Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
28 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
a»tl- j YR anghydfod yn t I PENRHYN. CRONFA GYNNORTHWYOL Eg BUDD GWRAGEDD A PHLANl\ OBLLEGID gwrthodiad Perchenog y Obwar- edau, Arglwydd Peniiiyn, i gydnabod PwyUgor yn y gwaith i weitohrecfu ar nan y dvnion ac obiegid hefyd i'r Oruc&wylioefch foot orr gwaith raj o'r Arweinwyr a gymerasant ran yn AnghycMbd 1896—7 (er y rlwddwyd addiewid na. bvdda-i i neb ddioddef), a bod y (lyfryw droi o'r gwaith yn c ei ystyried gan y gwaimwyr 3m ganlyaia-d y rhan a gymerasant yn yr Ang- hydfod! "hwnw (gwrthyd yr Oruch wy liaefch roa unrhyw reswm droe en troi i ffordd), y mae ChwurcjAwyr y Penrhyn aSaii un warth eto, &o. i bob ymddhaigosaad, fa arhosant alLan^ hyd Y byddkJ i gyfiawnder gael ai wneuihur i▼ <^<1- weitikwyr, a Pfcwyllgor gael ed gydmabod. gan Arglwydd PearhyB i ifenthireid'a. ar roMi yn mbob achos o gwyn. Y m&e pob we<fi ei gwneutbur gain j gweithwyr er SLcriiau eu hiawTkterau, and Did ysgog y Peronenog 1 gan- iatau dim. Fel y mae yn hysbys ir cyboeod, cyfarfu Dirprwyaafeh o'r gweithwyr y Prif Oruchwvliwr yn Lhmdaam, ODd i dditn pwrpoa. Modd bynag, erfynwyd rboddi cyfletwdrai i'r gweitihwyr ddjatgan eu b&ra ar y telerau a. gynnygid ny Perabenog, gyda.'r canlyniad na p^W-KlteisiSdd ond 77 dros eu derbyn aldan o 1873 o blevdleuswyr. Dengys hyn yn glir fod v gweithwyT T? fod eu oeisra-dian yn deg a, chivfisawn, a. jtoarod ydynt i -wneutirar unrhyw aberth f" eu sicrhau. I fod yn llwydJdiannus, rhaict idkiyrtt wrth gefnogaetb y oyboedkL Y mae Pwyllgor yn nglyn a'r Gromfa wedi ei apwyntSo. "EH swyd/dogiioa ydynt:— Oadeirydki: W. J. PARRY, Ysw., Ooet- mor Hail, Betihesdla. le-gadeirydd: GRIFFITH ROBERTS, Ysw., U.H., Be^fcesda. Trysorydd: DANIEL LLOYD, Ysw., Douglas Hill, Rethesda. Ysgrifenydd Oyftredinol: Parch W. W. LLOYD, Brrnteg, Bethesda. Y maa pob Llyfr Chsglu i gael ei arwyddo gan y Swyddogion uchod. Y mae dan Gar yn barod i fyned i tmrbyw dref i gyrmai CyngherddJau ac i gasgltt. Y mae Dr Lunn, 3, Charing Cross, Llundain, wedS addav tm-wartb ebo drefnu a.r eu oyfer yn LIun- dain a. Deheudir Uoegr; Mr F. Morley, 55, Clareaoe Street, Loughborough, Leice.stershire, yn y Midlands; Mr J. Griffith, Water Street, Bethescia, yn Ngogledd Cymru a Mr E. W. Utoyd, Brynteg, Betbeedla, yn Nebeodir Oymru. y167 THE PONTYPRIDD, RHONDDA VALLEY, and EAST GLAMORGAN BILLPOSTING CO LIMITED. Secretary—S. W. JONES. OVER 180 STATIONS in all the beat sitaa tions in the district. Advertising in all its branches. Man user's Oflioe— MILL Si ll f to a T i PKIDL-, 6. '.v AL t'T. p.710;- THE WmSE NORTHERN COtJNTlW BTLLPCiftTlN^ COMPANY 4Jre the Owners of Posting Stations in the following places :— PORTM* DOii, I.HRLI- "nd whole of the Peninsula they havlnc boughs the Bcaineaa of Mr Evan Dalies in Porimaào" and District, and Mr Johc Elias ir Pwllheli District Ibeir only Representative in these plftoes ie Mr JOHN DAVIES, RHOS BACH TEMPERANCE, PWLLHELI, who wiii give any information N.B.—AM T'^rcel ehoolfl je addressed as shove Head Office Powin House, Oolwyn Bay. 12a J. R. MORRIS, Seo DARLINGTON'S HANDBOOKS, mm '« Sir Henry Ponsonby is commanded by the Queen to thank Mr. Darlington for • copy of his handbook." "Nothing better ooald be wished for."—Britttft Abrilllant tooofc."—Tfcc Tim's. » Moat emphatically tops them all. —Daily Graphic, Particularly good."—Academy. VISITORS TO LONDON SHOULD USE DARLINGTON'S revised, fiB. I flNnflN "Si" LvllUV ll New maps and plans. AUn By E.C. COOKand 24Maps flllll E. T.COOK, BLA. and Plaug. ENVIRONS. Visitors to Brighton, Eastbourne, Hastings, Bourne. mouth, Exeter, Torquay, Plymouth, Dartmouth, Dartmoor, Falmouth, Penzance, 8c. Ives, Newquay, Tintagel, Clovelly, Ilfracombe, Lynton, Minehead, Exrnoor, Wye Valley, Severn Valley, Bath, Weston IlUper-Mare, Malvern, Hereford, Worcester, Gloucester, Llandrindod Wells, Llangollen, Bala, Aber, Llandudno, Colwyn Bay, Conway, Penmaenmawr, Llanfairfechan, Bangor, Carnarvon, Bettwsycoed, Snowdon, Rhyl, Dolgelly. Aberystwyth, Towyn, Barmouth, CriocietU, Pwllheli, Norwich, Yarmouth, and the Norfolk Broadj, The Isle of Wight, and Channel Islands, should use DARLINGTON'S HANDBOOKS, Is. Each.. Lluwollbn: Darlihoton & Co. LONDON: Simpkik'S, NEW YORK & Paris Brentano's. Railway Bookstalls, and all Booksellers. PHOTOGRAPHS. —Beautiful Photographs 8f Scenery, Ruins, etc., in Italy, Greece, Turkey. Russia. Norway, Sweden, Denmark, Palestine ana t, also North Wales, Is., Is. 6d. and 2s. List IMK Dakuhoioh A Oo^ Llangollen. BORWICKs BAKING u POWDER 3: å i I E-I :t) i4 ACHUBWCH EICH PLANT drwy ddefnyddio ANTI-CONVULSION & WORM DROPS f diweddar Doctor Jones, LlanllyfnL Paratoedig yn anig gan an o'i Dsustsm lei MR WM. HUMPHREYS (Eliot), Blaenat; Ffbstinioo. "lVyMA'R FEDDYGINIaKTH oreu at bol 3LJ math 0 anhwylderan ar blant, yr enweditr Ffitiau o bob nator, Lltnotx Bkokobitis, Y FBRCB GOCB, Colic, net Gmofa yn yr "V mysqaroedd a cbwalani bet math 0 WYNT o'r CYLLA. Ni ddylaiyrur tenia lie m&o plant fod heb y DRoPs digym bar hyn wrtb law. RHYBDDD. o dan Ewyllys y diweddar DDOOTOJl Jones ni tdd neb bawl i ddefnyddio ei ef yn nglyu a r BALM Iachdsol" a'r ANT) Convulsion AND Wo km DROPs" (llawer gyda dynwHrediftd twyllodrna ohonynt) one Si unig y Trustees—y Mri Stephen Jonbs orth, Pokthmadoo (gan yr hwD y geltii cael y Balm), a WK. Hdmphbbys (Elihc) Blaenav FFssTnnoa, gan yr hwn y gellir oael y Drops, a'r hwn yw yr unig an a dder byniodd y oyfarwyddyd at en paratoi ga* Doctor Jones ei ban ychydig ddyddiaa cyr ei farwolaetb. Gochhlwch Ddynwaredlad,—Ob am e Feddyginiaeth wirioneddol (genuine) anioc weh at y Trubtehs, ueu 8U Goruohwylwt* ttn dam, ▲GENTS yn Sigiea.—Ymofyner a Wm JIibnphreyB (Xliha), Blunaa Ffutlniog.
