Y Drych

Y Kaiser—made in Germany; D. Lloyd George—made in Wales. Pa un (ni.d "Drun") ddewisi di'r b,yd? Dau wybod pwysig sydd y dyddiau hyn—■•cadwybod" a "cydwybod;" a'r' cyntaf sydd yn myned i lorio Germani, ac amddiffyn y byd. D. Lloyd George yn Ysgrifenydd Rhyfel a'i droed ar war y Kaiser, a Hughes yn Arlywydd ar yr ochr hon, bydd y Bedyddwyr yn amlwg iawn yn y goleu gwyn! Un gwahaniaeth rhwng Germani a gwledydd eraill yw mai llywodraeth Germani bia y bobl; a'r bobl mewn gwledydd eraill bia y llywodraeth. Y Kaiser bia y Germani&id! Os yr etholir y Barnwr Charles Evans Hughes yn Arlywydd, efe fydd y Bedyddiwr cyntaf ar res yr Arlyw- yddion. Fedyddwyr, gwnewch eich goreu drosto; a ehewch lawer o gym- orth. Ebe y "Goleuad," "Os dewisir Hughes yn Arlywydd yr Unol Dalaeth- au-nid yw hyny yn debyg iawn ar hyn o bryd—ni all neb ddweyd nad yw Cymry yn llawn eu lie yn y byd." Ein barn ni yma yw ei fod yn debygol iawn. Bu cryn siarad ac ysgrifenu am y for-frwydr rhwng Germani a Phrydain ) a elwir gan rai yn "Frwydr Jutland" a "Brwydr Mor y Gogledd." Enw arall a roddir arni yw brwydr y Skager Rock, am mai dyna enw y glanau yno; ond y mae rhyw Sais difyr wedi ei galw yn Stagger Back; a dyna oedd hi i Germani. Daeth y Kaiser allan fel cawr, ond aeth yn ol fel corgi! Pobl rhyfedd yw y rhai hyny flinant eu hysbrydoedd o hyd yn nghylch Dad- gysylltiad pan y mae yn ymdrech mor enbydus rhwng gwareiddiad ac anwar- eiddiwch yn Ewrop! Y maent fel lloerigion a'r un peth, peth, peth o hyd ar eu meddwl! Dadgysylltiad yw hi o hyd, ag eithrio y rhai a siaradant am "ddatgysylltiad." Bobl fach, ga- dewch i ni waredu y byd gyntaf cyn son am "Eglwys"! Mae ymddygiad y Germaniaid ger Verdun yn un o ddyrysbynciau y rhy- fel. Cyfrifa rhai swyddogion milwrol yr ymosodiad yn un o amTyfuseddau hurtaf yr ymdrech fawr o'r dechreu. Y mae Germani fel gwirioff yn curo ei ben yn erbyn pared, a'r pared yn talu fawr o sylw iddo. Syniad Germani yw y rhydd y pared ffordd rywbryd, ond ni wyr pa bryd. Mae o amgylch y pared a'r pared ei hun yn daenedig gan waed yr Hwniaid, ond beth 'brisia y Kaiser o waed neb y tu allan i'w deulu ei hun. Daw y Kaiser i'w syn- wyr pan y gwna Germani bared o hono ef a'i deulu. Gwelsom sylw am 15,525p. wedi ei fwriadu at ryw achos da, a gofynai rhywun pa faint o'r swm a gafodd yr achos. Awgryma y gofyniad lawer. Cesglir llawer at bob achos yn y byd, ond credwn yr a y mwyaf swm i ddwy- law canolwyr a chyfryngwyr rhwng y casglwyr a'r rhoddwyr a'r achosion. Gofynid gyda Haw am gyfrifiad man- wl o i ba le yr aeth yr arian. Ca llawer o arian yr enw eu bod wedi eu rhoi ac i fyned i'r Arglwydd, ond a llawer i oferedd cyn cyraedd ato a'i achos. Gallai dynion yr Hen Wlad y dydd- iau hyn wrthod yr amser newydd o gydwybod, ond byddai yn annghyfleus- tra mawr i bobl ddylynant yr hen am- seryddiaeth. Y mae ipobl o'r fath eis- oes wedi colli'r tren, ac eraill wedi colli eu He drwy fyned awr yn rhy ddiweddar; a chlywsom am basiffist o bregethwr, yn cyraedd y capel pan oedd y bobl yn ymadael! Gymry an- wyl, cydymddygwch a'r drefn newydd am dro byr, a bydd yn fendith i bawb. Ychydig o obaith sydd am iaith a'i Ilyfrau yn brin. Dyma gyflwr anffod- us y Gymraeg yn y Talaethau. Ym- drechir ei chadw yn fyw ar ddim, neu o leiaf, ar ychydig iawn; ar lai na digon. Ychydig o frwdfrydedd sydd yn ei chylch. Ychydig o heulwen ga mewn blwyddyn. Ca ychydig ar adeg Eisteddfod, neu Gymanfa, ac ambell i gyfarfod cystadleuol; ond ychydig o dwf ellir ddysgwyl o heulwen un dydd yn awr ac eto. Paham na allem ni gael ychydig o gariad sylweddol at yr