Yr Herald Cymraeg

SMUCIO AH Y CROGSBEN DIENYiDDIAD WM. JOSEPH FOY YX ABERTAWE. Cyfarfu, Wm. Joseph Foy, yr hwn a ddien- yddvryd yn Abertawe yr "vvyTiiiias dd"i'-v€)id,a»f a l dyAged gyda thawehvch an., 1Vedi cymervd br€>cwafiit sylweddoi o biff iciedi ei rost-io a vrynwvn, gofynodd aim e.gareft, a chyda. ton yn eA enau aeth a.t y soarffold. Wrth oood y cap gwyn droB ei beii piygwyld' v sigaret., ond ni fchorwyd hi, a pharbooodd i fygu nets y tynwyd y "fboILt" oddditano, ac yr ehedodd i enaid i dra- cnirvddoldeb. „ Y wedthxed aim ba, un y cairodd Foy ei igrogi ydoedd Hofraddio Mary Awn Riees, yn Merthvr, trwy ei thafla i hen ffwrnes. Ar oi v troe^dd dy wedodd ^rtdi yr hed.d.geid- waid boeth oedd: wedi ei wneyd, chynnyg- ioctd ostwng bwcadi o Jo i'ksgadig i'r siafffo, er caei aJlan yn mha, il-e yr oedd y corph. Yn "Stoo ei bra-of dangosodd yr un di- d«nn-radrwydd a. gwnaeth y bainwr "syi wadaTi ac- ymddygiad difatetr. Boreu ^^adwrn derbyniodd tad y or a'I chwaer lyth'vr oddi -vrrtiho, yn yr hwn r ctywedai"Dj immaf elch adgofio fod y awyddogion oedd yn edrych ar fy ol wedi yavddwyn yn garedig iawn ataf. Yr wyf yn helLol ddedwydd, a b ydxi i mi gyifaifed ry .nghynged fel dyn. POI-IY, Yr wvf yn dy- trnirto, anwyl chwaer, a chwi beidio gofidio, ond oerisio byw bywyd da fy mwyn i."

COlllDhJN AMAETHWR 0 LEYN CAEL GfWAS YX LLEIDR. Yn Ynadl-vs Pwllbeli, ddydd Mercher, g^tibion y iiilwriad Gmigh, ac ynadoru eire&ll. o\1ruddwyd Owen Owen, jdtougain xnlMrvdd oed, gwr priod a gwaa Sairm, o lad-rata oddeutu 2& o wyau, gweutih la 3c, ao oddeutn 50 p^ye o geirch dii, evddo « Hogh Jonee, Ff^rrn Modhras, Oeaxiw. Addiefodd y t rosetLd. Pan v zwelwyd ef ar y ffordd gan yr Beddwas Thomas Jones (19K Moi^a Xefyn, dvwedodd iddo y )&-yau gan ei feifitoea yri gyfnowid am iar i chebedd, ond yn ddi- lynol adcef'odd iddo eu Jladrata. Ni wyddaa pa swm o yd a ladrataodd. Cafwyd tyetiolaetb gan yr amweitavwr i'r perwyl ddarfcd iddo yn ystod y misoedd diweddaf .gol^i do^'sdnod, wyau, yd, py- taltws, ,l!lajeth, a. phethau ereall oddiar y ff<?rcn. With gwrs nid oedd yn cyhuddo y difiynydd o fod yn. euog o ladta-ta, y oyfaji. Catwyd o hyd i'r wyau, pa rai ddygent nod- ara. a'r yd yn ngh-i,,6t y cyhuddediiig. Gofidiai y cybuddediig y trosedd yn 'la'WT, ac erfvniodd am dynerwch y Faino. Gor- e! i y my.-n -,vvd iddo dalu dirwy o 30s a'r oostau, sef .svrm o 2D- • 6c, &-u fyned i gar- chat. T&:odd ei ie'sv:- drasto ar y P7.J.

CADW'R SABBATH ARGLWYDD A'I LYTHYRAU. Dv-i Mawrth yn Uundain cynaliwyd cyfar^u blynydcld Cymdeithaa Cadwriaetn y Sabbath, dan lywyddiaeth Arglwydd Blvtho'.vood. Dadganai yT adroadiad ofid nad yaoedd ceisiadau y pwyiig^11 a wahardd gweithlot a y Sabbath yn y gwaith morwrol newydd yn Rosyth wedi bod yn Uwyddian-ua- Yr oedd y gwaith yn cael ei gario yn mlaen dvdd a no--Smi. gwyl a gwaith. Yn ei anerchiad dywedodd Arglwydd Blytbswooa na ddarfu iddo ysgrifenu llythyr erioed ar ddydd Sadwrn Os y tybiai y derbynid ef ar y Sabbofch (cl-ywch, clywoh). Dywedodd y Parch F. S. Webster fod cyftillion cvfreithiol wedi ei hysbu-su foal -cyng herd dan Sabbothol yn anghyfraithlawn. Yr oedd yn ddyledswydd arnynt "fyMd am I aanynt bob fenyg" (clyvrch, clywci).

Y TREFNYDDION WESLEYAIDD blOD Y DAJuAJJTH GYNTAF YN LLANRHAIADR. Yn Hamrbaiadr, iyiioohtnant, y cj-nnaaiodd Taiaeth GynUaf Gogledd Cymru ei any faxfcd- ydld tiaiiaethril aseni- Sab&ath. Mai. y breint- rW")"d ,boil giapalau y gyohd&-tji wedi.g hon a phregatthwyr <ilej.thx. "ubx&uwy-d ar weith- rll rheo-afidd y cyfarfodydd y pryd- nawn L-un d.qnol, y Parch. R- Lloyd Jones, tuerpwl, oadairydd. y dia-aeth, yn y gadaix. Yr oedd hafyd yn breeennol y Parch. Hugh oonea, D.D., oadorydd y daiaeth araitL \j.oa<kai "y cyfarfiod fod yr hen dad parchedog W. H. Evtacii (GwyJtyimynydd) yn albsan- nol. Ajtifonwyd Dytihyr o gydymdeJmlad ato et ao eredil yn eu. gwaeiliedd. Gyflwynodd yr Y'Sgriifenydd. y Parch. J. F eLx:, Manchester, adiroddiad yr aelodaetn eigjl-wjrsig. Rh.:i yr aelodau y tiwy^ddyn hon yny dlauaeth gyniaf 9,484, yn dangos Ledihad o 50. Oyflwj-nwyd report arholiadau y gwein'- diogion ieuaijxc ar brawf, gaji y Parch. W. R. Roberts, Gwrecsam, ac ystyr;d of yn dra. ffiafr ol. Skuhtbodd y Parch. W. M. Jones, B.A., "honours" yn y dosparth cyntaf, a.'r Parch. John lvoger Jones, B.A., yn yr aill ddosparth. Penderfynwyd yn y dyfodjoi fed Cymraeg i fod yn un o bynoiau arhoLiadau yungetswyr aim y weiotdogaieth Gymreig. Peno^wyd i fyned i'r gynhadledd o'r gweinidogion y Parchn. T. Isfryn Hughes, T. 0. Janes (Try-fan), E. WWt>tiii(gton Jones. Yn nghyilwymad. adroddiad y genhadaeth ditamor caed tod y swm o 1,159p wediu eu idadglu, yn arddangos ileihad ar y flwyddyn cyvtb o 72p. Danghoswyd gan Mr Robert Da vies, Gaer, fod eiddo cyfundeboi y dialaeth yn uwch o 3 672p, yr eiddo preeeanai felly yn 167.475p. Penderfynwydi cysylltu egiwys Llandegla a chylchdaith y Wyddgrug, ac nid fel yn awr a cl1 lohdfa.:th Rhuthin, ao fod gweinidog > euanc i'w benodi i LilanarmoD. Cwestiwn llosgawl y talaethau Wesley-aid I y dyddiau hyn ydyw yr un parthed prawf T'iewydjd aetiodaeth eglwysig yn y cyf«n«leb. Caed dad. wir frwd o benthynaa i argymeul- i.'id v Gyuthactedd SeisnLig yn yn ag ef. I Caed mvryafr-f mawf dros adiael pethau fel y naaenit am y presennci. iSiaradwyd yta gryf gan y Parchn. Owen Evaas, W. R. Piobp-rts, T. Iafiryn Hughes, Daniel. Marriott, a T. N. Roberts ar y priod- oldeb o ddwyn yr Efengyl i gyraedd y liuaws y tu aN-an i'r eglwys?. Caed pjeidlais unlfrydol yn ffafr penderfyn- ad i gyfnerthu y Llywodraeth' yn ei hym- gaia i ddwyn BJ1 i d«rfynu cysytiltiad pre- sennol yr E^Iwys Sefydkdig a'r WHadwr- iaeth, a gwnaed ape! ax i'r Eglwys WesIev- add i wneyd ei rhan vn detwng yn ffafr y Mesur. Cymerodd nifer o'r gweinidogion a'r lleyg- wyr nad oeddynt gysylltial a phwyllgorau faii- taia ar yr hln hyfryd i gymeryd gwifeda'-th biyd at droed y Pigt'yjU. Caed cynkadledd bw-yi-'og yn yr awyr agored. Y mater ydi- oedd Pregef.hu." LlywydKiwyd gam yr Hybarch Ddr. H-agh Jones, siaradwvd gan y Parch. Iafryn Hughes, CadKan, Cyinfor, j ac erelll. 'Dydd Tau, diwrnod mawr yr wyl, daeth tyrfa fawr .1' oedfaon. Pregethwyd yn nghaipe'.i y We^eyaid a'r A[etihod>tiaid. Y pregethwyr oeddynt y Parchn. Hugh Jones, D.D., R. Lloyd Jones, Tryfan Jones. Tohn [ Tfioger Jones, B.A., iffohn Felix, W. Arthur Davie s, ac ereril. Caed cyrddau da a ben- dith <il

