gofyn pwy gamrau ° Cn ^y^ffnor wedi gymeryd mewn cyssvlltiad a Hrt,, a sefvllfa ddyfrhaol y pentrcf. Cafodd y )J>tliyr arcs ar y Bwrdd heb bapio un penderfyniad Hur Gweithwyr y Ffyrdd.—Yr oedd y gweithwyr wedi anfon deiseb i fewn yn gofyn am godiad o tj i 1 j 7 y i Cynygiodd Mr. R. Evans, Cross ti&nds. iddynt gael codiad o Is. ynyrwvthnos, sef fiwy geiniog y dydd, a byddai hynv yn svmbvHad i lvnu (stick) yn well. Cafodd ei eiiio. Yi- oedd un o r aeiodau am iddynt i stico vn gyntaf Beth bynag, wedi ychydig o siarad ar'vr achos,' cafodd y cynvgiad o godiad ei orchfvgu trwy fwyafvif Arolygwr Iechydol-Darllonodd Mr. J. 'Bowen ei adrcddiad. Yr oedd wedi bod yn vmweled a Pentre- 3agal, Drefach, Felindre, Pentrcwrt, Pontwelly, Cwmcych, a Chapel Iwan. Yr oedd vr ysgol vn v lIe hwn wedi bod yn gauedig am bythefnos oherwydd v c wyrryn doben, ac wedi ei ail agor yr vsgol caf- wyd sdan fod haner y plant yn analluog^ i ddyfod ir ysgol felly cafodd ei chau am bythefnos arall. Yr cedd ty m. w Waunfawr, LlangelcK. mewn sefylifa wae iawn odchfewn ac oddiallan. Penderfynwyd i rodddi v rhybuddion arferol.
Advertising
SEE to vi. S, is unequalled for Gravies, Hashes, Soups, Stews, or as an invigorating,nourishing bever- a^e' is used initsproduction. A Breakfast Cup for a Id. (Further Welsh News will be found on Page 6).