iaith? Mae yn syn y Cymry sydd yn ein gwlad, a'r cyfryw yn Gymry parchus a chefnog, na wnant ddim dros eu hiaith! Bygythia y Gwyddelod wneyd mer- thyr o Roger Casement os y'i dien- yddir gan Brydain. Mae pobl yn rhy barod o lawer i wneyd merthyr o bob gwirion. Dyna hawlia Germani ei bod yn ymladd d,ros wareiddiad, ac os y'i gorchfygir, bydd y Germaniaid am ei chyfrif yn "ferthyr." Ni soniant am ferthyrdod Belgium! Bu Roger yn ngwasanaeth Prydain am lawer o flyn- I yddau, ac yr oedd yn fradwr pan yn derbyn gwaddol gan y llywodraeth. Nid yn fynych y ceir merthyron dan dal o'r fath. Gwnai ei gyfreithiwr ym- gais i brofi nad oedd yn fradwr am nad oedd yn trigo o fewn y wlad ar y pryd, ond gellid meddwl ei fod yn gymaint bradwr wedi ei lanio a chyn hyny, a glanio oedd i ddwyn ei frad i weithred- iad. Ni chosbid neb pe y cai coeg- reswm ei ffordd. Yr oedd y bardd Germanaidd Goethe yn ddyn craffus, ac y mae sylwadau hynod o ddyddorol yn ei ymddyddan- ion gydag Eckermann, y rhai a gofnod- wyd gan y gwr hwnw. Nid yw y gen- edl Germanaidd heddyw yn feddianol ar ei ddoethineb a'i bwyll. Yr oedd Goethe yn ddyn o gydymdeimlad eang, ac edrychai ar ei genedl fel fawr gw'ell nag anwariaid. Ai tybed beth feddyl- iai o honynt heddyw? Pan yn cyfeirio at ymddygiad trwstan dosbarth o'r Germaniaid, ebe efe, "Beth wedi'r oil ond anwariaid yw pobl na pharchant rinweddau gwareiddiad?" "Nid yw ein gwarelddiad ond megys o ddoe," ychwanegai, a phe y gwelsai ymddyg- iad creulon y Germaniaid heddyw, sicr yw y teimlai nad ydynt heddynt ond anwariaid, beth bynag a fyddant yfory. A oes ynddynt gyda'u syniadau hunanol y defnyddiau i fod yn ddim ond anwariaid? Un o ffaeledclau Wilson a'i weinydd- iaeth yw na wnaethant fawr o ddim dros "barodrwydd" am y tair blynedd aeth heibio. Y mae y wlad yn hynod anmharod heddyw, hyd yn nod. Mae Wilson wedi ysgrifenu peth anferth o Nodion, ac wedi gwneyd anerchiadau dyddorol, ond ni ddaeth dim o'r cyfan. Pe yr ymosodai Mexico o ddifrif gallai gyraedd i gryn bellder o'r Talaethau cyn y byddai gan y Talaethau fyddin effeithiol. Gellid cael gan Bryan i gadw y gelyn yn ol, feallai, am ych- ydig a'i hyawdledd digymhar; eto gall- ai Mexico wneyd cryn anrhaith rhwng deffro ag ymbarotoi. Un o angenion penaf ein gwlad heddyw yw parod- rwydd, a d'ýn o barotowr ddylem gael yn Arlywydd i ddylyn yr anmharod hwn sydd genyf. Mae Wilson yn ddyn da, ond nid yr Arlywyddiaeth yw ei le. Myned o ddrwg i waeth y mae achos Mexico bob dydd, ac anhawdd amgyffred pa fodd y gellir cyflafareddu y gwahaniaeth gyda phobl fel y Mexicaniaid, a llywydd fel Carranza. Aeth y milwyr drosodd i diriogaeth Mexico i erlid y carn-ladron; ni wnaeth Carranza ddim i gynorthwyo. Ni wnaeth ond edrych, gwylio, a chen- figenu wrth filwyr 'Newythr Sam, a thaflu rhwystrau ar eu llwybr. Deil y carnladron i groesi i Texas a chyf- lawnu eu drw,g, ond ni ymddengys fod Carranza yn gwneyd dim i'w hatal. Sonir os a yr Americaniaid i ryfel a Mexico, yr ymuna Carranza a Villa, a'r Mexicaniaid a'r carnladron i am- ddiffyn eu gwlad. Nid hawdd yw ym- gyflafareddu a phobl o'r fath. Y mae Villa yn gymaint o Fexican a Car- ranza, a Carranza yn gymaint carn- leidr a Villa, gellid meddwl. Plant o'r un tad ydynt oil. Mae gan "Beth sydd i mi yn y byd?" chwaer emyn na sonir dim am dani. Mwy poblogaidd ac adnabyddus yw "Beth," &c., na'i chwaer, fel yr oedd Mair na Martha, ond gwell genym ni ei chwaer, "Gorthrymder ar orthrym- der." Diwedda hon fel hyn: Er hyn pob peth gydweithia Pob ergyd yn ei Ie Yn dwyn y gwarediigion Yn .nes i deyrnas ne. Yn un o ffughanesion