Y Clorianydd

AT EIN GOHEBWYR. Gwrandawr.—Yr oedd gohebydd arall wedi eich blaenori. Diolch i chwi, fodd bynag, a hyderwn y clywn oddiwrthych eto. Caiff cynvrchion "Wesley" a "Carwr Oyfiawilder ymddangos yr wythnos nesaf.

Ncdion Amaethyddol, &c. Dywed gohebydd ei fed yn eael ei sibrwd fod Mr Walter Long ar hyn o bryd yn ymgeisio at uchelgais ardderchog. Mae yn awyddus i sef- ydlu dealltwriaeth agosach a mwy cydymdeiinlad- ol a Gweinyddiaethau Amaethyddol ein Trefedig- aethau Awstralaidd a Chanadaidld. Nis gall dim ond lies ddeilliawo gyfr ■ewidiad goiygiadau mwy uniongyrchol rhwng yr adranau Trefedigaethol a'r corph Prydeinig. Rhaid iddo arwain, er I engraifft, i gylchrediad gwell o hysbysrwydd parthed dulliau Trefedigaethol. Hyderir y ca ganlyniad mwy ymarferol na hyr.rewli ffaili, y bydd iddo achosi yn y Gweinidog Amaethyddol Prydeinig ddymuniad! i sicrhau yr unrhyw allit- oedd helaeth o weinyddiad, adchwiliad, ac ar- brawfiol ag a feddir, dyweder, gan y gwladwein- ydd Oanadaidd, yr hwn sydd yn meddu swydd bron mor bwysig ag eiddo ein Hysgnfenydd Car- tnefol ni.

Yn ol y 14eg adroddiad blynyddol Cymdeithas y Rhandiroedd a Daliadau Byehain ymddengys fod Deddf y Man Ddaliadau wedi troi yn fethiant, ond y mae yn awr 14,872 o aceri wedi eu gwneud yn rhandiroedd yn Lloegr a Chymru wedi eu gosod i 32,663 o bersonau, ao y mae yr adroddiad yn pwyntio gyda boddlhad at y ffaith fod y ffigyr- au yn cydmaru yn ffafriol a'r allotment o 2249 o aceri yn unig yn y saith mlynedd o dan Ddeddf 387. Mae y cyferbyniad yn wir darawiadol, ond mae y ddychweleb er hyny lawn mor ddigalon. 0ynrychiola yr aceriaeth dan randitoecld yn unig un acer i bob 2000, a chan fod poblogaeth y sir- oedd gweinyddol yn cyrhaedd droa 17,000,000, nid oes ond un person mewn 500 yr hwn nid oes ganddo randir. Yn ddiau nid yw y ddychweleb yn cynrychioli yr holl ffeithiau. Dengya yn unig faint o randiroedd a ddelir o dan gynghorau plwyfol, ond ni chynwys y tir a osodir yn y dull yma gan dirfeddianwyr mawrion. Eto, pan wneir pob goddefiad ar y cyfrif hwn mae nifer y rhandiroedd yn gydmarol fychan. Os ydyw prof- iad trigolion yn Great Saughall, sir Gaer, yn un cyffredin, nid ydyw yn beth i synu ato fod y can- lyniadau yn nnfoddhaol. Dywed yr adioddiad fod y Cyngho:, Plwyfol hwn yn fuan ar ol ei etholiad wedi ceisio gan y Dirprwywyr Elusenol i gyfarwyddo y wardeniaid Eglwysig i roddi tir i ddau berson a ddewiswyd fel ymddiriedolwyr Elusen Powell o dan Ddeddf Llywodraeth Leol 1894, yr hon a gyfarwydda pan fydd overseers neu wardeniaid Eglwysig, fel y cyfryw, yn ym- ddiriedolwyr unrhyw elusen blwyfol, y gall y Cynghor benodi ymddiriedolwyr yn eu lie. Bu i Ddirprwywyr yr Elusenau, fodd bynag, ddal nad oedd darpariadau y Dd-ed'df yn gymhwys, a'r eithaf allent hwy ganiatau fyddai i'r Cynghor Plwyfol gynyg dau o ymddiriedolwyr ychwaneg- ol. Profodd y goddetfiad hwn, er mor fychan, yn beth gwerth, oherwydd dymunai yr hen ymddir- iedolwyr werthu y tir, ond atahwyd hwy i wneud hyny. Mae, fodd bynag, wedi ei sicrhau i'r plwyf fel tir elusenol, a diau y bydd y Cynghor Plwyfol yn alluog i weled fod yr incwm yn cael ei gymhwyso yn briodol. Fe welir oddiwrth yr uchod fod rhai ardaloedd yn symud yn y cyfeir- iad hwn, ond er yr holl siarad ac ysgrifenu fu ar y peth yn Mon ychydig os dim a wneid yn ym- arferol er sicrhau rhandiroedd.

Yn marcknad yd Llundain, ddydd Llun, yr oedd y don yn gadarn. Yr oedd gwenith Seisnig ychydig yn ddrutach; am y gwyn ceid o 288 i 32s coch, o 27s 6c i 31a y peg; gwenith tramor ac Araericainaidd, o 3c i 6c yn ddrutach. Yr oedd blawd yn gadiarn, ac felly haidd at falu, ond haidd at fragu yn ddwL Pys a ffa hefyd yn gadarn. Cyrhaeddodd eisnig: Gwenith, 2668; haidd, 532; ceirch, 1000; brag, 10,513; ffa, 322 pys, 235 pecaid; blawd, 12,791 o sacheidiau. Tra- mor: Gwenith, 40,575; haidd, 56,900; ceirch, 46,117; indrawn, 10,997; ffa, 1050; pys, 1390 pecaid blawd, 87,775 o saoheidiau.

Mae BWTdd Ysgol yn swydd Lincoln wedi dyf- eisio moddion da iawn i gael plant y wlad i fyn- ychu yr ysgoiion yn fwy rheolaidd. Mewn trefn i sicrhau presenoldeb plant sydd yn trigo yn y "Fens," rai milldiroedd o Yol Helpringham, y maent wedi penderfynu ca-el gwasanaeth dyn a chelfyl i gario y -lant yn ol a blaen. Yn nhymor y gauaf mae cryn leihad yn mhresenoldeb y plant yn yr ysgol, ac er y bydd i'r trefniant newydd gostio o leiaf 12s 6c yr wythnos i'r Bwrdd, eto gobeithiant gyfiawnhau yr arbrawf drwy gael I r, "grant" ychwanegol fel ag i dalu'r draul. Pe yn bosibl, byddai cynllun cyffelyb yn fantais fawr i blant a fynychant ysgoiion dyddiol Llangefni, a threfydd eraill Mon, o ran hyny. Digalon yd- yw gweled plant tyner yn dyfod o bellder er myn- ychu yr ysgolion, ac ruml i foreu yn wlyb at eu crwyn. GweliT hwynt felly yn fynych yn ystod tywydd gwlyb, ac ni raid dweyd fod cadw plant mewn dillad gwlybion am oriau yn gwneud niwed mawr i'w hiechyd ac yn peryglu eu byivydau. Wrth gwrs, mae yn bur anhebyg y gwelwn Fyrdd- au Ysgoiion Oymreig yn gwneud darpariadau mor dda a'r Bwrdd Seisnig y cyfeiriasom ato tuagat gario y plant yn ol a bke-n i'r ysgoiion ar dywydd gwlyb. Nid ydym yn ddigon "advanced" i hyny yn y parthau hyn.