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1910 CROXFA'R C-RWOBRWYON YN FWY NAG ERIOED. Cynnaliwyd cyfarfod o Bwyllgor Gweith- I iol yr 'Eisteddfod Genedlaethol eydd ) ',VI' chynnal y flwyddyn nesaf yn Ngholwyn Bay, nos Fercher, tan lywyddiaeth Mr Jamwi [' Amphiett. Cyflwynwyd rhestr derfynol o'r testynau yn yr adran lenyddol. Argjonellai y Pwyll- goT Llenyddol fod lOp yn cael ei gynnyg am y easgiiad goreu o len gwerin sir Ddinbych. Y mae Mr J. Herbert Lewis, A.S., wedi I cynnyg swm cyffelyb am gasgliad o len gwerin sir Fflint. Mewn ateb i awgryiu- iad fod gwobr hefyd yn cael ei roddi am waith cyffelyb yn sir Ddinbych. dywedwvd y byddai y pwnc yn gynnwysedig yn nghyn- nyg Syr Herbert Roberts o 50p am hanes sir Ddinbych. Pasiwyd trwy fwyafrif mawr i beidio cynnyg lOp. Adroddai y Bwyllgor Llenyddol eu bod wedi derbyn y cynnygiad a wnaed gan Mr J. Kyffin Jones. Colwyn Bay, i gyflwyno coron arian i gyfansoddwr y bryddest oreu (1,000 Llinell) ar "Bdnyfed Fychan." Cyflwynwyd cofnodion y Pwyllgor Arian- 01 gan Mr J. H. Roberta, cadeirydd. Yr oedd y swm addawedig ar gyfer cronfa y gwobrwyon yn 421p, ac nid oedd eisieu dim ond 22p eto i wneyd y gronfa yn fwy nag y bu erioed (cjmeradwyaeth). Dywedodd Mr Amphlett fod y swm wedi ei ychwanegu er pan y cyfarfu y pwyllgor i 446p, sef 3p mwy nag y bu erioed o'r blaen (cymeradwyaeth). Gan y byddai rhestr y testynau yn cael eu hanfon i'r aTgraphwyr ddydd Marcher, hyderai y gvrnai pawb oedd wedi addaw cyfranu at gronfa y gwobrwy- on anfon «u oyfraniadau i mewn yn ddioed i'r ysgTifenydd oylfredinol. —————————————— t i

EGLURHAD MR. IFANO JONES > CERYDD Y IJWFR. GEIiL. OynooJiiwydcyíarfud goihirieditg o Bwyll- gor Llytfrgiell fR¡y'dd Caer¿'ydrll'yr wythnoe ddiweddatf i yfetyriteid atab Mr ffano Jones, y liyfrgeillydd Cymreig, i jgwyn y Prif Lyfr- gtllydd (Mr Farr) fod y MyfrgeUyddi Cym- Teig wedi lbíod yn euog o amirddo llyifrau y llylrgoHl trwy ynggritfenu a<rnynit a. phastio air- rynt foamphlediau yn dal petrthynas i'w waith ei him. Oyllwy-niodd Mr Ifano Jones fynegiad maitih argrapbedig yn addetf ei fod wedi an- mrddb y llyifrau yn y dull a ddeegrifiwyd, c-nid ychwaneigockl naid oedd yn meddwl ei fod wodi gwieithredu yn afreolaidd, gan oi fod yn dilym esiannpl rhai o'i flaen. Oyfeir- iodd Ifbd Mr 'Ballinger, y cyn-lyfrgedlydd, wedi rhoddt paipyram cyffeiyb yn llyfrau yr fMli'an Gyimrensg. 0>md yn mgwyneib y ffaitJi," meddai, "fod' y geiriau yagrifenwyd va 'cyfeiTdo atatF fv htin. 100 riid at neb arall addefaif fy mod yn yr achx>s Jiwn wedi ym- ddwyn yn annoeth mewn mmteisio ar beth ddigwycfdodd o'r blaen, ac o unrhyw eafle ffwydxiogol. Wedi tr%dodaeth faith perudeilfynwyd yn irrtfrydiol fod' y pwyl3igor yn angbym^a- dwyo. ata jp oerydda lly-frgeLlydd yr adraii Gymreig am roddi ydrwanegiadau allan- ol a chy*frowiidiadja<a mewn llJytfra'i perthvnol i'r llyfrgell, ond cydsyn- iwyd ifbd y HyfrgellycLd yn cael ei le yn all os yr yrmrwymsa beidiio ytmddwyn yn gy- ffelyb oto, so i fod yn deymgaHoS bob ttmeeir i'w bwyllgor a'r pritf lytfrgeffiydd. Rhoea Mr Ifano Jones yr ymrwymiad, a tfoerfymryd y oyfarfod.

ANIBYNWYR LlOEGR A CHYMRU Y CADEIRYDD CYMREIG A JINGO- ¡ AETHV Yn el antercihiad o gadaip yr Undeb uchod, J yn 12andaiii, ddydd Lron, igwrtfhdystaodd y Pferch J. D. Jones, Bournemouth, yr hwn sydd Gyrara, yn gTyif yn eribyn yr yebryd Jingoaidd a annlygwyd yn ddiweddar, pan ddatgan mai yt unig ddurw y bu Lloeigr* Crietion-ogol yn ei addoli yn ddliweddar yd- oedid duw y catrodau mawp'on. Y modd go rem i amddiiffyn úloegr ydoedd trefnu eL hamigyldhiadan yn xidjoJ a hiawliau Daw. a j byddai o fwy o fanta:« ididi ymlanhau oddi- wrtih. y draifnidiaoth mewn opiwm nag adeil- adu deraddieg1 o longan Dreiadnought.

GWTEITHWYIR DUR A'R MESLTR WYTH AWR. Mewn oynnadleuM yn Abertawe, dnjydd Llim, (pandertfynntfd penchenogion igweifch- feydd dur a'u gweithwyr PabwyBiadn dydd o wyth an o veklue gynted ag y bo modkf.

HUDO A DENU YMNEILLDUWYR." j YMDRECHION YR EGLWYSWYR J YN NYFFRYN DTFI. ——— j Cynaliwyd cyfarfoaydd Cynghop Eglwysl iUiyddion Dyffryn Dyfi yn Dinas Mawddwy dydd Gwener, y gynhadledd yn y prydnhaw o dan lywyddiaeth y Parch E. A. Morris, llywydd am y flwyddyn. Oynrychiolaetb wao ddaeth o'ri gwahanol egl^rysi i'r Gyniiadiedd, ond er hyny cafwyd ymdrafoa- aeth buddiol iawn ar amrvw faterion pwysig. Wedi pasio y gwahanot benderfyniadau gyda golwg ar le, amser, a threfn y cyfarfod nesaf, etc., oaiwyd eyUwadau cryfion ac amsero{ gan y Parchn Edwards, Cammes; R W. Jones, Aberangeli; E. A. Morris (llywydd); Mr Ben Davieg (cyn lywyda), ac eraill, ar y pwysigrwydd i'r Eglwytsa Rhyddion fod yn effro iawn i egwyddorion a hawliau Ymnedllduaeth yn yr argyfwng presenol. Sylwodd rbai o'r bxodyr fod Egiwysvddiaeth ar ei goreu mewn gwahanol gylchoedd pfrthyndl i'r Cynghor yn oeigio hudo a denu pobl o wahanol gorianau i'r Eglwya, ac hyd yn oed yn ceisio a'enu'r plant,drwy gynhal man gyngherddau a pheth. au cyffelyb. Hyderwn y bydd i rieni y plant geisio cacJl allan beth sydd yn Uechu o dan yr ymdrechion hyn, ao yna fe fydd ganddynt fantaia i gadw gwyliadwriaetb droa eu plant. A phasiwyd fod penderfyn- iad cryf i gael ei anfon i'r holl egtfiwyisi perthynol i'r Gynghor yn taer-gymell pob YmneilWuwr fod yn deyrngarol i'w egwydd- orion. Cynhaliwyd cyfarfod cyboeddua am 7 yn yr hwyr. Wedi cael gair gan y llywydd gyda golwg ar bwysigrwydd y cyfnod, cafwyd anerchiad gan yr ysgrifenydcf <ar ei yrmveliad a'r Cynghor Genedlaethol yn Abertawe, ac hefyd anerchiad egfurhaol ar ddeddf newydd y pliant gan y Parch R. Edwards, Oemmea. Pasrwyaf penderfyniad ar Ddadgysylltiad gyda brwdfrydedd mawr ar ddiwead y cyfarfod, a chafwyd anerch- iadau tanlilyd gan amryw frodyt ar y mater. Cynhelir y cyfanfod nesaf yn Cwmllunau yr wythnos olaf o Fedi.-H. C. Evana (Yøg).