prydferth M. Loti, y Ftrgnewr, "Y Pysgotwyr" (Les Pecheurs) sonir am ystorm yn chwythu y pysigotwyr adref o'u meus- ydd yn eithafion y Gogledd. Dyna yw ami i orthryrnder-aweI yn hwylio hen long bywyd a'i chwythu "yn nes i deyrnas ne," os y gwneir y d,efnydd priodol o hyny. Gwelsom fachgenyn yn ddiweddar ag oedd wedi myned i gwmni o fechgyn drwig yn cael cyffel- yb brofiad; ei fam wedi dod ar ei ol ac yn ei gyfarwyddo a'i gynorthwyo adref gyda phwmp a hwb ar hyd y ffordd! Pob pwmp o hyd yn ei yru yn nes i dref. Pe na fyddai dim yn y byd ond pleserau, byddai genym fyd! Dywed y Prifathraw T. Lewis, Aber- honddu, yn y "Tyst" "nad yw y gwrthwynebiad cydwybodol amgen na ffurf arbenig ar Annghydffurfiaeth." Ac yna dipyn yn is yn ei ysgrif cys- ylltia Dduw a'r gwrthwynebydd cyd- wybodol, fel i gadarnhau a santeiddio y gwrthwynebiad. Felly y mae yr Ar- glwydd yn erbyn gwrthwynebu Ger- mani, ac felly mewn ffordd gyda Ger- mani, yr hyn a wna i'r Arglwydd gy- meryd safle annymunol i Brydain. Yr ydym yn .gwrthod safle y Prifathraw, ac yn beio ei ffordd haerllug o gryfhau Germaniaeth a'i chreulonderau. Ai tybed ein bod i gymeryd Annghydffurf- iaeth fel yn golygu anwrthwynebiad i ddrwg? A yw Annghydffurfiaeth y Prifathraw yn gydsyniad a dyfodiad teyrnasiad y Germaniaid yn Mhrydain? Dyna fydd, os y ca y pasiffist a'r cyd- wybodwr eu hegwyddor i weithrediad cyffredinol. Neu a oes ganddynt ryw ymwared i Brydain i fyny eu llewys? Dylent amlygu hyny. Mae dau fath o basiffistiaid yr ochr draw: y naill yn priodoli y rhyfel pre- senol i wahanol bechodau; rhai i ddad- gysylltiad yr Eglwys, i esgeulusdra yn darllen y Beibl, i ddiystyriad o'r Ysgol Sabbothol ac i bechodau arbenig, ac hyd yn nod i bechadurusrwydd yn gyffredinol; ac felly gan mai llaw Duw sydd yn cosbi, a'r Germaniaid yw llaw Duw, doeth yw ymostwng i'r gwein- yddiad, a dyoddef anwareiddiwch i or- lifo Prydain a'r trefedigaethau fel Belgium, Servia, Poland, &c.! Y fath wirioniaid y rhaid fod y bobl hyn! Y dosbarth arall a goelia mai rhyfela yw y drwg penaf, ac felly ei fod y pechod penaf i ymwneyd dim a'r gwaith, a seiliant eu golygiadau ar y Beibl. Ond a chaniatau fod rhyfela yn ddrwg, pa sut y mae yn ddrwg ei atal i oresL- gyn y cyfan? Ai nid yw yn ddrwg i adael i ddrwg heol glir? Pe y deuai cant o anwariaid llofruddiog drwy dref 'neu ddinas, ai nid iawn fyddai eu hatal ag arfau a'u darostwng? A ydyw y pasiffistiaid wedi colli yr ych- ydig synwyr gawsant gan eu Creaw- dwr? RHAG I NI ANNGHOFIO. Y boreu o'r blaen pan oedd y mil- wyr yn ymadael ag Utica am y ffrynt, yr oedd yr heolydd yn ymlenwi yn gyflym cyn chwech o'r gloch, a llawer wedi codi am bump a chyn pump, a chlywsom rai yn cyfaddef na chodas- ant mor foreu er's talwm. Gwnaethant hyny, wrth gwrs, i ga- lonogi y bechgyn, ac yr oedd y bech- gyn yn gwerthfawrogi yr arddangos- iad. Yr oedd llawer o famau a gwrag- edd a ehwiorydd a chariadon yno i weled y bechgyn am y tro olaf y pryd hwnw (ac feallai am byth i rai o hon- ynt), a deuai deigryn i lygad ami i ddyncaled wrth weled ymlyniad y mamau a'r gwragedd, y chwiorydd a'r cariadon wrth y bechgyn. Y mae cyffyrddiad o'r fath yn profi ein !bod oil o'r un gwaed. Ond defn- yddiwn yr uchod ercyrnwysiad yr am- gylchiad at yr Hen Iaith. Gresyn na wnelid ambell i ymdrech a ehodi am bump i gefnogi yr Hen Gymraeg, a dangos ein hymlyniad wrthi, fel y mamau, &c., uchod at y boys. Y mae yr Hen Gymraeg y dyddiau hyn fel ar y ffrynt, yn ei hymdrech ag anwybyddiad ei phlant o honi, a chre- dwn y dylai ei charwyr ddod allan fel byddin i'w hamddiffyn! Mae yr Hen Iaith, fel y