Y Tyst

Dafydd Nicholas, Cwmafon. Bum yn mordeithio y mis hwn i Hong Kong a Canton. Gosodais y Tvsf, yr Expositor ac eraill yn y trunk i'w darllen yn ystod y daith. Ar 01 gosod y cabail mewn trefn, agorais y TYST, ac un o'r pethau cyntaf a welais oedd y pennawd uchod, a bod yr hen sant dewr o'r diwedd wedi mynd i'r wlad y siaradodd ac y canodd mor wresog am dani. Ni ddarllenais ychwaneg y dydd hwn, gan fod y galon yn benderfynol o groesi'r moroedd ac yn gwrtliod dycliwclyd. i China, gan mor fyw y bu atgofion am ddyddiau fy niachgcndod yn yr hen Gwm. Codasant yn fyw iawn o flaen fy llygaid, ac am amser hir. bum yn ail-fyw y dyddiau gynt, nes y dallwyd fy llygaid a dagrau hiriaeth a serch Gwelais yn hen gapel Seion y set fawr a'i rhes o ddynion nerthol yn yr Ysgrythyrau a dwys mewn gweddi, Cwrdd y Bobl Ifeinc bore Sul, yr Ysgol Sul a'i channoedd deiliaid, ysgol gramadeg y gweinidog, yr ysgol gan, a llawer mwy o bethau cyfielyb. Clywn Edward Roberts yn pregethu, y tadau'n cynghori, a'r cor dan arweiniad Jason Richards gwelwn y sedd lie yr arferai fy ewythr John Rees athrawiaethu bum etoyn y Gyfeillach, a chlywn John Bamford, Dafydd Powell, Evan Parker, Dafydd Davies, John Thomas, Thomas Rees ac eraill yn cynghori ac 0 fel y tynnent y nefoedd i'r lie Gwelais fy hunan yn canu alto yn ymyl Thomas Williams a Thomas West wrth y gist lyfrau ar y gallery; ond rhy ami oedd yr atgofion hyn a ddaethant fel llifeiriant dros fy enaid i'w hysgrifennu. Ac. ymhlith y lliaws dacw Dafydd Nicholas, bardd, athronydd, diwinydd, athraw a cherddor a dyma yntau wedi mynd, heb aros yn hir ar ol William Leyshon. Am yr ychydig gerddo-riaeth a ddysgais erioed, i Dafydd Nicholas y mae fy nyled bennaf. Mor ffyddlon yr arferem fyned i'w dy yn Woodland Row i gael y wers. Bachan, pam na cliymrwch fwy o ofal '-mol' ami y bu hyn, a'r pencil yn taro fy mysedd mewn cosb. Mor amyneddgar yr oedd gyda ni, plant Seion, ac fel yr ymnofiai mewn afiaeth yn y cor Pan aeth cor Caradog i Lundain, Dafydd Nicholas oedd fy ngwylied- ydd a phan enillasom yn y Palas Grisiai, gwledd fawr a gawsom y noson honno. rhywle yn Den- mark Hill. Mor enwog y dyddiau hynny oedd cor capel Seion, a chipiasant aneirif wobrwyon Jason Richards, William'Davies, John Webbe, Rees Rees, Thomas Williams, heb son am eraill ac am gantoresau gwych. Teithiasom filltiroedd lawer i'r ornest, ac yr oedd gofal yr henuriaid am yr ieuainc yn ddifeth. 0 ddyddiau hyfryd. 