Amaetbyddiaetli. [ [At y Golygydd.] I Syr,—Pan yn ysgrifenu y tro diweddaf ychydig oeddwn yn feddwl y buasai fy ysgrif yn cael ond I ychydig o sylw; ond fel arall yn hollol y trodd pethau allan. Canmoliaeth, ac eisiau ychwaneg- iad ydyw y "result," chwedl y Sais. Dywedodd I rhai wrthyf y buasai y cynllun yn sicr o roddi iddynt bunoedd lawer yn eu pocedau mewn deu- ddeg 'mia o amsier. Dywedent y gallent felly or- phen eu hanifeiliaid yn lie gorfod eu gwerthu am lai ua'u gwerth marchnadol, a hyny yn ami i gyfar- fod a'r landlord. Peth arall y mae y tenant yn orfod wynebu calan-gauaf a chalan-mai ydyw cyf- logau, pethau sydd yn rhaid eu cael. Teilwng i r gweithiwr ei gyflog. Dywedodd un wrthyf nad oedd y swm oedd ef yn ei gael yn ol gan y landlord yn ddim i'r peth allasai ef wneud yn fwv o'i wartheg a'i foch a'i ddefaid pe buasai y landlords yn caniatau yn amser talu y rhent o galan-gauaf i ddiwedd mis Chwefror. Y feddyg- iniaeth awgnnais iddo oedd i'r tenantiaid dynu allan benderfyniad i ofyn i'r meistr-tir newid adeg talu yr ardreth i'r cyfnod yna, ac fy mod yn credu y buasai pob landlord o synwyr a theimlad yn gweled ei fantais ed hun a'i denant, oherwydd cydnabyddir gan y landlord eynwyrol ei fod yn rhwyfo yn yr un cwch a'r tenant. Os metha y tenant, y mae y meistr yn sicr o deimlo yn ei boced neu ei gymeiiad, ac feallai pob un o'r ddau. Un petIt arall y dywedwyd wrthyf fuasai yn fan- tais fawr hefyd i'r tenant, sef ei fod yn gorfod gwerthu ei geireh pan y mae y farchnad yn y man isaf, a phawb yn apfon eu cynyrch iddi ar un- waith, ac wrth gwrs mae v prynwyr yn cymeiyd mantais ar yr oil o'r pethau yna, a phwy a wel fai arnynt ? Y mae tuedd pob dyn i wneud y goreu iddo ei hun. Feallai mai terfyriv yn y fan ymafyddai goreu gan ddymuno i holl drig- olion y byd heddwch a Blwyddyn Newydd Dda. —Ydwyf, etc., E. W. O. Y.—O! gan gofio hwn yn y swper yn y Town Hall, y nosi o'r blaen, dywedwch a fynoch chwi, pobl ofnadwy am arian ydyw y trochwyr yma! Fe'r oeddynt yn ddeheuig hynod i dyrru pres megis o blisgyn llvgaid dyn, ac yr wyf yn sicr eu bod wedi bod yn led lwyddianus yn y cyfeir- iad hwn. Hefyd, gwelais rai yno nad oeddwn yn disgwyl eu gweled, a methais a gweled rhai eraill fuaswn yn disgwyl weled yno a'r casgliad oedd- wn yn dynu oddiwrth hyny ydyw fod y gweinidog llafurus wedi bod yn lied hael efo'r dwr yn ddi- weddar tua Phenuel, ac wedi dweyd ei fam yn lied glir. Ond, pa waeth am hyny ai onid rhydd i bawb ei fam 1 Wel, llwyddiant i'r achos i fyn'd yn ei flaen, heb "strokes" a "phawb o'r brodyr yno yn un, heb neb yn tynu'n groes ond nid I felly y maQ hi yn mhobman. E. W.

Basic Slag. [At y Golygydd.] Srr,—•Drma nwydd bach rhad ag y mae oryn ddelio ynddo bellach. Bu llawer iawn o ysgrif- enu yn ei ffafr. Fel pob stwff newyddi, rhaid pwffio cryn lawer area; ond ceir cytlawnder o dalentau at bob angen o'r fath, yn enwedig gan mai "diwedd y gan fydd y geiniog;" ac ni fu gwyr v geiniog yn hir oedi cyn boddloni eu hun- I ain, a chvhoeddi hyny i eraill, fod "basic slag," fel pelenau Holloway, coffa da, yn fuddiol i bob peth. Rhagora ar esgym nitro, guano, ammo- nia a'u rhywogaeth mewn llawer dull a llawer modd. A mawr fu mintai y rhai a'u credasant; ond i ystyriaeth ddeallus, yr oedd yn anhawdd cysoni pa fodd y gallai tipyn o lwch calch, phos- phorus, a steel fod yr unig feddyginiaeth i bob math o dir, enwd, a gwrtaith. Ac erbyn hyn gwelwn fod ymchwiliadau manwl y Germaniaid yn dangos i ni yr ochr arall i'r ddalen. Tra yn cydnabod fod "basic slag" yn fuddiol i dir oer cleiog am dro neu ddau, eto cyhoeddir ei fod yn diffrwytho y tir, yn cynyrchu gwellt, ond llai o rawn. Mewn gair, yn "stimulant," ac nid yn "fertiliser." Hollol felly. Tebyg i hyny ydyvr ei le yn myd y gwrteithiau. Rhoddid pwys neillduol ar eDW gan rai fel pe byddai unrhyw wahaniaeth rhwng y naill waith haiarn a'r llall. Y mae y tipyn digrifweh yma bellach yn hen ad- nabyddus fel breuddwyd gwrach yn ol ei hew- yllys. Mae yn bryd i'n ffermwyr ddarllen tipyn drostynt eu hunain yn hytrach na bod eu cred a'u ffawd yn llaw "man agents" sy'n gwybod llai na hwy eu hunain.-Ydwyf, etc., CRITIC.

Eisteddfod Goronog Caergybi, NADOLIG 1898. BEIRNIADAETH Y BRYDDEST, "WELE Y DYN." Derbyniwyd naw o bryddeetau, ar y rhai y sylwn yn fyr o un i un. "Murmuron Amser. "Cyfanqoddiad salw o ran iaith a syniadau, heb ddim yn ei hynodi ond cyff- rediineddl "Awel yr Hwyr."—Oana y bardd hwn yn ddigon di-dramgwydd, ac y mae ganddo ami i syniad da yma a thraw. Ei brif ddiffvg yw ei fod yn troi o amgylch ei destyn yn lie IDyned i mewn iddo. "Glasfor."—Yr un diffyg sydd yn nodweddu hwn eto: rhy wasgarog a di-bwynt. Desgrifiad ydyw o'r prif ddigwyddiadau yn mywyd y Gwar- edwr, heb ond ychydig gysylltiad rhwng y gan a'r testyn. "Wrth y Porth.Cana hwn yn fwy testynol, ond ei fod yn hynod dywyll a chymysglyd. 0 ddiffyg cynllun, mae ei syniadau yn wasgarog a di-gysylltiad. Oamgymera ystyr rhai geiriau hefyd, megis "dynolryw" am "ddynoliaeth," etc. "Credadyn Crynedig.Mae hwn yn dangos cryn lawer o fedr llenyddol, ac y mae yn canu yn glir a choeth ond nid yw wedi treiddio at enaid ei destyn. Dylai y bardd gofio mai nid trwy ddweyd y testyn yn ami y mae canu yn destyn- ol. "Ecce Virtus."—Yr un sylwadau sydd yn gym- hwysadwy ato yntau. "Mab y Wawr,Cyfansoddiad cryf drwyddo, yn dangos ol cynllunio a meddwl. Ond ei ddiffyg yntau ydyw nad oes ynddo ddigon o'r Dyn Crist Iasu. "Bumanus.Prydclest wych yn mhob ystyr yw hon. Mae yn lan a di-frychau, a'i yn frith o feddyliau cryfion a barddonol. Ei phrif fai yw nad yw yn hollol ar y testyn. "Dyroliaeth sydd gan y bardd yn hytrach na'r Dyn Iesu. Modd bynag, y mae hon yn bryddest ragt rol. "Y dmwriad." -Dyma eto bryddest goeth a chref, ac yn llawn o feddyliau tlysion a gwir awen- yddol. Gafaela yr awdwr yn ei das'yn ar un- waith, a cheidw ato hyd y diwedd. Nid yw yn cychwyn mor grvf ag y buasem yn dymuno, ond v mae ei awen yn vmhoewi wrth fyned yn mlaen, fel y IIltoC diweddiad y biyddest yn well na'i dechreuad. Mae yr fwy testynol na'r lleill, ac yn llawnach o'r hyn a gydnabyddir fel gwir fardd- oniaeth. I'r "Oanwriad," gan hyny, y dyfamwn TXL S■ T- J0NES- ENGLYN, "YR HUNANOL." Derbyniwyd 20 o englynion, y rhai a ddosbarth- wn fel hy-n Dosbarth 3vdd.—Mon, Briton, Un yn dysgu barddoni, Un yn treio yr ail dro, Cymro o'r iawn ryw, Rhosydd Salem, Monwr, Hibernis, a Goliath. Mae yrhai hyn oil yn wallus eu cynghan-eddion, a'r olaf heb fod yn ogyhyd ei esgeiriau- Dosbarth 2il.—Wil Dafydd, Murmurog, A. J. S., Twrog, Chrain Wyn, a Gwawdiwr. Mae y rhai hyn yn gywir parth cynghanedd, ond yn gyfrredin a di-bwynt. Dosbarth laf.—-Lief o'r llwch, Un a'i hadwaen, Gwylaidd, a Peblig. Rhagora y rhai hyn ar y gweddill, a rhagora "Peblig" ar yr oil, a hyny am ei fod yn diweddn yn well, yr hyn yw nod angen englyn Ja. Caffod "Peblig," gan hyny, y wobr. 1 11 cl Rhyl. S. T. JONES. t