dywed y Germaniaid, yn ymladd am ei bodol- aeth, a'r wedd waethaf ar yr ymdrech yw fod ei phlant yn ymrestru gyda'r Seisneg; yn y gwarchffosydd gyda'r Seisjieg yn tanio ar yr Hen Iaith; a'r rhai sydd yn esgus bod gyda. hi yn gwrthod gweithio i gael ammunition f DR. T. J. WILLIAMS. I (cyfarpar), sef llyfrau Gymraeg, iddi amddiffyn ei hun. Mae ei rhengau yn llawn pasiffist- iaid a gredant fod amddiffyn y Gym- raeg a phrynu llyfrau Cymraeg yn "wrthwynebu drwg;" ac eraill yn "gydwybodia,id," y rhai nad oes "llys- oedd cydwybod" i'w cywilyddio; a dyma'r O. N. yma, rhyw fath o der- fysgwyr fel Sinn Ffeinwyr Cymreig yn ychwanegu at gythryblon yr Hen Fam! Gresyn na welem foreu ar Gymraeg fel a welsom yn Utica yn ddiweddar, a brwdfrydedd pump o'r gloch! BWYD A BYWYD. Yr ydym wedi awgrymuhyn droion o'r blaen, ond ni sylwasom fod yr un capel wedi cymeryd yr awgrym. Ni fyddai allan o le yn yr Ysgol Sul. Y peth y cyfeiriwn ato yw ymborth fel testyn crefyddol. Dyma sylfaen bywyd, a sylfaen addysg grefyddol. Galwai y Ceidwad ei Hun yn fara, a soniai am ddwfr y bywyd, a fy mwyd ebe Efe, yw gwneu- thur ewyllys y Tad; a gan mai Bywyd yw crefydd, addysgir hi drwy lawer o gyfeiriadau at fwyd. Felly y mae o bwys aruthrol i ni iawnamgyffred gwerth bwyd anianol ar gyfer y corff anianol. Ni chamddeallir ddim yn gymaint a bwyd. Mae y mwyafrif mawr yn holl- ol anwybodus a diofal o hawliau eu cyllau a'u cyrff. Yn ol tyb llawer nid yw bwyd ond rhyw ddarpariaeth ar gyfer boddio chwant bwyd; ni thyb- iant am enyd mai a'r bwyd yr adeiledir y corff a'i wahanol ranau, a'i gyneddf- au cyfrin a chywrain; y giau, yr ym- enydd, a chyneddfau mwy cyfriniol na'r rhai hyny, na wyddom ni am dan- \ynt. Os y bwyd yn wael ac yn ddrwg, gwaethygir cyneddfau y corff, ac an- hwylusir gweithrediad y giau a'r ym- enydd a'r cyneddfau cuddiedig eraill y cyfeiriwyd atynt. Pe bae dyn am wneyd cyllell, ni roid haiarn na chopr na phren ynddi, er fod y pethau hyny yn ddefnyddiol yn eu lie. Yr un rqodd, nid pob math o fwyd a diod wnant y tro i ad-eiladu corff dyn. Nid rhywbeth i gadw y corff yn fyw yw bwyd, y corff yn tyfu yn wyrthiol ryw ffordd arall, eithr y bwyd yw y corff, ac ymddibyna iechyd y corff ar ansawdd y bwyd; nid ar ei flas, eithr ar ei sylwedd adeiladol. Y mae llawer o salwch o herwydd anwybyddu pwysigrwydd ymborth yn nadblygiad y corff. Y mae ymborth, yn fwyd a diod, yn dadfeilio ami i gorff ac yn arwain i alwad mynych am fedd- vg i adgyweirio, fel y mae plastriad gwael mewn ty yn galw am ymweliad mynych y plastrwr i'w glytio i fyny. Ymddengys yn syn i ni na thelid llawer mwy o sylw i hyn o bwlpud, ac ar fainc Ysgol Soil; ond, ebe'r dyn, beth sydd a fyno bwyd a chrefydd? Dyna hi. Fel rheol gyffredin, rhy gyffredin, nid oes a fyno crefydd ond a'r bywyd dyfodol! Ond wedi'n un bywyd sydd, a'r un yw'r presenol a'r dyfodol, a thrwy ofalu am y presenol, y mae i ni ofalu am y dyfodol, oblegid fe ddaw hwnw yn bresenol. Y mae y syniad o preparedness yn addysgu perthynas ac unoliaeth y ddau. Byddai anferth yn fwy o iech- yd a chysur, pe y gwnaed y bywyd a'r bwyd presenol yn rhan o'r bywyd a'r bwyd tragwyddol. Os na ofalwn am y naill, pa fodd y gofalwn am y Hall? I

Hyd yn hyn cymerwyd 1,000 o wrthwynebwyr cydwybodol i'r ddalfa am wrthoj ymuno a'r fyddin. Dywedodd yr Ysgrifenydd Cartrefol fod 14 o Almaeniaid, 21 o Awstriaid, a 'phedwar Twrc, yn rhydd yn Poplar, Llundain.

SALE FAWR WICKS & GREENMAN. Edrycher ar tudalen 8 am y bargein- ion neillduol a geir yn Sale Fawr Wicks & Greenman, 56-57 Franklin Square, Utica. Gofynwch am y Cymro Thomas L. Hughes.

