Y Clorianydd

Principal Welsh Pairs. ANGLESEY. Llangefni CARNARVONSHIRE. TS, DaeeBibev 31. Dmorwic J<ui m .Wary 7- Carn«Ton d^uaoy 7. Dinoi*wic DENBIGHSHIRE. \ber*el> Ja»*w«7 1°. Snilgh01^0.11. January 10 (^iniTS U. sr Llangollen FLINTSHIRE. „ Jarmai-y il- MERIONETHSHIRE. Januaay 14. „ January 17. Diims^Mitwddwy 1 13" MONTGOMERYSHIRE. Llanfaircaereinion ;inTV-'T Llanfyllin Llanidloes cpj M i Januarjrz/. Welshpooi Jaowsry 2 and 16. N ewtown J-,miua-y 61. ,NOTF.We have carefully corapiled the above dates, but we are in no way'responsible for any inac- curacies Tvliieh may happen.

Local Tide Table- JANUARY. Morn. Height. Even. h. m. ft. in. h. m. 5 4 5 4 33 14 0 6 Friday 5 2 5 36 13 2 7 Saturday 6 16 7 57 13 4 8 Sundav 7 36 8 12 15 4 9 Monday 8 45 9 15 15 7 10 Tuesday 9 43 10 9 17 1 11 Wednesday 10 42 11 1 17 8 12 Tl-,ursday 11 28 11 55 19 4 13 Friday 0 20 20 7 14 Saturday. 0 44 1 7 20 9 15 Sunday 1 29 1 52 20 0 16 Monday 2 13 2 35 19 6. 17 Tuesday 2 54 3 16 18 4 18 Wednesday 3 35 3 o8 16 £ 19 Thursday 4 25 4 57 14 3- 20 Friday 5 32 6 14 13 0 21 Saturday 6 55 7 35 12 4 22 Sunday 8 14 8 47 12 9^ 23 Monday 9 17 9 43 16 7 24 Tuesday 10 5 10 25 14 6 25 Wednesday 10 45 11 4 15 ? 26 Thursday 11 20 11 37 16 3" 27 Friday 11 54 28 Saturday 0 12 0 27 17 1 29 Sunday 0 41 0 56 17 3 30 Mondav 1 13 1 27 17 3 31 Tuesday 1 42 1 58 17 2 N.B.—The above Tide Table is computed for the Portof Liverpool; for Bangor the time of ffih Water is twenty-five minutes earlier; f (T Beaumaris* twenty-seven minutes earlier; for Carnarvon two hours and five minutes earlier for Llandudno twenty minutes earlier for Rhyl twenty BVJ?utes earlier.

Shipping. CARNARVON. Arrivals.—Hilda, Evans. Bangor.Prince Ja Ja 8.S. Evans, Liverpool.Christiana U.K.. Griffiths, do .Craignair s. s., Williams, tio Williams, Cardiff. Water loo, Jones. do.Moses Parry, Jones, London J-ire and Annie, Owen, Newport, Mon— Bessie Rowe. Jones. Cardiff Faitli-j, Evans, do. Dinorwic 8. Williams, do.Lady je S.B., Ro- berts, Liverpool.Flagstaff s.s., Roberts, do. Kite, Jones, Portiidlaen. Sailings.Craignair 8,S.. Wilbams, Penraaenmawr .Prince Ja Ja Evans. Liverpool.. Christiana Griffiths, do.Countess of Lisburne S.3., Jenkins, &)" PORTMADOC. Arrivals.—Cambrian. Williams, liariar,. Rose, Dublin.Snacfell, Ma.vks. Ab.rd<jvey.David Moiris, Morris, Plymouth..EJen James, Jones, Ex- mouth.Industry. Williams, Jersey.Rebaeca 8.S., Roberts. Liverpool. Sailings.—Rebecca s.s., Roberts, Liverpool.