YSBEILI0 HEN WRAIG 0 200p ) I YMOSODilD A LLADRAD YN XGíLYN EBBW. ¡ I Achoswyd cyffro mawr boreu Sadwrn yn Nglyn Ebbw, pan ddaethpwyd i wybod am ladrad beiddgar y* ngwedtMau Giyn Eibbw. Yr oedJd hen wra;g o'r enw Sarah Ray- mond, 72 mlwydd oed, yr hion oedd yn byw yn Rhif 1, Church-riiew, CendJ, yn nghyda'i mlheroh, Airs Rachel Weisted, wedi eu cyf- -togi gan Gw/nni' Halarn^ Dur, a Gio, Glyn FSobw, fei negeseuwyr yn adran y ffwrnoisiau coke. Boreu Sadwrn yr oedd hi yn jeludb "ibag" yn cynnwys 203p 1J.s 7c o swyddifeydd Cwmpeini Glyn Bbbw i Mr W. DuTm, "oanrtraobox" yn ffwrneisiau Coppee, er talu y cyflogau. Yr oedd Mrs. Raymond wed'I bod, yn ngwasanaeth y cwaxiipetna, am dros 32 o hynyddoedd, ao wedi arfer myned i'r swyddfa ar foreu ddydd Sadwrn i gyrchu cyflogau y dysiilon. Fei arfer aethi i'r swyad- fa. tua banner awr wedi degboreu Sadwrn. gyda ",bag" yn ei Xliaw, yn yr hwn yr oedd ganddii docyn am y swan gofynol. Goeododd Mr E. Wat bins, ca-shier" Owmffij Glyn E'bbw, y swm gofynol, 203p 15s 7c, yn y "bag," a chiodd ef wedi hyny, ac aeth y wraig yn mjaen w-edi hyny a.r eL fforddi yn nghyfeir;ad y ffwrneisiau. Ar y da:lli hon vr oedd yn rbaid iddi de itihio trwy weithlau GiJyn Ebbw, gan gynnwys y rhan uiohatf o'r melinau, a siopau gwe thio yr adran belriati- 0 flaen ffwrnes Siemens y mae ychydig o hen bontydid, a rh(wng y bomtydd' hyta y mae oangen lineillf, i ba un y imae trycjiiau yn oaeit eu "shunltab" yn ami. Y mae y luaneroh hwn yn lie nell £ duedn|g iawn. Yn mnon fel yr oacLd Mrs Raymond yn myned o dan un o'r ponbydd ymosododd rh.ywun ami o'r tu ol, a thaflwyd &ach, neu ddarn o sach, dios ei phan, a dygwyd hi mewn modd ffyrnig ar lawr. Yn ystod yr ymgyrch ni ddywedwyd yr an gair. Dail todd yr brfn wraiig yn dyn yn j "bag," oind ebdwyd h: o gwmrpes ei chorph gan ei, hymosodydd.. a rhyddhawyd y bag o'i gafael trwy g c ffyrnig gafodd yn ei garddwn. Mewn can, \-ndad Pw gwaeiddi'adJau daeith torf o bobl i'r He yn anion; ond yr. oeddynt yn rhy ddv weddar i ddal y dyn. Yn aniflfadus, n: wel- odd Mrs Raymond wyneb y dyn o gwbi, ac ni iwyddedd, ond i gael cipolwg ar ei gefn. Di'oddefa.; oddiwrth vsgyt"ad trwm a ohleis- Ila,u. and ni chollodd ei hymwybodolrwydfd yn ystod yr belynt. Y mae yr heddigaiwaad wedi cyhoedkii d's- gr'fiad o'r trosedklwr, and pan yn ysgrif- enu nid" ydynt wedi Ilwytddto i'w gymeryd 6'r dda'fa.

HELYNT MEWN PENTRE CYHUDDO KEDDlGEIDWAD 0 YMOSOD. Yn Rhuthyn, dydd Liun, gerbmn Mr G. H. Denton, ac ynadon ere.U, cyhuddwyd yr -lieddgeidwad Arthur Thomas, CJawd<linew- ydd, o ymosod ar iier&er)t. tiIoyd Jones, Bron Deirwein, ar y 23aSn o Ebrul. Yn y ilya huaenoml buwyd yn gwrando oyhudidliadau o ymosodl ax yr hedd-was yn ex,b)-n pump o ddyniiott -eua nc, utn ob-a rai pedd yr achwynydd yn yr achos presennotf. Taflwyd y cybudduadau hyny alla-n obetr- íWyd nad oedd Lyatioiaeth yr heddwas yn cael ed: chadarnhau. Yn yr adhos presennol dywedai Mr. A. 0. [Evans fod yr whwymydd-Berbert Lioyd yn "fab i Mr. 'E. T. Jones, Bron Depwem, an o aanaethwyr parchusaf yr ar- dai, ac yr oedd yr ymosodnad ar y llano yn un hynod o ffyrnig, ac yn un hoil'ol dlialw am dana. Galiai ef broti yr ymoeod iad i'r earn, ac os fcet^y, dylai v famine ymdritn a.'r beddgiBidwaid fel dyn ara.l, gan fod ayniad ar led na wneid hyny bob amser. Cafwyd diisgrifiad yr achwynydd o'r ym- osodiad. Dywedodd fod cyngheTdd yn y pantref y naswa th dian sylw. Terfynodd oddeutu hanner awr wedi naw, ac aeth ef ac Amryw o ddynkxa ieua2nc ereddi i dafarn y Blue Belli, rai, obonynt i ymofyn bara a chaws. Gan i'r ty gau bu raid iddynt <f¡cLs- wyl am yr enllyn y tu allan. Daeth yr hedd- was yno, ac yna symudodd y dortf i iawr y ffordd, heb wneyd dim allan o le. Tra yr oedd efe (yr achwynydd) yn 6efyill ar odreu y dorf, yr beta oedd yn canu, daeith y pliamon ato, gan ofyn ildldo a garasai ef deimlp bias j onen; ac yna, heb achos o gwibi, tarawodd v swyddog ef yn ochr ei ben, gan beri i'r gwaed hfo. Wedi dtyfod ato ei hun, aeth at y swyddog i ofyn am eglurhad', a dfilynwyd e& gan ei frawd. Gan todi y swyddog yn sl'as.hï.o" gyda'r SPon, ceifii odd ei frawd ac uq arall gymeryd y ffon oddiarno, ac yn yr yggwffl cwympfcdd y pttsenon i'r llawr. Ní: wnaed dim Iddb, fodd bynag, tra. ar lawr. ac wed-i oodii. canasant "nos dda" i'w gillydd ac ymadawsftnit. Rihtoddwyd tystvaeth hefyd gas Robert Jones, y tafarnwr. Dywedodid ef fod' y dorf yn bioeddio ychydig. Ni chlywodd ef neb yn rhegi, nac yn arfer iadh anweddus. Yn mhen t!pyn ar oi1 i,'r d:rn;l()n "jeua^nc gael y hara a chaws, a symud ymaijtih, curcdd. yr heddwas wrth ddrws y dafarn i ofyn am oleu. Aeth y tyst gydag ef i Iawr y ffordd, pryd y gofynodd y swyddog iddo ain fenitbyg ei wn. Atebcjdd y tvst nad oedd gamddo ergyd, ac yna sylwodd y plismon pe buasai eB lawddryS ganddo y buasai rhai ooesau wedi' eu tori. Yn nhyb y tyst, nid oedd dim yn ymddygiiad y dorf yn galw am ddefinydd- io gwn. Rho-ddwyd tyst.,olaethau pellach. gan am- ryw, jti oynnwys J. E. Jones, brawd yr aohwynvdd. Tyatoa; yr oil na wtnaeth *y dJorf ddlm.i beri ymyriad yr heddgeidwad, a'r peth tebycaf i yagwffL a gymerodld le ydoedd vr vm;giaiis i gymeryd oddr arno y ffon, gytfa'r lion y oe»e'aL yrnceod ar rai oedd yn y fan. YmrieftHduodd yr ynadbn i ysttyredi eu dedfryd cyn gaJw ar y diffynydd f roi tyst- iolaetb. Cytunasant yn unfrydol1 i daflu vr acbofc &Van gyda chmtau yn erbyn yr ach- wynydd, yn cymnwys hanner sO ¡ dwrne y diffynydd.