Ynadlys Caergybi-
Ynadlys Caergybi- DYDD MBROHDR. — O^rbron Syr R. 3. Williams-Bulkeley, Bar., a Robert Gardner, YSYMOSODXAiD HO^EDIG.— Gwysiwyd Wm. Hucks, Pump-street, gan Owen Peters. Lang- ford-street, am ymosod arno ar y 9fed cynfistrl. Ymddangosai Mr Fenna i erlyn.—1Gohiriwyd,. TAFLU ALLA.X.—Taflwvd allan, gyda budd, y cy hud dud o feddwdod yn erbrn Rich- ard George, Baker-street John Cam- brian-street; 300 Owen Richards, College-lane. LLADRAD IHONEEDIG. — Cjrhuddwyd Ro- bert Jone-s, 8, Mill Baiak-terrae, gan John Grif- fith Jones, Tudno Stores, Chvuch-terraoe, rata llestr yn evnnwys baten (g-werth 6c). ar y 29am o Ionawr.—Ymddangosai Mr R, Gordon- Roberts ar ran y cyhuddedig. Dywedodd y Cadeirydd v dyiai y eyhuddadig gael ei anfon i gol hyffordakddol, ond efallai y cyrhaeddai gwialen fedw yr un amcan. —1 Gorchyxnynwyd chwipio'r hogyn. MEDDWI. — Dirwywyd William. Everett, porthvfelin, a Richard Jones, Florence-street, am ieddwi. XAITH AXWEDQUS- — Cybuddwyd Owen Owen, 61, Ttyomias^tn-eet. o arfer iairh an- weddus. a. dirwywvd efi Is a'r costau. TADOGIAD.—Gofynai Ellen Jones. Herbert- street, am archeb yn erbyn C. W. Picton, 31, Torr-street, Everton, Lerpwl. — Ymddangosai Mr R. E. iPritchard dros yr achwynyddes, a chytunodd Mr GordonRoberts, a ymddangoai ar ran y diffynydd, i aTcheb am 2s 6c yr wythnos. PEIDIO MYX'D I'R YSGOL.— Gyhuddwyd Hannah Williams, Penseri; Jane Williams. 8, Rack Jew-street; John Hughes, 57. Foundry- street; Marv Gaflaghan, Porthvfelin; William Jones. 34, Baptist-street; ao (Ellen Williams, 33, Oybi-street, o esgeuluso anfon eu plant i'r 1, ysgol.—'Dirwywyd v tri diffynydd cyntaf i 10s yr un yn evnnwys y costau GallagJian a Jones, 1 5s vr un vn cvnnwvs y oostau; a sorchymyH- wyd V ddiweddaf i ddan?os tystysgrif feddvgol i'r Bwrdd Ysgol, am anallu ei. geneth i fyn'd i'r ysgol. yn mhen yr wythnos. neu yn niffyg hyny dirwyid hi i 5s.
Y. adlys Pwllheli.
Y. adlys Pwllheli. DYDD MBROHfER. Gterbron R. Oarr^r. Ysw. ica^eirydd). Pa.rch J. C. WilUams Ellis, Claude H- Edwards. Ysw., J. Thomas. Ysw., T. E. Griffith, a Dr S. W. Griffith. A FU YMOHWTL AM HELWREAETH ?— Cvhuddodd y plismvn Lewis Roberts. W mt, Xefyn (gynt o Ffriddwen). a W. Williams, efyn, 0 foci yn .ymchwil am helwriaeth yn anghyfreithlawn.—-Amddiffynid yr olaf gan Mr E. R. Davies.—Tystiodd yr Heddwas Williams, Xefyn. y gwelodd y ddau ddiffynydd, y 6ed o'r mis'hwn. ar y ffonid fawr ger Xefyn, a dau gi ganddynt. Casglodd eu bod wedi bod mewn parth yn ymchwil am helwriaeth. Yr oedd gan- ddynt ddau gi, a chan un god yn ei law a rhwyd Pan v gwelsant ef, diangasant ymaith, y ddau, ond daliodd ef hwv. a ehafodd yn meddiant Lewis Roberts god' a rhwyd, o ni chafodd ddim ar W. Williams, ond Siangodd gyda'r llall wedi ei weled ef.—Croes-holodd Mr Davies, ar ranW. Williams Xid oedd Roberts yn y llys, ac ni atebid ar ei ran.—Difynodd Mr Davies o awdurdod cyfreithiol i'r perwyl nad oedd dim yn cyfreithloni cymeryd illiams i fvny. — Taflwyd yr achos diweddaf allan. ond gohiriwyd yn aclias iLewis Roberts, a gorchymynwyd war- a.nt i'w ddal ef. „ MAROHIOGAETH YX ORWYLLT: DTR- WYO TRWM.—Yn ganlyniad i ymchwiliadau arbenig 0 eiddo vr He-ddwas Jones. Fourcrosses, daeth achos i'r llys heddyw a greodd gr sylw Cyhuddid dau gertiwr o'r enwau W. Roberts a R" Roberts, a arosai yn Fuurcrcse-s. 0 farchog- aeth vn orwvllt wrth fyn'd o Bwllheli, yr 28ain cynfisol. Erlynid zan Mr W. CaN Jones. Honid y dychrynwyd ac y peryglwyd dwy enefch ieuanc 0 Fourcrosses, ac yr aeth un ohonynt tan draed un o'r ceffylau. pan y syrthiodd i'r ffos i ochr y clawdd wrth ddianc rhagddynt. Yr oedd y llall wedi dianc i'r ochr arall i'r ffordd. Gwad- ai y diffynydd cyntaf ei euogrwydd, ond addefai yr olaf.—Rhoddodd v ddwy eneth, Mary Jones a. Marv Evans, dystiolaeth i gadarnbau hyn, a rhoddodd John Thomas, gyriedvdd oerbyd 0 Lanaelhaiarn. dystiolaeth y gwelodd un o'r gen- eth od dan draed un ceffyl. a disgynodd ef i lawr i edrvch sut yr vdoedd. pan v gwaeddai hi ac y crynai, &c. Barnai fod y ddau ddvn yn fedd- won.— Oadarnhaodd Evan Evans, Treior, oedd yn ngherbyd J. Thomas, v cyfan a, ddywedodd y tvst diweddaf. Synai fod yr eneth Mary Jones wedi dianc heb anaf.—Gwadai W\ Ro- berts eu bod yn feddwon. —-Y Supt. Jones Xid yw yr heddlu yn eich cyhuddo am feddwdod yn awr.—iRh'oed dirwv. n'vda. rhybudd cryf. o 1p ar bob un. costau. yn cynnwys traul y cyf- reithiwT. a ddeuai i 24s 9o yr un. neu y cyfan- swm ibob un o 2p 4s 9c. neu garchar am 21 0 ddyddiau. Talwvd vr arian gan W. Roberts, a. rboed pythefnos i R- Roberts i da.lu v gwedddl dvledus.—Y Smot. Jones a ddywedai mai dy- eithriaid i'r ardal oedd y ddau ddirwyid. a weithredent gyda chario ooed, ac a arosent vn Fourcrosses er's nddeutu chwech wvthnos. Yn ateb i'r Cadeirydd. dvwedai R. Roberts v deuai ef 0 Gonwv. „ Y 01 A'R WXTXHEX.—Yr Arolvevdd Ken- nedv. ar ran Cymd-ithnc er Attal Creulond^b at Anifeili'iid. a Griffith Jones. 'Mach- roes. Llanen^an. Abersoch. o fod yn greulawn at A John William- daliwr gwninffod. yn Aber- Soch.—Mr A. Ivor Parrv a, amddiffvnai.—Yn ei dystiolaeth, dywedodd perchenog y ci v tara- wvd v ci ac v torwvd ei tra vr oedd ar ol gwmngen. Yr oedd ef ;1 Griffith Jones yn ffryndiau mawr. hvd v deallai perch enOT v ci. Pan y eododd G. Jones v grvman. rhoddodd r ci ysgrech.—'Ar ran vr amddiffyniad, ni wadai Mr Parrv na bu v ddamwain i'r ci. ond gwedid vn bendant fwriad o irwbl o du v diffvnvdd. Parod oedd v diffvnvdd i dvstio nad oedd gan- ddo fwriad o gwbl. a a'ofidu'S oedd ganddo am V ddamwaip i'r ci: ac os dewisid, v craT\vai ef (1. Jones i <ivstio hvnT.—Y Oa-deirydd (la-lwer ef. —Tystiodd Griffith Jones ma.i tori eithm vr oedd ef pan v pasiai John Wii:iims ar ci. Xeidiodd gwningen allan o ffos. phan yr oedd ef yn codi ei srrvman i diraw v wninyen. daeth ci John Williams o'r tu ol iddo heb iddo ei weled. ac fenv efe gafodd vr erevd. ac nid y wningen.— Y Cadeirvdd: Mae'r Fainc yn barnu mai damwain a fu vma. a theflir vr achos allan. "HAXXER ETJOG."—C'yhuddai yr heddlu David Davies. Pwllheli, o fod yn feddw ac afreolus vn High-street. Pwllheli.—Addefodd y diffvnvdd ei fod -n "hanner meddw _■ (chwer- thin).—Y Cadeirydd Pwv vdvw?—Y H11Pt. Jones: Gwerthwr ffrwvthau heb lawer o fodd- ion.Y Cadeirvd^ Bvddwn vn dvner wrth- ycb, ond rbaid i rlWi wvlio neu rhoddir cbwi ar v rhestr ddu.—Rhoed rhrwv o 2. 6c a r cost in. a phythefnos o amser i dalu.—Gofynai ef am dri mis fchwerthin). TADOGAETTt. —Cvbtiddrd O. Owens o fod vn dad i bl^ntvn anrrhvfreithlawn Eliz. Thomas. v ddau wedi bod vn cvd-wasanaethu mewn IfHW vn Fourcrosses. set Pwllnoitbren.—Erl vn id gan Mr E. R- 'Davies. ac am-ddiffvnid gan Mr A. Ivor Parrv. iParhaodd vr achos am amser maitb ond dvwedai v Cadeirvdd na foddlonwyd v Faiiic a ffeithiau digonol i wnevd arch A, a thaflwvd vr achos allan. —Ofvnodd Mr W. Caer Jones, ar ran Mr'Owen Griffith Glasfryn Fawr. Chwilog. am wrandawiad ei vn erbvn trethiad a wna-d arno.—jGwrthwvnebai Mr A Ivor Parrv aj ran y Pwvllgor Tretbu. 'Drlesid rboddi r^vbiiddion priodol. vr hyn ni* trwnaed.—Cvtunai Mr Caer Jones a' hvn. ond hawliai ohiriad.—jGwaban- iaethai M- Cledwyn Owen (y clerc), a tbaflwyd yr apel allan.