'Does neb ar ol heddyw ond y rhai oedd yr adeg honno yn lied ieuanc. Cristion gloyw oedd Dafydd Nicholas, ac athronyddai yr Efengyl yn y Gyfeillach a'r Ysgol Sul gyda medr arbennig. Ni bu neb ffydd- lonach gyda Dirwest. Gallai fod yn swrth ambell dro. Yn amser helynt flin Coleg y Bala yr oedd mwyafrif eglwys Capel Seion yn ffafriol i'r Hybarch Michael D. Jones, a Dafydd Nicholas oedd prif esboniwr y cweryl. Yr oeddwn innau fel myfyriwr wedi cymryd yr ochr arall, ac yn glynu'n dyn wrth Proffeswr Lewis. Edrych yma, William Hopkyn, ddylet ti ofyn barn yr eglwys yng Nghapel Seion cyn ochri gyda'r Lerpwliaid —dyna oedd ei gvvyn yn fy erbyn. Gwyddwn innau fy mod ar yr un ochr a'r gweinidog, yr hwn ni ymyrrodd o gwbl vn yr eglwys y naill ochr na'r llaIl. Ond pasiodd y cwmwl, ac ni chefais yn unman fwy o groesaw gonest ar fy ymweliadau o China nag yn Seion, na chan neb yn fwy na Dafydd Nicholas. Pan welais ef olaf, tua thair blynedd yn ol, dywedais wrtho fod yr hyn a ddysgais wrth ei draed wedi bod o help a gwasanaeth dirfawr i mi yn nhir Sinim, gan fy mod wedi dysgu can- noedd yma i ganu emyii-a-Li Ir cysegr, a bod amryw o'r hen emynau a'r tonau ddysgais yng Nghwm- afon yn awr yn sirioli pererinion China ar eu hymdaith i'r nef. Bachaii, hi fydd yn hyfryd i'w clywed nhw yn y nefoedd,' meddai, a'r dagrau ar ei ruddiau. Credaf ei fod erbyn hyn wedi cyfarfod a rhai ohonynt; ac 0 mor felys eu cytgan Er marw y dewrion, ni chaiff Cymru gam, am fod Duw yn aros; ac mae fel darnau o gerdd- oriaeth i'm clustiau glywed fod Mr. Marlais Davies yn gwneud gwrolwaith yn Seion teilwng o:r rhai fugeilient gynt. Mae yno ddiaconiaid (lihafal-aluryw ohonynt £U'11. cydysgolia a mi, a rhai yn perthyn i mi yn ol y cnawd—cynull- eldfa gref a gwresog ei hysbryd, a chystal canu ag erioed dan arweiniad fy hen gyf aill hoq, Bvan Thomas, mab-yng-nghyfraith Dafydd Nicholas, a thad y doethawr Afan Thomas. Ac er fod hiraeth dygn yn fy nghalon ambell awr am y dyddiau gynt yn yr hen Gwm niyglyd ond annwyl, a gweddi at Dduw bob dydd o'r fan hon am i'r dyddiau hyn fod yn llawnach o ogoniant na'r dyddiau fu. Caffed amynedd ei lie, ac yna ni gawn eto gwrdd mewn lie mwy grisialaidd na'r Palas yn Llundain. A phan ddaw awr fy ncsayl innau, at yn syth at Grist i ddiolch iddo gydag aceniad sicr am freintiau fy maboed yng nghapel Seion, Cwmafon. Yn wladgar. Shanghai, China, W. HOPKYN REES. I Mai 2lain, igife. t

I I'R BEIRDD. Petrusais lawer cyn addaw cymryd gofal y Golofn hon. Anodd gwybod sut y ceir amser i wneuthur chware teg a hi, ac anhawddach na hynny yw gwybod sut y ceir cymhwyster i'w chadw yn deilwng o'i thraddodiadau. Bu am flynyddoedd tan ofal Pedrog—bardd, beirniad a bonheddwr. Drwg gan bawb ohonom am y cystudd a barodd iddo ymneilltuo, a llawenhawn fod arwyddion yr adferir ef yn fuan. Diolch iddo ganwaith am ei gymorth rhadlon i feirdd ieuainc y TYST. Yr hyn a barodd i mi ymgymeryd. a'r gwaith ydoedd fy nyled i golofn o'r fath flynvddoedd yn ol. Ni bum erioed yn berchen Ysgol Farddol,' ond dysgais yr ychydig a wn i am gynghanedd trwy gyfrwng colofn farddonol y Davian, tan olygiaeth Brynfab. Bydd yn dda gennyf os gallaf dalu rhywfaint o'm dyled trwy helpu rhywun arall yn yr