Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
5 erthygl ar y dudalen hon
MELINE A'R CYLCHOEDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MELINE A'R CYLCHOEDD. B)-y,nberian,-Y dydd arall bu Ysgolion Sal Brynberian a Phontgynon yn mwynhau dau bryd odea bara brith, a llawer o ddanteithion eraill, ar y bane tuallan i gapel Brynberian. Hefyd daeth i'r wledd, ar wahoddiad, blant ysgol ddyddiol Cross Roads, ac amryw fonedd- igion eraill, set y Parch T. M. James, MA, rheithor Meline; Mrs Williams, Meline; Mr Jacob Jenkins, Abertawe, ac eraill. Wedi treulio amser hapus o dri o'r gloch prynhawn hyd saith, awd i'r capel i gael gwledd i'r meddwl a'r ysforyd Cymerwyd y gadair gan y Parch Dr Rees, gweinidog y He. ac aeth y plant trwy raglen bwrpasol mewn adrodd, dadlu, a chanu, &c. Aethant trwy ea gwaith yn ardderchog. Yna deuwyd at brif amcan y cyfarfod, sef anrhegu dau o'r diaconiaid-Mr Benjamin Rees, Pontgynon, a Mr David Phillips, Rhostwarch-y ddau yn ddiaconiaid ers dros ddeugain mlynedd. Hefyd y mae Mr Rees wedi bod yn drysorydd yr eglwys oddiar marwolaeth Mr John Morris, Tyllwyd, yn 1905 ac wedi bod yn Hyddlon i'r swydd, fel na chaed ynddo nac amryfasedd na bai. Mae Mr Phillips wedi bod yn ysgrifennydd yr eglwys ers rhwng pedair a chwech a deugain o flynyddoedd, ac y mae wadi gwneud gwaith mawr a gwerthfawr fel ysgrifennydd, a. thalent arbennig ganddo at y swydd. Yn ddiweddar y~'ddiswyddodd y ddau, a chafwyd prawf o gariad yr eglwys taag atynt, a'i bod wedi gwerthfawrogi eu gwaith. Bendithiwyd y ddau a dynoliaeth mor dda, mor siriol a charedig a thangnefeddus, ac mor heddychoi a'a cyd-ddiaconiaid ac a phawb, fel pe cawsid deg o'u bath yn Sodom a Gomorrah ni losgid y dinasoedd hynny. Cyfyngwyd yr anrhegion i derfynau yr eglwys nid awd allan i gasglu, ond daeth pob un a'i rodd yn ewyllys- gar a brwdfrydig i'r capel. Br hynny dymun odd Mr James, rheithor rhyddfrydig a haelionus Meline, gael tallu ei gini atynt, a mynnodd Mr Jenkins, Abertawe, gael tafla ei hanner gini yntau, yr hwn sydd yn enedigol o'r ardal, ac yr oedd yn dda gan bawb ei weled. Cafodd y ddau wsf teilwng a anrhydeddid bob o bwrs a cheque sylweddol-yr un faint yn y ddau bwrs. Trosglwyddwyd y pwrs i Mr PhiUips gan Mr Thomas Jones, Cross Hands, Eglwyswrw, gydag araeth ragorol. Yr unig beth annymunol yu y cwrdd oedd fod Mr Rees wedi methu dyfod iddo gan aflechyd, a throsglwyddwyd y pwrs i Mrs Rees, ei briod, gan Mr David Nicholas, Pontymansel, gydag araeth dda. Diolchodd Mrs Rees yn gynnes i bawb, a diolchwyd ymbellach dros Mr Rees gan y Cadeirydd, a dymuna pawb iddo gael adferiad buan. Siarad- wyd dros yr eglwys gan ddau o'r diaconiaid— Mr David Rees, Yetwen, a Mr James Rees, Trebwlch, a gwnaethant hynny yn dda a phwrpasol iawn. Yna cafwyd areithiau rhag- orol gan Reithor Meline a Mr Jenkins, Aber- tawe. Cafwyd penillion wedi eu cyfansoddi yn bwrpasol at yr amgylchiad gan Mr Rowland Rees, Trebwlch, a Miss Williams, Penrhiwlas Bydd y ddau arwr yn parhau eto yn eu swydd fel diaconiaid, ac ar derfyn y swydd honno eant eu gwobrwy yn y nefoedd. Parhaodd y cyfar- fod am dair awr yn lluosog mewn rhif a dymunol a hyfryd iawn mewn teimlad. M B.