Y mae llestri aur ac arian ei Mawrhydi yn Nghaetell Windsor yn pwyso m agoa i dd^ tunell ar hugain, a chyfr:fir eu bod yn werbh 3,000,000p. Cyfrifir fod un udysgl aur yno yn werth 8000p. Y mae he.n ferch yn fwy haelfrydig nag un ieu- anc. Gall y diweddaf fod bob amser yn ewyllys- gar i roddi benthyg llaw i chwi; and gwna y gyn- taf roddi ed llaw i chwi, ao hyd yn nod diol«h i chwi befyd. "Pa bet.h a wnaethet, Simon, pe buasai rhjTvun vn gadael swm mawr o arian i ti T' gofynai bon- eddiges i'w gardd^vr, vr hwn sydd yn wr parchus ac yn byw yn y pentref. "Nid wyf yn gwybod, madam," atebai yntau "ond yr wyf yn meddwl y ceisiwn dipyn o rywbeth i'w yfod

Cyflafan Ofnadwy yn Nghriccieth. LLA[)D EI WRAIG AT DDAU BLENTYN. HUNANLADDIAD Y LLOFRUDD. TRENGHOLIAD. Dychrynllyd ac ofnadwy ydoedd y newydd a ledaenwyd prydnawn ddydd Mawrth i'r perwyl fod holl deulu William Williams, Ty Eiddew. Crio cieth, wedi eu darganfod yn farw yn eu gwelyau. Mae yn ymddanyos fod y Parch W. E. Jones, rheithorGarn Dolbenmaen. wedi galw yn Nghric- cieth gyda'r Heddgeidwad William Owen yn nghyloh William. Williaoas a'i deulu, a'u filnlWil- iad a wnaed ganddynt hwy ddygodd i oleuni un o'r cyflafanau mwyaf ofnadwy y geilid meddwl am dani. Saif Ty Eddew mewn maea tucefn i Ar- vonia-terrace ac allan o'r brif-ffordd i Lanystum- dwy. Trigianai William Williams a'i deulu yn 7 rhan sydd yn gwynebu Llanystumdwy, a Mr <Grif- fith Jones, chwarelwr, a'i deulu yn yr ochr ar gyfer y ffordd fawr yn arwain o'r Maes. Yr oedd Wm. Williams yn fab i Mr William Williams, Brynkir, ond yn flaenorol ceidwad helwriaeth yn Ymwlch- Saesnes oedd Mrs Williams, ac y mae ei mham yr byw yn Nghaer. Y TRENGHOLIAD. Am ddau o'r gloch prydnawn ddydd Mercher yn y White Lion Hotel, cynhaliwyd trengfeoli«# cyrph gan Dr. Hunter Hughes a'r rheithwyr can lynol Y Parch W. R. Roberts, Mri W. H. Wil liams, :Manchester. House Richard Williams Oastle-square William Griffith, Belle Vue; W. Pughe Jor.ee, Shop Newydd Morris Williams, arolvgydd Thomaa Burnell, cadeirydd y Oynghoi Dosbarth D. O. Price, Post-office; R. T. Prit- chard, Sheffield House; John Thomas, White Lion Hotel D. D. Bowen, Central Buildings, Henry Parry, J. W. Jones, photographer; Wm Rees, ironmonger Blias Jones, Bradford House a J. Evans. Dewiswyd Mr Burnell yn flaenor. Yr oedd y Milwriad Ruck (prif-gwnstabl) a'r Uch-arolygydd Jones, yn nghyda'r Rhingyll Jones. Porthmadog, yn bresenol. Anerchodd y Trengholydd j rheithwyr, a aj wed odd y byddai i ddau drengholiad gael eu cynM —-an ar gyrph Ethel Williams (y wraig), Douglas Gordon Williams, ac Arthur Gordon Williams (y plant) a'r ail ar Wm. Williams. Mewn amgylch- iad fel hyn rhaid oedd i'r rheithwyr fyned i yeled y oyrph, pa beth bynag a ellid ddweyd am hyny mewn achosion eraill. Aeth y rheithwyr i fyny i Dy Eiddew i edrych y cyrph, pa beth bynag a ellid ddweyd am hyny mewn achosion eraill. Mewn atebiad i'r Orwner, dywedodd y rneitnwri y byddai iddynt foddloni ar dystiolaeth y meddyg fel na fyddai yn angenrheidiol cynhal archwiliad manwl o'r cyrph. Y tyst cyntaf alwyd ydoedd yr Hedogeidwad William Owen, yr hwn a ddywedodd ei fod rn ad nabod y trancedig William Williams yn dda. G^relodd y tyst ef yn fyw ddiweddaf bybhefnos 11 diwrnod hwn, oddeutu haner awr wedi tri yn y prydnawn, pan yr elai yn nghyfeiriad Garn Dol- benmaen. Gerddai yn gyflym ac yr oedd ei gob uchaf dan ei fraich. Y mddangosai yn frysiog, ond nid oedd dim, anghyffredin yn ei ymddygiad. Y IDr- ddangosai hefyd yn berffaith eobr. Dyn distaw ydoedd. Oredai y tyst yr arferai ddiota a weithiau eiai ar "ed derm." Nid oedd y tyst yn gwybod pa fodd y byddai Williams yn ymddwyn tuagat ei wraig, ond yr oedd yn dtall iddo ei gadool yn IDL. Awst pan y dywedid y bu iddo ymddwyn yn greu- lawn tuag ati a'i bod hithau wedi myned at ei mham i Gaer. Llongwr oedd Williams o ran ei aiwedigaeth, ond yn ddiweddar yr oedd wedi bod yn gwneud "odd johs" fel paentiwr. Yr oedd y tyst wedi clywed fod y wraig, ar wahan i enillion y gwr, yn derbyn deuddeg swllt yn yr wythnoe oddiwrth ei mham. Boreu ddydd Mawrth daeth Mr J. W. Jones, watchmaker, at y tyst gyda brys- negea oddiwrth reithor Dolbenmaen, yn gofyn beth oedd yn dyfod o deulu Ty Eiddew ? Atebodd y tyst nad oedd yn gwybod dim am danynt. Oddeu- tu dau o'r gloch y prydnawn iaeth rkettior Dol- benmaen i orsaf yr heddgeidwaid a dywedodd fod arno eisiau gweled y tyst yn nghylch William Wil- liams, Ty Eiddew, a'i wraig Ethel. Yr oedd son eu bod wedi myned i Nottingham yn ddiweddar, ond yr oedd wedi derbyn hysbysrwydd nad oedd- ynt yno. Gofynodd i'r tyst a oedd ef wedi clywed rhywbeth, ac atebodd yntau nad oedd, ac mai y peth goreu oedd iddynt fyned i fyny at Ty Eiddew. Aeth ef (y tyst), y rheithor, a Mr J. Vl. Jones yno. Tra yn siarad a Mrs Jones y drws nesaf, drwg-dybiodd y tyst fod rhywbeth allan o le a gofynodd am fenthyg ysgol, pan y canfyddodd fod drws y ffrynt yn gloedig. Aeth y tyst i fyny yr ysgol, ac edrychodd drwy ff eneftr y llofft. Ar yr ochr bellaf o'r gwely gwelodd William Willianas yn gorwedd ar wastad- ei gefn, ei enau yn agcxred, a llawddryll (reTolver) yn ei law yn gorphwys ar ei fynwes. Yr oedd person arall yn gorwedd wrth ei oohr. Daeth y tyst i lawr yr ysgol, torodd y drws yn agored, ao aeth i mewn i'r ty gan fyned ar ei union i fyny y grisiau. Yn yr ystafeil gefn canfyddodd y bachgen hynaf yn gorwedd mewn elv ar ei ochr chwith yn farw. Yr odd twll bwled ar ei ael ddehau. Nid oedd dim gwaect, ond yn egos i'T briw. Yr oedd y corpb yn gor- wedd yn hollol naturiol gyda dillad y gwely drosto. Yna aeth y tyst i ystafell y ffrynt. lie y canfydd- odd William Williams yn gorwedd ar ei gefn ar y gwely. Yr oedd ei lodrau am dano a'i ho-sanau x--n ei draed. Yr oedd y genau yn llawn agored. Yr oedd twll bwled yn nhaflod ei enau ac un arall yn mhen ei bonglog, a gyferbyn ar ypared yr oedd ol bwled. Yr oedd y llaw-ddryll chwe' bard yn ei law ddehau. Yr oedd un ergyd hob ei gollwng allan. Dangoeodd y tyst fwled a gafwyd ar y Uawr dan ben y gwely. Yr oedd y wraig yn gor- wedd ar ei hochr chwith, yn gwynebu ei gwr. Y" oodd dau dwll bwled yn ei hael ddehau. Go*- weddai un fraich o dani a'r llall ar ei mynwfts. Ymddangosai fel pe yn cysgu, ac yr oedd dillad y gwoly drosti. Oanfyddwyd y hachgen leucngaf mewn gwely bychan ar y llawr. Dan y llygad de yr oedd twll bwled, ac fe ganfyddwyd bwled dan y gobenydd. „ Yn y fan hon archwiliwyd y llawddryll, a chai- wyd fod ynddo ddwy fwled-un wedi mthu tanio. Aeth y tyst yn mlaen i ddweyd fod y bachgen yn o-orwedd yn hollol naturiol. Oanfyddodd y tyst nifar o lythyrau, ond nid oedd dim ynddya* i 49AW goleuni ar yr achos. Nid oedd dim oliosi cyn^wtr ac yr oedd pobpeth yn drefnus. Dangosodd y tyst bedwar papyr darluniadol Americanaidd a gaifodd yn y ty. Fe gynwysai yr holl bapyrau ddarluniau o gyflafanau a llaw-ddrylliau. Can- fyddodd y tyst agoriad drw» T ffrynt yn llogell cob Williams. Barn ir tys-i-, oJdiwrth yr hyn a glywodd ac a welodd oedd mai Williams ei hunan gyflawnodd y llofruddiaethau. Nid oedd y tyst wodi amheu nac wedi clywed fod dim ar synwyrau Williams. Mra Elizabeth Jones, yr hon oodd yn byw y drws nesaf, a dystiodd ei bod hi wedi gweled yr ym.a.dawedig (W. Williams) yn defnyddio llaw- ddryll Gwyddai fod ganddo un. Ond ni thyb- iodd hi fod dim allan o le yn hyny. Dangosodd Mrs Jones amryw lythyrau a phai-se'i a dderbyn- iwyd ganddi hi ar ran y teulu ymadawedig. Tybiai fod ei chymydogion wedi myned i fwrw'r gwrliau i Nottingham, fel y 8Onit. Daeth chwaer Williams yno un noeon a gofynodd i'r dyst ddyfod i edrych drwy y ffenestr er mwyn cael gweled beth oedd wedi digwydd i'r toulu. Aeth y dyst, ac edrychwyd drwy y ffenestr, ond niwel- sont ddim. Byddai'r teulu yn byw yn heddych- lawn. Ni welodd hi ddim allan o le ynddynt. Y tro olaf y gwelodd y dyst y teulu oedd yr 3fed o Ragfyr. Aeth i'w ty oddeutu puiop o'r gloch, ao yr oeddynt yn ymddangos