LLUNDAIN, MBHEFEN" 16, 1)6, 17, a 18, 1900. IRH.ESŒiR O'R YlMGEKfWYR. BARDDONIAEfH. Awdil y Gadair, "Gwlad y Br,yniau. Thomas Gray, Tetas, Pro Patria, Pen y Mynydd, Iolo IW.Yn, loo, Sown Tyrfa Fawr, Enirys Wledig, Derwea, Ahm Wyn, Dan y Bryniiau, lor.worth Fynglwyd, Drmgiedydd, Hywel, Hiraethus, Aiaetor, Alab y Brynian, Arthuj- 'Wynn, Tysul, Cigjfran, Glasfryn (21). Pryddeet y Goron, "Yr Argiwydd Jthys." —Rhygyfarch, Oadell, Merfyn Abad, Elidir, Gadw gam y F wyell, A laddo a leddir (6). tCywydd, tlMynaohlog Ystrad illur. Bannoddon, Meiidwy'r tMynydd, Idris, Ab Q-nfy-n, iBugadil Abeidyifi (5). Buigeilgeidd ar fesur, "Tri Th'rawiad. —Khyis Cwm Dwythwch, Risiarb Wyn, Sm- ial Ganu (3). Myfyrdaeth, "Goronwy Owen yn ffarwelio a iphrydain. Ar y Traeth, Craig y Nos, Ewyn y Don, Adwythfardd, Goreu Awen Gwirionedd, Meilir, Prydydd Bychan, Ay 1 win >(9). Qyfreis o Delynegion, "Tymhorau Bywv y,i.CadeU, Min y ffordd, Glaswyn, Mm yr IHwyr, Lluddedig, iaigo, Man yr Hwyr (2). O'r Wloo (8). Cyfres o Bennillion ar feaur Triban Mor- ganwig, "Galan Gauaif. —Gwrid yr Hwyr, iSienuayn Twrtel (2). Baled, "Owain lia-.w:goch. "John Wynne, Teiyn Oymru, Eiem Lwyddog, Ffroiseart Macaulay, Dafydd Ffeiriad, Tant y ,Wcurin {6). Eto glyn, ''Oenin 'Piedr."—iAmlaaylis >(a)y. BrialJen, Llais o'r Glyn, Zenie, Bachgen y Garreg Attdb, Hanesydd, Cynwydfalb, Bychan ap FychaD, Aniaryliis (b), Non, Bo- tanist, Aberglaislyn, Telyn EBAN, Min-y- ft'c.rdd, Llueetwr, Celt, Gwynfyfyr, Idwal Hen, Gwernyd.d, Gwiadgarwr, Egbert, Fer- dain, Gami3, LlywenartJi .(I), Llywemarth (2), Llywenarth (3), Genhinen Pedr, Odl- agored, Odlgudd, Adigoif, IJwryd y Berth, Ap Mawrth, Pren Aimon, Llwyn Celyn, Oaider- on, Craffoyllwr, Bardd o'r Owm, Audm le Notre, Hrywel, .Min y Nanit, Silas o Scilly, Swiniburne, Llwybr y WeriaJHt, AffodyJe, Tantus amor florem, E.W., I.O.B., Dafilodil, Pelydryn, roan. Gwiym, Jonathan Thompson Aelfryn, Brychan, Brychan (2), Gwenyiten, PereduT Mawrth, Rhys, Dewi Rhye, Rlhys Wyn, iUn yn gweled, Daffodil (2), Y Blodeu- ytI1 Olaif, :Sapho, SL-ithenin, Oaiko, Gains, Garddwr, Benja, Min yr Allt, GL-usgruk, Ben y Clawdd, Dwyfor, Byfo, Oriithig, Aderyn To, 'Anadt y G wan wyn, Oaendroia, Aw-el Gardd, Gwynfryn, Burns, Ar y Maes, Tar- ia-d y Dydfd, Daffo tDyle, jNlarciasais, N. Poeticus, Ebff o'u hil, Mab y Pant, Menvd- wy'rr: Maes, Oymro a.'n oar (89). Puanp EQir a Thoddaid, "Syr Hugh Owen, Stephen Evans, Syr Lewia Morris, W. Cadiwaladr Da vies, a John Griffith (Y Go- hebydd) "-Er oof am danynlt, Grudd Wleb, iBlodau Hiraeth, Caradog, Taai yr Yw, Cara- dog Llwyd, Gwyllt WaiMa, Blodett y Maroh- ogioin (8). Drama Fer.—Meudwy Mon, Pferednir, Silur- iad. Bleddyn, Sioncyn Gwaii- a'r Hen Lyffant (5). Cy.fres o Ymddiddanion Dydhmygol. Wnth y Pentan, Anian (2).

i RHIYDDIAETH. ¡ TRAETHODAU. "Qymry yn Rhyfiel y Rbosynau."—J) Jay IMansieiMion, Oaerwynt, Arthur jLotihernig- ton, Gwerfyl, Meirion, Gofn Gwyn, Pererin, ton, Gwerfyl, Meirion, Gofn Gwyn, Pererin, I Myrddin (8).. Bywyd a Cmith j Myddeltoniaid."— Rhiiid Both on, Llywarch Hen, Cental, Vtnedotia, Eilian Llwyfu 15t. Bywyd lOymdeithasol y Mabiabn. Frr>elaaioe, Ormyc, Pi-yden, Pasht, Obeer- vist. Mortran, 'JAOns, Temp fugit, Muna (2) (9). j "Ca.gliad o Len-Gweria ? t Faesyfed."— | Bugaiil tailolel Hywel, Gir.aidua (2). "Liaw'yfr i addyegu Gymraeg." —Or? d, Peredydd (fab Efroig (2). "OaTolwyr a CharoLau Cymredg.—«MaJb y Garol (1). i "Y Jaoobeaii Oyinreig-—'Rlhioeen Wen (1»- "Casgliad o Enwaru Lleoedd yn «*r (Fflint." —tBrynteg, Slamdde, iStPathdydian, iRihyd- wen, Isfryn, Windrush Oucmiber (6). Nofel yn Gymraag yn deagrifio bywyd Cymrei.g yn ystod y Rhyfel Oartrefol.-M.iE., Huwco, Yira Amor, Úymro, Idris Darrein (&). I OYiFIEITHlIADAfU. f O'r Saesneg i'r Gymraeg.—Owydion ap Dom, Athraw Plant Byohain, Sub Rosa, Dafydd ap Datfydd, EJmlyn, Elsa, Meirion- I fab, Romano Laro hil, Heisyllt, Mooofbaaini, Omega, Cadifor ap- Ywein, Gwenayliwr, Hendre, Gwilym Dewi, Snowdonian, Un hoff c'r Nanit, Gwilyim aip Dafydd aip Gwilym, Peregrine, Oeulan, Le^, Eryri Wen, Nid iPomany Ohal, Ap Meilir, Gwenno, Merfyn Cflyn-gaffth, George Borrow, Normal, Oomer, Gelliwig, Amainw, Plentyn Eryri, Gracen, Min y Don, Gvion y Gwyll, Panllwyn, a. aled, iPeryddon, Cystenyn (39). (fT Gymraeg i'r SUeaneg.—'Laras Deo, J<-r- werth Tir Iarll a Lehrer, How Roberta, Haras, Glasooedwr, April Showero (6). O'r F francaeg i'r Gymraeg.—Gynyr, S.J Madtue d'Eoole de Gallea, Gyda'r Wa»r^ (Oonil-flab, Viye 1a. Republique, Ap Co nan, LlyB-tfab, Entente, Idloea, Tartarin, da Taiai- oon (11). ICYIFANSODDIADAU OEIKDDOROL. Gyfeiliant i Alawon Cymreig.—Amoiwso, Silurian, Idris, Glyn Peris {4). tSymodiad Cvntaf Sonata i'r lw:doneg a'r Sod<i-grwth.—(Lizzie (1). Can ii Sbpraiio.—/Oerfidlwen, Ivor Haed, Huw Goch, Mianorbier, Glaudvr, Rorioso, Celtiaus, Ap Gwalia;, Merfyn, Buirded, NIeO Celtic, Iorwertih Glan Tawe. Seinydd, Rcmeo, Erylmor, Tempo Rubv-o, Un 0 Nant y Mynydd, Alawr, GI-ri y Dwr (19). Cdn i Demor.Cbxactwms, Mab y WawT (A, Can i Faritone.—For Remdel, (Morlais, Palamon, Iorwerth Clan Tawe, AJawydd, Gwiadgarwr (6). TESTYNAU A GWOBRWYON ARBKNIG CYMDEITHAS YR EESTEDDPCXD GEXEDfLAE'nHOiL. 1. Yn yr -Adran Lenyddol, "Mjnegai 3 Lenyddiaeth GylohgronawJ Oymxu.T-.m ap Ifan ap Rhys, Rhyis Pentwyn (2). 2. Yn yr Adran GerddwroJ, "Ballad i GOT a Cherddofra."—Idris (1). 3. Yn Admn y Gellfau Gain, "iRheebr o Ddarluniau a Gweithiau Oedfyddydol ereill, yn Lkmdain; gan Gyimry neut yn daJ ptø- thynas a ch ymru. -NV ilgon Giibion, Tomoe, A iLowr qf Welsh. Scenery (3). W. E. DAVIES, D. R. HUGHES, Ysigrifenwyr Cyffredinol. 63, Chanoory Lari-e, LondlOnl W,O.