Hys Dafydi Sy'n Deyd- Mai yr hen "gsn a ddaeth i'w gof y dydd o'r Wae* ydoedd, "-Fcd drws y cellar wedi ei gloi." Mai yr acbes o hyny ydofrdd clywed fod drws ,ca,pel neilldiuol yn Mon, y Sul o'r blaen, wedi ei igloi. Fed y frawdoliaeth yn y boreu a'r prydnawn wedi bod yn disgwyl yn bderus yn yr oerni am ael mynediadi i m.ewn. .Mai sio-medigaeth, a luua rhan. Eu bod wedi goxfod trad ooref heb glywed emyn xia-phregetih. Ei fod yn gol)-eithiot m ddigwydda dim tebyg eto, neu rhaid gwneui yr banes yn fwy hysbys. Fod amryw o gorau Mrn yn yr Eisteddfodau di- weddar wedi cael cam. Fod teodu y "mawr igam" yn fyw eto yn eiii, gwlad. Fod y beirmaicL, fel theol, yn y cystadleuaethau yn ddynkn galluog a, jgonest. Mai w ol colli bob 'amser y bydd yr ymgeiswyr yn canfod gwallau ac unonestrwydd y beirniaid. Maii lie pob ymgeifydd a phob aYweinydd cor ydyw ymostwng yn dawel i ddyfarniad y bamwyr. Mai d-a fyddai gallu cael Eisteddfod ik y gellid dyfatn-a pob ymgeisyid yn oreu. 'Nad yw yn bosibl cael vui felly hyd nes gwawx ia y mii-flwyddiaat Fod mam wedi cyisrfod ua beirniad ar yr neol, ac wedi dywedyd y arefn yn hallt wrtho am na chawsai ei mhereb ganu ar y llwyfan. Fod y fam hono yn barou ei xahexch. y gantores creu yn y bycL Nad oedd y beirniad o'r un farn felly, bu raid i'r truan oddef v gosp o gael gwybod beth oedd hyd ei thafod. Fod lie poeth iawn yn nghyfarfod Ileii yddol B y noson o'r'iUaen. Fod siomiant yn argraphediig ar wedd amryw oedd yn bresenoL Mai anffortunus oedd y brawd a ddefnyddiodd eiriau celyd am gerddor nad yw yn deilwng o -ddatod carai ei esgid. Fod cymdeithas lenyddol mewn tref neillduol wedi cynal "noson lawen" yn ddiweddar. Fod yr aelodau mewn hwyl yn adrodd a chanu darnau pwrpasol i'r amgylchiad. Fod dwr oer wedi ei daflu am hen y cyfarfod pan gododd rhywuii i ddarllen rhigwm hir-wyntog ar yr enw o bryddest i "For Galileo." Mai gadlu gwerthfawr ydyw hwnw a bar i ddyn wybod beth i'w ddweyd, a phryd i dewi. Fod "cythraul y canu" wedi gwneud ei ym- -ddangosiad yn agos i'r V Mai yr achos iddo gael ei big i mewn ydoedd gwaith arweinydd cor yn dewis merch neillduol, ohexwydd ei gallu a/i phrofiad, i chwareu yr offer- .JTl- Fod amryw o fcr-chedi y cor, gyda eu cariadau wrtii gwrs, wedi trei eu cefnau arno, a'i adael pan --ar fin y frwydr. Os na chedr mwy o dawelwch yn yr ardal hon gyda'r canu yma, bydd raid i mi yinweled aOr lie i wneud trefn ar bethaoi. Fod son am rai gwragedd 'straellyd trwy yr ,.oil ynys erbyn hyil Ei fod wedi clywed rhai o honynt yn dweyd fel .hyn yn ddiweddar: "Glywsocli chwi am hon-a- JKMi, Misses role hi yn cadw ei thy yn tfudr. Mae y dodrefn fel hyn ac fel arall, wyddoch -L >«hwi." ç- Mai fel yna y maent yn beio hwn a'r Hall yn ,barbaus. Mai rhai parchus y maent yn iselhau. Mai gwneud drwg rhwng y naill a'r llall ydyw lioll blaser y dosbaxth yma. ,Ei fod yn benderfyaol o roddi darlun o honynt iel mai byw ef yn y golofn hon gyda breichiau o Aaii. eu bratiau, ac eir&ill gyda'u plant byehain ar ..e,u,breichiau. Mai fel hyn y c.anood y bardd i'r taenwyr 'strae- v y V-- Taenwyr 'straeon sydd yn en-wogion, .Yn y V-, yn -iselhau eu cymydogion 'Trwy aTd-dangos eu hmtin yn gyhoeddus, "Y mae'r rhai hyn yn hynod warthus. Pyuia'r dyffryu yn llawri 'straeoa, Nos, dychxTnu yr lioll drigolion Oiid mae Rhys yn rnvxiadu JVed i'r V-, a dechreu talu. "SQ. 4-K>k out 1" yr hen ivragedd, .Hholjrch heibio y gweuen edafedd A dowch allan, d'od a ddelo. I gyfsfc'od Rhys ,i yroiboielo. Ea Jod .yr^?-pelio am l&i 0 'straeon yn y V-, neu fe fyd'd wired a'u bod yn gallu troedio hosanaai, yn eu tynu allan yn. erbyn gwallt eu pen;m, a thalu iddynt yn &idru,o,artdd. Diwyg- iwch, os tryvth'woh yn dda. Mai tro hynod anffortunu.1! a gyfaxfyddodd un o feehgyn y G- nos WeiTei^. Iddo fyrled a botymau ei "cu" gydag ef yn y fasged. Ei fod TTtxli t^rhaeddi pen y dsvith a myned i'r fasged; ae ei -pyndod yr oe<M y llawgj'lchau adref. Ei fod yn rhod £ cynghor iddo jrymeryd gofal ifcag" anghofio ei ben y tro nesai. Fod "Gbn&w'r" 'fardd am gadw .ch-wareu teg iddo hefo "Jim Penasrn-" Dyn c?xm,pufi yw Khy^D-afy<M3 Medd pawb trwy^r str 1 gy«« Nas gwelaoch ei gyffelyb Tuf ewn i gycau'r byd': Fe glywais i ryw brydydd Yn dweyd am dano i fam, A hwnw chwi a gofiwch Yw Jiimmie Bach, Pcnsarn- Owell yw i Jimmie dewi, Er fod e'n facligen "swell," .Ni fedr wneud un dim I Rhye na'i ymbarelr: Itae Rhys yn hen wr anwyl, Yn wir, rwy'n dweyd fy marn V Am dano, nid fel Jimmie, Y prydydd o Bensam. Ni fedr Jimmie druan Byfch beltio Mir Rhys, Na neb o fewn i'r ynys Byth ato godi'i fys Nid ydyw Rhys yn eliimddrwg, Yn ol fel dyrvedodd hwn, Ond cvne yn hynod gyfnvYt;, Ac hefyd yn un trwm. Q! Jimmie, paid a meddwl Am beltio Rhys o Fon, Ti elli ffaelio, gyfaill, A gwneuthur llawer sow: Os wyt am wneuthur brwydp, Mi ddywedaf ar fy llw, Bydd y frwydr hono, eofia, Fel brwydr Waterloo. 0! Jimmie, gyfaill anwyl, Y prydydd drwg dy naws, Ni wyddost am ddim byd Ond 'ruwd a'r bara caws: Gwell ydyw iti dewi, A pheidio bod mor ffcl, Rhag ofn i't ddigwydd fyncd, FI Dicw Bach o'r Ddo4. Wel Jimmie airwyl, CVin gynghor bach, fel brawd, A phaid a bod mor wirion A gwrveud dy hun yn wawd cynghor yma i'w weled, A hyny'n bur ddioed, Yn ngholofn yr hen fachgen Sydd hcddyw'n driugain oed. Fod "Glandya-" yn disgwyl atebiad. gMi Pensarn" yr wythnos nesaf. Mai i £ <elliau eu hunain oedd y teulu rheiay wrth wneud twrw yn y cyngherddhwnw yn ard«i P nos Sadwrn diweddaf. Y buasai yn caru'n fatrr gael cyfarfed gan y teulu yma, dim ond y nhw yn unig, er mwyn cael sut gyfarfod a fyddai. Ei fod yn gwybod sut gyfarfod fnaSM yn eithaf da: ychydig o ganu "Hbb e' diri d," a thipyn, o ddawnsio bob yn aiL ( Na fuasai yno fawr adroddiadae fel ag a gaf- odd gan y ferch ieuanc hardd, dalintog hono a roddodd ed phresenoldeb yn y cyng?ierdd nos Sad- WITl. Fod hen lane yn. y G wedi volli dilledys y noson o'r blaen, ac meddai: "Pay bynag a'i dh- welo mi a roddaf iddo yn wobr ei ondd bai" o chwiaid gwyiftion." Fod