Ynadlys Penrhyndendraeth.
Ynadlys Penrhyndendraeth. DYDD IAU. —Gerbron E. M. Roberts, Ysw. (oadeirydd), R. J. Morris, Ysw., W. Jones, Y(TLAFR AR DDEFAID.— Dirwywyd Jobn Roberts. Cefntrefor Fawr. i 6e am bob dafad. am beidio hvsbvsu am ddefaid oedd yn dioddef tan y clafr."—AmddifFyniad Mr Roberts oedd, nad oedd v bugail oedd yn gofalu, oherwydd gwaeledd, wedi bod gyda hwy y pythefnos I blaenorol i'r adeg y tynwyd sylw y swyddog atynt, ac nas gwvddid am eu sefyllfa, a phan yr archwiliwyd hwy, caed fod ychydig glafr arnynt. ACHOS TRW YD DED O L DIRWYO TRWM. — Cyhuddai y plismyn Kate Rawson Owen, y Royal Oak Hotel, o werthu a chaniatau meddwdod yn y ty uchod ar v 26ain o Ionawr.—Mr Guthrie Jones a er- lynai ar ran yr heddlu. a Mr J. Humphreys ddiffynai.—Wedi clirio nifer mawr o dystion o'r llvs, rhoddodd Mr Jones fanylion o r achos. I Tystiodd vr Heddwas D. R. Davies y gwelodd Richard Owen a William Edwards ar y dydd uchod vn feddwon ac afreolus yn High-street. Yn y Royal Oak y buont yn yfed. ac yr oeddynt wedi ell dirwyo am ymosod ar yr beddwas.— Yn ateb i Mr Humphreys Yr oedd y ty wedi I ei reoli yn dda heb yr un \Hn hyd yn hyn yn ei erbyn. Cymerwyd y dvniou i fyny. ao aed a hwy i'r gell."—Rhoes yr Heddwas Evans dyst- iolaeth gadarnhaol. Gwelodd ef bwv ger v ty yn v sefyllfa a ddessrifiwyd.—Tystiodd Ellis Jones. Brvnhvfrvd, ei fod yn y ty yr un dydd a'r diffynwyr." Yr oedd ereill yno hefyd. Yr I oeddynt tan ddvlanwnd diod. ond nid yn fedd- won.Yn ateb i Mr Humph reys Gwyddai fod Miss Owen wedi gwrthod rboddi diod iddynt.— Tystiodd Jonathan Gluwiyn, y bu cyd-yied a Owen, ao yfc. ddiweddaraoh a W. Edars." y i Brawn. Cawsaat amryw gffrW- vno. Ei farn ef oedd nad oeddyr^k ym feddv/on iawsi.—Ys. ate.b i Mr Humphre^ Eu 6f gyda hwy trwy y boreu yn y ty, vwodd Miss Oweis. eisieu iddynt fyn'd aO(J»ef.. u £ uuaw. Unwaith yr aethant allan o'r Qjffrd pa-ti. yr elent i'r cefn.—'Dywed»dd Hugh Bryn Xazareth, y bu yn y ty gyda'r ) diffyJiydd. Dau beint 0 ddiod a gawsant yn ei ef hyd at un o'r gloch. Xis gwelodd hwy ar 'ol byny. Barnai eu "bod wedi caelcryn lawer o ddiod. X* chlywodd Miss Owen yn eu gwrthod, ond Ri dclywedai na ddarfu.—Tysticfdd W. 0. Williams, Canton House, y gwelodd y ddau y dvdd uckod, ac nfd oedd amheuaeth ganddo nad meddwon oeddynt.—Yn ateb i Mr Humphreys Xis gwyddai yn sicr o ba Ie y daeth ant.—Tys^iwid W. Roberts. 2. Cambrian View, y gwelodd y ddau tua Banner awr wedi un yn y Royal Oak, ac yr oeddynt yn feddwon. Yr eedd hyny wedi ei brofi.—Croes-holi Xid oedd ei ddiod ef wedi hatt-al yn y Royal Oak. Cafodd ddiod yno y noson hono. Xi bu yno ar ol byny.—Tystiodd W. Edwards, Penbryn, yr aeth ef i'r Royal Oak wedi deg o'r gloch. a dilyn- odd R. Owen ef. Cawsant- gwrw bob un. Buont yno trwy y boreu. Xis gallai gofio faint o ddiod ijafodd, am ei fod yn rhy feddw. NI ehofiai y gwrthodwyd ef gan Miss Owen, ond gallai y gwnaeth. Cymerwyd ef i'r gell yr un dydd.—Croes-holwyd Xi bu ef yn dyweyd dim ar hyn wrth Caradoc Daviea a Hugh Jones, ond buont ill dau, ef a. Richard Owen. yn siarad a'u gilydd yn y gell. mai y peth goreu iddynt oedd cyfaddef sut y bu pethau.—Tystiodd Riefaard Owen yr aeth ef i'r Royal Oak hanner awr wedi deg, ac y galwodd am ddiod. Nid aeth adref i ymofyn ciniaw. Ni chafodd siawns. is gallai, a,c ni byddai ef yn rhifo faint laseidiau a gai mewn ty tafarn.—Mr Guthrie Jones Pabam na. wyctdoch am y dydd uchod ?—Y Ty: Am fy mod wedi meddwi (chwerthin).—Croes-bolwyd Ni ddywedodd ef wrth Caradoc Davies eu bod hwy (y ddau diffynydd) wedi gwneyd eu mood- vhau i fyny yn y gell eu bod am ddyweyd eu bod yn feddwon.—U'pstiodd Mary E. Jones, o'r Penrhyn Arms. yr adwaenai W. Edwards ac R. Owen. Xi bu yr un o'r ddau yn y ty uchod o gwbl yn ystod y dydd.-—Tystiodd Mrs Margaret Hughes, y Miners' Amis. na bu yr un o'r ddau yno y dydd uchod 'chwaith. — Tystiodd Mrs Jones, o Westty y Griffin, yn gyffelyb.—■An- erchodd Mr Humphreys y Fainc o blaid yr am- ddiffyniad, a manylodd ar nodweddion neillduol y tyst'ion a glywyd, ac ar y mniad, fel yr honui ef, ar ran Edwards ac Owen i raådi y bai ar Miss Owen, a honi eu bod yn feddwon, gan dybied mai hyny a fuasai oreu iddynt. Man- j ylodd hefyd ar nodwedd rheolaeth ragorol y ty am y pymtheg mlynedd diweddaf. Caed yn y tystiolaethau a roddid brawf o'r hyn a honai.— Dywedodd Kate Rawson Owen mai hi a. reolai y ty, ac y bu yn gwneyd hyny yn benaf am y 15 mlvnedd diweddaf. Ei hamcan oedd gwylio bob amser. Hi yn bersonol a. wasanaethodd ar Owens ac Edwards. Tri pheint a gawsant cyn myn'd allan y boreu. Pan y daethant i fewn vr ail dro, gofynasant am ddau beint, ond gwrthododd hwy. gan ofyn iddynt fyn'd adref i chwilio am giniaw. Sid oeddynt yn feddwon iawn, ond barnai hi na ddylasant gael ychwaneg. —Croes-holwyd Xis gwyddai hi fod ei brawd a Miss Jones wedi rboddi diod iddynt. Yn sicr yr oedd y ddau wedi bod allan o'r ty am fwy na. deng mynyd. Pan y buont hwy allan yr oedd Hugh Jones i fewn yn y ty. Nis gwrthododd hwy am eu bod yn feddwon. Gwrthodai hi rai sobr yn ami. Addefai fod y ddau wedi cael diod pan y daethan# i'r ty yr ail waith. Xis cofiai y bu diwaer Edwards yn gofyn iddi hi beidio rhoddi diod i'w brawd.—Tystiodd Mary A. Jones, o'r Royal Oak, na ddarfu iddi hi roddi I diod i neb y boreu uchod. Bu y ddau allan o'r ty tuag awr. Clywodd Miss Owen yn gwrthod diod iddynt.—Croes-holid i'r perwyl y tystid eu bod wedi rhoddi diod iddynt.—Mr Humphreys a Mr Morris, Ý clerc Ni ddywedwyd hyn.-Ur Guthrie Jones Gofynaf iddi.—>Mr Humphreys Ond ni ddywedwyd hyn.—Mr Guthrie Jones Y mae fy nodion genyf.—Aeth y tyst yn mlaen. Yr oeddynt yn siarad yn uchel pan y gwrthod- wrd 'wy a diod. Xis meddyliai fod Mr Owen wedi myn'd o'r Penrhyn y boreu a nodid.— Tystiodd Hugh Jones, High-street, y bu yn y ty, ac yr oedd Richard Owen a W. Edwards yno, ac yr oeddynt yn sobr pan y bu ef yno. Aent 01 a blaen i'r cefn. Dau beint neu dri y gwelodd ef hwy yn eu cael, a thri gafodd yntau.—Ym- neillduodd y Fainc. Dywedodd y Cadeirydd, pan dda-ethant yn ol, eu bod am ddirwyo. Ystyrient fod Miss Owen wedi bod yn ofalus yn y gorphenol, a gobeithient y byddai hyn yn rhybudd iddi hi a'r holl dafarnwyr. Rhoddid dirwyo Ip gyda chostau o 5p. TADOGAETH. —Gofyn id am archeb ar ran Lizzie Hughes. Jerusalem Cottage, Blaenau Ffestiniog, i orfodi Richard Williams, ieu., Dinas-road, Rhiw, i dalu at fagu ei pblentyn.— Amddiffynid gan Mr W. Caer Jones.—Gwnaed archeb am Is 6c yr wythnos.