Y DIWAITH YN NANTLLE (At Olygydd yr "Herald Cymraeg.") Syr,-Yr ydym yn brysdo i wneyd sylw o gajs Mrt G. E. Jones at y Cynghor Plwyf. Cyfeiria ait bender^pidiaid bp^iwyd me win owrdd plwyfol, sef gotyn i'r Cynghor Plwyf atTw cyfarfod cyh<oedd'ua i ystyried beth. i wneyd gyda'r rhai hyny sydd allan o waith yn y cyich. Mor fuan ag y paiiwyd y peindenfyniad, weiJe'r Cynghor yn symud ar unwaith, ac yn ta-efnu i'r clerc a'r cyn-gad- e^rydd—erbyn hyn—gawo y gwaith yn rafaen. Hawdd oedd trefnu cytEarfod, Oiud n'd mor hawdd trefnu noswailth. Gofied y trethdalwyr fod y Cynghor a'r pwvllgorau y,n cyfai-fod yn ami, i brofli hyny. Cymerer v 'PwyMgor P'wyfol, er e-n liipht, dyma bwyllgor sydd wedi cyfartfiod uawaith bob nyt.hefnos yn y y flwyddyn; a dyna hanes y pwyVgprau ereill. Ond at y testyn. Byddad hysbya, cyn- melir cyfarfod cyhoeddug yn Ysgoff y Cyng- hor, Peniygroes. nos Fawrtih nesaf, am 7 o'r gloch. Hyderwn y eevr cyfarfod twydd- ,)F.,nn -Lis, unol a bonecidijsjaidd., yn glir odd!- wrth ymgecraeth a brartiog, a baim- iadaefh ckalw am cli-,n;. Heb hyny, bydd i'r cyfarfod dwfynu mewn mwg.—Ydym, etc., 0. W. JONM, Cyn-gade iydid. HOWARD JONES, Clkm,

PRYDAIN A GERMANI TSGiRBF GAN MR ELEAZAR ROBERTS. AIR IY1 PANIC. Ceir Yisgrif rymua gan Mr Elazar Roberto, C.H., Hoylake, yn y; "Traethodydd" aunx Fai, a'i deatyn ydyw "Y tPanic" fu yn ein gwlad yn ddiweddar yn nglyn a'n Llynges. ;Wrtih ddiweddu ei ysgnif difyna Mr Rfou berts y caui^xtai a arforwyd. gaji y Gwebijdog Traanor (-Syr Edward Grey) yn y enedd Yr wyf yn gofyn i'r ibdbl ystyried i ba ganlyniadau y inae cynnydd mowa. artfaii mil wrol yn arwain. ALae gwdedydd mawr- ion Ewrob yn oodi cyllidau antfertb, ao y -Tl- tua haanner hyny yn caed' ei war.j ar idearpariadau milwrdl Jlyngesol. ar yr hyn sydd wedi y owbl yn ddim ond darpariadau i ladd ein giilydd. Yn sica; j yr helaethd»r i ba un y y cyn- nydd hwn wedi t^-fix yn dod yn wawd a yn warth i wareiddiad. Os So thau yn anlaeo, nid yn ein hoes ni, fealiai, ond oa a yn mlaen gyda'r un cyflymder ag yr aeth. yn ddiweddar, credaf y bydd iddo euddu y igwareiddiad Jiwnw ei hunaa, Ac yn awr (medd Mr Roberte) yr wyf yn gofyn yn ddifiufol, ai ni ddylai ildd 9-IM Gristionqgion rywfberth i'w drweyd ac fw. wneyd gyda golwg ar yr yshryd s-dd yn cynnyrohu y oaniyniiadau afnadwy hyn ? Ai yabryd fbygwltlh a herio a ohreu vfn, yabryd sydd yn hollol groes i'r grefydd a broffes- wn ydyw yr unig ddyianwad effedthiol rhwng teyrnasoedd ? Omd ydyw wedi pnoti yn aneffeithiol hyd yma? "Mae pob yobryd, yr. oanbedllu ei ryw" eydd wirioaedd addel edilg. Nid oas genytm ni ddim ymdddried yn Germani, ao nid oee ganddi 1 ithau ddim ym- ddiried ynom ninnau. Yntfydrwydd, medd1 em Hysgrifenydd Traanor, fyddai meddwl tfod genym ni un amicau i ymoeod ar Ger- main wrtili ychwan-gou ein llynges; ein hunig amcan ydyw amddiffyn ein llongau masnacih- ol. iFeiiily ninnau yn union, ebe Grermani, Ond y imaie ein masnadh ni am y mor, medd Prydlain, yn llawer mwy na'r eiddoch chwi. Gwir, Øbe Geimani, ond y mae ein masnaeu morawl ninnau yn cymnyddu yn bar ha us, ac yr ydym yn sacrhaxi i chwi nad ydym am ychwaunegu naifecr ein llongaiui ond yn olfely bydd ;rhaid aanddiffyn eiin masnach. Y mae Prydain yn rhy foneddigiadd i ddweyd with Germani, "Nidi ydym yn eich coelio," ond yr ydy)tn—fel yr oedd yr hen Palmerston yn pwfyntiio atlyng- tWrainc-yn dweyd, ",Ed ryohwdh fel y male Hongau Ayfel, Garjnanl yn cynnyddni." Na, rihaid d ni- gael y safon da.u cymain/t o Jeiaf, cogtied a goetio, ac fel ihyn niae fflam eiddigodd a drwgdybiaetih alo yebryd rhyfel yn myn'd yn uwoh uwch, neB terfynu, ond odid', mewn (rhytfel os na chyf- lynga Rhaighmiaeth. Yr ydym wedi colli iein ffydd yn egwyddorion Oristnogaeth, ao yn yrnddinied ya iunig yn y cledd a'r fagnel. Onid ydyw yn amflwg erbyn hyn ein bod yn tynu tua'r dibyn yn y cytSeiriad yr ydym, yn ei deithao yn awr? Yr ydym wedi dar- fod aig ofni Ftraine; Germ am sydd yn awr yn ein dydhryira. Amerioa, ond odid, fydd y (nie&alf. ŒItun yn ymtowhestu fod iein fiyiigeB yn ddigon i gyfatffod unrhyw ddwy wiad fawr, 011 naki ychwaneg, ond yn awr y mae ein Iholi longaui yn prysnr fyned yn ddiwerfeh. tDroadiniangbts yn un.i)g a wn;ant y tro, ac eto y maae Thai o'n experts easoee yn datgSn lanymdWarijed ynddynt hwy. Ac hebdaw hyny, dyuna ddoisparth o'r un giwed yn crochfloeddio mai yr awyrlongau fydd yn goroesd y OWIbl, ac y imaent yn nchel alw earn two power aeroplanes, onite na fyddwn 10 ddyoigel. Onid ydyw yn bryd, mewn dJfrif, i'r hen ddiareb anaS y ffordd, i sicrharu Jieddwdh ydyw Ibod' yn bapod i ryfejl i gael ei hymlid o'n mysg ? Ond prwy sydd yn ddigon gi;tr,ol i ddechrieu cwtogiT Oreidaf mad y w kid øydd, yn barod i ddangoa mwyatf o yttbrjd Coi^t lad Vj yrntddiriifed yn )Muw. Troed holl eglwyai cred i wneyd a allant i ifmfio balm gyhoeddna yn y cyfedriad hwn, a a wedi .jcfwneyd rhywbeth effeithiol a I ddwyn y dyddaara dedwydd eydd moewn addewid i h-eftt, tpan na dd rhyfal nrwyach.