pentæf y Y wedi lei ysgwyd mewn dychryn y Bui o'r blaen trwy weled un o yrth Solomon yn gloedig. Mai tro ofnadwy oedd peth fel yna, ac ni chlyw- odd creadur dynol am y fath tÆgwyddiad trs pan oedd Bess yn teyrnasu. Fod y hobl wedi d'od i lawr y stryd am yr addoi- dy, fel arfer, ac yn gorfod myned yn ol yn drist, gan fod y lie li ei gloi. Fod brys-neges wedi d'ofi i'w law ef (Rhys) yn dweyd fod vr agoriad wedi myned gyda'r "mail post" i ganolbarth Ynys Mbn. Mai gyda'r traffic wythnosol yr aether agoriad ond fod y traffic wedi digrvvydd cymerfd lie ar y Sab both y tre yma. Mai g\vartlius o beth ydyw gweled rhai ag eydd yn galw eu hunain yn broffeswyr crefydd yn rhedeg o gwmjias gyda cherbydau llawn o n'wydd-{ au a "passesigers" ar y)Suliau. ) | El fod yn barnu fod yn bryd iddo ef roddi atalfa ar bethau fel hyn. Ei fod yn apelio ar i'r bob! hyny, heb fod yn mhell o'r V sefydhi yn un o'r ftdau le ac nitl rhedieg e'r n:1Íll le i'r Ball. Y buasai yn madden pe tasai amgylchiadau yn galw arnyert, ond gan nad oes ond pler teithiÐI yn eu haingylehynu, 't'elly y mae yn condemuio y cyfryw gnu ddwrdio bias ei ymbarello iddynt. Y buasai-pawb yn- disgwyl cael gwell esiampl n& hyn; oddurrlh brGlfeswyr crefysld beth bynag. Fod lit: i ofjn fod pethau y bytl hwn yn cipio dylaaiwad y dydd Sàil. both gyda rhai pobl. -Nr.cl ce.id y gorchymyn hwnw, "Oofia gadw yn S-anctaidd y Dydd Sabboth," wenh sylw y drwr- xiod Fod pobl pentref 0 a B wedi dychryn wrth y "mail post" yn d'od boreu Sul gyda'r fath gyflymder. Ei fod yn hysbysu pobl y V fel hyn: y buasai wcdi dweyd y llinelku -yma yn gynt na 'rwan ond ei fod wedi bod ar ei "holidays" droa y Nadolig. Ei fod yn dweyd os na fydd diwygiad yn eym- eryd lie mewn hyn o beth y bydd darlun 0 honynt yn cael ymddangos yn y golofn hon, Ei fod wedi canu fel hyri yn ei ddycJiryn wrth weled yr olygfa :— Y "mail bag" aeth ar y Sul, Mewn cerbyd, ac nid ar gefti mul; A dyma'r "mail" yn deohreu carlama, Nes llenwi y wlad a thwrw. Ond anghofus yr aeth yr agoriad, A pha-wb yn gwneud eu hyinddangosiad Tua deg y boreu, fel arferol, Gan feddwl fod yr agoriad yn bresenol. Ei fod yn dweyd wrth bobl y V fod hyn- yna o eiriau yn ddigon i arferyd doethineb o hyr. allan. ATEB RHYS I JIM PENSARN. Forwynion glan Llaneilian, Os peidiweh chwi a loitran, Ger y cornelau v nos Sul Ag ambell ful sfn 11-ercian Fel llwynog dan y gwrychoedd, I'ch tenrtio o'ch teuluoedd, A dwyn anghydfod yn y ty, A'ch tynu o'ch cartrefleoedd. 0 pheTchwch dy'r ymgeledd, A rhodio mewn anrhydedd, Heb wag-rodiana ar y ffyrdd Gyr.yrehant fyrdd o lygTedd, Gan arfer pob gweddeidd-dra, A gochel pob ffieidd-dra, A ehod,ill uchel barch a bri, A hoffi byd rhinwedda'. Ymxwyma Rys Dafydd I fod yn amddiffjTiydd I'ch enwau, iechyd, gwedd a moes, Er treulio oes ø gynydd Mewn meddwl, gair, a phrofiad Ac enill cydymdeimlad, A chadw'ch enwau, fawr a man, Yn lan dan bob amgylchiad. Anwyl BiceD-afis,—Ar deilyngdod fy nhaid,yr hwn oeddycii yn ei 'nabod yn dda, vr wyf yn gofyn a wnewch roi hwn yn y "gloriari" i a ydyw yn ddigon o bwyts-au i ddal goleuni dydd. Dyma fo i chwi yn un clwt fel y daefch allan o'r storws wrth leini canwyll frwyn. 0, ia, Meirig Grynthwth c-edd fy nhaid anwyl, hwnw a roddodd yr ambarello yn ei wyllys i chwi Yr ydach yn cono iddo gynig ei fertlyg i Syr Watkm rhiw dro rwy yn siwr o hyny, aehos fel hyn y bu ar y pryd yn amser y locsiwn fawr bono -p6I1 oedd- ynt "Yn golhvng mellt fforchog a thanau reform, Beth ddaw o Syr Watliin plJ1 dda.w yr ystorm ? Fo ddenfyn rhiw Dori o ffwtman bach glwtn I nol umbarello at Meirig Grynthwtli.M Mi fyddd yn llawenhau wrth weled yr hen urn- barello anwyl yn eich Haw wrth gofio pan wedi gwvlltio ac a'i gosododd ar drawa gwar j ddau (un) S. R. o Lanbrynmair a S. R- o Ten- essee, yn am.ser rhyfel fawr America, IHIl y dy- wedodd wrtho: "Mae y'th glowad di yn eadw swn am iyddid y caethion o r 'confederation yn ddigon i wylltio own." Heddwch iw lwch. Os yn rhy ysgaifn, i.-owch hwn yn ngwaelod y fasged a ceywch arno am byth bythodd, ac 00 dymuna neb wybod lie yr wyf yn byw dyma y cyfeiriad :—vr Meirig Grynthwth, Heol y Gwtar, Pentra Orancod, Mon, mam Cymru. Dvma sydd eisia ei bwvso: chwi w^lv.ch mai gwaith fv nhaid w y pedair llinell gyntf: mae pob llythyren ynddynt yn swnio yn uniûnfcl y bydda fo yn gwneud Can di b enill fwyn i'th nain, Fe gan dy nam i titha, Ni wna hyny ddrwg i neb Ond talu yr echwyn adra Os am fyn'd dros y bont yn rhad, Rhaid edrych dros yr ysgwydd, A chanu clodydd ambell wrack A tipyn bach o gelwydd Ax ol cyrhaedd y pen draw Ni waeth beth ddaw o honi; Yr arncan oedd a dweyd ar goedd, Yn unig peidio talu Oofiwn addysg chwedl ddoeth, Rhyw dro ddywedodd Åop, Y modd bu ÏWIl trwyhoffi clou Ei 11a fur fyn'd i'r llwynog, Fe syr'ihia'r cig oedd yn ei phig I lawr i geg v Rayr.«r "GOCKI night, old crwc," mi gefais Iwc, v shape it for my sur>r>er." Ocir ambell un yn liai na dyn, Ehaid gochel eut i'w cylchu Dywcdant hyn a gwnant y llall, Pan wyneb yw rhai felly. Mae rhai fel hyn i'w dal yn dyn A'u gochel hyd y gallwn, Am Inner grot fe droent y got, A'i locsia yn amser lecaiwn; Ac ?.mbcll un mewn trafferlh tEn A'i fin ar fyn'd i fyny; I sif+lo'r bil gwneud llawer sgil, "Wna Wil cyn myn'd i'w wely. lIoJJ feirdd y V-, cymerwch were, Rhag digio Rhye a'i dysgu, Heb ganu yn groch i gwn a moch A rhiw lol botes felly Fe ddywed rhai fod mwy neu lai 0 fulod yn y fali. O.Y.—Fe'ly, Mr Dafis, yr wyf yn gofyn yn Qstyngedig i chwi a wnewch roi cosfa dda i r mulod. irdd yma d(ol yr hen ambarelb anwyl, onide fe ddiyspyddant hyny o farddoniaeth sydd yn y wlad na fydd dim wedi ei adael at nac eisteddfod na safiiwn band of hope. Gresyn garw na fuasai Twm o'r Nant a Die Dowyll yn f-yw buasai yn rhaid kldynt roi eu cardia i'w cadw yn fuan. Os na bydd modd gwneud baterK ar y peth tnrow sydd yn dreifio mulod (beth yw ei enw hdyd 1) 0, ia, Swmbwl i'r cnawd. Fe ddreifiwn bob mul o honynt i Towyn Trewan i fyw ar forheegL Nos dawch.