! Ynadlys Sirol Caernarfon.…
Ynadlys Sirol Caernarfon. DYDD RADWRN. Gerbron J. Menzies YRW., ynadon ereil!. MEDDWDOD.— \m feddwi, dirwywyd Evan Griffith, miJwr. Dyffryn Twrog, OesR-rna, A. Wm Williams, Station road, Talysarn, i 2:3 6c a'r e-stau bob nn. I PEDDWOH.—Cyhuddai Thos. R. Williams, Hyfrydie road, Talvsirn, nc Edward Williams, o'r nn lie, en gilydd 0 ym Ymddangosai Mr Cart -r dros y naill, a Mr Richard Roberts dros y llall, a chytunwyd i rwvmo y ddau i gadw yr heddweh am flwyddvn. CRRULONDEB AT OEFFYL.—Cyhudd- wyd Thomas Jones Carmel, gan yr Arolygydd Kennedy o fod yn greilawn at ei geffyl trwy ei weitbio tra yr.oend elwvf ar ei vsgwydd.—Tyst- iodd yr Heddgeidwad Jonps (50) iddo weled y ceffyl yn yr iard 10 ar y 17eg 0 Chwefror, ac yr oedd mewn cymnint poenan fel ygorcbymyrodd ef i'r diffynvdd fvned a'r ceffyl g+rtref.—Dy- wedodd y diffynvdd fod yn ddrwg ginddo fod hyn wedi digwydd. ond nid oedd llawer er pan y prynodd ef y ceffyl am 30p.—Dirwywyd ef i 53 a'r costan. TADOGI.— Tadogwvd plentyn anghyfreith- lawn Ellen Thomns, New street, Ebenezer, ar William Owen Evans, High street, Penygroes, •» phlentyn anghyfreithlawn Caroline Morris, Hebron Smithy. Llanrug, ar Arthur Griffith, Mardy, a gorchvmynwyd iddynt dalu 2s 60 yr un yn wythnosol at gynnal y plant. GWR A GWRAIG. — Gwvsid William Pritchard, Ha.fod Gorcnwy, gan Jane Pritchard, ei wraig, am wrthod tain at ei chynnaliaeth.— Ymddangosai Mr M. E. Nee dros y wraig, a Mr R. Roberts dro* v gwr.—Dvwedcdd Mr Nee i'r ynadon roi archeb yn Hydref yn gorchymyn i'r gwr dalu 8s yr wvthnos at gynnal y wraig. Yr oedd yn awr yn ei dyled o 4p 16s. Wedi hyny cvtunodd y gwr a hithau ei bod hi i fyw yn Hafod Gor. nwy, a'i fod yntau i letya yno.— Wedi i'r wraig roddi tystiolietb, dywedodd Mr Richard Roberts fod y ffaith fod y ddan yn byw yn yr nn ty yn ddigon i wneyd i ffwrdd a'r archeb, gan nad oedd y gwr wedi gadael y wraig 0 gwbl. Archeb i'w chynnal hi a roed, dan yr ystyriaeth y byddai iddynt fyw ar wahan. Fel mater o ffaith, gwnned cytnndeb rhwng y gwr [ a'r wraig, fel y dywedasid, ond nid oedd y wraig wedi cytnndeb hwnw, oherwydd nad oedd wedi prynu y dodrefn yn Hafod Goronwy yn ol y cytnDdeb a arwyddwyd.—Gorchymyn- odd y Llys i'r gwr daln yr arian dyledns.
——————————.j ABERYSTWYTH.
——————————. ABERYSTWYTH. ETHOfLIAD.—Ddytkl Iau, buwyd yn ethol aelooar Gynghor y Dref, yn lie Mr T. E Salmon, a ym-ddis*wyddodd. Yr oedd dau'n cynnyg, sef Mr C ,1M. Evans (Rhydddfrydwr), a Mr Isaac Hopkins (Annibynol). Wele'r canlyn- iad :—Williams, 629; Hopkins, 437.
ABERMAW.
ABERMAW. DIRWEST.—-Cafwyd araetb gan "Plenydd" nos Fawrth yn N ghapel y Woesleyaid. Cadvan yn cadeirio. ARHOLIAD.—Deallwn fod Mr Henry Lewis, mab Capten. Lewis, s.s. "Dora, wedi pasio ei I arholiad fel capten. MAR WO L AETH.—Dydd Mer'cher, cladd- wyd Mr Robert Roberts, yr hen orsaf-feistr vma, yn Llanaber. Xid oedd ond 41 mlwydd oed, a bu yn ngwasanaeth Cwmni'r Cambrian er yn bogyn. CIXIAW.—Xos Fawrth. cynnaliwyd gwledd flynyddol CIwb yr Ambulance yn y Gorsygedol. Cadeirydd, Mr Oswold Davies." Siaradwyd o-an Mr W. R. Hall, Dr Hughes. Dr J. D. Jones, Mr Howard Daniel. Inspector Parry, Mr D. P: Owen, ac ereill. Enillwyd tystysgrifau gan y rhai canlynol:—Y drydedd "flwyddyn Miss Maggie Davies. Laura Davies. K. M. Griffith (thvs aur). Jane Thomas. Eleanor Williams, Mri David Griffith, D. P. Owen. R. Lloyd Thomas Itlws aur), George Wellings. Yr ail flwyddyn Mri J. Edwards, J .LI. Hughes, W. Humphreys, G. Brymer Jones, a D. Roberts. Y flwyddyn gyntaf: Mri G. Davies, D. R. Davies, J. Jones, Richard Jones, J. Evan a Hugh Davies.
ABERDYFI.I
ABERDYFI. I YM AD ABL.—Dydd M^wrfcli, gaiawodd Mr E. R. Bell am fordaith. i Awsfcralia.—Mae Miss Elizabeth Williams yn gadael Ysgoi y Bwrdd i. gymervd lie yn Battington.
BEAUMARIS.
BEAUMARIS. TAX.—Foreu Mercher, canfuwyd fod tan wedi tori allan yn ystorfa Mr W .J. Thomas, yn Little-lane, yn nghefn yr hen garchar. Galwyd y frigad dan, a. ddaeth yn fuan i'r lie, dan ofal Capten W. R. Jones. Gwelwyd fod y tan wedi cael gafael gref ar yr adeiladau cynnwys, a'i fod wedi bod yn llosgi am gryn amser cyn ei ddarganfod. Llwyr ddinystrfwyd yr adeilad a'i gynnwys. Cafodd dau geffyl oedd yn yr ystabl ddiangfa gyfyng.
BETTWS GARMON.
BETTWS GARMON. LLEXYDDO.—Xo,« Wener. dan lywyddiaebh y Parch Rhys Lewis, caed pa-pyrau ar "Shakes- paare" gan Miss Jennie Williams, Post-office; I "Judas 'Maccabeus'' gan Miss Annie Williams, Post-offioe; ao ar '"Ddarfodedigaeth" gan Air John R. Jones, Gwyrfai-terrace.
BRVNDU. MON.
BRVNDU. MON. CYXGHIEiRlDD. — Xos Fawrth. cynnaliwyd cyngherdd mawreddog yn Ysgoldy M.C. y lie udhod, dan lywyddiaeth Air George IE. Counsell Roberts, Llundain, ae arweiniaa Llew Tegifl, Bangor. Y prif- ddadgeiniraid oedd Aliss ffones (Llinos yr Eifl) a Air Arthur Davies, Cefn mawr. Cyfeilyddes, Miss Hughes, Bryngoleu, Tycroes. Yn ystod y cyfarfod, cafwyd cystadleuaeth 1In- rhyw adroddiad. Daeth pump yn mlac-n i ym- geisio am y fedal aur. T. D. Williams, Alelin Bont, aeth a'r wobr. trwy adrodd "Trychineb Johnstown." Cafwyd anetrchiad cynhoo a dydd- orol gan y Llywydd,—rhaH yn Gymraeg a rhan yn Saesneg.
BWCLE.
BWCLE. Y LLYFRGELL RYDD.—Cynnaliwyd cyfar- fod arbenig o'r Cynghor Dinesig nos Fawrth. Sryd y derbyniwyd cais am adeila-du Llyfrgell /ydd, at yr hon y cyfranodd Mr Andrew Car- negie mor ha el.
ICORRIS.