YNADLYS SIROl CAERNARFON Df ANlGFA GYFYNG I SWYDDOG GOPIFODOL. Dydd Sadwrn, geabron iDr Taylor Morgan ac ynadon ereill.. Qynterodd Griffith Wiliianis, cadeiiryidd Cynghor XVosparth Gwyrfai, y Hw i rwasan- stethu fel iu^tus yr hedefwefo ar y Faaina buxkI. GwfyWjiwyd amryw am beidio anfon eu )pflaiA JTT yeged Owynaa Mas WMiaarw, ig Wm Williams, FieliniheH, .fod y swiyd'dog yn dyohjyn ci phlenityn, trwy ddy- weyd y eaiffai ei hawm i'r "dto," ac y tiafflad ei fhaid a''¡ nain fyned i'r gjarchatr, a phoe (buasai Ibi (y ddiffynyddies) migain mlyu- edd Tu ieuemgadh fe ^gawsai y 6Wydd "syfflio" (ohweatthin,). Gwnaed tarch^b i artfon y ,p]«ntyn i'r yisgol.—iOybuddwyd Ed- wand Jones, jTalyaarn, gan W. H. Williams, aw yjddog PemygToea. iTinddb-ngoaodd' ci wraiig yn He y diffytnydd, a gohiriwyd yr echoø am fis > odlrytch a fyddai gwemiant.- Dirwywyd Owen Hughes, TfJysara, i 7a 60 yn cynmwya y cmtau am beiddo -anfon ei ddau blerubyn i'r Y"gol.-Yu adhoe W-n. Darid Williams, Ebeneizer, gorohymynwyd anion y plentyn i'r yagol a lihialu y pob'^u. Aim <faroho|g'a-et3i b^siksl hwb *xieu g'-r- chymynwyd i J. W. Owen, Penygroes, i cia: u' 6s 60 o goeitau. DIrwywyd David Williacns, Cae Wwyn, Nant Peris, i 8s 60 a'r oostau, am fod yn feddw, ac ^am drcsedd cy- ffelyflb cafodd Pjichwd Williams, Olyn- nog, ei ddirwyjo i 5is a'r costaa, a John Wil- diams, [Llanrwnda, i 2b 6c a'r costau. Cyhuddwyd Richard Willi^ma. C««ir.*nei, o adael i ddaou: iferlvn igrwydro. Dywivjc^dd ,yr Uwch-Arolyigydd Griffitn fod cwynion c.yffTcdinial' yn cael eu gwn ,yd yr dg hon o' flwyddyn am ferlynod yn ciwydro. Yr oedd wedi derbyn cwyn y bor-;u bwnw am un ar ddeg o feriynod, ar dir rn ffamiwr. DiTwywyd y diiffynjydd i 5s '1" costal. iC^yhuddwyd Elijah Ca<> larfon. o ddal salmon gyda gag.-Myn%ryi, ar ran Bwidd Pysgota Seioait ssn r Hamlet P'vo feerts. Yb oedd y trosedi hon-edig wedi iigwj dd ar Hffdwf 3ydd, 1&08, ond aeth y diffynydd i Dde Cymru- cyn i'r wys gael oi gweinyddu. Oaed tystiolaeth gan William Griffith, oeddwad atfonydd, i'r perwyi ei ifod wed4 dal y difrynydd yn gorwedd ar lan yr afon, ond pan y chwiliodd ef ni chafodd ddim angh,y&,aiUiiiawa tamo. Yhr foedd y diffynydd yn w,Vb ait ei fneett.—(Dywedodd' y diffynydd mai ohwilio am mushrooms yd- oedd, ao wedi ymnefSllduo penderfynodd y Faina daflu yr achos aman.

CYNGHOR DINESIG BETHESDA MT,W Y NiWY I BRATCHMELYN A IVAjaHUB. PynmJiwyd oyAarfod mtaod i^hfeoflaidd y Cynghor nOe Wener, dian lywyddiaeth Mr W. J. Parry. Yr oedd helyd' yn breeennol y Cjynghorwyr W. Griffith, W. Owen, Ed- wKuld Williams, Ri. B. Eivane, Jeremiah Thonias, Griffith Roiberfe, tfc R. O. Williams. Hjyabyswyd fod telerau Mr Pryoe White am dretfnu ac amlygu y gwaith o estyn y nwy i tRachub a Braiidhmedyn twedd en cy- ogan y Pwyllgor, a phasiwyd i'w derbyn.—OymheMid fod y contract yn oael ei hysbysebu yn ibedair rhan, ond ni fydd: anhaweder i'r un. peiiscm igymeryd y pedwar os bernit hyny yn oreu.—Pasiwyd i hys- bysebu am dendens1 i wneydi ly gwaith heib oedi, [modd y geellir eu hystyried, yn y cy- fartfod neeatf. Bydd y goat rhywJe tua 900p, a phenderfynwyd igwneyd oais am fanthyg 1200p i ddwyn y treuiliiaiu hyn ac ereie. Gan fod y Cynighor wedi ymrwyono i gyflenwi 'Riaxiiuib a Braichmelyn a nwy y gauaf nesaf cyclhwynir y gwaith mor fuan ag y gedlir. Yn nglyn a'r rhai sydd yn ol o dalu'r dreth Ipasiwyd Thioddi tair wythnos o amser iddynt wneyd hyn, yn niffyg dod i fyny yn yr amser hwn Cyirmir meearani i'w gor- fbdi. IRariiwyd rod yr Aralygydid i gymeTyd enwau pawb1 yn IRacibub a Braichmedyn Bydld yn barod i tgynaeryd y nwy i oletto on SUoeziaicbdicU ata tax, etc.

EERA MAI. iPiycknawm Gwenefr yr oodd imynyddiaM Arfan a Meirion yn wynian gan edxa yn mis Mai, aJr giog yn pyncio oanu dian y gawod wen.

GWEITHWYR PANTDREINI0G.. Y mae nifer dda o'r hen weithwyr atal- iwyd yn ddiweddar wedi cael gwaith ar y brif ffordd rhwng Bethesda a Liyn Ogwen- Rhyw ddwsin sydd yn aroa yn Mhant- dredniog ar hyn o bryd, ond pe adfywiai masnaon yohyaiig, gwelid ei holwynion "JU symud yn gyflym unwaith eto. .———! ..——————————

DAMWAIN YN LLANAELHAIARN. Wrth geisdio imyned ar beiriant yn eyerudi ar y ffordd ifawr yn nghymydogaeth 1;lan. gybi, ddydd Ian, cy.farfHx Wm. John Tho- mas, Planwydd, Ltanaelhadarn, gwa& ffewn, a damwaia ddiftilfol. Anafodd ei glun ben. Ohadwydi ef mewn car i EWIll- iheli, ille y rhbddwyd ef d!an olfaJ Dr Sihelton Jonea.

Y CWMWL DU. iFfeetiniog, Liun. Otfnau maawrion sydd yn llenwi mynwes y oannoedd chwanelwyr Oaikeley y dyddiau diweddaf hyn oherwydd' fod yr amser wedi dod i hyibysu pwy sydd i gaeJ. eu stopio, a'r nifer. IMae yr ardal mewn aflgyfwmg pWiysig iawn anewn Uafwer yetyr, a phoenus yw llawer teuln.

TALU 176p I'R BEIiRDD! J diwedd y mate cyfriifon Eisteddifbd Abertawe wedi eu cam. Yn y gyfriflen ceiir y manyildon hyn: Talwyd i'r Ibeirniaid! rhyddiaieitholf, 22Rp 9s 10c. I'r beirdd am gy- hoeddi yr E'istoddifod a. chostau yr orsedd, 176)1 19s 11c. Arferid raeddwl irnai i'r cerddorioin yn unig yr oedd yr Eisteddfod yn talu,.and nid oedld y beirniaid cerddoroil yn Abertawe yn cofltio ond 169p 6a.

COFGOLOFN DAFYDD WILLIAM. Gwedtlhia Pwyllgor lOofgolofn Dafydd Wil- liam; yn egniol. GEdsoes y mae yr arche/b wedi m orboddi am golofn Gelbaddd deilwmg i'w gosodi air ifedd yr hen emynydd. Bydd- y gololfn yn ddeg troedfieddi « Ttchdor ac yn ddwy dunell o bwyæu, ao wedi ei thrin. a'i cheitio yn yr hen tddull Cymreig yn ol cyn- F'uniad Mr T. H. Thomas, R.O.A., mab y ■dlweddar Ddr Thomas, Pontypoal. Credir y bydd miloedd yn Njghroeav.parc ddiwrnod y dadowShuddio gan Ganghellydd y Trysor- ilys, ym rhdnweddi ei swydd fei Llywjjdd' Undeb Bedyddwyr Qym.ru,

TASG I HER-UNAWDWYR. I Mewn darlilh, yn Lerpwl ar ganeuoo Gwerin Cymru, de^grifiai Dr J. Lloyd Wii- j liaans, Bangor, yr arferiad o gystadlu yn yr hen amser, sef canu fwyaf o benillion gyda'r delyn. Ar y diwetdd aylwoda1 y cadeirydd .(Mr Hawtry EvanaJ mai purion jpeth fyddai cymwysa hyn at p her-unawdau sydd mewn gymaintbri y dydoiau hyn, gail TOddi gwobr i'r un fed<Hai ganu fwyai: ononynt heb roddi i fyny. Pe gwnettd ihywr eshai, byddai yn rhaid iddynt ddysgu can- euon newydd yn tie rhygnu yr 110 rhai yd barhaua.

