Y Tyst

CVFROL JIWBILI. At Olygydd y Tyst. SVR,-Y mae gwlad gyfan yn llawenychu gyda'r Parch. D. A. Griffith, Troedrhiwdalar, a'i bobl ar achlysur dathliad ei Jiwbili yn y weinidogaeth. Anaml y digwydd amgylchiad mor ddiddorol a chyffrous yn ein Henwad nac mewn unrhyw enwad, er nad dyma'r Jiwbili cyntaf yn y cylch eang hwn. Teimla amryw fod yr amgylchiad yn galw am rywbeth mwy nag hyd yn oed cheque sylweddol, a mwy nag oil-pcdnting yng Ngholeg Aberhonddu, i'r gwein- idog llafurus a'r cyfaill trylwyr hwn a wasan- aethodd mor ffyddlon am gynifer o flynyddoedd, ac a barha i wasanaethu gyda'r un parodrwydd ag erioed. Mewn dwy neu dair o'r siroedd Cymreig cy- hoeddwyd, rai blynyddoedd yn ol, gyfrol o breg- ethau gan weinidogion y sir, a deallaf iddynt gael derbyniad croesawgar. Paham nad ellid cyhoeddi cyfrol o'r fath o Frycheiniog a Maes- yfed-dwy sir y gwasanaethodd Mr. Griffith lawer o'u heglwysi gyda'i garedigrwydd dihafal ar hyd y blynyddoedd--dwy sir edrychant i fyny ato ac a goleddant syniadau uchel am dano, a dwy sir ag y mae eu gweinidogion bob un yn ei barchu a'i fawrygu. Pe ymgymerai'r Parch. T. Gwyn Thomas a'r Athro Joseph Jones, M.A., B.D., a'r gorchwyl hwn, fel y gwnaethant a chasglu hanes yr Enwad yn yr un maes, gan ei gyhoeddi yn Gylrol Coffa 1662,' credwn y gwnaent wasanaeth drwy Gyfrol Jiwbili o'r fath i gadw'n fyw ac ar gof un o'r amgylch- iadau mwyaf diddorol yn hanes ein Henwad am amser maith. Blin gennyf nad oedd fy ymrwymiadau yn caniatau i mi fod yn bresennol yng nghvfarfod y Jiwhili-a'm colled i oedd hynny ond taflaf yr awgrym hwn i'r cyhoecld, gan hyderu y deillia rhywbeth ohono. Yr eiddoch. &c. Hampton Grammar School, D. C. LLOYD. Glasbury-on-Wye, Awst 22ain, 1916.