yn hapus a llawoo. Aeth y dyst i'r seiat i Lanystumdwy yr an so&- waith, ac arhosodd yn nhy ei mham y noson hono i gysgu. Pan ddaeth y dyst yn ol ni fu iddi ddrwg- dybio dim, gan iddi feddwl eu bod wedi myned i Nottingham. Ni chlywodd y dyst erioed mo hon- ynt yn cweryla, ao ni fu i Mxa Williams wneud yr un math o gwvn wrthi hi. Nid oeddynt mewn angen. Credai'y dyst fod gan Wm. Williams dyiraer braidd yft wyllt. Credai ei fod yn sobr noswaith yr 8fed. Yr oedd wedi ei weled yn feddw ar adegau. Y Parch Wm. Evans Jones, rheithor Garn Dolbenmaen, a dystiodd fod y drancedig Ethel Williams (y wraig) yn nith i'w wraig ef (y tyst), ac yr oedd yn bedaix ar hugain mlwydd oed. Yr oedd wedi priodi ers oddeutu pedair blynedd, a chanddi ddau blentyn—yr hynaf yn dair a'r I ieuengaf yn ddwyflwydd. Gwnaeth y tyst ei oreu rhag i Ethel briodi Wm. Williams, gan nad oedd- ynt yn gymwys i'w gilydd. Priodaaant yn groes i'w ewyllya ef, ac o ganlyniad ni wnaeth ef ddim a hwy, ond fe fu i wraig y tyst barhau y cysylltiad. Mor bell ag y gallai ef ddeall yr oeddynt yn bur ddedwydd hyd yn ddiweddar pan y bu i Ethel Williams, oddeutu mis Hydref, adael ei gwr oher- wydd ei feddwdod, a myned at ei mhab i Gaer. Yr oedd y tyst wedi clywed y byddai Williams yn meddwi ac y byddai yn gorwedd yn ngwaelod y grisiau am ddyddiau gyda'u gilydd. Yr oedd gwraig y tyst wedi crybwyll wrtho fod Ethel Wil- liams wedi dweyd wrthi fod Wm. Williams yn cario llawddryll llawn o ergrdion. Ni chlywodd y tyst fod Williams wedi bygwth ei wraig. Ym- drcehodd gwraig y tyst gael gan Thomas Williams, brawd y trancedij, i berswadio ei frawd i roddi i fjrujr y U»w-ddryll. Fe ddacth y tyst i Griocieth dfrrdti Mawrth oherwydd nad oedd dim gwybod- acth i'w gael am deulu Ty Kddew. Yr oedd Ethel Williams wedi dweyd eu bod yn myned i dreulio y Nadolig yn Brynkir, ond pan ddeallwyd nad oeddynt yno, gwnaed yiruchwiliad pellach, ac awd at yr heddgeidwaid. Yr oedd y tyst wedi clywed am* y newyddiaduron a gafwyd yn y ty. Y Crwner: Mae yn debyg genyf y bydd i chwi gydnabod effeithiau niweidiol y fath lenyddiaeth 1 Y Tyst: O! y maent yn farwol. Aeth y tyst yn mlaen i ddweyd nad oedd yn meddwl fod Elhel Williams yn cael cymaint a 12s yn yr wythnos ar wahan i enillion ei gwr. Nid oeddynt mewn angen. Dr. Livingstone Davies a dystiodd iddo weled y pedwar corph. Bglurodd yr archoll ar Mrs Wil- liams, a dywedodd fod y farwolaeth yn uniongyrch- #e 1W oedd yn anmkosibl fod Mrs Williams ei hunan wedi achosi yr archoll. Rhaid ei bod yn drwm mewn cwsg pan y saethwyd hi. Eglurodd y tyst yr archollion ar y plant, ao ystyriai fod y tri wedi eu lladd trwy yr un moddion a'r un offeryn. Gan un o'r rheithwyr Nid oedd dim arwyddion fod cyfferiau wedi eu rhoddi i'r wraig a'r plant i gynyrchu ewsv. Wrth symio i fyny dywedodd y Orwner fod yn amlwg oddiwrth y tystiolaethau pa fodd y bu i'r tri trancedig gyfarfod a'u marwolaeth a'u bod wedi eu lladd yn wirfoddol gan Wm. Williams. Bu i'r rheithwyr, heb ymneillduo, ddychweiyd rheithfarn "fod Ethel Williams a'i dau blentyn wedi eu lladd yn wirfoddol gan Wm. Williams. Y TRENGHOLIAD AR GORPH WILLIAM WELLIAMS- Yno awd yn mlaen i wneud ymchwiliad i'r achos o farwolaeth Wm. Williams. Tystiodd Dr. Livingstone Davies pa fodd y can- fyddodd y corph, yr hwn oedd yn gorwedd ar ddillad y gwely. Oddiwrth agwedd y corph yr oedd o'r fam fod Williams, ar ol lladd ei wraig a'i blant, wedi neidio i'w wely a saethu ei hun. Bu y dyst yn gwasanaethu ar -y trancedig yn mis Mawrth diweddaf pan yn dioddef dan yr anwyd- wst, yr hwn glefyd a'i cymerodd yn ei ben, ond nid oedd yn ddyryslyd. Credai y tyst fod y trano- edig yn rhy hoff o ddiodydd meddwol, ond rid oodd wedi &ylwi fod dim ar ei synwyrau. Ni wel- odd y tyst erioed mo hono yn feddw o'r ty, ac ni ckafodd achlysur i wasanaethu arno mewn oanlyn- iad i ddiota. Gan y Blaenor: Yr oeddwn yn ystyried y traoo- edig yn ddyn "eccentric a sarug. Gan y Parch W. R. Hughes: Ni welais boteli gwirodydd o gwmpas. Mewn gwirionedd ni chef- ais hamdden i edrych ar ddim ond y cyrph. Yr Heddgeidwad Wm. Owen a gadarnhaodd ei dystiolaeth blaenorol gan ychwanegu fod potel haner peint, a hono yn wag, ar y bwrdd. Yr oedd arogl wieci yn y botel, a dau wydryn (tum- bLers) gerllaw. Barn y tyst ydoedd fod y tranc- edig wedi saethu ei hun. Thomas Williams, brawd y trancedig, a dystiodd fod Wm. Williams tua 45ain mlwydd oed. Gwel- odd ef ddiweddaf tua chwech wythnos yn ol. Yr oedd y pryd hwnw ychydig "mewn diod." Pan yn y cyflwr hwnw byddai y trancedig yn ymddangos yn bur ddyryslyd. Ni8 gwyddai y tyst am ddim allai fod wedi cymhell y trancedig i gyflawni y gyflafan. Yr oedd ganddo ddau law-ddryll, ac fe gymerodd y tyst un oddiarno. Nis gallai y tyst ddeall paham yr oedd yn cario y revolvers. Y tro diweddaf y gwelodd y tyst ei frawd ceisiodd ei berswadio i roddi i fyny y ddiod a thaflu heih:* y llaw-ddryll. M*wn atebiad dywedodd wrth y tyst y byddai ddigon pell cyn pen llawer o imf;er. Yr oedd Mrs Jones, gwraig rheithor Dolbenmaen, wedi gofyn i'r tyst geisio cael y llaw-ddryll odd-,ar y trancedig, ond gwrthododd yn bendant roddi i fyny yr ail law-ddryll Ofnai y tyst i'w frawd gyf- lawni cyflafan fel hyn pan mewn diod. Gan y Blaenor: Yr oedd yr ymadawedig wedi newid yn fawr yn ystod y tri mis diweddaf. Byddai yn adrodd yr un ystoriau trosodd a throa- odd. Y Crwner a ddywedodd na8 gallai lai na galw sylw y tyst at ei ddiffyg yn esgouluso hysbysu yr awdurdodau fod y trancedig yn oario llaw-ddryll o gwmpas. Y Tyst: Yr wyf yn syrthio ar fy mai yn hyn- yna, ond fe fu i mi wneud fy ngoreu i gaol y llaw- ddryll oddiarno. Y Grwner Pe buasech wedi gwneud hyny mae yn dra thebyg na fuasai y gyflafan yma wedi ei chyflawni. Wrth ddirwyn y tystiolaethau i fyny cyfeiriodd y Crwner at effeithiau niwoidiol papyrau o nod- wedd y rhai a gafwyd yn nhy y trancedig, ac fod yn gywilydd fod y gyfraith yn caniatau i'r fath ba- pyrau gael eu cyhoeddi. Bu y rheithwyr beth amser yn ystyried yr aohos ac yn y diwedd dychwelasant reithfarn fod Wm. Williams wedi cyfarfod &'i farwolaeth trwyeaethu ei hun a llaw-ddryll. Dymunent ar yr un pryd gyfleu i deuluoedd y trancedigion y cydymdeimlad dyfnaf a bwT yu eu profedigaeth chwerw. Hefyd, dymunent longyfarch yr heddgeidwaid am y medr a'r gallu oeddynt wedi arddangos yn eu dull yn oasglu y tystiolaethau mewn can lleied o amser. Diolchodd yr Ucharolygydd Jones am y fath ddatganiad. Y GLADDEDIGAETHAU. Cymerodd y claddedigaethau le prydnawn ddydd lau. Yr oedd cyrph y fam a'i dau blentyn wedi eu symud i eglwys Dolbenmaen nos Ferched Yr oedd mam Mrs Williams wedi cyrhaedd yn ystod y dydd o Gaer, ond nid oedd wedi clywed am y gyflafan hyd nes i rywun yn y gerbydrea ar y ffordd o Gaer i orsaf Brynkir ddarllen adroddiad o'r gyflafan yn y papyrau dyddiol. Gall y dar- llenydd syniad y fath ergyd oedd i'r fam druan. Cymerodd claddedigaeth Mrs Ethel Williams a'i 4a? bleeityn le yn mynwent Dolbenmaen, a gtraA- Mt.wyd ar yr aohlysur gan y Parch William Evans Jones (rheithor) a'r Parch Benjamin Jones Evans (curad). Ag ystyried y dywydd anffafriol, yr ("Odd torf dda wedi ymgynull i gymeryd rhan yn y ceremoni bruddaidd. Dodwyd y ti-i corph yn yr un bedd. 4 Yn y cyfarcser yr oedd parotoadau yn cael eu gwneud yn Nhy Eiddew i gludo gweddillion Wm. Williams. Ar ol cyrchu y corph o'r ty rhoddwyd ef mewn cerbyd agored, ac mewn cerbyd agored arall oedd teulu y trancedig, a gyrwyd yn nghyfeir- iad Dolbeunaer.-pcllder o bum' milldir. Dy- muniad y teulu oedd ar fod William8 yn oael ei giaddu gyda'i wraig a'i blant, ond fe ddywodir fod g I gwrthwynebiad i hyny, a bu raid chwilio am fedd arall yn Llanfihangel-y-Pennant, ond ni chaniateid cynal unrhyw wasanaeth a gosodwyd y gweddillion i orwedd mewn beddrod yn nghongl y fynwent. LLOSGI DILLAD Y GWELYAU. Dydd Sadwro, dan arolygiaeth y Rhingyll Tlios. Jones a'r Heddgeidwad Wm. Owen, lloegwyd koll ddilladau gwelyau Ty Eiddew.