Priodasol. Ysgrifena gohebydd cyfrifol fel hyn: —Mae yn weddol debyg y gwelir yn sir Fon eleni gyngfeirws o dori priodasi a ysgwydi golofnau cymdeithas hyd eu sylfeini. Bydd hyny yn flwyddyn lfwydd dda i'r twrneiod.

RHEILFFYRDD MON. Byr-Darlle.nais ddau lythyr yn y **Gwaliar tdi- weddaf o blaid1 gwneud ffordd haaarn o'r VaSey i Amlwch. Mae yn amlwg na wyr yr un o'r ddau ysgrifenydd ddim am yr ardaloedd y byddai yn rhaid i'r ffordd fyned drwyddyat, ac nad oes gänd y srniad llaiaf am gyfrifoldeb a-mturjaeth mor bwj'sig. Maei y cyfarwydd yn gwybod yn dda, mai teneu iawn ydyw poblogaeth y rlmn yma o'r wlRd. ac nn. byddai y drafnidia-eth yn ddigon i wneud i'r ffordd dalu heb godi crogbris <un grio teithwyr a nwyddau ar hyd-ddL Dyna beth arall, onid trueni fyddai myned a byw- oliaeth y trolwyr a'r cerbyd^r ffyddlawn sydd wedi gwoFanaetlm yr nrdaloOOd oddiaruynt? Mae y rhan fwyaf o drigolion y rhan yma. or wlad yn Wffaitli foddlawn ar bethau fel ag y maent. Ac o ran hyny. ni raid i ni ofni, mai fel y maent y bvddant am un ganrif eto, o'r hyn Eeiaf, canye gwyr cyfalafwyr nad 008 yn bosibl i'r ffordd dalu, felly nid oes berygl -y TIMJridfirrt. eu harian allan mewn lie nad: oes obaith Hog byth arnynt. DEUSANT.