CORRIS. PWLPcn OY)IRU.-Dvna desbyn darlitli yh Salem nos Fawrth, gan y Parch 0. L. Roberts, Lerpwl. Oadeirydd, Parch Be.rwyn Roberts. PEX-TYMHOR.—Cynnaliwyd cyfarfod pen- tymJior y Band of Hope, yn Salem, nos Lun. llywydd, y Parch Rhys Davies. Arweiniwyd yn ,gerddorol gan Air Robert Jones, Salem Cot- tar. MARWOLLAETTH HEX DRJGIAXXYDD.— Ddydd Sul. wedi dioddef nychdod am flyaiyddau, bu farw Air Robert Roberts Glanaber (ei hoff enw arno ei hun oedd ''Robin Bach," ac felly yr adnabyddid ef gan ei hen gydnabod o anwyldeb). Er mai corph bychan, gwanaidd, oedd gan yr ymatflawadifr eto yr oedd gandda feddwl cryf. Yr oedd yn siaradwr clir ar ibynciau Ysgrythyrol. Yr oedd yn aelod dichlyn gyda'r Annibvnwvr yn Salem. Gadawa weddw a. thri o feibion i alaru ar ei ol. CYXGHOR PLWYF.—Xos Lun. Air J. P. Jones yn y gad'air.—Darllenwyd llytliyr oddi- Wrth Mr Pickard, Aberystwyth, yn egluro i'r Cyngbor a,mry w fanyTion yn nglyn a'r darlithiau ar arddtwriaetih, y gwabcddwyd ef i'w rhodidi yTn yr ardal.—iPasiwyd i oKirio y diarlritliiau hyn byd y flwyddyn nesaf.—Darllenwyd y rheolau lleol, sydd weitbian ar droeVi er's bl, wedi bod dan sylw cyfreitbi^vr. Penderfynwyd airgraiphu 500 o'r oyfryw yn Gymraeg, a 100 yn Stuesneg.—Yn ddilynol, bu siarad brwd. Haera.i y Oymghorwr William Owen na chafodd ef ry- budd am gynnaiiad y Pwyllgor Dwfr, o'r hwn yr oedd ef yn aelod, pan yr oedd v ■ ait.h dwfr yn cael ei estyn i gyfeiriiad Shop Xerwydd. Dy- wediaii hefyd nad oedd y gwaith wedi ei gario allan yn unol a'r cytimdeb gwreiddiol, vn ol yr bwn y gwahoddwyd "t^mders."—Cym«rw5<E rhaa gan amryw yn y diladi ar y nafill ocbr a'r llall, a gada/wyd y meuter.—Pasiwyd i dailu 30p fel rhan o'r hyn sydd ddyledus am v gwaith uchoo. —Oaed adroddiad PwyHgor y Llwybrau gan y Oynjgihorwr John Willtarns. Pasiwyd ar gym- heililiSkd' y pwyllgw, fod llidiart i'w gosoid air Lwybr Ty'nymaes gyferbyn a'r capel.—Cyfar- wyddwyd y pwyllgor i drefnu i symud v bud- reddi ar Lwybr Dolffanog.—Galwyd srlw at Lwybr y Owrt, Abergynolwyn. — PasiWvd i wneyd y gwelliamnau aingenrbieidtkvl.—Cydym- deinilwyd a Mr H. Davies, U.H., cadeirydd y Oynghor, a Mir John Lewis, Abercwmeiddaw, is-gwietirydd, yn eu giyaeledd.
DINRYOH.
DINRYOH. Y BWRDD YSGOL.—Dydd Mawrth, v Pardb H. Hnmpbneys (HenNon) yn y gadair.—Pernod- wyd Miss J. A. Clare, Gorton. Manchester, yn brifatbrawes Ysgol y Babanod yn Henllan.—Bn ymdiral&xia^ftlh ar gais prifa.tbrawesau Ysgolion Fron Godh, am i'w dysgybl-athrawon gael awxs o addysg mewn gwyddor yn YsgoJ. y Sir, ac i'r dalu y gost. Hysbysodd y Clerc nad! oedd gan y Bwrdd ihiawl i dalu o'r trethi. Dy- wedodd hefyd fod addysgu y dysgybl-attihrawon yn rhan o ddyleds^vyddau y prifatbrawon.-—■ 1 Penderfyrrwyd anfon i'r perwyl uchod at y prif- atlhirawv>n.—Bu oryn siarad ar gynnyg y Paircb James Charles i adeiladu "classroom" newvdd yn nglyn ag Ysgol y Babanod yn Fron Goch.—• ■defnogodd Mr E. Mills.—Siaradwyd yn gryf yn erbyn gan y Cadeirydd, a ddywedai fod d'gon o le i'r plant yn yr ysgK^l.—Caed tri dros y cyn- nygiad, a dau yn erbvn.—Darllenwyd llytbyr oddiw!rth Cynghor y Dref yn hysbysu nas gallai gwyddog meddygol erohi agor yr ysgokota.
DOLGELI.AU.
DOLGELI.AU. CYFARFOD DBRWEST.Cynnaliwyd cyf- arfod dirwest nos Fercher. pryd y cafwyd an- erchiad rhagorol gan Plenydd. o NAdOLIG, .901, hyd Nadolig, 1902, wyd tsur ari n, 14 0 w.'brau cyntaf, ac amryw o ail wobrwyon g,n anifei iaid wedi en porthi iii" Cond ment enwog baratoir gan Hookes- Kennard, fferyllydd a i aethyddol, Dinbych.— Advt. MARWOLAETH AIRS ELLIS.—Foreu Mer- cher. bu farw Airs .Ellis, Penstryd (fel y'i had- wiienid). Xi chafrxld ond cystudd byr iawn, ond lied boenus. Yr oedd lii yn fodryb i Air Ellis Jones Griffith, A.S. Claddwyd hi ddydd Sadwrn, yn Mynwent Capel Salem. Y GYMDEITHAS DDADLEUOL.—Trowvd v cyfarfod diweddaf yn fath o senedd. a Mr Clendon yn gweitbredu fel llefarydd. Cvmer- wyd rhan gan y AIri Peter Williams, "B.A., John Edwards, O. D. Roberts, J. Jones ^Wil- liams. Humphrey Morris, Aleirion Davies, J. Bromley. John Roberts, Dr Robert Jones, a'r Parch H. 'X. Henderson. Taflwyd v Llywodr- aetb allan o awdurdod. YXADfLYS.—(IXdi^ddf AlaWct-h,, gerbron E. Griffith, ac R. Wynne Williams, Ysw., dirwywyd Robert Jones, Carder-road, i lp a'r coatau am fod yn feddw ac afreolus ar y 15fed o Chwefror.—'Dirwywyd Thomas .Roberts, Smith- field-lane, i 3p, a Hugh Roberts i lp. am herw- hela. Yr oedd ganddynt chwech o wningod yn dod i'r dref oddeutu hanner nos.tDirwy- wyd Humphrey Williams, o'r tlotty. i 10s am geissio dal pysgod.—IDirwywyd E. Jones, Pen- rhiw. Rhydymain, i 5s am beidio bysbysu yr awdurdodau fod y clafr ar ddafad iddo.
LT,ANASA.
LT,ANASA. ELUSEXAU.—Y mae trigolion Llanasa wedi peaiderifynu gwertbu fferm Ty'nyffynn»n, Llan- dril o-yin-Rhos, Colwyn Bay, sydd yn eiddo ijr plwyfolion, a'i rbent yn myn'd at ranu bara gwyn i'r plwyfotldon. Galwyd ar y plwyf i ad- gyweixio y fferm. Oostiai hyny o 200n i 300p. Ruasai hvny'n myn'd a'r rbent i gyd am rai blynvdldau, a dyna pa'm y penderfynwyd fferm.
LLANBEDROG.
LLANBEDROG. ER OOF.—Ddvdd Mawrth, ar ol cryn wael- edd, bu farw Jones, Brynygro, gwr a fu yn ddefnyddiol iawn yn yr ardal. yn blwyfol a cbrefyddol. Yr oedd yn flaenor ffyddlawn ia-wn a threthgasglydd er's blvnyddoedd vn y plwyf.
PENMORFA.
PENMORFA. CYFARFOD YSGOLIOX. — Yn Xghapel Seion, y Sul, cynnaliwyd cyfarfod yttgolion. Yn y prydnawn, bu cynnadledd o'r cynnrychiol- wyr, dan lywyddiaeth v Parch H. Davies. Aber- erch. Arweinydd y canu oedd Mr R. Row- lands.
WAENFAWR.
WAENFAWR. CYFARFOD YMADAWOL. — Yn Shed Chwarelau Cefndu. ddydd Llun, c/'iwynwyd anrbeg fechan i Mr Edward 0. Jones, Bron Eryri, fel cydnabyddiaeth am ei wasi'iacih n nglyn a rhai mewn damweiniau. ar ei ymadaw- iad i Ddeheudir Affrica. Cafwyd cyfarfod hwri- fndig. a dangosodd ei gydweithwvr eu gwerth- fawrogiad o wasanaeth Air Jones. Liywy- wyd gan Mr John Griffith, Ty'n'vouen Caed caneuon ac anerchiadau gan 7 Mri Benjamin Williams, Griffith Williams, Jason ,TOll Fran- cis Williams, Griffith Jones. Henry Owen (ren bartner Mr Jones), a Robert Owen. C^flw.-i.- ) wy i y.'grifell werthfawr yn in.'i.J i hu:i a liyfr I llogell i^rdd i Mr Jones/a chyinmu yntau'vt • anrbeg mewn ychydig sylwadtu pw.pasoi.