tfiarwolaetli Mr Llswelyn Adams. Boreu Ian bu farw Mr Llewelyn Adams, qyf- reithiwr. Rhuthyn. Yr oodd efe yn dal safla an- rhydeddus mewn cylchoedd cyfreithiol a swyddogol a ]T9991 add Cymrtu Daliai gysylltiad agos a Rhuthyn, yn r-ghymydogaeth yr hon dref y gan- wyd ef 77 mlynedd yn ol. Oafodd ei brcntisio a iir Joseph Peers, cyfreithiwr, Rhuthyn ac yn 1245 dechreuodd fusnes cyfreithiwi' drosto ei hun. Yn 1354 penodwyd ef yn glerc i vnadon Rhuthyn, ac yn yr-grifenydd yr heddwoh droa air Ddinbycli yn 1884. Yn mhlith y gwahanol apwyntiadau oy- hoeddus a ddaliai efe ydoedd clero i Gynghor Sirol Dinbych. Bu yn un o wardeniaid eglwysig Rhuthyn am flynvddoedd lawer. Bu farw ei wraig iua'r flwyddyn 1834. Yr oedd iddo dri o feibion a dwy o ferched, un o ba rai sydd yn wraig i'r Csdfridog Cary. Cymerodd yr angladd (un prei- fat) le dydd Llun (ddoe) yn mynwent ^lwys Llan- fair Dyffryn Clwyd.