ETEiOfLIAD MEIRION. Ffestiniog, Liun. Mewn cyifianrfod q Gvntdeithas Ryddfrydol Rihiw a Bowydd (Flfestindiog) penderfynwyd yn ol cyfarwyddEad Mr GnitftirLe Janes, yfigrifenyxld Cymdeithes iRyddfrydod y air, i II wahodd naffer 6 ymngeiswyr i Ioch cyfarfod yn y He. Ar tgyrmygi-ad' Mr Robert Wil- j liams, yn oati ei eilio gan Mr Griffith Ro- berts, dewiewyd Mr Edgar Jonas, If.-A., o'r Micndda; ac ar gynnyjgi.ad y Parch John Owen, M.A., yn oaleli ei eilio gan y Parch Thomas Hxflghes, B.A., dewiswydi iMr Haydn Jbuies, Towyn,. CynnVgiwyd I ereiil, ond ni cbalfwyd nrwyaifriiif o'u plaid.

200 MLWYDD OED. Dathlodd cjglw^e Llechryd, sir Aibertrefi, ei dau ojuwnilwyddiant yr wythnos ddiweddaf. €kDir oirhain adeiladu'r capel cyn belled is hyny • ond y maie'r aiduos <»■ hun -ugedniam a flynyddau yn hyn. Yr un dydd ag y dethlid y dau canmlwyddiant, yr oedd pen <dhwar.ter j canrif gwednidogaeth y H. Hermon- ydd Williams yn oael ei gaffhau yn ogystal. j Darllenodd ddau ibapux yn y cyfarfod ibryd- I' nawoi dydd Merdbear, y Qyfaiffod' daai can- mlwyddol, y ar ddiaconrijaid yr eglwys o'r dechreu, a'r llafll ar gerddoarion y lie, Dafydd; Siencyn Morgan ac ereill. Cafwyd crynodeb doeth o hanas yr atehos hefyd, gun un o'r Bwyddogion, Mr John Thomas, Llwynoelyn. (Llywyddwfd gan un o x gweinidogion godwy yn yr eg! wye — y Paidh John Evans, Gideon, Penfio.

CYFABFOD CHJWARTER0L ANINffBYN- wrrn MON. Bu yr uchod yn i ddydd Lhm. I Cyifarfu pwyllgor y genadaeth gartrefol yn y boron. j Yn y prydnawn bu y gyimadledd chwaav terol, llywydd y flwyddyn yn y igadair, Dechreuwyd gan Mr Ellis (Parry, Caergyibi. Diolchwyd yn gynhea i Mr Hughes, Gor- phwyisfa, Llangefni, am ed bapur amserol ar "Yr Eglwys a'i Gwaith yn y GyMMachj Grydol. Cafwyd ymddyddan pellach ar bwyntiaiu y papoir gan aanryw o'r farodyr. Hyderir yn fawr y deillia Heshiad cyffredinjoi o hyn. Etholwyd J. T. Er,ans, Cemaes, yn gyn- nrychiolyrdd i Gymanfa Ddiirwestol edo yn Nghaergybd, Hydref 11 a'r 12, 1909. Yr oedd y Parch Hawen Rees, Benllech, wedi e^ethol yn aalod, am bwyllgor dirwestol X sir. Galwyd eylw y cyifundob at diyaxa-fa y miliwn sylltau yn daer gan y Parch, T, Evans, Amlwch. Gcibeithiwn y gwna rhyw, frawd o bob eglwys yn y cyfundlelb ddanfvn at Mr Evans am gardiau a flyfrau ltÐ. I Aili-Jethiolwyid oynnrychiolwyr yr Undeb Cymr«ig. Yn nglyn ag eglwys Gwallclunai dew:g- wyd y pemonau ieod yn bwyllgor i <i»iu wyd y pemonau ieod yn bwyllgor i ymweliad a'r lie: —GParchn R. P. Wil'liaima. I Caeirgyhi; D. Rees, Capeil Mawr; J. G- < Jones, Cana; H. R. Cadwaladr, Bryngwraa, a Mr A. MdKillop, U.H., Llanerchymedd | y 'Parch H. R. Cadwaladr yn gynnullydd. Cydynndeiml wyd a th^ulu Mr Jonas, Chwaenisaf, wedi oolli drwy angau merch ieuannj un ar bymtheg oed Mæ Hug'ies, LlaneiHian-road;, Amlfwdh, wedi colli me "ch ieuanc rimweddol; Mrtt WlilJianJfl, Dafarn Newydd, Sion, iar ei cholled o ifaan garedig; Mr Jones, yr ilIml, ar 01 cael ei amddifadu o wraig dda. Etholwyd pwyllgor 0 bump i ddewia a threfnu lteoliad y Cyfarfod (lli I xhag Haw. WeJe y pump: Parchn J. T, Evans, Cemaes; J. G. Jonea, Cana; E. lB. Jones, Maman, Cbergybi; R. P. Williaona, Caergybi, a Mr H. Thomas, U.H., Beau- I mania Argymhellwyd eglwyed y cyfundeb i wnoéyd I eu rhan foagat gynnorthwvo yr eglwys yn Mlientraeth i gael baaar. Teimlai y Parch I J. Wiell] Jones, y igwdiawtog, yn hynod ddiolohgair am Ibob rhodd, a chydnabydda y cyfryw .yn garedig, bydded fychan neu tfawT. Etholwydgan bwyllgor yr yspyttai J. T. Evane ysgrifenydd,1, G r Piaroh Hawen Rees, Benllech, yn drysorydd y symudiad. Awgrymwyd Awisb fel mis manteisiol i'r egjwysd wneyd e'u caegliad tu-atgat yr uchod. Hyderir yn fawr y cofiir am hyn gan bbbi eglwys yn y cyfundeb. GaJwyd sylw at y gwahanol gymanfaoedd pTegethu a chanu gan y ibrodyr Mri 10, J. Williams, Llangelfmi, a Trefar Hughes, Caer- gybi. Noeon gvntaf a thranloeth pregethwyd gan y Parchn D. H. Hywel, Llanfairnerubwl 1, ar fater irhoddedig, "ESn polbtt iewaino peryglon;" J. G. Jones, Cana; H. R. Caid- waladr, Bryngwran; E. B. Jones, Maenaii T. Well Janes, (Pontra^bh, ao R, Wil- liams, Caergybi. Twyd., gynnadledd gan iMr Wiilfams, Crewe.

I TRWYDDED HEB DOCYN I ACHOS PWYSIG I ÐYSGOTiVYP. DOSPARTH CAERNARFON. I Yn Ynadlys Sirol Caernarfon, dydd Sad- wrn, gerbron Dr Taylor Morgan ac ynadon ereill, oyhuddwyd Michael Casey, Caernar- fon, gan William Griffith, ceidwad afonydd i Fwrdd Pysgota Seiont, Gwyrfai, a Llyfni. o. bysgota mewn dwfr preifat ar y trydydd cyf. (Erlynai Mr J. B. Allanson, ac am- ddiffynwyd gan Mr Richard Roberts. Eglurodd Mr Allanson fod ymddiriedol- wyr Cymdeithas Pysgotwyr Dosparth Sir Gaernarfon, wedi cael prydles ar hawliau pysgota ar dir Mr Assheton-Smith, ac yr oedd aelodau y Gymdeithas yn cael pysgota ar y tir yma wedi talu ewllt yn ychwanegol at y drwydded arferol. Yr oedd yn gyn- nwysedig yn y brydles yr afonydd Setont, Gwyrjfai, a Llyfni, a llynau neillduol yn Llanberis. Daliwyd y diffynydd gan Wil- liam Griffith, ceidwad afonydd (yr hwn oedd wedi ei orchymyn i wylio y tir), yn pysgota ar dir Glan'rafon. Yr oedd ganddo drwy- dded salmon, heblaw y drwydded arferol, ond nid oedd ganddo docyn Cymdeithas y Pysgotwyr. Pan aed ato dywedodd y diff- ynydd mai twyll oedd y gymdeithas, a bod ganddo foneddwr i'w amddiffyn. Ychwan- egodd Mr Allanson fod gan rai pobl syniad os oeddynt wedi cael pysgota am gyfnod o amser heb i neb ymyryd a hwy mewn ufon llo yr oedd llwybr yn gyfochtog, fod gan- ddynt ryw bawl i barhau i bysgota felly. Yr oedd hyny yn hollol ddivail. Wedi cael tystiolaeth William Griffith a Dr Thomas Roberts, un o'r prydleswyr, dy- wedodd Mr Richard Roberts. fod y gym- deithas yn gyfuniad anghyfreithlawn, a bod Bwrdd y Pysgotfeydd yn ymarferol wedi ei ddifodi gan nae gallai neb bysgota yn afon- ydd yn y dosparth heb docyn y gymdeith- as, yn nghyda trwyddedau y Bwrdd. Heb- law hyny, nid oedd rhybudd fod y lie yn perthyn i'r gymdeithas yn lie y daliwyd y diffynydd, ac hyd nes yr liedd rhybudd wedi ei roddi yr oedd gan bawb berffaith hawl i bygota yno. Tystiodd y diffynydd ei fod yn codi trwy- ddedau i bysgota er's blvnyddau, ond pan welai Tybudd i'r perwyl nad oedd hawl i bysgota ni bysgotai yn y lie bwnw. Nis gwelodd rybudd o gwbl ar dir Glan'rafon ar y 3ydd cyf. Dirwywyd y diffynydd i 5s a r costau.