LLWYDDIANT MEDDYG CYMREIG. Gan Gwilym E. Jones, Chicago, 111. Galw sylw yr ydym at y meddyg ieu- anc Cymreig, Dr. T. J. Williams, y gwelir ei ddarlun uchod, ag sydd yn awr mewn lie a safle gyfrifol yn ein dinas. Llawenydd mawr i ni ydyw gweled pawb yn llwyddo, yn arlbenig felly ein cydgenedl ein hunain; a di- ameu fed pob gair ac ymddygiad cefn- ogol yn eu hysbrydoli i ddringo'n uwch, ac i enill buddugoliaeth hel- aethach. Ganwyd gwrthrych ein hysgrif yn Colwyn Bay, G. C.; yn fab i Mr. a Mrs. James P. Williams, sydd yn awr yn trigo yn Ipswich, South Dakota. Pan yn chwe' mlwydd oed ymfudodd gyda'r teulu i America, ac ymsefydlasant yn Williamsburg, Iowa, lie y dechreuodd fyned i'r ysgol ddyddiol, ac y dylynodd hi nes graddio o hono o'r Williams- burg High School. Blwyddyn wedi graddio o'r ysgol hono aeth i'r College of Liberal Arts o'r State University of Iowa, wedi hyny i'r College of Medi- cine o'r un Brifysgol, ac o ba un y graddiodd yn ddiweddarach. Efe oedd llywydd y dosbarth yn yr adran fedd- ygol. Wedi hyn, dechreuodd ymarfer ei alwedigaeth yn rhan ddeheuol y Dal- aeth, lie y dadblygodd ei ofalaeth yn. gyflym, ond yn hytrach nag ymfodd- loni i fyned yn mlaen, dyheu yr oedd am gyfle i ymberffeithio yn ei alwedig- aeth. Ei benderfyniad oedd gwneyd astudiaeth arbenig o'r llygad a'r glust, y trwyn a'r gwddf. I'r dyben hyny, aeth i'r ysgolion goreu yn New Or- leans, Chicago, a New York, lie y der- byniodd yr hyfforddiant mwyaf trwy- adl posibl. Wedi gorphen y cwrs hwnw, apwyntiwyd ef gan gwmni llinell y Santa Fe yn Special Examiner yn y cangenau arbenig a astudiodd. Yma cafodd gyfleusderau lawer, a phrofiad gwerthfawr iawn. Yn gweled uchelderau eto yn ei al- wedigaeth, ac yn ymawyddu am eu, cyraeddyd, gadawodd ei waith yma, ac aeth trosodd i Ewrop, lie y treuliodd rai blynyddau yn ymweled a'r clinics yn y prif ddinasoedd. P-odd bynag, arosodd y rhan fwyaf o'r amser yn Llundain ac Edinburgh, ac yn y flwyddyn 1913 derbyniodd yr anrhyd- edd arbenig o gael ei wneyd yn Fellow of the Royal College of Surgeons yn Edinburgh, fel cydnabyddiaeth o'i lafur gwerthfawr yn y gangen hono. Bu am amser yn gofalu am glwyfedig- ion y rhyfel presenol, ac yna dychwel- odd i'r Unol Dalaethau, gan ymsefydlu yn Chicago. Yn uniongyrchol wedi ei ddyfodiad yma, etholwyd ef i gadair y Llygadyddiaeth (Ophthalmology) yn Illinois Post-Graduate College of Medicine, a'r West Side Hospital, lie mae yn arolygwr y gangen. Triga Dr., Williams a'i briod, hithau hefyd yn Gymraes, ar gyrau y ddinas yn Evanston, a'i swyddfa yn nghanol y ddinas, sef ar 30 North Michigan Boulevard. Perthyna i amryw Gym- deithasau a Chyfrinfau, yn eu plith y Kymry Society a'r British-American Club; yn 32 Degree Mason ac yn Shriner. Sicr y bydd Golygyddion y "Drych" a'i ddarllenwyr oil yn teimlo fel llongyfarch Dr. Williams ar ei lwyddiant, ac nid efe yn unig, ond pob Cymro a Chymraes sydd yn gwneyd cyffelyb ymdrech i lwyddo yn y byd, ac ar yr un pryd fod o wasanaeth a bendith i'w cyd-ddynion.

SHARON. PA. I Nos Sadwrn, Mehefin laf, daeth dros haner cant o aelodau a ffryndiau eg- lwys y Bedyddwyr Cymreig, Sharon, Pa., yn ddiarwybod i gartref hardd y brawd hoff, a'r pregethwr melus, Henry Harris, Sharpsville St., gyda y bwriad clodfawr o gyflwyno tysteb iddo. Boss yn y felin ydyw Mr. Harris, ac yn bregethwr cynorthwyol hynod o dderbyniol yn y frawdoliaeth. Yr oedd yn amlwg iawn y noson gry- bwylliedig ei fod yn ddwfn yn serch a mynwes ei frodyr a'i gydweithwyr. Yr oedd pob peth a welwyd ac a ddy- wedwyd yn brawf digonol o hyn, ac yr oedd presenoldeb a siarad y gwyddfod- olion yn Ilefaru yn uchel am sefyllfa anrhydeddus Mr. Harris yn ein plith. Mr. Joshua J. Evans, diacon gweith- gar yn yr eglwys, fu yn flaenllaw yn y fusnes, ac a gasglodd ugeiniau o ddoleri, er prynu oriawr aur pur, fel tysteb o gydnabyddiaeth a pharch iddo am ei ba-rodrwydd yn wastad i wasan- aethu yr eglwys yn ei phwlpud, a hyny yn rhad ac am ddim. Mr. Evans hefyd a gyflwynodd y dysteb mewn araeth dra phwrpasol, a chydnabydd- odd Mr. Harris yn ddiolohgar y rhodd mewn teimladau drylliog. Canwyd ac areithwyd gan amryw, ac ymadawodd pawb igan ddymuno hir oes i'r brawd Harris a'i briod serchog.—Cenydd.