Y CYNGRAIR RHYDDFRYDIG CENEDLAETHOL
Y CYNGRAIR RHYDDFRYDIG CENEDLAETHOL Cynnaliwyd cyfarfod o Bwyllgor Cyffredinol y Cyngrair yn Birmingham ddydd Gwener. Ail ddewiswyd Mr Edward Evans, ieu., Lerpwl, yn gadeirydd y pwyllgor. Derbyniwyd penderfyn- iadan yn condemnio Deddf Addysg, yn tystio yn erbyn cadarnhau'r cytnndeb a wnaed yn Bruss- els yn nghylch y fasnach siwgr, ac yn ang- hymeradwyo gwastraff y Llywodrseth. Ar ddi- wedd y busnes cyflwynwyd i Dr Spence Watson, cyn-lywydd y Cyngrair er ei gychwyniad yn 1877, ei lun ef ei hun, wedi ei baentio gydag olew, fel arwydd o barch a chynabyddiaeth am ei wasanaeth gwerthfawr.
IARLL SPENCER A'R LLYWODRAETH
IARLL SPENCER A'R LLYWODRAETH Wrth anerch cyfarfod mawr yn Birmingham nos Wener, dywedodd larll Spencer mai da fyddai i'r Llywodraeth, wrth ymwneyd a De- heudir Affrica, gofio am v Werddon a Chanada. Rhaid gochel gwneyd ail Werddon a ohefeio cael ail Ganada. Ag ystyried anhawsderau'r gwaith yn N eheudir Affrica, pwysig i'r dyn oedd a'r gwaith yn ei law weled y wlad ei hun, ac yr oedd ef yn edmygn gwroldeb Mr Chamberlain. Condemniodd yr Iarll wastraff y Llywodraeth ar y Fyddin a'r Llynges, a'u gwaith yn myned ar draws egwyddor masnach rydd. Parodd y Ddeddf Addysg fwy 0 elyniaeth a drwgdeimlad nag unrhyw feanr yr oedd ef yn cofi'i basio, ac yr oedd y lleihad diweddar yn mwyafrifoedd y Llywodraeth yn dangos fod eu cefnogwyr yn (Jechreu colli ymddiried ynddynt.
- HELYNT Y PENRHYN.
HELYNT Y PENRHYN. GWELLIANT MR WILLIAM JONES, A.S. Yr oedd Mr William Jones, A S., wedi gwella digon i fod yn Nhy'r Cyffredin brydnawn LInn. Oherwydd mesnr y mae Mr Shackleton wedi ei ddarpar at setlo helyntion llafur bu raid cyf- newid rhyw gymaint ar eiriad gwelliant Mr Jones fel y canlyn :—" Yr ydym, mewn modd gostyngedig, yn datgan ein gofid, yn ngwyneb y cyfyngder hirfaith, a'r dioddef cysylltiedig a helynt Chwarei y Penrhyn, am nad yw gweini- dogion eich mawrhydi wedi rhoddi darpariaethau Cyfraith Cymmod 1896 mewn gweithrediad." Disgwylid y buasai y Llefarydd yn derbyn y gwelliant yn ei ffurf newydd, ac y cawsai y mater ei ddadleu yn y Ty un ai nos Fawrth neu ddydd Mercher, ond yr oedd yn rhaid iddo gymeryd ei le ar waelod y papyr a chaed allan nos Fercher nad oedd allan o drefn, ond nas gellid rhoddi y flaenoriaeth iddo. Ni bydd, pan ddelo gerbron, dim prinder siaradwyr 0 blaid y gwelliant. Dywedir y bydd i Syr John Gorst a Syr Albert Rollit ei gefnogi o ochr y Llywodr- aeth, a Mr John Burns ac aelodau Llafur ereill yr un modd.
SENEDDWYR RHYDDFRYDIG CYMRU.
SENEDDWYR RHYDDFRYDIG CYMRU. Y DDEDDF ADDYSG. Cyfarfu Seneddwyr Rhyddfrydig Cymrn nos Fawrth, dan lywyddiaeth Syr Alfred Thomas, i ystyried gweinyddiad Deddf Addysg. Penod asid is-bwyllgor i ystyried y mater, sef y Mri Lloyd-George, R. M'Kenna, Humphreys-Owen, Bryn Roberts, Brynmor Jones, a F. Edwards. Cyflwynodd yr is bwyllgor adroddiad, a chymer- adwywyd ef gydag ychydig welliantau. Wele'r adroddiad Gesyd y gyfraith ar y Cyiighoran Sirol, fel yr awdurdod addysg leol, gynnal a chadw effeith- ioldeb yr holl ysgolion elfenol yn eu cylch, ond nid ydyw yr awdurdod leol yn meddu yr un moddion i sicrhau effeithioldeb yn yr Ysgolion Gwirfoddol ag yn Ysgolion y Bwrdd. Rhydd y gyfraith i'r awdurdod leol lawn reolaeth ar Ysgolion y Bwrdd; ond y mae llywodraethiad yr Yagolion Gwirfoddol yn nwylaw mwyafrif 0 lywiawdwyr annibynol. Wrth weinyddu y gyfraith nid oes un anhaws- der ar ffordd gweithrediadau yr awdurdod addysg gyda golwg ar Ysgolion y Bwrdd. Gellir gosod safon bendant o effeithioldeb. Gellir pen- odi Ilywiawdwyr y bydd dyled arnynt ddwyn pob yagol i fyny a'r safon, a gellir eu diswyddo oni wnelont hyny. Bydd gan gynnrychiolwyr y trethdalwyr gyflawn reolaeth ar arian y treth- dalwyr. Ond mewn perthynaa i'r Ysgolion Gwirfoddol, y mae yn wahanol. Y mae y Cynghorau Sirol yn gyrph cyhoeddus wedi eu sefydln gan y Senedd, gyda gallu i godi trethi ar y trethdal- wyr yn eu cylch. Y mae hawl y trethdalwyr, trwy eu cynnrychiolwyr, i reoli gwario'r arian a goder drwy drethi wedi ei chadw yn llwydd- iannus gan Dy'r Cyffredin trwy ganrifosdd 0 ymgyrch a'r Goron; ac er nad ydyw yn sylfaen edig ar unrhyw gyfraith ysgrifenedig, fe'i cad- wyd yn barhausi fel peth cynhenid yn yr rgwyddorion 0 ryddid y mae y Cyfansoddiad Prydeinig wedi ei sylfaenu arnynt. Pan roddes y Llywodraeth i'r Cyngborau Sirol allu i godi trethi, gosododd arnynt ddyledswydd oedd yn cynnwys cymeryr1, a chadw Ilawn gyfrifoldeb am y treuliau o'r holl arian a godid ganddynt hwy. Y mae yr egwyddor o reolaeth gyhoeddus ar arian cyhoeddus, a goder yn Ileol at amoan Iteol, yr un mor gynbenid yn ngbyfansoddiad y Cynghorau Siro), o fewn eu'terfynau hwy, ng yw yr egwyddor gyfatebol o reolaeth ar gyllid cvhoeddus gan Dy'r Cyffredin. Yn awr, y mae Deddf Addysg yn gosod ar v Cynahorau Sirol y ddyledswydd o gadw yr Jsgolion Gwirfoddol mewn cyflwr 0 effeithioldeb; Re y mae, ar yr nn pryd, yn amddifadu y Cynghorau o'r galln i arfer llawn reolaeth ar yr arian a werir. Yn mhellach. gesyd y gvfraith ar y Cynghorau y ddy edswydd o sicili u effeithioldeb yn yr Ysgol- ion Gwirfoddol; eto, nid ydyw yn rhoddi i'r Cynghorau un awdurdoi ar fwyafrif llywiawd- wyr yr ysgolion hyny-hyny yw, goruchwylwyr, fel y galler sicrhau effeithioldeb. Felly, y mae y Senedd, mewn modd newydd, ac un na chly- wyd am dano o'r blaen, wedi gosod dyledswydd- au croes i'w gilydd Ar y Cynghorau Sirol, ac wedi gosod arnynt gyfrifoldeb heb roddi iddynt foddion i gario allan eu hewyllys. Wrth weinyddu y gyfraith, pa fodd y gellir oyflawni v rhwymedigaethau anghyson hyn? Y mae'n debyg y ceir allan y bydd yn rhaid i'r Cynghorau Sirol, wrth gario allan eu dyled- swyddau i'r trethdalwvr, foddloni en hunain a'r safon 0 effeithioldeb mewn Ysgolion Gwirfoddol a ddatganwyd gan y Bwrdd Addysg oedd yn ddigonol hyd yma. Os felly, ni byddai angen codi unrhyw ran o'r gost 0 gynnal yr ysgolion hyn o'r trethi, gan y byddai i'r rhodd chwan- egol o'r drysorfa gyfarfod a'r golled trwy ddiffyg rhoddion gwirfoddol. Oa daw y cyfryw gwrs yn angenrheidiol, bydd yn beth i fawr ofidio o'i herwydd fod cyfeillion y cynllun sectol yn gwasgu y Cynghorau Sirol i weitbredu fel hyn er, yn yr achos hwn, bydd o fewn gallu yr awdurdod addysg leol i gario rhyw welliant, trwy fynu gan lywiawdwyr yr Ysgolion Gwirfoddol wneyd eu dyledswydd 0 roddi yr adeiladau mewn eyflwr hollol gyfaddas at amcanion ysgol, a'u gosod mewn sefyllfa 0 adgyweiriad cyflawn. Yn ffod ns, modd bynag, cynnwysa y gyfraith newydd, o'i chyplysu a Chyfraith 1870, foddion i ddiwygio ei diffygion ei hun. Gellir trefnu, o dan adran 23 o Gyfraith 1870, trwy yr hon y gellir gwneyd dyledswyddau ac amcanion awdurdod addysg leol, a llywiawdwyr Ysgolion Gwirfoddol yr un modd. I'r awdurdod ey. hoeddus y mae y rheolaeth gyhoeddus ar yr I yagolion yn hanfodol. Ar y llaw arall, rhaid sicrhau Uywiawdwyr yr ysgolion y dyogelir addysg grefyddol, ac y gellir oyfranu addysg- enwadol, unol a darpariaethau y gweithredoedd, gan yr enwad i blant y rhieni a f'o yn galw am hyny. Gellir gwneyd trefniant cyfreithiol a sicrha, ar bob ochr, yr angenion hanfodol hyn. Yn sicr, y mae'n rhesymol gobeithio na bydd i lywiawdwyr Ysgolion Gwirfoddol ganiatau i wahaniaethau enwadol sefyll ar ffordd dyfod i gytundeb sydd mor gydweddol a'r farn gyhoeddus. Pe gwneid hyn byddai y Cynghorau Sirol yn meddu rheolaeth wirioneddol ar addysg elfenol, fel y maent yn ei feddu yn awr ar addysg ganol ac uwch. Ar y sylfaen hwn byddai i gyfnniad am weithrediad nnol ar ran holl Gynghorau Sirol Cymru gael ei dynu aUan ac felly, creid yn Nghymru, trwy bob gradd o addysg, yn cyn- nwys addysg athrawon, gynllun cenedlaethol gwahanol, unol, a chydreolaidd.