IIBL A ENYCO ED.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
I BL A ENYCO ED. Marwolaeth Mrs Mary Ann Jones, Pantywaen. —Y mae angeu wedi talu ymweliadau mynych a'n hardal dawel eleni, ac wedi peri collodion trymion i ni fel eglwys. Y cyntaf i gael ei gymryd ymaith oedd y brawd annwyl a'r cymeriad tlws, Mr Arthur Scourfield, mab Mr a Mrs T. Scourfield, gynt o Pant-tog, Conwyl, pan nad oedd ond 24 oed. Ar ei ol symudwyd y cyfaill cywir a'r tywysog mewn eorff a chymeria.d, Mr David Davies, Felinfach, brawd y Parch Vulcan Davies, Moelfre, Mon, yn ei 76 oed. Ddechreu Mehefin collasom un o'r chwiorydd anwylaf a thirionaf yn symudiad Mrs Hannah Lewis, Blaenbryn, mam Elfed a'r Prifathraw T. Lewis, yr hon a aeth i'w bedd yn 79 oed. Ychydig gydag wythnos galwyd ni fel ardalwyr i lwybrau y fynwent drachofn i hebrwng y brawd hoff Mr William Davies, Clawddoch, i dy ei hir gartref, yn 73 oed—cyf- aill diddichell ei ysbryd a difyr ei chwedl, ac annwyl iawn gan bawb o'i gydnabod. Y nesaf oedd y cbwaer lednais, Mrs Hannah Jones, Rhydfelen, yr hon a gymerwyd ymaith yn ei 21 mlwydd o'i heed. Yr oedd yn un o'r rhai mwyaf cynnes ei chroesaw a charedig ei hytforyd. Bu yn gystuddiol am flynyddoedd lawer, ond daliodd yn dawel a dirwgnach drwy'r oil. Y mae ei phriod eto'n aros, a chaled fu yr ymwahanu wedi bod gyda'i gilydd am yr ysbaid maith o 60 mlynedd. Yr olaf i gael ei syrnud o'n plith oedd y chwaer hawddgar Mrs Mary Ann Jones, Pantywaen, yr hon a hunodd yn yr lesu ar Saboth, Gorffennaf 23ain, yn 42 oed Un o blant Mr a Mrs Davies, Glyn- perffaith, ydoedd, ac yr oedd wedi etifeddu'n helaeth o dalent y teulu. Meddai feddwl I cyfiyrn a chof gafaelgar. Trysorodd lawer o Air Daw yn ei chof pan yn ieuanc, ac adrodd- odd lawer pennod ohono ar ddechreu'r Ysgol Sul ym Mlaenycoed. Bu yn ffyddlon a diwyd gyda gwaith yr Arglwydd, a bydd coffa am ei charedigrwydd a'i haelioni i deuluoedd y fro am lawer blwyddyn hir Yr oedd pawb yn ei hedmygu, a theimlir gwagie a chwithtod mawr o'i hoi. Bu'n gystuddiol am rai misoedd, a'i dymuniad oedd cael marw ar Saboth Cymundeb yr eglwys, yr hyn a gafodd. Y dydd lau dilynol daeth tyrfa luosog iawn ynghyd, er gwaethaf prysurdeb y cynhaeaf, i osod ei gweddillion i orffwys ym mynwent Blaenycoed, ac i ddatgan eu parch i'w choffadwriaeth. Cymerwyd rhan yn y gwasanaeth angladdol gan y Parchn J. Lewis, ei gweinidog; y Prit. athraw T. Lewis, Aberhondda; D Peregrine, B.A., Trelech; S. Thomas, Salem, Ltandeilo ac R. W. Jones, Pontyrhyl. Gadawodd briod ac un ferch i alaru eu colled ar ei hol. Yr Arglwydd fo'n ddiddanwch ac yn nerth i'r parthynasau oil yn eu galar.
I MILO.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
I MILO. Pentref bychan yn sir Gaerfyrddin yw Milo wedi cymryd ei enw oddiwrth y capel a'r eglwys-un o feysydd gweinidogaeth y Parch W. Bowen, Penygroes. Yn yr ymyl y mae Gelli Aur, lie yr ymguddioddJeremy Taylor yn amser Siarl 1. efe oedd ei gaplan. Adnabyddir un o'r llwybrau hyd hoddyw fel 4 Jeremy Taylor's Walk. Talodd Oliver Cromwell a'i fyddin ym- weliad & Gelli Aur, a bu Oliver yn siarad a'r Lady, canys yr oedd ei gwr wedi ffoi. Bu'r gwerinwr yn edrych ar y ceirw a borent ger- llaw, a chyflawnodd Cromwell ei addewid i'r hen foneddiges unig drwy anfon pir o ewigod o'i bare ei hun yn rhodd i Gelli Aur. Nos Sadwrn, Gorffennaf 29ain, traddododd y Parch W. Glasnant Jones ei ddarlith ar Watcyn Wyn.' Llywyddwyd gan Mr D. 'Davies, goruchwyliwr, Cross Hands. Y Sul dilynol pregethwyd hefyd gan Mr Jones.