un ffordd. Caiff beirdd ieuainc bob cydymdeimlad, a chymorth. hyd y gellir, os canant ar rywbeth heblaw priodi, tystebu a chladdu. Mae'r byd mawr yn gyfoethog o destynau, a gresyn rhwymo yr awen Gymreig wrth bynciau ag y mae'n annichon taro gwytliien newydd ynddynt. Wrth gwrs, pe llwycldai rhywun i gyflawni'r wyrth honno, caiff groeso calon. Beth am y llu beirdd galluog nad oes arnynt angen na chydymdeimlad na chymorth ? Gall- ant hwy fod o gymorth mawr i'r Golofn, ac erfyniwn am dano. Mae'r nwyd gystadlu wedi diffodd, a'r llawryfau wedi eu hennill i gyd; ond gresyn rhoddi'r ffidil yn y to ar ol dysgu ei chanu. Byddai'11 dda iawn gennyf gael ambell englyn a thelyneg, a soned a chywydd oddiwrth y cyfeillion hyn. Cadwai hynny'r Golofn yn gyfoethog, a chadwai'r safon yn barhaus o flaen llygaid yr anghyfarwydd. Erfyniaf ar fy ngohebwyr dalu sylw manwl i'r cyfarwyddyd a roddir uchod ynglyn S'm cyf- eiriad. Rhodder y gair Tabernacle i mewn, am fod gweinidog arall o'r un enw yn union a mi fy hun yn Nhreforis. Rhodder Morriston ac nid Treforis. Os amgen, bydd y llythyr yn sicr o fyned i Drefforest i gychwyn, ac oddiyno i Dreharris. 0 r diwedd fe ysgrifenna rhywun try Morriston ar ei waelod, a chyrhaedda yma ymhen yr wythnos, a chreithiau'i bererindod yn drwm ar ei wvneb. Wel. rhaid tHTo ati i r.h >VH+".c Pa V x Pa un ai lIon ynte lleddf fycld fy mhronad wedi agor ohonof y pecyn hwn a yrrodd Pedrog ? Dyma saith darn, a chwech ohonynt yn troi 0 gATmpas priodi, tystebu a chladdu Bum bron taflu'r cwbl i fyny, a ffoi o'r maes mewn anobaith. Ond caiff y cynieradwy yn eu plith ymddangos y tro hwn, ar y tir fod i bob un o'r awduron anfon can ar destyn arall, i dalu am le y rhai hyn. Tystebu Troedrhiwdalar.-Diivr a doniol ddigon. Paham y rhoddwch ddwy n yn hanner, a dim ond un yn ysgrifenycld ? A r Fedd Sydney WütÙzms .Llithrig a thyner. Peidiwch dechreu Hinell a sillgoll. Daliwch ati, a dowch i ganu'n dda. H. W. Anwyl.—Cynieradwy, a diolch am y mesur. Cyflwynedig i'r Parch. T. M. Roderick, &c.— Da iawn. Cofiwch mai cainre,' nid camrau sydd gywir yn ol yr awdurdodau goruchel. Mae Gomer eto 'nilacn.—O'r braidd y mae'r gan hon i fyny ar safon. Tra yma buont ffyddlon Ac i'w ogoniant fyw.' Gwelwch ar unwaith fod rhywbeth o le yn v rhain. Anghelfydd iawn y daw'r llinell olaf i mewn bron bob tro # Tystebu y Parch. T. J. Jones, &c.Doi-iiol a da. Peidiwch ysgrifennu cadwen,' ond cad- wyn.' Os mynnwcli wybod paham, gofynnwch i'r Parch. Fred J olles-y gwr sy'n Gymraeg gyda chyinaint o fedr a natur dda. Gresyn na ddeallrei-Lasai ar y- gwaith ddeng mlynedd ar hugain yn ol. I Lawr a'r Fasnach.-I mewn, ond y pennill olaf. Gwan yw hwnnw, yn arbetinig ei linell olaf—' Y bore a'r prydnawn.' Pantycelyn a biau hon, a dylai gael ei chadw bellach." Sylwch ar y cyfiienvicl wliae(I ar yr orgraff.