[No title]
Pe gwnaethum ni gymaint o ddaioni ag y mae arnom eisieu i bobl ereill wneyd, byddai y milflwyddiant y drws nesaf.
Advertising
TO-AIORROW MAY BE TOO LATE to try Holdxovd's Gravel Pills. Get a box to-night. A Positive Cure for Back- ache. Lumbago, Sciatica, Gout, Dropsy, Gravel, etc. Money returned if not satisfied, Is ld of all Chemists. Post free 12 stomps from Holdroyd's Medical Hall, Cleckheaton, Yorka.—Advt.
Y SENEDD.
Y SENEDD. DIWYGIO'R FYDDIN. DYDD LLUX, yn Xky'r Cyfiredin, cynnyg- iodd All* W. Beckett (C.) welliant ar vr Ant-rcb, yn ateb i Araetb y Brenhin, i'r perwyl nad oedd trefniadau y corphluoedd ar y tir yn gyfaddas j ateb angenion yr YmberodTaeth, ac nad oeddi enill cyfatebol wedi ei gael mewn nerth ac effeith- iolrwydd oddiwrth y cynnydd diweddar mewn costau niihvrol. Dadleuodd fod cynllun Mr Brodnick yn un andwyol. Yr oedd yn neiLlduoi o gost us; nidioodd yn diiwygio y diffygion yn y tre £ niada.u milwrol. Cefnogodd yr Uchgapfcea Saely (C.) y gwell- iant. Hawliai Mr Brodrick, a d.ra.ddoddd araotli lied faith mewn ateb i'r gwahanol siarad wyr, fod yn y oynlkm preseranoF sylfaen dda i boM cadarn. a gwatdlai fod ei gynllun yn gyfrifol am v oynnydd mawr mewn costau a nifer. Cefnagwyd y gwieQJiant gan Syr Ct Dilke a Syr E. -Gref-, a diam, -yr Undebwyr caalynol Mr Yerburgh, Mr Claud Lowther, Mr G. Kemp, a Air Guest. Ar gynnygiad Mr {'lmr:dhiJll, gohiriwyd y ddadl. DYDD MAWRTH, yn Nhy'r Cyffredin, ail aigorwyd y ddadl ar w-alliaia Mr Beokett gan Mr Winston ghurohill. Beirniadodd y ftWrau a roddwvd gan Mr Brodrick wrth eu cymharu a rhestr gyhooddedig y Fyddin. DywedoKld Syr Henry Campbell-Bannermau iddo dtdesgriifo cynllun y Llywodraeth rn un oedd wedi ei dynu allan mewn dyehryn disymwth, ac iddo gymboll fdd ad-drefniad y Fyddin i'w ohirio iivd derfyniad y rhyfel. Dadleuai fod y trefniiant newydd yn un cyfaddas ar y Cvfandir, ond nad oeddi felly yn y wlad hon. Wrth gyffwrdd a'r cwestiwn o gynnydd y oostau milwr. ol, aanlygodd eiofn y byddai penodiad pwyllgor i ystyried materion milwrol vn lleihau cyfril- oldeb y gweinidlogion. Dywedodd! Arglwydd Stanlev nad oedd un cynllun arall wedi ei gynnyg yn lie yr eiddo Mr Broclrik; ac aeth yn milaen i arnddLSyn y cynllun yn ei waihanol fanylion. D'atgant-xld fod Arglwydd Roberts wedi rhoddi ei gymetrafd- w,N-aevh i'r cynllun. Yn yr hwyr, amddiffynwyd y cynllun gam Mr Griffith-Boscawieii. Rboos Mr John Sinclair y bai yn nglyn. a'r [ trefniant newydd ar v Llywodraeth*, ac nidar y Swyddfa< Rhyfel. Condemnioidd Mr Asquith gynllim Byddim y [ Llywodraeth, &'u cynlluji o amddiffyniad Ymhetr- odrol. An-iddiffy-nodd Mr Balfour y cynllun newydd. Dywediodd fod yn angenrheidiol i'r wlad hon gtiel llynges, er siorhau amddiffyn cenedlaethol. Yr oedd yn -angoniihoidiiol hefyd gael tair adran faiwr o'r Fyddin. er oario yn mlaen waith tu allaji i arnddiffyniad cartrefol. Yr oeddym vn dibynu yn benaf ar y GwirfoddMwyr am amdd'i- ffyniad cenedlaethol, ac yr oedd y Llywodraeth, wedi gwneyd mwy iddynt lnvi" nag unrhyw un o'r rluii a fu mewn swydd o'u blaen hwy. Ym ran odd y Ty, a phleidleisLodd :—Dros y gwelliant, 145; yn erbyn, 261; mwyafrif y Llywodraeth, 116. MESURAU LLEOL. DYDD MAWRTH, yn Xhy'r Argilwydd'i, caf- odd r masiurau lleiol canlynol eu cyflwyno d'r Ty, a'u dartllen y waJt:h gyntaf:-Ccrpfto,-aetli Bangior, Priifysgol Lerpwl, Ffordd Baiarn Llun- dlaiin a'r Gogledid 0 file win, Tramffyrdd Gaglrdd sir Gaer, a Gallu Tiydanol Dwyrain sir DcMn- bye-h. AIERCHED AR BWYLLGOR A U ADDYSG. DYDD MAWRTH, yn b,'r Cyffredin, dy- wedodd Syr W. Anson, melwn" ateb i Air Henry Hobbouse, fod y Bwrdd Addysg yn cael ei gyf- arwvddo mad oedd y Gyfraith Addysg yn gofyn am gynllun i gynnwys un feroh ar v Pwyllgor Addysg. Ond nid oedd' y Bwrdd wedi ca.nfod unrhyw b^rfSrydigrwiydd a.r ran y Cynmhoirau Sirol i osod merdhed ar B^ryllgorau Adldysg; ond, wrth ofyn am i fwy nag un fercli fod ar y .w,rllorau' hyn. yr oedd yn rhaid cymeryd i ystyriaeth ddymuniadau yr awdurdodau Ileol, ac angenion y rhanbarth. OYMRU A'R A MGUEDDFEYDD. DYDD ALA. WRTH, yTi, Nhy'r Cvffredin. rhoddodd Mr W. Jones rybudd y byddai iddo, ar y lOfed o Powrth, alw sylw at y rhoddion tuvajgat Amgneddfeydd i Gymru. MESURAU XEWYDDIOX. DYDD MAWRTH, yn y'r Cyffredin, yn mysg amryw fesurau neiryddiion a "gyfJwynM-yrl i'r Ty. ac a ddarllenwyd y waith gyntaf. yr oedd un gan Mr Herbert Roberts, er galluori i berch- enogion a pli-ersonau ooddyn dal tai yn Xgihymiru a i'r Fynwy rheolaeth eifeitbioil dros y fasnach mewn diodydd meddwi. PWXC Y TIR YN Y WERDDOX. DYDD MERCHER. V'11 Cyffredin. oyn- nyigiodd Mr J. Redmond welliant ar yr Anerdh- iad. yn gosod allan y dylid cymeryd mantais, er budd uehaf y w'Tadwriiaeth, ar y Gvnnadledd Wyd deli g a gynnaliwyd i ystyried pwne y tir. Aeth yn mlaen i adodyijii v crvt-undeb, ac i syl wii air nhesymoldeb. y cymflriiod, a'r yspryd parod oedd yn cael ei ddiansros aran y tenantiaid i gvfar- fod hanner y ffordd. Cydimbu fod iti arigen- riheidio1 end cynnortlhwy v Ll.ywiodraeth i srario y cytundeb allan, n'd. mewn ffurf o edvw^ vn unig. otnd i lenwi i fyny yr adwy rhwng vr hyn a allai y te-nanlt fforddio ei rod a'r hvn a dder- byniari y meist-r. Dilyrrid penderfvnu pwnc y tir gydla chynildeb mawr yn llywodraeth y Wer- ddon. Dywedodd Afr Wyndham ei fod yn ymattal rhag g-wneyd un sylw na beirniadaeth ar adroddiad y Gvnnadiledd Di'rol, ofn iddo godi gobeii-thiion disa.il, nac aehosi iddynt gredu fod y Llywodir- aetih yn esgeuiluso v cynnygiiotn a osodwyd ger- bron. Cydnabu. modd bynag, werth yr adrndd- ii,iid, ond iir o rybudd, cvn y diwedd. yn erbyn codti disgwyb'adau gonnotdo, Sioradadd Mr John Morley gyda, ehympi'nd. wyaeth