I Alltwalis.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
I Alltwalis. M-arwolaeth.Bore dydd lau, y iofed cyfisol, bu farw yr Henadur David Lewis Jones, Y.H., Derlwyn, Llanpumsaint, sir Gaerfyrddin, yn 77 mlwydd oed. Yr oedd Mr. Jones yn frawd i'r diweddar Broffeswr Tom Jones, M.B., B.S., F.R.A.S;, o Manchester, aeth allan fel prif law- feddyg i'r Ysbyty Cymreig yn adeg Rhyfel De Affrica, ac yn gefnder i'r diweddar Barch. Lewis J arnes, Brynbank. Gadawa briod a phump o ferched i alaru ar ei ol. Y mae un o'r merched yn briod a Dr. D. Hector Jones, Maesteg, ac un arall yn briod a Mr. Davies Lewis, bancer, Caer- dydd. Cafodd yr ymadawedig angladd tywysog- aidd dydd Llun, y i4eg cyf. Gwasanaethwyd yn y ty gan y gweinidogion Annibynnol a gan- lyn :—Darllenwyd rhannau o'r Gair gan y Parch. D. Curwen Davies, Pontargothi offrymwyd gweddi gan y Parch. D. Adams, B.A., Lerpwl; a thraddodwyd anerchiad ac offrymwyd gweddi ,gan y Parch. T. Lloyd Jones, B.A., B.D., Peti- cader. Yn eglwys Llanllawddog ac yn y fyn- went gwasanaethwyd gan y Parch. J. Herbert, B.A., ficer; y Parch. Canon Lloyd, B.D., Llan- pumsaint a'r Parch. T. Jones, Brechfa. Ymysg llawer o wyr urddas61 eraill, gwelwyd yn bres- ennol Mr. John Hinds, A.S. Parch. D. Davies, Penarth; Parch. S. Evans (M.C.), Cwmdyfran, ac eraill. Derbyniwyd pleth-dorchau lawer, a llythyrau oddiwrth amryw yn mynegi gofid oblegid anallu i fod yn bresennol, ymhlith eraill oddiwrth y Parch. J. T. Davies, Cymer, cyfaill mynwesol i'r teulu, a'r Parch. E. B. Lloyd, Bwlchnewydd. Llanwodd Mr. Jones le amlwg yn yr ardal hon am flynyddoedd. Gwasanaeth-I odd ei genhedlaeth mewn cylchoedd pwysig. Bu'n gadeirydd Bwrdd y Gwarcheidwaid yng Nghaerfyrddin am flynyddoedd yr oedd yn Henadur o'r Cyngor Sirol, ac eisteddai ar y Fainc Ynadol. Aelod a blaenor ydoedd o eglwys Annibynnol Alltwalis, ac heblaw ei fod yn un o'r rhai galluocaf, yr oedd hefyd yn un o'r rhai ffyddlonaf gyda'r gwaith. Nodded y Net fyddo clros ei deulu galarus.