NODION PERSONOL I Cyfeiriad presenol y pregethwr ieu- anc Richard J. Owen (gynt o Poult- ney, Vt.) yw 163 East Canal St., Ilion, N. Y. Dyma brofiad J. Elias Jones, Mil- waukee, Wis., ar ol darllen "Rhamant Bywyd Lloyd George": Difyr yw hanes Dafydd-a gododd Yn geidwad y gwledydd, 0 lane tlawd; drwy ffawd ei ffydd E' lunia Iwrop lonydd. Nid ydym fel pobl yn cymeryd digon o ddyddordeb yn ein hiaith. Dro yn ol ymddangosodd gofyniad yn y "Drych," sef am air Cymraeg am air arferir yn fawr y dyddiau hyn yn Mhrydain, sef "tribunal," eto ni atebodd ond dau. Mae ein pobl ieuainc fel pe wedi ym- fudo allan o'r iaith! Ebe cyhoeddiad pasiffistaidd yr ochr draw "Nid peth ffol fuasai treio Teyrnas Dduw yn lie llywodraeth dyn." Ie, ond be,th wnawn ni i am- ddiffyn ein hunain hyd nes y delo Teyrnas Dduw? Gyhyd ag y bydd yn tywallt rhaid i ni fydd cael rhyw fath o gysgod. Daw yn sych ar ol iddl beidio gwlawio, ond ddim cyn hyny. "Un yn Caru'r Gymraeg" a ysgrif- ena atom gyda chwyn yn erbyn yr achos yn Philadelphia, na chaed mwy o Gymraeg yno. Ni rydd ei enw yn gyfrinachol i ni. Os oes rhyw sylwedd y tu ol i'r gwyn, paham na ddaw "Un yn Caru" allan dan ei enw? Dylem gael rhyw afael ar ein gohebwyr. Fel y canlyn y can Dewi Gwenog i'w gyfaill gynt, y diweddar Jac y Cigydd: Un a'i rawd yn wir anrhydedd-oedd Yma ddaeth i orwedd (ef I gael unig wael anedd Gwely diboen gwaelod bedd. Yn welw glaf yn niwl y glyn—o boen Y byd aeth yn sydyn At dyrfa lie nad oes terfyn, I ganu mawl yn y gwawl gwyn. Yn nglyn ag ymddangosiad eyfieith- iad Anthropos o "Love of Country" Syr Walter Scott, cystadleuol yn Eis- teddfod Utica y Calan yn y "Drych," y lie y'i cafwyd oedd yn y rhifyn cyn y dlweddaf o'r "Geninen;" felly rhyng- ddo ef a'r "Geninen." Yn ymddangoe mor agos i'r gystadleuaeth, naturiol oedd credu ei fod yn yr ymdrech; ond ymddengys nad oedd, ac mai cyd-ddy- gwyddiad oedd. Hyderwn nad oes as- gwrn wedi ei dori. Cawsom ohebiaeth ddyddorol oddi- wrth Richard Griffith, Loomis, Neb., yn nghyd a darlun rhagorol o'r Cymro a'r dyn hynaf yn y byd, sef Thomas Morris, 122 oed. Ymddangosodd ei lun o'r blaen yn y "Drych" a'r "Cam- brian," ond y mae y darlun hwn mor ardderchog fel y ca y Cymry a'r byd olwg eto ar yr henadur penaf yn fyw. Mae gan Mr. Griffith hanes dyddorol am dano. Gwna ei gartref yn Ansley, Neb., ac y mae yn cael sylw mawr.. Daeth i America yn 1871, y pryd hwnw yn 77 oed. Argraffwyd a chyhoeddwyd gan Davies a Griffiths, Utica, N. Y., yn 1860, "Yr Athrawydd Parod," sef, Hyfforddydd Anffaeledig i Ddarllen ac Ysgrifenu Cymraeg yn nghyd a Rheol- au Barddoniaeth Gymraeg, ac Ellfenau Rhifyddiaeth wedi ei gasglu gan John W. Jones, Golygydd y 'Drych' Go- fyna gohebydd a oes modd cael ail ar- graffiad o hono. Diffyg dyddordeb a chefnogaeth sydd ar ffordd cyhoeddi llyfrau yn y Gymraeg, fel yn mhob iaith arall. Rhaid wrth filoedd o gefn- ogwyr i wneyd i lyfr dalu. Ar ol terfyniad y rhyfel hwn, hoff- em weled diwygiad yn nglyn a llen- yddiaeth Gymraeg yn ein gwlad. Mae yn y Talaethau beth anferth o Gymry yn "frwd" o blaid yr Hen Iaith, ond ymddengys mai "ffyd.d farw" sydd gan- ddynt, eto y maent yn ei hanwylo! Cant gyfle cyn bo hir a chymelliad i "streicio'r trail." Byddai yn hyfryd- wch gweled cyhoeddi dwsin neu ddau o lyfrau Cymraeg yn America yma bob blwyddyn. Fel hyn yr ysgrifena Gwaenferch atom yn nglyn a'r ddau Nodiant: "Gwelaf fod eich gohebwyr yn ym- drin a'r ddau Nodiant a'u gwahanol ragoriaethau, a hyn oedd barn y di- weddar Isnor101 ar y Solffa: Ffordd ysgafn dda ei hosgo—heb greig- Na rhiwiau i'm rhwvstro; (iau Caf basio rhai'n ar bwys y Do-heb rysiad Yr hen osodiad wy'n arswydo! Brodor o frodir efrydiaeth—cwyd farau Cudd ddorau cerddoriaeth; Yn hylaw chwalu'n heleth Y chwarel fawr ei chwilio