Addysg Ailraddol. Y mae gweithrediadau Ysgoiion Sirol Cymru wedi en cyhoeddi, ac yn dangos fod erbyn heddyw 88 o Ysgoiion Sirol, o dan reolaeth y Cynghorau Sirol, fw yn efyfranu addyisg i 6912 o ysgolheigion, 3638 o fechgyn a 3274 o enethod. Nid oea lai na 70 y cant o'r myfyrwyr ieuainc hyn yn cael eu tynn o'r safonau uchaf yn yr Ysgolion Elfenol. Rhenir 12,000p rhwng yr ysgolheigion mewn ys- J goloriaethan. Mewn 7 o'r ysgolion y mae yr addysg yn cael ei roddi i ddoabarthiadau cyniysg (mixed classes).

Esgob Newydd Bangor. Mewn cyfarfod dylanwadol o glerigwyr a gyn- haliwyd yn Rhyl, penderfymvyd fod tysteb i gael 1 ei chyflwyno i'r Deon Williams, esgob newydd- apwyntiedig Bangor, gan glerigwr a Ueygwyr Esgobaeth Llanelwy. Mae yn awr wedi ei benderfynu yn derfynol fod i gysegriad yr esgob newydd gymeryd lie yn Myn- achlog Wesbmingiter ar yr ail ddydd o Chwefror nesai, Bydd i Ddeon a Siapter y BrifeglwYA gyfarfod dydd Mawrth (heddyw), am ddeuddeg o'r gloch, er ethol esgob newydd Bangor. Mae y "conge d'elire" eisoes wedi cyrhaedd i Swyddfa Gofrestr- iadol yr Esgobaeth.

Nith Arglwydd Lovat" Etc. CYHUDDIADAU YOHWANEGOL YN ERBYN MISS FRASER. Yn Llys Bow-street, Llundain, dygwyd cyhudd- iadau newyddion (ebai'r "Daily Mail") yn erbyn yr antures dal, brydweddol, Catherine Louisa Fraser, alias Lovat, alias Mrs Rothschild Owen. Yn y gwrandawiad blaenorol fe haerid iddi gaffael symiau mawrion o arian trwy dwyll osod ei hun allan fel nith i Arglwydd Lovat a gwraig i aelod o deulu y Rothschilds. Mr Williamson, yr hwn a erlynai ar ran y Trya- orlys, a ddywedodd fod y garchares yn ferch i weinidog Methodus yn Ngogledd Cymru. Yr oedd ers cryn amser wedi bod yn byw trwy dwyllo, gan gadw i fyny "style" dda a chaffael nwyddau gan fasnachwyr heb dalu am danynt, i siopau pa rai yr arferai ddreifio mewn cerbydau llogedig am y rhai na thalodd byth. Mewn un achos rhoddwyd tystiolaeth ddarfod i'r garchares ordro dress gwerth puin punt gan 11 Miss Hickman, "court dressmaker" yn cario bus- nes yn mlaen yn Francis-street, Tottenham-oourt- road. Ar ei dymuniad hi (Miss Fraser) anfonwyd y dress iddi i Orsaf Oharing-cross, lie y cymerodd feddiant o honi ac yr anfonodd y gwas yn ol gyda cheiiadwri. Pan ddaeth y gwas yn ol, yr oodd y garchares a'r dress wedi diflanu. Yn nesaf daeth un Miss Esmond yn mlaen a dywedodd y bu y garchares yn byw ar un truse-r gyda hi yn Regent-street, ac iddi ddweyd wrthi ei bod yn nith i Arglwydd Lovat, a bod Syr Wat- cyn Williams Wynn yn ewythr iddi. Bu iddi yinadael oddiwrthi mewn dyled o 46p. Dywedid yn mhellach ddarfod i'r gyhuddedig gymeryd ty wedi ei ddodrefnu yn Thames Dit- ton, yn mis Modi diweddaf, yn ol 33 gini yT \v^"th- nos, gan alw ei hun "Mira Rothschild Owen," Ni thalodd ddim rhent, a thwyllodd lawer o fasnach- wyr yn y gymydogaeth. Gohiriwyd yr achosion yn mhellach.

Xar-wolaetli Cymro o Fon. Tachwedd 24ain, yn nhy ei ferch, yn Portland, Oregon, bu farw Owen R. Owens, o Beaver Creek, j Oregon, yr hwn wnaeth lawer a ddaioni yn ei ddydd. Ganwyd ef yn Amlwch, sir Fon. Trig- ianai yn Fron Heulog, yn nglyn a'r hwn yr oedd 30 erw o dir; ac yr oedd gan ei dad felin flawd rhwng Llangefni ac Amlwch, yn gwneud masnach ar raddfa cang. Yr oedd gan R. Owens warehouse fawr yn Amilwch, a chariai yntau fasnach yn mlaen fel ei dad. Yr oedd ei dad yn flaenor gyda'r Anni- 1 bynwyr -hyd derfyn ei oes, a chymerodd Owen R. Owens ei Ie ar ei ol, gan ei lanw -rn urddasol. Yr oedd yn gyfaill mynwesol i'r Parch Thomas Evans (A.) a'r Parch John Pritchard (T. C.), a gweini- dogion eraill. Llanwodd y swydd o guardian y tlodion nes iddo yinadael a Chymru a byddai y twydd yn galw ar iddo fyned i Lanerchymedd bob J wythnos. Pan ymadawodd am Birmingham, Lloegr, lie y cymerodd fferm o200 erw am dair blyn- edd, wylai llawer a dderbyniodd elusen ganddo. Ymfudodd i America ddechreu 1835, gan adael ei f deulu yn Birmingham. Ar ei laniad yn New York, gwelodd lythyrau gan Dafydd Thomas, BeaTer Creek, yn dweyd am dir rhagorol Oregon, a daeth yma anfonodd am ei deulu, gan fyned i'w cyfarfod i New York. Yn Beaver Creek pryn- asant fferm, ao yno y bu ef hyd ryw ychydig amser vn ol. Y mae y fferm yn oeiddo i'w ferch yn awr. Yr oedd yn weithiwr diflino yn ngwinllan ei Ar- glwydd a thrwy ei lafur a'i egni ef ac eraill sefydl- wyd Eglwys Annibynol yn Beaver Greek, vn mhen blwyddyn ar ol ei gyrhaeddiad, a bu yn ffyddlon o hyd. Nid oedd heb brofedigaethau yn y byd. Tachwedd 2lain, 1893, collodd ei ferch, yr hon cedd gysur lawer iddynt gartref; ac yn Mehefin, 1894, hunodd ei anwyl briod. Arhosodd ar y fferm ei hunan am beth amser; ond yn ganlynol daeth at ei ferch (ei unig blentyn), Mra Bauman, i Portland, lie y cafodd ergyd o'r parlys, yr hon a brofodd yn angeuol iddo. Bu yn gaeth yn ei ystafell am flwyddyn cyn ei farwolaeth, a chollodd ei barabl dair wythnos cyn ei farw, nes yr anallucg- wyd ef i siarad- Derbyniodd bob gofal, cysur, a chtredisrwydd. Dydd Sul, Tacliwedd 27ain, claddwyd ef yn Riverview Cemetery, lie y gorwedd ei briod a'i ferch (Polly).—"Y Drych."