DIRWEST. Syr,—Dyma bwnc mawr dan len. Mae llawer o organisio, cynllunio, pwyllgora a swyddogi yn nglyn ag cl. Enill swydd a chyflog go dda ytId fwyaf amlwg, Rhaid eael lie a thai, o& am waith A chan mai gweision cydog ydyw ein diwygwyr ffyddlon a selog, mae y gwaith wedi sefyll. Mat cariad at y gwaith a hunan-ymwadiad er illWYllY gwaith yn mysg y pethau a fu. Ychydig weir yn mysg darwestwyr heb edrych am wyneb y geiniog. llie cyfeddach a meddwdod ar gynvdd cyflym drwy y deyrnas oil am nad oes ond ydh- ydig iawn yn credu mewn dirwestwyr. Mae dadl ao achos dirwestwyr fel rheol mor druenus o eithafol, afresymol, a thlawd fel y mae yn dinys- trio ei hun. Nid oes eisiau i'r diafol ll8.'r medd- wyn orddiwes y llwyddiant. Fe leddir dirwest yn nhy ei charedigion. Er jsiampl, gwelais dy- bacwr a dilledydd yn cadw cwrdd dirwest y mis diweddaf. Wei, ar bob tir dadl mewn bod, pa faint Tagorach oeddynt hwy na'r Warnwr 1 A ydyw gwastraff anone&t ein genethod ar artifi- cials, rubanau, plyf adar, bycla, a miloedd o "nonsense." cyffelyb ronyx.. amgen na pheint o gwrw y bechgyn ? Colled a gwastraff a balchder hoedenaidd m thlodi ydyw yr "artificial," ac eto mae y gwyr diuwiol sy'n mippleio y wlad a'r cyf- ryw ynfydrwydd yn dyrchaiu eu llygaid i'r Nef bob Sabboth, gan ddiolch nad ydynt hwy fel dyn- ion eraill, na'r publican hwnw chwaith. ragrithwyr Pharipeaidd! 0 bob twyll, hunan- dwyll yw y mwyaf gonestrwydd moesol i wrthod gVerthu na chadw oferedd yn ei faelfa, yna byddai y tafarnwr a'i fasnach yn fwy anrhydeddus. Gwyr y "brycheuyn" fel hyn i helpu dirwest; mae'r syniad yn fath o wawd. Y tybacwr, yn- taju hefyd o bosibl sydd gyfrifol Leddyw am y gw'istrail mv'yaf ar arian ac iechyd y wlad. Dyma y nwydd bach drutaf, hawddaf i'w grib- ddeilio, a mwyaf dilea yn y farchnad ac eto gwerir miloedd amo bob wjiihnos yn mhob gwlad. Nis gwn ychwuhJi am fusn mor atgas ac afian ac iwsio snisin a chnoi bacco 0! 'rafonyddi o driagla lifant allan o'i drwyn a'i safn ef! "Cigarettes," "specially made" I blant bach wyth a deng mlwydd oed. Gwelwch eu gwynebau bach llwydion,eu stumog ddiarchwaeth at fwyd, eu yspail slei ar arian, eu gwynebgaled- wch yn myn'd a dyfod o'r aiop, eu hyfdra tj y str.Yd] eu darnguddio oddiwrth eu rhieni, yr had- au pilfPro a smuglio a hauii- yn nyddiau eu mebyd, nes hidlo allan eu tipyn dynoliaeth ddi- niwed ar allor gymylt^ a gwenwynig y myglys. Mae i opium, gwirod, a myglys eu hebyrth wrth y miloedd. Ai dyma"f tylwyth sydd i gornio y tafarnwr a'i gyhuddo a'i gondemnio? Artificials, bacco, a diod-y tri hyn a'r mwyaf o'r rhai hyn yw 1 Pa un7 Nid oes Gymro a all ateb. Dyna'r gwlr; ac eto cawn ein siopwrs bywiog, ein plant anwyl, ein pregethwyr gonest yn pa- troneisio yr oil yn ddibrin, ac yna yn myned allan i bregethu dirwest, O! am un flwyddyn o uniondeb y tadau i osod rhywfaint o gysondeb rr, ein hanvelnwyr! Yn y cyfamser mae y pwl- ;ud fel y ffair, y ty capel fcl ty tafarn, a phawb yn dlawd, yn yfe-d, yn smocio, a ninau yn dyroh- afu dwylaw; sanctaidd heb na digter na dadl. Nid oes angen am i'r diafol estyn bys na Haw i droi cynghor criw fel hyn yn oferedd- I bob dyben o argyhooddi gwrandawyr a rheeymolwyr yr oes hwy a ddamniwyd eisoes, rhaid cael genau limy glan i oganu.—Ydwyf, etc., DIRYvrEiSTT\TL

Ar Rhagfyr 25ain. 1739, y dechreuodd yr hyn a adnabyddir fel y "R.hew MawT," yr hwn a 00. haodd am chwech wythnos yn ddidor. Rhewtxld V Daiwys oil drosti, rhostiwyd eidion yn gyfan ar y rhew yn ymyl Pont Llundain, a chynhaliwyd fiair ar yr afon galed.

fielwyd y Gan. ANERCHIADAU BARDDONOL. EISTEDDFOD CAERGYBI, NADOLIG, 1898. Eisteddfod yn ei blodau—er gauaf, Er gwywiant, a rhewiau, Yma. geir. a 'n myg gorau Heibio i htn i'w bywhau. I YR YSGRIFENYDD—MR TOM ROBERTS (GWENERYDD). Y cywir fwyn Ysgnfenydd,—ei waith Yn wych draetha'i glodydd; Mewn llyfr cel3 fel gwr celfydd, Y gwir oil,—bob gair rydd. b TREFLYN. YR ARWEINYDD—MR R. MON WILLIAMS. R. Mon, dyma. un doniol—Arwemydd 0 riniau liawddgarol,— Dir fwyn. ond pendeifynol, A her i neb ei droi 'n ol. Y CADEIRYDD—Y PARCH JOHN WILLIAMS. Gwronwr, a gwawr ei weniad,—welir Yn hawlio gwrandawiad Yw'n Williams.—trwy 'i un alwad— Haeddog let, llonydda gwlad. BEIRNIAD Y GAN. Beirniadwr heb wyrni ydyw-Ún P-ees 0 iawn radd uchelryw — r Gwr hyddysg, pwy ceir heddyw Gryn ei brn? mae 'r goreu 'n fyw. ARWEINYDD Y COR BUDDUGOL—MR J. PARRY. Y Dyn gurodd, dan ei gorcn—erys Yn arwr cajitorion foewr,—gw-iriw^Td ei ragorion.— Llefwn hedd o'r lhvdn hon. TREFLYN. Un peth sin ymddangos vn hynod o blaen, Fed lefain Eisteddfod yn rweithio ymlaen A lieddyw rn;i/j'n Rmlw", 'does un-dyn a wad ■ Nad stori'r Eisteddfod sy'n swyno. y wlad. Yn hon mae'r enwadau i prd o r un iaitli, Yn un yn eu hamean, yn un yn eu gwaith 'Does neb ar ei llwyfan yn tynu yn groes, Ond pawb am y goreu am wella yr oes. I'w denu o faglau ystiywgar y fall tI lwj'brau moesoldeb a rhinwedd di-ball; 'Ystorfa j*w'r 'Stedafod, a seigiau di-ail, Sydd yma i'n porthi, nid cibau. a dilil Llenyddineth, ac A-wen yma mewn hwyl. A chewri Cerddoriaeth yn cadw eu gwyi; J' A phawb am y gorau, ar flaenau eu traed. Am gyrhaedd y goror.,—cynhyrfa eu gwaed. Yn trefnu'r arlwj'on, mor t-wj'nol ei don, Yn hwyliog, a siriol, mae'r doniol R. Mon! Yn llanw ei chadaii cer heddyw mor f id Ein hacwvl Seneddwr—Tr\rvsog ein gwlad CREIGROS. -+

YR EISTEDDFOD GADEIRIOL, RHYL, RHAGFYR 2.6ain, 1898. lli T. MORGAN OWEN, M.A., H.M.I.S. Agwedd dysg arolygr;,—lysgawdwr Dysgedig aï nodda Yni derch 1;)", ddeil enw da .Ysgolor uwch dysg Gwalih- I MR JOHN H. PvOBERTS. MU=3 BAG. jPLNCERDD GWYNEDD). I geinion Pencerdd Gwynead ni Tra- awdwr melodedd [edwant Cledfora g'.vlad feirniad fedd UrJd enaid swyn arddimedd. MR L. J. ROBERTS, M.A., H.M.I.S. DicEwng geidTv'i alhi—gloew egyr Bri golygydd Cj i);ru Tra coet-hdex dysg, binder en, Ymegyr i'w cdniy^u. PEDR MUSTYN. Diymffrost fardd yw Pe<lr MostjTi,—beirniad Heb -\ryrni i'w ddilyn; Dan urddiant gogoniant gwyn Araul awdwr Rhyl edwyn. MACHRAETH MON.

YR HUNANOL. (Buddugol yn Nghaergybi, Nadolig, 1898.) Athrylith rhy fawr i'w threulio,—a bod Heb un bad i'w dduo; Dyna'i fa.rn, er lladd arno, Ynddo'i hun mae ei dduw o. Caernarfon. PEBLIG, set T. 0. JONES.