wnaeth. Y mae Ward B. Edwards, Utica, ger bron fel ymgeisydd Gwerinol am Gon- troler y jsir; ac ofer fyddai gofyn pwy yw Mr. Edwards. Y mae yn un o ddynion mwyaf adnabyddus y Sir, ac yn dal cysylltiad a gwladlywiaeth y sir er's 2 0 mlynedd. Nid oes lie í ameu ychwaith ei gymwysder a'i allu i wneyd controler rhagorol. Y mae yn hynod am ei weithgarweh, ac yn gyn- orthwywr cryf i bob mudiad da a gychwynir. Gwna efe y penodiad yn ddyddorol, a rhydd efe gyfrif da o hono ei hun yn yr ymdrechfa. Gellir sicrhau, os y ca efe y penodiad, na fydd efe yn segur a diofal o fuddianau a dyledswyddau y safle. Mae ganddo lawer o edmygwyr a chefnogwyr, ab y mae ar gyfrif ei allu, ei ddiwydrwydd a'i onestrwydd y fath ddyn ag y mae y swydd am dano. A ganlyn ddaw oddiwrth Gymro cyfrifol, yn hen dder.byniwr o'r "Drych" er's yn agos i haner canrif, yn flaenor mewn byd ac eglwys, ac yn rhyddf-rydig tuag at eraill. Ffol- ineb fyddai ei ystyried yn annghredwr ac yn anffyddiwr: "Da genyf eich hys- bysu fod y 'Drych' yn dal yn gryf yn ei erthyglau, ac na fu yn well mewn un- rhyw gyfnod o'i hanes. Mae ysgrifau Plas Gwyn yn unig yn werth y 'Drych'; a'r boys eraill yn ddoniol yn ceisio tynu i ilawr yr hyn y mae yn adeiladu. Mae lluaws o'r Cymry yn gul iawn yn eu golygiadau, ac ni fynant gadw i fyny a syniadau yr oes. Mae'r ysgrif- au Golygyddol hefyd yn amserol ac yn rymus." Cymanfa Gyffredinol y Methodist- iaid Calfinaidd, yn America.—Wedi derbyn cenadwriaethau y Cymanfaoedd Talaethol ar gyfer y Gymanfa Gyffred- inol sydd i'w chynal yn Lake Crystal, Minn., Awst 29-iMedi 3 nesaf, gwelaf nad oes dim un Gymanfa wedi gwa- hodd y Gymanfa Gyffredinol i'w chylch yn 1919. Prin y golyga hyn na ddy- munai yr un eglwys perthynol i'r Cyf- undeb ei derbyn yn ei thro. A ganlyn yw trefn y Cymanfaoedd er y flwyddyn 1901: 1901, Cambria, Cymanfa Wis- consin; 1904, Venedocia, Cymanfa Ohio; 1907, Wilkes-Barre, Cymanfa Pennsylvania; 1910, Cotter, Cymanfa y Gorllewin; 1913, Utica, Cymanfa New York a Vermont; 1916, Lake Crystall, Cymanfa Minnesota. Gwelir mai i Wisconsin yr elai y Gymanfa Gyffredinol yn 1919, pe dylynid y drefn uchod, ond nid wyf yn deall fod un- rhyw reol ar y mater. Dichon y par hyn o air i rai o'r eglwysi deimlo awydd i estyn gwahoddiad iddi, ac os anfonir y cyfryw i mi cyn Awst 20fed nesaf, gofelir am ei gyflwyno yn Lake Crystal.—W. Owen Wililiams, Gran- ville, N. Y. (Ysgrifenydd).

BYR NODION 0 DDINAS NEW YORK. Gan Glan y Mor. Nos Iau, Mehefin 29, y cynaliwyd un o'r cyrddau mwyaf dyddorol o'r fath, y cawsom y fraint o fod ynddo, sef cwrdd ymadawol i Dr. a Mrs. Joseph Roberts. Mae'n hysbys i Dr. Roberts gyflwyno ei ymddiswyddiad i'r eglwys wedi ei gwasanaethu fel bugail am yn agos i 22 mlynedd. Gan fod adroddiadau eraill wedi eu cy- hoeddi, ni wnaf ymhelaethu, ond yn unig ddadgan fy mhleeer a'm diolch- garweh o gael bod yn bresenol. Yr oedd yn gyfarfod neillduol. Y Sabboth dylynol, pregethodd Dr. Roberts y boreu a'r hwyr, a theimlem wrth ei wrando nad yw defnyddioldeb y gwr parchedig fel pregethwr wedi dirwyn i ben o lawer o ffordd. Trwy farwolaetb. y cymrawd caredig W. W. Owen, superintendent y Colum- bia Bldg., collodd y Cymry un oed,d yn caru ein cenedl a'n hiaith, ac un oedd yn haelionus at achosion da. Ofnwn y bydd i'w ymadawiad sydyn achosi cyfnewidiadau anffafriol i'r Cymry ar- ferant weithio yn y Columbia Bldg. Tri o Gymry sydd yno yn awr, sef Hugh Morris, bachgen o Benllech, sir Fon; David Griffiths, o Llanberis, a Owen Roger Owen, o West Pawlet. Da oedd genym ddarllen ysgrif 0. W. Rowlands, Powell, S. D., ar ei ymwel- iad a Plana, S. D., a diolch iddo am grybwyll mor garedig am fy nhad, Thomas Roberts, hen flaenor yn Bryn- teg, Bethesda. Chwith fuasai gan lawer o'i hen gydnabod yn yr