Esgeuluso Plant yn Methesda. DA DLEN IAD ATJ GYWILYDDUS ANFON Y FAM I GARCHAR. 0 flaen ynadon Bangor, ddydd Mawrth, dygwyd yn mlaen Owen a Catherine Pritchard, Taiiy, ffordd, Bethesda, y rhai a wbysiwyd gan yr Axol- ygydd Rowlands (dros y Gymdeithas er Atal Creu- londeb at Blant) am esgeuluso eu tri phlentyn. Mr Twigge Ellis, yr hwn a erlynai, a sylwodd fod yr achos yn un neillduol o ddrwg, ac yr oedd yn anhawdd credu y gallasai v fath gyflwr ar beth- \1 au fod mewn gwlad Gristlonogol. Labrwr yn gweithio yn Ohwarel Pantdr.einiog, ac yn enill tua 4p y mifi, oedd y gwr. Yr oodd ef a'i wraig yn byw mewn ty dwy ystafell, yr hwn oedd wedi ei gondamnio gan yr awdurdodau iochydol lleol. Y rhent oedd chwe' awllt yn y mis, a pherthynai y ty i ywt*d Qefnfaes. Yr oedd yr ardal lie safai'r j ty yn nihob yslyr yn un annymunol i fyw ynddi. Tr.u i_hair blynedd yn ol condemniwyd yr holl dai yn y gymydogaeth, ond,ac eithrio un, yr oedd pobl yn y gymydogaeth, ond,ac eithrio un, yr oedd pobl yn byw ymldynt all. Yr Arolygydd Rowlands a dystiodd iddo ym- weled a'r ty ar y 15fed cynfisol yn nghwmni'r Rhin- gyll Owen, a sylwodd mai hwn oedd un o'r achos- ion mwyaf difrifol fu ganddo eriood dan ed sylw. Yn y ty canfyddodd y fam a dau o'r plant yn eietedd yn y gegin o flaen rhyw ddyrnaid o dan oedd yn y grat. Nid oedd gan un o'r ddau. blentyn ond erys am dano, ao yr oedd cyrph y ddau wedi eu gorchuddio a phryfaid, ac mewn cyflwr difrifol. Yn y cryd goTweddai baban yn ng]ir4nol dilladau budxon, ao heb ddim bron am dano. Ar ed ym- welifld t'r rstafell wely, canfyddodd y tyst wely haiara a blanced a ohwilt budron iawn. Yr oedd y llawr y* fudr dros ben, heidiai pryfaid ar hyd y aiuriaa, » bu raid i'r tyst ymadael ar frya oher- wydd yr arogl. Crystun oedd yr unig beth i'w fwyta ganfyddodd y tyst yn y ty. Dr. Roberts, Bethesda, a dystiodd iddo archwil- y plasi, a'u c-anfod mewn cyflwr difrifol. Ni ef •rioed a.r draws achos mor gywilyddus. Yr oodd y Rhingyll Owen o'r un farn, no ychwan- agodd fod y airr a'r wraig yn arfer a diota. Yr oedd y wraig yn yr arferiad o fyned o gwmpas i ddieta pyda marched eraill, Mr T. Lewis a sylwodd fod yr ynadon yn ystyr- i yr aohos yn un neillduol o ddifrifol. Yr oedd- ynt yn methu deall sut oedd yr awdurdodau lleol yn caniatau i'r fath bethau fod. Mr Harry Clegg, un arall o'r ynadon: Yr wyf yn methu deall paham na fuasai yr awdurdodau iechydol wedi cymeryd rhyw (T'"fYT3 yn nglyn a'r tad, gan belled a'u bod wedi eu oondemnio dair blynedd yn ol Gan eu bod heb wneud ciim, yr wff e'r fam y dylid cyfarwyddo y cleTc i roddi hysbysrwydd am y pcilh i Fwrdd Llywodractlf Leol. Mr T. Iow-io: Dydd i hyny gad ei wneud. Mr Twigge Ellis Yr wyf yn falcli o glywed hyn, gan ei bod yn hen amser i gymeryd rhyw gwrs. Anfonwyd y wraig i garchar am dri mis, a dinvy- wyd y gwr i 30s a'r costau.