GENI, PRIODI, ft MARW GBNEDIGABTHAU. BRYAN—iMad 12, yn Turf Square, Caer- narfon, priod Mr John Bryan, hail) dresser, air i JONEiSr—Mai 12, yn Bry. Hyfryd, Amlwch, priod Dr Thomaa Jones, ar fab. PRIiQDL WT-LLLA.MS-.CROMPTON-Mai 12, yn Waning ton, priod wyd y. Parch H. R. Williams, Colwyn Bay, a .'MiSl Mary Cromptonj Warrington. JOHNS-HARVSY-Mai 13, yn yr Eglwys Bresbyteraidd Seisnig, Caergybi, gan y Parch R. Jenikyn Owen, B.A., Charles Rowland, unig fab Mr a Mrs R. J. Johns, Bahama House, (a chynrychiolydd yr "Henald" yn Mon), a Jessie, merch ieuengaf Mr Henry Harvey igynt Q Leicester), 12, Plashyfryd i3'errao», Oaergybi, BENNETT GORDON -i Mai 12, yn Nghonwy, trwy drwydded arbentg, David Duncan Bennett, Efrog Newydaf, a, May Alexandra Douglas Gordon, unig, feuch William Gordon, Lerpwl a Hoy- lake, air Ga. LOCKWOOD-BLOO.MFIEIAD-IW 10, yn WY8 Blwyfol Beddgelert, Arthur Lookwood, a Florence Gertrude, meroh liynas y diweddar Mr Walter Bloomfield a Mrs Bloomfield, Elm Bank, Oaikfield, Liverpool. WADDINGTON-ROBERT&-Mai 11, yn Penniasnmavr4, Thotmas Wadding ton, mab hynaf Samuel Wad'dington, Lerpwl^ a Mary Roberts, Penmaaumawr. MARWOLA!ETHAU. 30NB^—'Mai 11, Mrs Gwe«i Jones, Wat ft .Street, Abergynolwyn (mam Mr tsaa-t Jonea., y swyddog elusenol). PARiRY—Mai 13, plentya bach Mr T. G. Parry, argraphydd, Penygroes, yn ddwy wythnos oed. EDWARDS--Y,g wythnos ddiweddaf, Mr Hugh Edwards, Victoria Cottage, Fnari Road, Bangor, yn 73 oed. MWELr,-Yr wythnos ddiweddaf, Mr» Mary PowdH, gweddw y diweddar Mr Thomas Powell. School Road. Rihos, yn 70 Ipedf, EDWARDS—Mai 11, Mr Sem Vdwards. Bank Street, Ponkey, ya 75 oed. OWEN—Mai 13, Mrs Ann Owen, gwraig Mr William Owen, Pentit. OWEN-Mai 10, Mrw Owen, priod Mr Thomaia Owen, Ffpidd Felen, Waenfawr. JONES-Mal 13, Mr 'Eknannel Jonea, Marl Farm, Llangwwten* •ROBERTiSi—Mai 11, yn lit Segontlam I Terrace, Caeirnanfon, Annie, anwyl briod Capt. Robert Roberts, yn 65 oed. Cladd- wyd yn Llanbeblig, dydd Gtweneiw .WILLIAMS—Mai 12, yn Bron Eirian, Tanygrisiau, Blaenau Ffestiniog Robert Williams, prifathramt Ysgol j Cynghor, Tanygrieiau, yn 64 oed.

I SPECIAL TERMS I FOR I FUNERALS. I, GOLDEN GOAT, 1 CARNARVON. g MONUMENTS. LARGEST STOCK IN WALES. (Before Buving Call at HUGH JONES, MARBLE WORKS, CARNARVON. The Trade supplied with sawn Ai:gk*ej Stone-Curbing, also Slate Lintels up to 12 feet lolig. MONUMENTS. Large Stock. RICHARD WILLIAMS, LLANFAIRFECHAN AND LLANGEFNI, EYANS & JONES. CARNARVON. a HELEN'S ROAD Estimates given for Stone Dressing on buildings. lonumental Masons, Granite Marble Atones Renovated ea. lid. YiR AFB AUR, Q A E R If A R EON. ..I DYMA m AMSER. D YMA YR AMSER. AR Y TYMHOR HWN O'R FLWYDDYN < iNI DDYLAI NEB FOD HEø. BITTERS GWILYM jglVANS. Argymhellia ef at Ddiffyg Traal- ei wahanol ffurfiau, nHgiB cue (J8Q poenw" loqg gyHa. onmp. tFwyntogrwydd, teimlad Uawn, a lIedd ar ol hwyta, cysgadrwydd^ a phoeoau o amgylch y galoo. jglTTERS G W!LYM Jji VANS* Y mae, beb eithriad, iy feddyfr- iniaeth orea at Isolde* Ytpiyd Melancoli. Argymhellir ef yn gryf .1 anhwylderau Tierfol, njegis JOT- bryder, iaelder, JJewysco, neural' gia, a phefenau nerfol yn gyffredinol- glTTERS Q WILYM "JgVANS. Y maent wedi hod yn Uwyddiaa- nus, wedi i ddarpariaethaa adD8" 5 byddus ereill fethn, mewn athodoa tost o anhwylderau y. frest, mep anwyd cyffredin, bronchitis, caeik- dra, byrder anadl, yr anwydwst, et* gITTERS G WILYM Pureiddia a chyfoethoga y gwagd, •Q J mae ya tonic iach a diogeL Dylid ei gymeryd gan bawb eydd mewn iechyd gwanaidd, gan ei fod yo cryfhau y cyfansoddiad, a thrwy hyny jn qynnorthwyo natur, ao y* gyfnerthiad j iechyd da. | I gITTERS Q. WILYM "g VANS. I Want u ea tyflant, ac i bob! yn dioddef oddib unrhyw iweodid mawr, un ai 101 pael.edd Dell drwy pel ea cyfyngu yn fcir metrD Jstafalloedd wedi eu hawyto JfJ I ddiffygiol, neu nnrhyw acbos an% y mae yn werthfawr iawn. BITTERS Q. WILYM jgVAJiS. Pan yn gofyn Bitters Gwilym GOCHELWCH ana, gwelwch eich bod EFELYOHIADAU "Gwilym Bvaas" ar GOCHELWCH amlen, ar y «tainp> EFELYCHIADAU ar y boiel, heb ba nid oes yr un yn tri** GOCHELWCH ioneddol. GwrCboi" EFELYCHIADAU wch yn bendant ychiadau, a mynø gael jg ITTERS q WILYM E V Gwerthir y ddarpa* fyd-enwog hon yn GWERTHIR man mewn potelau 8* 90 YMHOBMAN. 'r GWERTHIR YMHOBMAN hwy yn uniongyrchol r- GWERTHIR rhad eu cludiad, oddi* YMHOBMAN. yr Unig BerchenogioD: QTJIMUn eitxbrs MANUFACTURING COMPANY* LIMITED, MINCING LANE, LLANtELLY, SOUTH WALES- Jg ITTERS GWILYM E V Y mae Arched ARCHEB BARHAUS. Barhaus wedi chaniatau yn ARCHEB DARHAUS. erbyn M. rff. James, ARCHEB BARHAUS. gyda'r costaa, yn ei rwystro baeio ei nwyddau. fel Quinine Bit" tdI Brans. Argraphwyd a chyhoeddwyd dros y pe og gan Picton Davies, yn Swyddfa K ,THerald, l UMe, Oaemarfon,