Hen Wlad ac yn y wlad hon weled y fath gyfnewidiad y mae ychydig flynyddau yn wneyd ar y meddwl, ambell waith. Un o'i hen gydnabod, a chyfaill iddo yn yr Hen Wlad, ond sydd yn awr yn y wlad hon, yw y gohebydd a'r lienor William Oliver. Beth amser yn ol, yr oeddwn yn darllen llythyr dderbynioddi fy nhad oddiwrth Mr. Oliver, Ilythyr syml oedd, heb ddim rhodres nac ym- gais at goethder arwynebol, ond yr oedd yn llawn o'r peth byw hwnw sy'n tynu'r deigryn i'r llygaid, a pha beth yw deigryn ond y rhan oreu o ddyn mewn dafn o ddwr. Da genyf fod plant Bethesda yn gwneyd eu rhan i gadw'r iaith Gym- raeg yn fyw trwy gyfrwng y "Drych." Yr wyf yn synu pan yn son am hyn, gynifer o honynt wyf yn adnabod yn bersonol. Dyna Deiniol Arfon, Pitts- burgh; Richard J. Hughes, Spokane; Lewis Jones (Gwlithyn), West Paw- let; Griffith J. Williams, Bisbee, Arizona; Owen Prydderch (Carnedd- wr), Pasadena, Calif.; Joseph Davies (Rheinallt), Denver, Colo., a Mair Llechid. Feallai fod eraill nad wyf yn gofio ar hyn o bryd. Gofynai Mair Llechid yn ddiweddar beth oedd yn pery i mi gadw mor ddystaw. Un rhe- swm sydd genyf yw i mi fod, fel y bu hithau, o dan operation bwysig a pher- yglus y gauaf diweddaf, ac er i mi ddod allan yn llwyddianus, bum am ysbaid hir heb deimlo yn gryf. ond mae, yn dda genyf allu dweyd fy mod yn gwella yn foddhaol, a da genyf ddeall ei bodTiithau wedi gwella erbyn hyn. Drwg genyf ddeall am farwol- aeth John Humphrey Jones, West Pawlet, un o'm hen athrawon yn ysgol y Tonic-Solffa yn ystafell gefn yr hen gapel anwyl Brynteg. Yr wyf yn coflo yn dda y noson y cefais ganddo ef a Evan Parry y certifleate gyntaf, a mi yn un-ar-ddeg oed. Byddaf bron meddwl weithiau iddynt wneyd ffafr- iaeth a mi gan i bawb o'r ymgeiswyr eraill gael eu siomi y noson hono.

SLATINGTON. PA. Galwodd y cyfaill, Thomas Wynn, Bangor, Pa., yma am ychydig oriau yn ddiweddar, cyn ei ymadawiad a Chi- cago i fyw, ac i wasanaethu y Western Slate Co. Mae Mrs. Hugh Jones wedi myned yn ol i Randolph, Wis., i gyrchu ei dodrefn, fel y gall efe a hithau fyw yn nhy ei brawd, Robert Edwards. Bydd y Parch. Moses M. Young yn hwylio am Gymru ar y Baltic, Gorph. 26ain, er ymweled a'i rieni yn sir Benfro, D. C., a bydd efe a Mrs. Young yn hwylio yn ol oddeutu diwedd Medi: Bydd yn pregethu yn nghapel Bethesda, Utica, N. Y., y trydydd Sul yn Gorpihenaf. Cofied Cymry Utica am fyned i'w wrando, gan ei fod yn bregethwr llithrig yn y ddwy iaith. Hwn fydd ei drip cyntaf i Utica. Da genyf ddeall mai John M. Morgans yw ysgrifenydd gohebol eglwys Bethesda, Utica. Bu efe yn aelod selog yn eg- lwys y Bedyddwyr Slatington wedi iddo ddod i'r wlad ychydi.g flynyddau yn ol, wedi ei ddyfodiad o Benrhyn- dcudraeth, G. C. Drwg genyf ddeall pan ar ymweliad ag anedd-dy John G. Griffiths, ar Church St., fod ei nith, Mary Griffiths, gynt o New York a Philadelphia, yn wael iawn, ac wedi myned i orwedd i'w gwely er's dros wythnos. Y mae yn ddrwg genyf orfod hysbysu yn awr am ei marwolaeth. Hefyd dys- gwylir ei ferch, sef Neli, neu Mrs. Miller a'i gwr adref dros y Fourth o Steubenville, Ohio. Mae yn ymddangos nad yw iechyd y Parch. John Williams, gweinidog parchus yr M. C., yn dda iawn ar hyn o bryd. Gobeithio y bydd iddo gael adferiad a hyny yn fuan. Pan yn Tamaqua y Sadwrn diwedd- af yn igweled y milwyr yn myned i ffwrdd i Mt. Gretna, yr oedd amryw fechgyn Cymreig yn ei plith o Lans- ford, sef dau o fechgyn Fred Stevens, ac wyr Ex-Burgess Richards, sef Crispin. Yr oedd yr orsaf yn Ilawn o bobl; hefyd cyfarfum a dau o hen drigolion Slatington, ag sydd yn byw yn Tamaqua, sef Howel Jones (Rhen Bero) fel y'i gelwir gan y chwarel wyr, a John Hughes (Jack Pad). Yn hir- aethu am Vermont y mae efe, gan iddo ddod oddi yno yn ystod y streic ddi- weddaf.