NA I, ADD YW GORCHYMYN Y NEF. PA bryd y llonj^dda'r teyrnasoedd A ddifant eu gilydd i'r bedd ? Pa fodd y gwasgerir y lluoedd A wthiant eu gilydd i'r bedd ? Rhy werthfawr, yn wir, ydyw bywyd I chware fel yma ag ef Nid da porthi'r ddaear ag adfyd,- Na ladd yw gorchymyn y nef. Paham y terfysga'r cenhedloedd ? Gan feddwl yn ofer bob pryd, A byw i gynllunio rhyfeloedd A chwyddant drueni y byd ? Penaethiaid y bobl wasgarant Ddifrodau mewn pentref a thref Tosturi, brawdgarwch anghoflant, Na ladd yw gorchymyn y nef. Mae gweled celanedd cenhedloedd Yn lleddfu holl seiniau fy nghan; Mae clywed griddfannau y miloedd Yn torri fy nghalon yn 1 an Pa le y mae engyl tosturi ? Pa bryd y dyrchafant eu llef ? Nid da bod dynoliaeth yn trengu,- Na ladd yw gorchymyn y nef. Mae dewrion ein gwlad dan eu clwyfau Yn marw ar ddaear oer, laith Na pheidiwn a gwneuthur ein goreu I ddwyn i derfyniad y gwaith Mae crefydd ac ysbryd gwareiddiad Yn bleidiol i ni yn eu llef Dros heddwch a bywyd mae'r alwad,— Na ladd yw gorchymyn y nef. Daeth Iesu o'r nefoedd i'r ddaear I ddysgu brawdgarwch i'r byd Condemniodd yr ysbryd rhyfelgar Nodweddai'r ddynoliaeth i gyd Bu fyw i ddatguddio ffyrdd heddwch, Dros garu a chadw mae'i lef; Ei debyg nid oes am dynerwsh,— Na ladd yw gorchymyn v nef. l Fforestfach. D. T. EVANS.

Trewyddel. Manvolaeth Diacon.-Dydd Meroher, Awst 30ain, bu farw y brawd annwyl Mr Morris Williams, Gwynfa, yn 76 mlwydd oed. Yr oedd efe yn un 0 aelodau hynaf eglwys Anoibynnol Bethel, Trewyddel, a diaoon ffyddlon a defnyddiol am yr ysbaid o 45 mlynedd. Cynnes oedd ei ysbryd, a gwresog fel gwrandawr pan yr oedd yr Hen, hen Hanes yn cael ei draddodi. Bu yn gynhorthwy mawr i'r weinidogaeth ac i'r rhai gymerent ran yn y cyfarfodydd gweddi a'r cyfeillaehau drwy ei Amen cynnes a drylliog. Bu yn athraw yr Ysgol Sul am dros 50 mlynedd, a thynnai y goreu allan o'r dos- barth fyddai o dan ei ofal. Yr oedd hefyd yn ddirwestwr selog, a dygai fawr set dros yr achos. Bu yn attendance officer o dan y Bwrdd Ysgol hyd nes y daeth y Oyngor Sir i weith- rediad. Yr oedd yn nodedig fel eofiadur, a difyr oedd treulio awr yn ei gwmni. Dydd Llun, Medi 4ydd, cymerodd ei gladdedigaeth le ym mynwent y plwyf. Gwasanaeth wyd yn y ty gan y gweinidog, y Parch T. E. Jones, ac ar likn y bedd gan y gweinidog a'r Parch W. H. Jones (B), Tabernacl. Daeth tyrfa fawr ynghyd i ddangos eu- parch a'u cydymdeimlad a'r weddw a naw o blant-pump o fechgyn a phedair o ferched. Heddwch i'w lweh. AELQD O'R UN ]EGMWN.,B. i