—. YD. LLUNDAIN, Dydd Llun (Ionawr 2il).—Ych- ) ydig fasnach a wnaed mewn gwenith cartrefol a tliramor, ond yr oedd y prisiau o 3c i 6c y chwar- I ter yn uwch Blawd yn gadarn, ac yn tueddu i ¡ godi. Haidd yn ddrutach: Mor Du, 18/3 y chwarter heb ei ddadforio. Tawel oedd oeirch yr Americanaidd cymysgedig, 17/- y ch waiter; a'r gwyn, 17/9 wedi ei lanio. Indrawn heb gyf- newid: yr Americanaidd cymysgedig, 20/3 y chwarter heb ei ddadforio; Ôdesa, 20/6 ex- quav. LEEP^VTj, Dydd Mawrth (Ionawr 3ydd).— Agorodd y farchnad yn sefydlog i wenith, yn ol y prisiau a ffynent ddydd Gwestr; ond gal cymedrol oedd am diano. Dim gwenith Cal'lforn- aidd ar werth. Blawd yn gadarn, ond y fasnach 3-31 ddifywyd. Ceirch a blawd ceireh yn Jawcl, er fod y prisiau yn sefydlog. Yr oedd galw gweddol dda a,m indrawn: yr Americanaidd cymysgedig goreu, o 4/- i 4/0^ Plate, o 4/- i 4/Oi Cin<p:an- tina, o 4/5 i 4/6; Galatz ac Odessa, o 4112 i 4/3; a phys, 6/- y canpwys. Ffa Saidaidd, o Z8¡b i 28/9 y chwarter. ANIFEILIAID. LLUNDAIN (Smithfield), Dydd LInn (Ionawr 2il).-Yr oedd mwy na'r disgwyliad o wartheg yn y farchnad, er nad oedd y rhai Ysgotaidd mor luosog. Biff Ysgotaidd goreu, 4/6 yr wythpwys. Yr oedd y cyflenwad o ddefaid yn fawr ac o an- sawdd dda, er mor anffafrioJ yr hi:n,; & bu raid gostwng 2c yr wythpwys yn y prisiau. Amryw- ient- o 3/2 i 5/8 yr wythpwys. Anifeiliaid yn y farchnad: Gwartheg, 1260; defaid. 9770. LERPWL, Dydd Llun (Ionawr 2il).—Yr oedd cryn lawer o gynydd yn y cyflenwad o stoc yn marchnad Lerpwl ddydd LlUlL Yr oedd gwell galw am wartheg, a hyny yn ol codiad yn y pris- iau. Y galw, am ddefaid, hefyd, yn well, ya ol llawn brisiau yr wythnos ddiweddaf. Biff, o i 6^c y pwys defaid, o c i Be. Yr oedd yn y farchnad: Gwartheg, 1078; defaid, 2840. GWRECSAM, Dydd Llun (Ionawr 2il).—Yr oedd cyflenwad da o stoc yn y farchnad, a chafodd pethau cu clirio yn dda, a hyny yn ol prisiau boddhaol. Biff yn gwerthu o 6c i 6J:i-0 y pwys, a myton am o 7c i 8c. Moch tewion at. faewn yn cyrhaedd o 7/6 i 8/6 yr ugain pwys. Gwaitheg godro yn gwerthu yn ddia. Yr oedd busnes yn weddol fywiog. BIRMINGHAM, Dydd Mawrth (Ionawr 3ydd). -Yr oedd gwelliant i'w ganfod yn y fasnach he Irl- yw, a dangoswyd cyflenwadau gwedool lawr o anifeiliaid. Gwartheg Here-fords goreu, 6 £ c y pmts; mathau eraill, o 4ic i 6c myton, o 5 i c. Moch bacwn, o 7/6 i 8/- yr ugain pwye pyre, o 9/6 i 10/ hychodl, o 6/4 i 6/6. SALFORD, Dydd Mawrth (Ionawr 3ydd).—Yr oedd nifer cymedrol o brynwyr yn bresenol he Id- yw, a gwnaeth gwerthwyr neillduol yn well nag y gwnaethant yr wythnos ddiweddaf, tra v profodd eraill bethau i'r gwrthwyneb eto, ar y cyfan, yr oedd y prisiau yn fawr debyg i'r wythnos ddi- weddaf am wart-heg a defaid. Caed yr un brisiau a dydd Mawrth am. loi hefyd. Prisiau: Biff, o i 6ic y pwys; dclaid, o 5gc i 8c; lloi, o 5c i 8i-c. Moch, o 7/- i 7/6 yr ugain pwys. MENYN. CORK, Dydd Ma-wrth (Ionawr 3ydd).—Seconds, I 95/ thirds, 83/- y 112 pwys. Superfine firkins, 112/ Fine mild, 97/ Yr oedd 46 o firkins yn y farchnad. y GWAIR A GW70LLT. LERPWL. Dydd Sadwrn (Rhagfyr 31ain).—Hen wair, 2/6 i 4/- y eanpwys (112 p) gweilt gwen- ith, 1/2 i 1/6; gweilt haidd, 1/- i 1/3 gweilt ceirch, 1/3 i 1/8. J TATWS, MA IP, etc. LERPWL, Dydd Sadwrn (Rhagfyr 31ain).— Maip, 29/- T dkinelL tatws: —Giants, 2/- 1 2/4; main crops, 2/8 i 3/ Bruce, 2/2 i 2/8 y 112 pwys. Maip, 6c i 10c v 12eg bwns. Swedes, 1/2 i 1/6 y 112 I pwys; moron."2/6 i 3/3 y 112 pwys: wynwyn car- trefol, o 6/- i 6/6 y 112 pwys; eto, tramor, 4/3 l ) 4/9. LLUNDAIN, Dydd Sadwrn (Rhagfyr 31ain).- Parheir i dd'«d a cliyflenwadau digonol o datws i'r I farchnad; ond cadw yn farwaidd y mae y fasnach, er nad oes nemawr o gyfnewidiad yn y prisiau, y rhai a safent fel y canlyn -Brice, 65/- i 70/- y ) dunell; snowdrops, 70/- i 75/ up to dates, ';v/- i 75/- maincrops, 65/- i 70/ Hebrone gwymon, 65/ imperators, 60/- i 65/ Reading giants, 60/- i 65/ blacklands, 55/5 i 60/- a German, 55/- y d-aner. GWLAN. BRADFORD. DyddJ Llun (Ionawr 2il).—Prin v gellir dweyd fod busnes wedi ail gychwyn ar ol v gwydiau; ac felly, inis gellir nodi unrhyw gyf- newidiad yn y prisiau.