Y BLWYDDIADUR. At Olygydd y Tyst. SYR,—Wrth ddarllen cais y Parch. D. H. Williams, Barry, parthed dygiad allan y Blwydd- iadur Cynulleidfaol, daeth imi awydd i daflu allan yr awgrym a ganlyn. Y mae'n amlwg fod cryn gwyno ar droad allan y Blwyddiadur yn y blynyddoedd diweddaf. Yr oedd y gwaith o wahanu'r dail oddiwrth ei gilydd y fath boen a thrafferth, nes digio ohonom wrth y llyfr cyn ei ddarllen. Hawdd yw beirniadu a chwyno. Beth am y fecldvgiiiiaeth ? Tybiai, syr, ei fod yn fwy na chwestiwn o well papur a dau olygydd, ac na cheid y gwelliant angenrheidiol pe ceid hynny, a dim ond hynny. Ai nid un achos o'r drwg yw hyn—ein gwaith yn cerdded ar hyd yr un llinellau o hyd, pan mae amgylchiadau newyddion a chynnydd y gwaith yn hawlio cyf- newidiad ? Rhennir y Blwyddiadur i ddwy ran (I) Y dyddiadur, (2) Y croniel o wybodaeth Enwadol. Oni ddaeth yr adeg i ysgaru'r ddau hyn oddi- wrth ei gilydd, neu i gyfyngu ein sylw at un ohonynt ? Ai nid ofer ydyw cynnyg cyflawni'r ddau waith hyn mewn llyfryn digon bach i fynd i'r llogell ? Am y Blwyddiadur Cynulleidfaol fel dydd- iadur, nid ydyw y goreu heddyw am ei fod yn rhylfawr i'w gario'n esmwyth yn y llogell. Hefyd y mae cymaint o ddewis heddyw o ddyddiad- uron bychain a defnyddiol. Casglaf fod nifer y rhai brynant y Blwyddiadur er mwyn y dydd- iadur sydd ynddo yn mynd yn llai o hyd. Hyd y sylwais, rhai eraill sydd gan weinidogion ac ysgrifenyddion yr eglwysi gan mwyaf yn eu llogell au. Am y Blwyddiadur fel cronicl o wybodaeth Enwadol, onid yw'r Enwad a'r Undeb wedi tyf:u'n fwy nag y buont, a'u llwyth wedi trym- hau ? eto ceisir croniclo pob gwybodaeth yn eu cylch mewn Ifyfryn o'r un faintioli a phan oedd yr Enwad a'r Undeb lawer yn llai. Tyfodd yr Eirwad yn rhy fawr i'w wthio i'r boced. Beth am gyhoeddi dau lyfr blynyddol-un ohonynt yn ddyddiadur hylaw, gan gynnwys ychydig gofnodion o brif ffeithiau ynglyn a'r Enwad, a'r llyll—-yn debyg i'r Congregational Year Book neu Flwyddiadur y Methodistiaid Calfinaidd-yn cynnwys pob rhyw wrybodaeth am ac er mwyn yr Enwad ? Neu, os mai un yn unig ellir ei ddwyn allan, ar bob cyfrif bydded i hwnnw fod y cronicl Enwadol o fiaen y dydd- iadur. Trefnir dyddiaduron gan eraill, tra mai CYllgor yr Undeb yn unig ddarpara gronicl o'r eglwysi a'r Unneb. Onid oes llawer o wybodaeth Enwadol yn cael ei guddio oddiwrth y darllenydd Cymreig ? Ceisir llanw y diffyg i fyny mewn rhai cyfun- debau drwy Adroddiad Cyfundebol yn cynnwys pob manylion posibl am bob eglwys yn y cyf- undeb. Ai ni ellir cael un llyfr felly i'r Enwad i gyd ? Gallasai fod yn ddarllenadwy, yn ddi- ddorol, yn awdurdod cywir ar faterion yr Enwad, ac yn rhad. Oni cheir mwy o fanylion am eglwysi Cymraeg yn y Congregational Year Book nag yn y Blwyddiadur ? Clywais rai yn dweyd o dro i dro iddynt roi fyny y Blwyddiadur am yr Year Book er cael y manylion hyn. Paham y gwasanaethwn y Saeson yn well na ni ein hunain ? Mae i hyn ei ddylanwad. Mewn teuluoedd enwadgarol diorseddwyd y Blwydd- iadur gan yr Year Book, a hynny ar y cyntaf er mwyn helaethach gwybodaeth am yr eglwysi Cymraeg, ond gyda'r canlyniad terfynol fod diddordeb y plant a'r teulu ymhen amser yn troi yn bennaf o gylch yr Enwad yn Lloegr. Gwas yr Undeb Seisnig yw'r Year Book wedi'r cwbl. Beth amser yn ol, a mi ar daith, tarewais ar gyd-Enwadwr yn aelod selog o eglwys Gymraeg. Wrth ymddidclan ag ef deellais y cymerai ddi- ddordeb arbennig yn ei Enwad, gan feddu gwyb- odaeth fanwl am yr eglwysi a'u hanes. Cefais achos i ofyn iddo am esboniad ar ei wybodaeth fanwl. Atebodd Yr wyf wedi dod o hyd i lyfr newydd sydd wedi agor fy llygaid ac wedi fy symbylu i gymryd ddiddordeb newydd yn fy Enwad a'm heglwys.' Beth ydyw ? gof- ynnais iddo. Atebodd yn ol: Y Congrega- tional Year Book.' Caiff y ffaith hon ategu'r awgrym a roddaf. Yr eiddoch yn bur, Penrhiwceibr. DANIEL DAVIES.