_9 Eisteddfod Penuel, Bangor. Oynhaliwyd Eisteddfod Flynyddol Gapel Pen- uel (B.), Bangor, nosweitliiau Llun a Mawrth di- weddaf, a phrofodd y cyfaifodvdd yn rhai hynod lwyddianus ac atdyniadol. Y llywyddion eleni oeddynt y Prifathraw Silas Morris, M. A a'r Cynghorydd^ W. P. Mattiiovra tra yr arweiniwyd gan Mr David Rowlands, Bangor Uchaf, a'r Parcbf W. G. Oven (Llifon), Corrie. Am Llifon teg ydyw dweyd ei fod yn aiweinydd eisteddfodol'pert a pharod ii-vr-i, ao yn llwyddo i gadw cynulleidfa. fawr mewn hwyl a thymer dda am dair awr o am- ser. Efe hefyd ydoedd beimiad v farddoniaeth; tra y clorianwyd y traethodau gan y Prifathraw Silas Morris. Gofalwyd ain y gerddoriaeth yn hyfedr gan Mr W. T. Samuel. G. and L, Caex- dydd, a Mr E. H. Harding, Mus. Bac., BangOT. Y cy^eithiadau, y Prifathraw John Prk*u yj ud- roddiadau, J.iifon a'r Prifathraw J. Price. Ar wahanol fator.on eraill beimiedid gan v pereonau canlynol :•—Mri Rd. Williams a J. P. Jones, Oae- llepa; D. Rowlands, Hill-street; G. Williams, Garth-road W. Emlyn Robert s,Penratlfc-terraee; R. Winter Jones, University House; Benjamin Roberts, Penrallt-terrace a J. Lloyd Jones, Hill- street. Swyddogion y pwyllgor oeddyn: -{}¡d- eirydd, Mr Wm. Thonias, Bm-gor Uchaf; isgad- eirydd, Mr D. Rowlands, eto trysorydd, Mr Ed- win Jones, cabinet maker, High-street'; a'r ysgrif- enydd, Mr J. Lloyd Jones, Hill-street, Bangor U chai, yr hwn a gyflawnodd amryfal ddyledswydd- au ei swydd yn feistrolgar a llwyddianus dros ben, a haedda ganmoliaeth uchel y frawdoliaeth Fed- yddiol yn Mangor. Ni ddylem anghofio crybwyll i Mr E. G. Owen, Greenwich House, roddi ei was- anaeth galluog fel cyfeilydd yn ystod yr "tessfcedd- fod. Y OYSTADLEUAETHAU. Dechreuwyd cyfarfod nas Lun gydag rniawd ax yr ocarino, yn gampus, gan Mr H. Gwilym Owen, Greenwich House, yr hwn a chwareuodd y "Gol- omen wen" (R. S. Hughes) ac wedi cael anerchiad byr gan y llywydd (Prifathraw Silas Morris) aeth- pw-d yn mlaen a'r cystadleuaethau fel y canlyn: Unawd soprano, yr hon a enillwyd gan Miss Hum- phreys, aelod o gapel cenhadol Kyffin-square. Am ateb gofyniadau o Efengyl Luc pedair merch y Parch E. Evans. Unawd ar y berdoneg: 1, Miss Wickens 2, Miss Winter Jones. Ar y llaw- ysgrifen 1, R. Gordon Roberts 2, Willie Jones Eto: 1, Ceridwen Williams; 2, E. M. Roberts. Unawd tenor, "Perl fy nwyfron," Mr Robert Jolin Hughes. Am y ddau englyn goreu i Gapel Penu- el: goreu, Mr E. O. Jones, Gaerwen. Unawd soprano, "Deigryn ar fedd fy mam:" Miss Ellen Perry, Bangor. Y prif draethawd, "Pa sawl add- ewid wnaeth Duw i Abraham, a beth oedd eu natur" (cyfyngedig i efrydwyr Ooleg Bedyddwyr Bangor): cyfartal oreu, Mr J. W. Roberts a Mr E. Myrddin Thomas. Oystadleuaeth i barti o blant (12eg mewn rhif): goreu, partd Penuel, dan arweiniad Master Frank Griffith rhoddwyd canmoliaeth uchel hefyd i ganu parti Kyffin-sq. z, Beirniadaeth ar bryddest y gadair, "Mae Oen y Poethoffrwm," cyfyngedig i rai heb enill cadair o'r el I I blaen" ac yr oedd pump yn ymgeisio. Y wobr oedd cadair dderw hardd, rhoddedig gan Mr J P. Jones, Caellepa. Y bardd buddugol oedd y Parch J. Gwyddno Williams, gweinido y Bedydd- wyr, Brynsiencyn, Mon, yr hwn a gadeiriwyd yn y dull arferol. Deuawd soprano a contralto: Miss Maggie L. Jones, Bethesda, a'i ffrynd. Unawd ar y berdoneg 1, Miss Mathews (merch y Oyng- horydd Mathews); 2, Miss Lewis, Glaremont. Dictation Cymraeg: Miss Evans, Penrallt-road. Ateb cwestiynau mewn cerddoriaeth 1, Mr J. W. t Roberts, Hirwaen House 2, Mr J. P. Jones, Cae- llepa. Unawd, "Y bachgen dowr" (cyfyngedig i rai heb enill o'r blaen): goreu, Mr Willie Dew, Porthaethwy. Adroddiad i blant 1, Miss Maggie Evans 2, Miss Ceridwen Williams. Yn ddilyn- ol cymerodd dwy gystadleuaeth eto le miewn corau plant. Cyfyngid rhif y corau cyntaf i 16, yr hon wobr a gipiwyd gan blant Kyffin-square ond oor Penuel a gurodd yn yr ail, lie yr oedd rhif y coTau 1 i fod yn 40. Llanwyd y gadair lywyddol nos Fawrth gan y Cynghorydd W. P. Mathews, yr hwn, yn ci an- erchiad, a ddywedgdd ei fod am roddi cadair fardd- ol a medal aur i gystadlu am danynt yn cisteddfod y flwyddyn nesaf. Am ganu yr unawd soprano, "Merch y morwr," enillwyd gan Miss Eiddon Jones. Pedwarawd, "Y Deigryn," cipiwyd y wobr hon, gyda chanmoliaeth, gan Mr H. T. Owen a'i barti. Y traethawd goreu ar "Ddvledswydd yr Eglwys yn ngwvneb arferion yr oes" ydoedd yr un anfonwyd i mewn gan Mr David Rowlands, Bangor Uchaf. Am wneud nightdress case i ferch, dy- farnwyd y wobr i Miss Hughes, 335, High-street. Oafwyd cystadleuaeth gaJed ar yr unawd bass, "Teyrn y dydd:" rhanwyd y wobr cydrhwng Mr J. O. Hiighes, Lerpwl, a Mr J. O. Morris, Penis- a'rwaen. Yr oedd cynifer ag 16 wedi ymgeieio ar gyfieithu o'r Saesneg i'r Gymraeg ond dyfarnwyd eiddo Mr R. Hughes (Oaellepa), Mr E. 0. Jones (Gaerwen), a Mr Williams (Dinorwig House, Glan- adda) yn gyfartal oreu. Y goreu am gyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesneg ydoedd Mr J. W. Roberts, Hirwaen House, a Mrs Wynne, West End, yn ail. Am gyfansoddi ton gynulleidfaol, rhanwyd y wobr gyntaf cydrhwng Mr J. W. Roberts, Ban- gor, a Mr Obadiah Edwards, Porth, Deheudir Cymru; ail, Mr R. O. Jones, Bethesda. Yn awr cafwyd cystadleuaeth dda ar chwareu darn difyfyr ar y berdoneg: 1, Miss Nellie Jones, Longford- terrace, Caergybi. Oystadleuaeth adrodd "Y boreu olaf:" allan o bedwar adroddiad penigamp gafwyd ar y llwyfan, dywedai y beirniaid mai y goreu o ddigon ydoedd eiddo Mr E. O. Jones, Gaerwen; ail, Mr J. P. Jones, Oaellepa. Am- ganu yr unawd tenor, "Y rhosyn unig," enillwyd y gamp yn rhwydd gan Mr J. T. Roberts (Teigfan), yr hwn n ganodd yn ardderchog. Mrs Roberts, Hirwaen House, gymerodd y wobr am y traethawd cyfyngedig i ferched. Rhanwyd y wobr am dynu llun ffrynt pwlpud Penuel gyda phensil cydrhwng Masters R. Gordon Roberts a Richie Jones, Un parti gystadiodd mewn canu y ddeuawd tenor a bass, "For so hath the Lord," sef Tegfan a Mr J. O. Morris, a dyfarnwyd hwy yn deilwng o'r wobr. Canu pedwarawd ar yr olwg gyntaf: ys- tyriwyd parti o Penuel yn llawn haeddu'r wobr. Yn nesaf daeth y brif gystadleuaeth gorawl ar ganu "Teilwng yw yr Oen" (Handel). Gwobr, 7p 7s, a medal aur hardd i'r arweinydd. Bodolai y brwd- frydedd mwyai yn awr. Ymgeisiodd tri 0 gorau, yn y drefn a ganlyn—Cor Pendref. Bangor, tan arweiniad y Cynghorydd John Williams Cor Pen- uel, tan arweiniad Mr Wm. W illiams a Chor Llanerchvmedd, tan arweiniad Mr O. Owen. Y t beirniad (Mr W. T. Samuel), ar ol nOw allan rag- I oriaethau a diffygion y g^.vahanol berfformiadau, a ddywedodd nad oedd ganddo y petrusder lleiaf mewn cyhoeddi cor Llanerchymedd rn fuddugol, I ao arwisgwyd yr arweinydd yn nghanol llonfloedd- I iadau brwdfrydig ei gefnogwyr. Un o feirniaid pwysicaf pob eisteddfod a chylar- fod llenyddol rw yr un ceiddoxol; a mynychiawn y bvdd grwgnach mewn canlyniad i w dyfarniadau. Modd bynag, credwn i lr Harding a Mr Samuel roddi peiSn-ith foddlonrwydd wrtli glorianu y gerddoriaeth yn Eisteddfod Penuel. Yjr oedd y cyfarfodydd mor boblogaidd ag erioed, yn neill- d.uol yr ail noson, a e'llredv,-n iddynt droi allan yrt Ihvyddiant arianol.

BETH YW AELWYD? E'G YR HY-N Y DYLAI FOD. Beth yw aelwyd? Mangve dawel Diniweidrwydd ulentyr. yw, Man nas delo i'w oraiesii Boen na. phryder o im rhyw Man He chwery'n lion a heinyf, C"Vcli;i fan degir.a.11 lu, Heb* un gohl i'r dyfodol, Nit gofydio nm a fn, Beth yw aelwjrd? Gorsedd fechan Lie toyrnasa niitii a thad, I'n addy^gu liyff-orddi Am yr iachawdwi-iueth r!Hld; Man i otfrwm yn feunyddiol, Diolch gyda-g uchel lef Am i Dduw o'i ras Ei Hunan Drefnu ffordd i Deyrnas Nof. Beth yvr aelwyd? Nef y Cristion Ar y ddae;ir, dyna yw Lie dorbyniii yn wtwstadol 0 amrywiol ff" frau Duw Lie nas gall y &.Lifol nythu. Er d'od yno lawer tro Swn y wedc!i, p1.Tl yn esjryn. Fry i'r Nef. a'i zvrr r Eo. LlangooA. AP TOA N. f