Marclmadoedd Cymreig, & BAKGOR, Friday, 12 o'clock. MEAT, BUTTER, and EGGS.—Fresh butter, 1/2 to 1/3 per lb. eggs. 9 to 10 for a ly- Irish, Dajrsh, and Canadian butter, lOd to 1/- per lb. beef and mutton, 6d to lOd per lk. veal, 7d to lOd per lit, pork, 6d to 9d per 1». ham and bacon, 5d to 8d per 18. fat pigs, 3¿.d to 3;1d per lb. FISH, POULTRY, mid GAME. Ckens, 3/- to 4/6 per eouple; fowls, 3/- to 3/6 each goslings, 5/- to 10/- each; duck-lingv,216 to 3/6 each hares, 3/- to 4/6 tach; rabbits, 2/- per couple; pigeons, 1/4 per bri.ee; pheasants, 5/6 per brace; partridges, 3/6 per braoe; wild ducks, 5/- per brace; ducks, 2/6 to 3/6 eaeli; geese, 5/- to 10/- each turkeys^ 4/- to 18/- each solea, 1/4 to 1/8 per lb. turbot, 6d to 1/2 per lb. brill, od to 10d per IJ. halibut, 6d to lOd each; lemon soles, 8d to lOd per lb. plaice, 4d < te 5d per ill. whiting, 4d to 6d per lb. dabs ar.d hake, 4d per lb. gurnets, 3d oer lb. skate, 4d per lb. ood, 3it to 6d per lb. haddocks, 4d per ib. lobsters. 2J- eooh shrimps, 5d per pillt. FRUIT aM VEGETA.BLES.-Potatoes (new), d per lb. carrots, d per lb. turnips, Id per bunch; parsnips, Id per lb. cabbages, 2d each cauliflowers, 4d each; celery, 2d to 4d per stielt, leeks. Id per bunch: grapes (English), 2/- to 4/- per lb. do. (foreign). 6d to 8d per lb. tomatoes, 8d to 1/- per lb. apples, 3& to 4d per lb. pears, 4d to 6d per lb. AMLWCH, Saturday.—Butter, 1/2 per lb. eggs, 9 far 1/ boef, 6d to 9d per lb. mutton, 7d to 9d per lb. pork, 6d to 8d per lb. geese. 5d to 6d per lb.. 5/- to 7/- each; turkeys, 7d to 9d per lb. ducks, 2/6 each chickens. 3/6 per couple; fowls, 1/6 each rabbits, lOd to 1/- each; potatoes, 28 lbs. I for 1/ 5/- to 6/- per seek cabbages, Id each; car- rots, Id per bunch onions, 14d per Ib, honey. 1/8 per lb. apples. 3d per lb. grapes, 2/6 per lb. oranges, 24 to 30 for 1/ CARNAR/VON, Saturday.—Fresh butter, 1/2^ to 1/3 per lb. fresh eggs. 9 for a lj- beef, 6d to 8d per lb. mutton, 7d to 9d per lb. Iamb, 6d to 9d per lb. real, 4d to 7d per lb. pork, 6d to 8d per lb. ham. 8d to 1/- per lb. bacon, 6d to 8d per lb. potatoes, id per ib. carrots, ^d to Id per lb. turnips, ti to Id per lb. parsnips, Id per lb. cabbages. Id, 1, 2d. and 3d each; cauliflowers, 2d, 3d and 4d each; celery, -ile,. to Id per stick; cucumber*. 4d, 6d and 8d each grapes (English), 1/6 to 2/- per lb. mellons, 4d. 6d to 7d each.; toma- toes, 7d', 9d and lOd per lb. pears, 24d to 3d each chickens, 3/6 to 4/6 per couple fowls, 1/6 to 1/9 en ch rabbit?, lj- to 1/2 each 5/6, 6/6 and 7/6 each turkeys. 1/ 1/2 to 1/4 ner lb. ienior. soles. 1/ 1/2, 1/4. snd 1/6 per lb. plaice, 4d, 6d to 8d per lb. cod, 4d, 5d a.nd 6d ner Ib. hadtiocks, 4d. 5d and 61 per lb. prawns, 6d per Ib. shrimps, 6d LF.iNlilGH, Wednesday.—Wheat, 9/ bar.ev. 8/- to 9/3: oate, 5/- to 5/9 per hobb?t; beans, 10/ fowls, 2/6 to 3/6 per couple cv.oks, 4/- to t>/6: turkej-s, 8-td to 9cl per lb. gtfese, 7d tor, 2'; :(: b'-t'er, 1/2 to 1/3 pc-r lb. ditto, small pots, 110 to 1/1: ditto, large kl lid to ll^d per lb. fggs. 9 to j:) for 1/- ]rjt«toes, 5/- to 6/- per hobb.t. TI 'LTHEAO, Saturday.—Fresh butter, 1/3 per r$«h eggs, 8 f*r If- Irish, Danish, and Cana- dim bul/ters, 7d to lOd per lb. beef, 7d to Pd per lb. lamb, 8d to 9d per lb. veal, 9d 1)21' lb. pork, 8d per lb. IMHI, 1/- per lb. bacon, 8d per lb. fat p.'gs, 3^d per lb. porkets, 12/- to 18/- each j stcrs^s, 16/- to 22/- each potatoes, 5s per 224 lbs. ) carrat*, 9d per doKcn bundles turnips, 6/- per load parsnips, Id psr lb. cabbages end cauliflowers, 2(1 I to 3d eich celery, 2d per bundle; cuc-mbers, 3:1 eeeh vegetable marrows, 2d to 5d each grapes (foreijm), 6d to 7d per lb. mellons, 5d each tcma- I toc*, 2d to 3d per lb. peaches, 4d t. 6d per lb. apples., 2d to 3d me lb. pears, 3d per lb. orange*. 50 fnr 1/- chickens, 3/- to 3 j6 per eotiple; fowls, each fiosl'ings. 4/6 to I 7 j- ducklings, 3/- to 3/6 each hares, 2/6 each rnbbits. lOd eacli pigeons. 8d per brace pheasants. 51- per brace; partridges, 3/- per brs-o; wild ducks, 2/6 per brace; soles, JJ- por lb. plaice, 6d per lb. whiting. 2d each dabs, Id oer lb. er-olbs 2d to 4d each: black oats, 13/9 to 14/6; white eats, M)- to 14/; liav, 50/- per ton. LLANGEFNI, Thursday.-Fresh butter, 1/3 per lb. fresh eggs, 12 for 1 j- ■ beef, 6d to 8d per ib. mutton, 8d to 9d per lb. lamb, 9d to lOd per lb. real, 7d to 9d per lb. pork. 6d to 7d per lb. barn. 8<1 to 1/- per lb. bacon, 5d to 8d per lb. fat pius, 3d per lb. porkets, 13/- to 18/- each; potatoes, 5/- to 6/- per sack oats, 14/- to 14/6 per quarter fowls, 1/3 to 1/6 each ducks., 2/- to 2/6 a.eh.. PWLLHELI, Wednes(lav.-Fi-eii butter. 1/- to 1/1 I-),,r lb. frezb, eggs, 16 for 1/- bwf. 6<1 to 9d per lb. mut.on, 7d to 9d i": h\ park, 6d! to 8d per lb. fat pigs, 3d per lb. norkets. 12/- to 15/- eiicli potatoes (new), d per lb.I turnips. Id Mr lb. parsnips. IW per lb. oabbuges, ld to 2d each celery: 2d and 3.;ll per r.t:,k; tomar toes, 8d to 9d per lb. apples, 2d to 3d^ per ib- ? pears, 3d to 4d per lb. fo-wl-i, 116 ulld 1/9 «a;h, • hares. 2/6 each rabbits, lOd and I.J- eacb; phea- sants. 4/6 per brace; ducks, 2/- and 2/3 eauxi; geese, ^RUTHIN, Monday.—Wheat, &/9 to S/3 per Gob- bet; barley, 8/- i 9/6; oate 5 f perli^bet; fresh butter. 1/2 to 1/3 per lb. fowlf.. 3/- couyle ducks, 4/- to 5/- per couple e>ggs, 8 to 9 for 1/

FFYNON TREWAN. Sys,—Gwelais yn eich rhifyn am Rhagfyr 22ain lythyr oddiuTth un "Trewan parthed can- fydAiad y ffynon uehod. Yinddelays mai can ddoniol yr E'ddwas Owen Roberts a'i cyffrodd i ysgcifenu y trutln eamarweiniol sydd wrth ben ei jonw. N id ydwyf am leihau'r clod ddyry i Mr TJbomas Hughos, ond dymunwn ofyn i'r "Trewan'' eamarweiniol hwn: Ai nid Owen Williams, gof, Aberffraw, oedd y gwr a ganfyddodd y ffyiron a'i rhinweddau 7 Sut na fuasai yn cael allan pwy pafodd afael ar y ffynon cyn rhoddi'r clod i unna phertbyna iddo ? Hefyd, paham na fuasai yn «d- crych ar farddoniaeth yr Heddgeidwad Owen Ro- berts cyn rhuthro i'r wasg gyda'i druth anwir- eddus?—^Ydwyf, etc., YSBRYD TREWAN.

Pobl a Adwasnoch. RHIF 1.—Y POBYDD. MrT. Treater, 56, Southam-street, Kensal-rd., Llundain, a yagrifena.:—"Yr wyf wedi derbyn cy- maint o l oddiwrth Vi-Cocoa Dr. Tibbies fel ag y teimlaf fod yn rhaid i mi ddiolch i chwi cm dano. Pobydd ydwyf wrth fy ngalwedigaeth, yr hwn sydd waith caled, fel y gwyddoch ond mae yn bleser genyf ddweyd. wedi trornhen am y noson, y byddaf yn myned adref a chael cwpanaid c'ch Oocoa chwi, gan deimlo yn hollol fires. drachefn, ac yna myned i fwynha-u fy hun. Ond, cyn i mi gym. eryd at Dr. Tibbies' Vï-c.c.a, mi a arferwn ym- lusgo o amgylch y ty mor flinedig ag oedd modd." Y mae Yi-Oocoa, wedi dyfod m air teuluaidd yn ein plith. Mae Vi-Cocoa. Dr. Tibbies wedi ei bar- otoi o gylweddau "dietetic" addefedig werthfawr, ao felly y mae ar unwaith yn beth treuliadwy ac adlonol, maethlonol, ac adfywiadol. Dyma ddir- gelwch ei 1wyddiant dihafal. Fe ymddengys, cyn helled Kg y gallwn gseglu, yn cytuno gyda phawb, a bod pawb yn cytuno i roddi tnw da iddo. Eg- lur yvr m'u efe ydyw ffafr-ddiod pobl sydd wedi cydnabod a g^vcrihfavrrogi ei rinweddau i-echyd- roddol r.r^ledig. Ac yn eicr mae yn ymborth del- frvdol yn yr o* hon o ruthr a phryder, o "wear and bsar," a phan y mae egnioedd corph a meddwl yn cael eu tret-m nor drwro.. Gellir %el Yi-Ooooa Dr. Tibbies gan yr holl FferJllwr, v Chwegnwyddwyr, a'r Ystorfeydd, neuptfl 60, 61, a, 62, Bunhill-row, London, B.C. Fel prawf digyfielyb o deilyngdod. fe anfomr blychaid by-han hardd o Yi-Cocoa Dr. Tibbies yn siampl, "yn rhad dnvy y post ar apel t unrhyw gyfsiriad, os, pan yn ysgrifenu (g-tUia postgerdyn y tro), y bydd i'r apelydd enwi y "Clohanydd."