I DIOLCHGAR WCH. At Olygydd ,y Tyst. SYR,—Gyda'cli caniatad caredig, dymuna'r Parch. W. R. Bowen, Carmel, Maesteg, a'r perthnasau oil, gyflwyno eu diolchgarwch mwyaf diffuant i'r lliaws brodyr a chyfeillion a ysgrif- enasant mor dyner atynt i gydymdeimlo a hwy yn eu trallod chwerw a blin. Mae'r llythyrau yn rhy luosog i'w cydnabod bob yn un ac un, ond buont yn help a chysur mawr i'n hannwyl frawd a'i deulu yn nydd yr ystorm, a chedwir hwynt ganddynt ymhlith eu trysorau gwerth- fawrocaf. Soar, Maesteg. J. T. PARRY.

CAPEL UCHA', SOLVA.-Y Parchn H. T. Jacob, Abergwaun, a Stephen Thomas, Salem, Llandeilo, wahoddwyd i wyl flynyddol yr eglwys uchod eleni, a chafwyd ganddynt wleddoedd breision. Yr oedd y cynulleidfa- oedd yn llaosog a'r casgliadau yn well nag arfer. Mae'r eglwys weithgar uchod, o dan weinidogaeth wlithog y bardd-bregethwr Mafonwy, yn gwisgo agwedd lewyrchus. Boed bendith yn dilyn yr holl gyfarfodydd •

derfynasant bleidio'r syniad, ond fod yn rhaid ymgynghori a'r colegau diwinyddol a'r enwadau cyn ethol yr athrawon! You can't have your cake and eat it/ chwedl y Sais. Os mai eisiau gorseddu Diwinyddiaeth fel brenhines y gwyddorau sydd, pa wiw rhwymo wrth ei thraed rai o hualau ei chaethwasiaeth ? O'n safbwyUt ni fel Enwad mae gwrth- wynebiadau arbeitnig i'r ymgais hon i roi Diwiuyddiaeth drosodd i'r colegau cenedl- aethol. Saif dau o'n colegau y tuallan i ddinasoedd urddasol y Brifysgol. Ceir yn Aberhonddu adeilad sydd yn addurn i'r Enwad ac yn gofgolofn i weithgarwch y tadau. Yng Nghaerfyrddin ceir sefydliad hynaf addysg uwchraddol Cymru. Nid all y ddau goleg hyn fanteisio ar yr ad-drefn- iant a gynygir. Hefyd, pa sicrwydd sydd y cai ymgeiswyr o wahanol en- wadau yr un cyfle a'i gilydd am gad- eiriau ? Egyr y cynnyg hwn y ddorau i ffrydlif o lafa enwadol i ddifwyno tiroedd crefydd yng Nghymru unwaitb eto. Mawr hyderwn yr atelir ef mewn pryd. Nid argyfwng rhyfel yw'r amser i ddadym- chwelyd y temlau heirdd a godwyd gan y tadau, y rhai a gadarnhawyd ac a addurnwyd gan sefydlwyr addysg ddiwin- yddol y Brifysgol. Nid lion yw'r adeg i daflu r colegau diwinyddol i helbul a thry- bini wedi eu llafur caled i gydymffurfio a gofynion y Brifysgol yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf. Credwn na fyn yr eglwysi mo'r cyfnewidiad. Da gennym na ddaeth yr un o'n colegau allan i'w bleidio, a bod eisoes amryw gyfundebau wedi pasio penderfyniadau cryf yn ei erbyn. [Mae ochr arall i'r cwestiwn pwysig hwn, ac efallai y ceir hi yr wythnos nesaf. -GoL.]