o don v ddwv bil'H'id yn ystod v ddadl. Gwnaeth a,mcan,gvfrif y by.lda.i cost y tret,hdal- wwr Prydeini<T o 50.000i> 60.000]; Tn flvnvd<lol. Cymerwyd rhan yn ,rm 'aran v Afilwriad Saundierson. Mr Hald ine. Air William O'Brien. Syr wa,-Pd !Gr(,fv Mr T. W. Russell, ac ereiill. Y diwedd fu i Mr Redmond1 alw ei. welliant ol. RTlWYMTRO T-,R,ANfnip;TATT) TR WLAD. DDYDD TAJU. vn iNhv'r Cyffredin. rn v ddadi ar vr Anerch i'r (Brenhin, ^ynnviriodd Syr Ho- ward Vincent welliant. yn galw am rwvstro tra- moriaid anghenog ymfudo i T.undain, gan eu lx>d yn peryglu'r wlad. ac yn ffeitbio ar waith, lies, a thai v gweithwvr. Dywedodd Mr G. Balfour. wrth ateb. fed hwn yn fafcer dvrys iawn. ,11i<1 o'wnevd un- rhyw beth hyd oni byddai'r Ddirprwyaeth ar y mater wedi gorphen ei gwaith. Dywedodd Mr Stuart Samuel v /rallai Undeb au'r Crefftau unioni effaifh dvfodiad v tramnr- iaid ar y farchnad lafur yn -well nau y gallai un- rhyw gyfraith.. Dywedodd Mr J. H. Stock fod 436 0 dramor- iaid wedi myn'd drwy Dlotty T/erpw! v llynedd iaid wedi myn'd drwy DIotty T-,erpwi v llynedd Dywedodd Mr Norman. aelod o'r Ddirnrwv- aeth ar v mater, y byddai'r vmchwil. yn 01 nob tebycr. wedi ei gorphen fyn diwedd y tymhor presennol. Tynwyd y gwelliant VT1 1)1. AAIRYWI OTv. DDYDD IAU. vn 'Nhy'J' Cyffredin. cyhnvg- iodd Air Caine welliant. yn cymhell gostvngiad yn nhreuliau milwrol India, "ond trechwvd y gwelliant heb ymranu.—Cvnnvgiodd Mr O'Mara welliant o berthynas i'r taliéldau gormodol am gludo nwyddau ar v ffyrdd haiarn yn v Werdd- on.—Dywedodd Mr Wyndham nas gallai addo dim y tymhor hwn, a thynwyd v gwelliant yn ol.—Yna, cytunwyd ar yr Anerch yii ateb i Ar- aeth y Brenhin. ELUSE A DAjRBODAETH. DDYDD GWEXER, yn Nhy'r Cvffredin ail ddarllenwyd Mesur Elusen Blwvf a'r Cyrndeitf>» a5sau Cyfeillgar. Mae'I' mesur yn darpar na. b'o wiw i Warcheidwaid. wrth benu swm elusen blwyfol, ystyried unrhyw ■<r Ti^hon fod y sawl a fo'n ceisio elusen yn ei dderbvn gan Gymdeithas Gyfeillgar fel tal tra bo'n glaf. HAWL Y LLYSOEDD -SIROT,. DDYDD GWEXER. yn Xh'1'r Cyffredin. ail ddarllenwyd Mesur Helaethu Hawl v Llysoiedd j Sirol. Mae'r mesur hwn yn helaethu hawl y Lloedr1 HiraI i ddelio ag achosion lie bo'r ddv- led yn lOOp. yn lie 50p, fel v mae'n awr. Dywedodd y Pen-Twrne nas gallai'r Llywodr- aeth gefnogi'r mesur, ond nas gwrthwynebai yr ail ddarlleniad. AR OL. DDYDD (jWEXMR, yn Xhy'r Cvffredin, pan oeddis yn trafod Mesur v Twrneiod. caed nad oedd ddigon o aelodau vn v Ty, a gohiriwyd. —'Pan a il-gyfarfuwvd bedwa r o'r trlocb, nid oedd yno ond 16 o aelodau. a gohiriwyd.
Advertising
The Most Nutritious. I EPPS'S Grateful—Coi niorting. COCOA Breakfast-S upper. Hitherto certain Dutch Cocoas have IkMft 1 considered the highest in quality of any in iii. I market, but MAZAWATTEE COCOA is even superior to them—greatly superior hj* deed. With such a Cocoa you soon realize irQaf Cocoa. really is, and means, and should be. II GORDON STABLES, C.M., M.D., B.& < LI n t. h i »- • til (AJ»rcn ¡' 31 LLP08TER d: TOWN CRIER, Ao., LLANBERI8. P.ft.^All orders ponotually attended to. dons ai tiit noif^MMoiuiblt oharges. "'1 TACHAU PESWCH AR BLANi A YN FUAN GAN VENOS LIGHTNING COUGH CURE. CAXAIOLA AWDURES LUXBEIXIG ENWOG Ysgrifenodd gweinidogion, meddygofl, it dadansoddwyr, heblaw llawer o bersonau Hal pwysig, yn canmol Veno'a Lightning Coogtt Cure. Gwyddys yn a.wr am anwogrwyddi II feddyginiaeth hon yn rhy dda. i gael mwy g brawf o'i ragoriaeth mewn pob afiechyd o eidd^fl fron, gwddf, a'r ysgyfaint, ar blant neu rai DMWiJ oed. Nis gellir dyffnu awdurdod mwy dyx>|gei ar faterion iechyd na. Mrs ADA S. BALLIN, 18, Soraerset-streofi, Pdrtman-square, Llundain, golygyddfes "WomaSi ) hood." Ysgrifena hi:—"Mae Veno'a Lightning Cough Cure yn feddyginiaeth iwyddiaaatU| iawn y mae'n ddymunol i'w gymeryd, ac maa 0 rhyddhad a rydd yn gyflym. Mae y ddarpar iaeth yn ddyogel i blant." Ysgrifena GEO. KXOX, 256. Second AvedBM, Pittsburg:—"Mae Veno's Lightning Congo Cure yn rhagori mewn iachau peswab a bronchitis ar blant, ao mae yn dda arbenig i blant." Meddvginiaeth wyddonol ne^rydd yw LIGHTNING COUGH CURE, wedi ei gymytgrl yn un o'r fferylldai mwyaf diweddar yn y by." oddiwrth y cyffuriau nas gwyddys am danynfc ftf gyffredinol yn llirydain. Y mae'n bur effeitffc iol mewn achosion tost a. pharhaol o anwyd, pas, mygdod, bronohitis, catarrfl, øq, wydwst, ac ysgyfaint gwan. Gofyner am Lightning Cough 0V&, Pris Is 1 c a 2s 9c y botel. Gwerthir ef gan boll fferyllwr; neu gellir ei gael, a'r cludiad wedPI dalu, oddiwrth Veno Drug Co., Hulme, MmH chester. ) HEALTHY HOMES BY REGULAR USE ÐF CALVERT'S No. 5 SOAP. An excellent cleansing Soap, guarantied to ] contain 4 per cent. of CALVERT'S r"o, 5 Carbolic (the strongest purifying and disilltecting agent known). 11 CLEANSES CLOTHES WITHOUT LABOUR. CALVERT'S PARAFFIN SOAP. The best and therefore the cheapest to usp. Each sold in 12 ox. twin tablets and 1 lb. bars I by Chemists, Grocers, Stores, etc. F. C. CALVERT & Co., Manchester. YN CAEL EU CYMKKADWYO CAN BSlfl FEDDYGON CYMRU. j8 WEE fl Y8 PATElI GRIFFITH OWEN, aOLLOL WAHANOL I BOB QWBEGD ARALIt. GWBE9YS PATENT) GRIFFITH OWM, rYB UNIG WREGYS JfcS> FER FFAITH PWRPA8 ANGEN REID- IOL. B 0SAB k 0 ELASTIO GRIFFITH OWEN, M. MWYAF E6MWYTH A PHABHAOft. ..J& 3WREGYSAU PATENT GRUJ.ITH OWKN. -4 GRIFFITH OWEN, #rjl»YLLYDD I'R TXULU BRENHINOLw 81 a 27, HIGH STREET, CAERNARVON. ByclW i bawb ajdd mtwm upa WREGYS OU JJOSANAU jgLASTIO it* wn. aafai M yr j* hw»' fyM p. finwyd 1 (ugtn hn • fawwli yw -z.a ''j
CORRIS UCHAF.
CORRIS UCHAF. DIRWESTOL. — Nos Lun, yn Bet-bania. tfhoddwyd pregetb yn nglyn a'r achos dirwestol, ga.n j Pardh R. R. Jones, AbergyaWlwya.