Hanes Eglwys Libanus, Treforris.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Hanes Eglwys Libanus, Treforris. Ar achlysur agoriad organ newydd ac ail- agoriad capel Annibynnol Libanus (Seisnig), Treforris, hwyrach mai nid anniddorol fyddai rhoddi braslun o hanes yr achos yn y lie. I gael gafael ar hanes cychwyniad yr achos yma, rhaid myned yn ol i'r dyddiau hynny pan yr oedd crefydd yn ymarferol yn anadnabyddus yn y gymdogaeth yma, a phan yr oedd yr Ym- neilltuwyr yn cael em herlid a'u gyrru o fan i fan, ac ofergoeliaeth a chreulondeb yn ffynnu ymhlith y bobl. Yn ol tystiolaeth yr hen drigolion, teflid cerryg at y Parch. Lewis Rees pan y talodd ei ymweliad cyntaf ag ardal Llangyfelach. Nid yw hynny yn cael ei roddi mewn hanesiaeth, ond y mae lie cryf i gredu fod hynny'n wir. Yn y flwyddyn 1640 neu 1O41 yr oedd Ysgol Sul a dosbarth o liobl grefyddol yn cwrdd ar y Saboth ac ar nosweithiau'r wythnos i ddarllen yr Ysgrythyrau ac i gynnal eyfarfodydd gweddi yn ffermdy Cilfwnwr, lie oddeutu milltir o ben- tref Llangyfelach, yng nghyfeiriad Penlle'rgaer. Symudwyd yr achos oddiyno i Tirdwncyn, ffermydy cyfagos, ynghylch y flwyddyn 1660, ac oddiyno drachefn i'r Mynyddbach, lie yr adeiladwyd y capel cyntaf yn 1762 gan y Parch. Lewis Rees. Yr adeg yma yr oedd pobl grefyddol Treforris yn addoli yn y Tý Coch, ac erys y lie hyd y dydd heddyw wrth y mynediad i fewn i'r Bath Villa presennol. Ni chaniateid iddynt gan y fam-eglwys yn y Mynyddbach ond un gwasan- aeth ar y Saboth (am 2 y prynhawn) a chyfar- fodydd gweddi yn yr wythnos. Yn y flwyddyn 1782 adeiladwyd y Libanus cyntaf yn Nhreforris, yn ystod gweinidogaeth y Parch. Lewis Rees, ac efe oedd yn gweinidog- aethu yn y ddwy eglwys Mynyddbach a Libanus. Yr adeg yma preswyliai yn Nhre- forris adeiladydd o'r enw William Edwards, ac adnabyddid ef fel William Edwards y preg- ethwr a William Edwards y pontwr.' Y gwr parchedig hwn adeiladodd Bont y Wychtree, a adnabyddir heddyw fel Pont y Fforest ac ymhellach, efe gafodd dir gan Syr John Morris i adeiladu arno y capel cyntaf yn Nhreforris, yr hwn a gododd ar ei draul ei hun, gan ei dros- glwyddo i eglwys y Mynyddbach yn ddi-ddyled. Fel ty addoli, eyffredin a bychan oedd, rhyw- beth tebyg o ran cynllun i ysgubor ffertndy gwledig. Cymrwd oedd defnydd y llawr, a thywod wedi ei wasgaru drosto. Nid oedd seddau ynddo, ond meinciau syml i'r bobl eistedd a phulpud plaen, a dwy ris i fyned iddo ac astell syml i ddal y Beibl. Mae'n deilwng o sylw fod y bwrdd Cymundeb cyntaf a ddefnyddid ynddo heddyw yn ystafell y gweinidog yn y Tabernacl, a phlat pres arno yn mynegi hynny. Helaethwyd yr hen gapel gan y Parch. D. Davies yn y flwyddyn 1796, a gosodwyd seddau ynddo yn lle'r meinciau. Yn y flwyddyn 1831 ail-adeiladwyd ef gan y Parch. Daniel Evans, a'r adeg honno ystryrid ef yn gapel mawr Yu y flwyddyn 1857 adeiladwyd y capel presennol, yn ystod gweinidogaeth y Pareh. Thomas Jones, ac ystyrrid ef yr helaethaf a'r mwyaf cyileus o holl gapeli'r gymdogaeth. Yn y capel hwn yr ordeiniwyd y Parch. E: Herber Evans, a bu'n gweinidogaethu ynddo o 1860-1865. Yn y flwyddyn 1869 sefydlwyd y Parch. W. Emlyn Jones yma, a bu ef yn gwein- idogaethu ynddo hyd 1872, pan y symudodd ef a'i eglwys i'r Tabernad. Diddorol yw mynegi mai Libanus oedd y capel Ymneilltuol cyntaf ym Mwrdeisdref Abertawe i gael organ (1857) i gynorthwyo yn yr addoliad. Wedi'r symuniad i'r Tabernacl cychwynnwyd, drwy offerynoliaeth y Parch. W. Emlyn Jones ac eraill, achos Saesneg yn Libanus ac o hynny hyd yn awr y mae wedi ennill nerth a dylan- wad, ac wedi ei breintio a gweinidogaeth rymus, megis y diweddar Barchn. D. M. Jenkins a Ben Phillips, y Parch. R. Cynon Lewis (yr hwn sydd yn bresennol yn Fleet-street, Abertawe), a'r gweinidog presennol, y Parch. W. Dyfodwg Davies-gwr llafurus, pregethwr grymus, a bon- heddwr Cristionogol. Bydded i'r gwlith dwyfol fu'n disgyn yn drwm ar yr etifeddiaeth Gymreig yn Libanus (a'i effaith i'w weld yn amlwg arni yn y Tabernacl), barhau i ddisgyn yn y dyfodol fel y'gwnaeth yn y gorffennol rhamantus. Sylwedd papur a ddarllenwyd Gorffennaf 2ofed gan Mr. Oakley Walters, Y.H., Treforris-