ARFWISG_Y_MARCHOG. cmVEDL GARU NADOLIG. iCymreigiw%'d gan Elidirfa.b.) PENOD in. Miaid dddo ef—a gwyr y darlleny&l pwy ydyw -—bfcidio cwrddyd a Thomas Lloyd hyd nes y cai siarad gyda Kitty. Yr oedd Alun yn teimlo os y byvMai iddo ef eesfyll wyneb-yn-wyndb ag ef, y bydclai yn ricr o'i lindagu. Cerddodd yn ddistaw at y drws a slipiodd $.11a.n i'r neuadd. Darfu i un drem. ochelgar ddywedyd wrtho ef ei bod yn wag o bob bod byw bedy<ldiol, ond yr oedd yn llawn o olouni disglaer y tan. Yr oodd y decoratio wedi ea gwblbau. Bu Kitty yn gyflym gwaith y flwyddyn hon. Nid oedd yr un brigyn toredig o fytlrwyTdfl J8 < at f Idr. Cliriwyd yr oil ymaith. Yr oedd llawer llai o dorchau ar y parwydydd a'r dodrefn nag ar y Noswyl Nadolig y bu ef yn ei helpu hiÏ. Nid oedd yr un aeronen o fistltw ar y llusern uwdhben. Ie, yr oedd llafur Kitsfey gyda hyn drosodd, ond yr oedd ei harffexlog fedhiin a'i menyg yn gorwedd ar yr eiefceddfa glus- t-ogaidd cyfagos i arfwisg yr hen farchog, dwyfron- leg yr hon a ddisgleiriai yn ngoleuni y tan. Byddai 1 Kitty ddyfod yn ol i'w hymofyn, mae yn ddiau. Pe jr disgn-yliai am dani ytna bydidai iddo ef allu ei gweled yn unig wrthi ei hun, a chael trafod y mater cas oedd cydrhyngddynt i'w waelodion isaf ond rhaid oedd. iddo beldio oael ei weled gan neb arall. Yn y eyfameer efe a groesodd y neuadd. Edrychodd am yr hen gwpbwrdd, ond yr oedd hrwnw wedi ei gloi, a'r agoriad o'r golwg yn rhyw- Ie J Wei, dyna yr ken arfwisg yn ei. lle fytli, a bu yn ymguddio yn hono lawer gwaith pan yn hogyn bychan direidus. Yr oedd yn gwybod yn berffaith dda pa fodd i ddatod yr hen wisg a myned i mewn iddL Yr anhawsder mwyaf wedi myned iddi ydoedd ei thynu yn ol am dano a chau ei boglymau rhydlyd yn nghyd. Llwyddodd i wneu- thur hyny, ergydiag anhawsder mawr. Ni fedd- yliedd efe o gwbl am yr anhawsder mwy i ddyfod o honi. Ni chafodd end prin sicrhau ei hun yn yr arfwisg na chlywai dwrl yn rhywle uwch ei b-en. Hai! beth. ydoedd hwn'a 1 Yr oedd rhywun yn dyfod? Yr etiliad nesaf rhoddodd ei galon lain, 'Kitty anwyl ydoedd yno, bendith. ar ei phen tlws! Yr oodd hi: gan glyised ag erioed fel y cerddai i lawr Ybrrisiau i'r goleuni yn y ffroc dywell blaen ag oedd ganddi. Ai y goleu ogwmi ydoedd yn dangos ei gwyneb yn weJwwch a theneuaoh a mwy difrifol nag yr arftrai fod ddwy flynedd yn ol? "Kitty anwyl?" yr O'ffl.d eif ar fin gwaeddi ami, ond da nas gwnaetkefehtrny, oblegid i lawr y grisiau ar ei hoi y daeith y bradwr hwnw, y bwystfil hwnw, ocowndrel hwnw, Thomas Lloyd! Efe a wisgai y ^awd-wen hytl hono o'i eiddo a arwyddai ym- lawenychiad. Alun, yn gweled y wen ffrostiol "horro drwy fariau gwyneb yr helm, a wasgodd ei ddanedd yn nghyd dan eithaf anesmwythyd. Yr oeddynt yn siarad fel y eroeeent y neuadd, ac y dement drosodd at yr eisteddfa glustogaidd gerllaw i'r lie ■ten. Tra yr ymollyngai Kitty i lawr arm, gydag ochetnaid achwyno: fechan, yr ydoedd Joi mor agoe i Alun fel ag yr ymdrechai efe ddal ei anadl. Gallaeaa ei chyfiwrdd hi yn hawdd a'i faneg ddur pe yr ewyll^s-asaL Efe a dremiodd i Iffswr yn garuaidd drwy y Ixariau ar ei "grudd fad is llygad glae lion," OCKI nid lion yn awr ychwaith, a'r gwallt clWH ydoedd fel cyloh euraidd am ei phen ac ymafaelodd rhyw g^Tmifoefllind gwyllt yni- ddo ef i'w dal hi y foment hono yn etfbyn ei ddwy- froneg galed. Ond yr oedd yn rhaid iddo ef feds- troli ei hun am eciyd. A chan agosed i'w meg arraH fie yn agos i ysgwydd Kitty yr ydoedd y bwystfil Thomee Lloyd wedi dyfod ac y clwydai ei hun. Yr eoedd yn dal ei ddwylaw wrth y tan yn a rhwbiad hwynt yn eu gilydd yn hwyl- iog. Yr oedd Kitty druan dan rym ei gofid wedi dodi ei ph«n i orphwys ar un o'i dwylaw bychain gwyni "A ydyck cliwi yn hollol eicr ei fod wedi dig- wydd ?" hi a ofynodd mewn ton alarus a wnai i Alun kira«thu am gael ei chysuro. "A ydyw y cwbl dd 1 A ydyoh yn dywedyd eich bod wedi gweled hanee y briodas ?" "De gweddw ydoedd hi—gweddw gyfoebhog. Nid oas amh-euaeth nad oedd hyny yn rlian fawr ■o'r abwyd ond osri dd Alun hyny ei hun wrfchyck clrwi yn y llythyr hwnw y soniaeoch wrth-yf asm oedd yn liysbysu am ei ym- rwymiad.^ Dirigrynai llais Ivitty; hi a drelai yn gaOOd i oxhfYguei tWmi idau. "Efe a ddywed- odd «i bod hi yn weddw. ac yn dra, dra phjyd- ferth. Yr ydwyf yn mod Iwl y gallaeai efe adael hyny aOan." "0, y nme just y peth r.g a fnaewn yn ei ddis- gwyl oddiwrth grradur fel øfe ,i'w fwrw ar draws damedd dynea Na feindiweh, Y mae pobl eraill yn each ystyried yn biwii, os nad ydyw ef, gallaf ddywedyd hyny wrtbych. Y Oymro gwael I Y mae hyn yn gydwastad a'r hyn a ddywedodd wrthych. mai oamgytrnteriad a wnaeth wrth feddwl eich caru chwi, ae iddo ddyfod i wybod wed'yn na ddnrfu iddo etioed hidio dam mwy am danoch nag am. chwaer." "OhwiKT!" ebai Kitty yn chwerw, ac mewn rhy- fieddod. "Pa fodd yr ydych chwi yn gwybod iddo ddywedyd hyny, Tlwnt3B1" ha a ofynodd gan ddal i ryfeddu. "Ni ddywedaie erioed wrthych ddim am y llythyr hwnw, er i chwi lwyddo im cael i ddywedyd beth oodd ,yn y llythyr dyehrynllyd di- weddaf." "Ah, ah 1" meddyliodd y dynwaredol farchog yn ei arfwisg, "dyna un i chwi, fy nghyfaill! Pa fodd y llwyddwch i ddyfod allan o hWlli/J, eh 1" Ond os y tybiai Thomas Lloyd yn un Jiawdd i'w drapio, nis gwyddai tmd TC-hydig am dano cl. "0, wrth gwre, dyna ddywod pab dyn a fydd eisiau cael myn'd o'i rwyoiau yn rhydd meddai Thomas gyda chwerthimadi gref, ac anwybyddu ei chwestiynau cyfeiiriol hi. "Pan y bydd i chwi wybod cymaint Kg yr ydwyf fi yn ei wybod, chwi a gredwch fy mod yn dywedyd y gwir." "0, Thomas, ai tybed 1 A ydyw pub dyn mor ddiymddiried ag ele, ynte?" "Nag ydynt, yn sicr. Yr oedd bob amser yn ffwl di-ea. Gallciswn ddywedyd hyny wrthych o'r blaen pe y btjasmh. wedi gofyn i mi; ond yr oeddych yn meddwl chwi. wyddai oreu. Wel, beth arall f eddy Uwch chwi a wnaoth i'ch tad fod mor wrthwynesbol i gamiatau unrhyw ymiwynuad oddigerth ei fod eif yn ofni y buaeai yn ymddwyn fel hyn atooh ? Chwi a wøhvoo, efe oedd yn gwybod oreu. Yae yn dda na cheaaiataw yd i chwi ei briodi ef buaeai yn eich gadael chwi, mae yn dra tbe*byg, cyn pen yr wythnos.1' "Bydd i chwi ateb am bvn meddai y marchog vn ei arfwisg wrtho ei bun yn ddtgllawn. "Dur gwyliwch ychydig hyd nos y byddaf allaIU o'r pot haiam kwn, a tketssferf caw aE<w»wykfc a'r llanc Dafydd gynt m filwraidd' SauL "Pan y deuaf yn rhydd bydd i chwi gael Cloam bob cel- wydd a bentyraeoch aniaf fi 1 A ydyw Kitty yn crio 1 oe ydyw, nis gtillaf ddal; rhaidi minau hefyd ddOO o'm. rlnvyinau yn rhydd, ond nid fel y dywedai efe chwaith! Mae hi yn dodi ei grudd fechan &nwyl ar fy nur-faneg—mi a dyngaf ei bod! Ni fuaeai delw 0 fynor yn di- peth fel hyn hoeb yroddryllio!" "Deuwch, Kit, eadamhewch eich cai on, modd- ai Lloyd "peidiweh a gadaol i'r g" alch, dybied e. fod efe wedi eich triptlwui o gwbl. Peidiweh ai foddhau dmy adeel iddo hyny am ediad, tra y mae efe yn pliwerthin am eich pen gydai weddw addien." "Ohwei-thin!" Dododd Kit-IV ea llaw arab yn brysur ar draws ei llygaid a chyfodai e phen i fyny gydsg yrwi d ll:daog. "Nis 11 fo-r* y mje vn S ftÚldai ujtti! «q .» r^? A' :.i wivV U'C ydyc.ii yn g^i ybc<i lfiTTcr am y VS, ra TiV'" BTS'IIt iote iv."v;.?f dan V" .dau. kddanfn. > Lyd yn rod ar ddim cWwed elcli caw am y flwyddyn nasaf. "Bydd 'Ha ha!' wodi troi yn 01' yr h-ca yczs," eflxii u.tddi«ryd<l y felelaidd wrt-ho ei hun. yn guchiog. i. aiali wedi ei ddoai i lawr yn eich oyirif 1" "Wei* gellwoih eu c'we^«, w» y my»wek. Chxr. ellwch gael y chwci'thiii 1 chwi ec.cli hun. "hhit ?" yn haneff cildynus. g-;dewh i'ch priod,"S yrnddangos yn y paprr nesaf a'i cyihjaeudci cfi o Gyiii.ru. I <111 y <50ilfvdd nf.d ydych yn gofalu dim: am ei waith yn priodi d.fn£: arall, Lvdd y giomcdigaetli oreu ag y geilwch ei thaflu iddo." I' uOndnd-yr ydwyf yn gofalu." "Ac onid ydych yn meddwl fod rhywbeth iw ddywedyd o fy œhr inau?" gofynai Lloyd, don yn dramgwyddus. "Yr ydwyf wedi eich earu drwy yr oil o'm bywyd, yr ydych yn gwybod. Nis geilwch ddirnad yr hyn a ddioddef- ais pan y rhoddaeocb fy lie fy hun i'r adyn yna. ÂÁ nid oes dim yn ddyledus i mi? Clnyi am gwnelech yn ddedwydd pe medrech wybod fy j nhru enu&rwydd yn awr. Yr ydych yn gwybod mai dyma sydd ar y Sgweier ei eisiau chwi a ell- wch wneuthur yr hyn a ddyry iddo ef bleser, yr hen ddyn truan! Deuwchi, dywedweh. y byddwch yn wraig i mi, Kitbydded i ni oci roddi yn hyB- byis y Nadolig hwn. Nis gellir cael gwell amser." "0 oneddai hi, gyda nad yn ei llaia- "Dig oernad egryneùig"- "dywedais y byddai i mi ei garu ef hyd nes y deuai perchenog yr hen arfwisg hon yn ol i fywyd a dy- wedyd wrthyf am beiddo." "Y wisg lurig hon? Ha, ha!" a dyrchafodd Lloyd ei ben gan ehwertliin yn wawdus ami. Ond ciliodd y chwerthiniad i loddi lie i air drwg a oll- yngodd allan tra, er ei fraw, y caaifn ef oddimewn i wyneb yr helm wyneb dynol, a llygaid yn ffaglu o dan digllonedd yn tremio yn ffyrnig a sarug amo cI, "Beth dd 1 a welaf ? 0 1 ATg-" Efe a lamodd o'i eisteddle a'i galoin yn curo yn brys orach a phrygurach. "Y mae riiijwun o'i mhewn. Y mae yn fjw 1 0, Nef oedd fawr! Beth ddigwydd i ni ?" "Beth ddigwydd 1 Fe ddigwydd dy gicio, dydi ysgrifenydd llythyrau ffugiol, dydi gelwyddwr, dydi lyfrgi llwgr a bwystfil!" taranodd llais dwfn, a dyfnach. yn herwydd y cas metelaidd o'r hwn y deuai. "Yr wyt yn myned i'w chael hi! Yr wyf yn gwyOOd dv holl ddichtiau. Priodi gweddw, aie ? Dydi fwystfil digrogedig! 0, yr ydwyf yn dywedyd, ai ni fydd i neb fy nwyn allan o'r carohar hwn ?"—a Thomas Lloyd gydag un naid t-ydyii droe yr eisteddle chluetogau cochion, a redodd am y grisiau gyda chyflymder bytbeuad yn ffoi o flaen arth neu lew cythruddedig a dorodd ei gad- wyn. "Kitty, fy anwylyd, y maiÐ yr oil yn anwireddhu, arrwireddau dybryd yr oil o honynt. Efe a ladra- taoddi fy HythyTaiL, ac ysgrifenodd ei hun rai eraill twyllodrus. Ni fu gweddw o gwibl, ni fydd yr un eto, oddigerth i mi farw o'ch blaen chwi Dyna y teclyn yn deehreu gildio yn awr helpwch fi ychydig, a chaf fy nhraed; yn rhyddion. Yr oedd yn 11æwex hawddach myned i mewn i'r hen arfwisg nit dyfod allan o honi. Gallaf ffarwelio a'i mliymyes oer yn awr. Dytmsa fi allan yn ddyogel. Cusenwch fi, enwi anwylaf a mwyaf twylledig o 1 ferched A ydych ohwi yn meddwl mewn gwirionedd. y buaeai unrhyw ddyn ar y ddaear wedi iddo unwaith dderbyn eich addiewid, yn ei dych- welyd yn ol i chwi ? Ousenwcb fi etc. Nid digon un gusan na dwy. Y mae arnaf eisiau cant, er fy mod yn 11 web o'ni pen i'm traed, ac mor fudr ag ysgubwr siicddeuau. Yr ydyoh yn fy nyled o gusan am bob meddwl amheus a fu genyeh am diartaf n. Ni fuaewn yn eich aimheu chwi pc y bu- asai angel, c'r Nef yn dywedyd wrthyf eich bod yn myned i briodi gwr gweddw J" "Rhaid dywedyd wrth fy nhad yn nghylch Thomas," meddai Kitty, pan o'r diwedd y darfu i'w llawenydd a'u per-leWg ddarfod ychydig. "Ac eto, nid ydwyf yn gwybodl, byddai iddo ef ofidio gymaint. Efallat mai gwell a fyddai peidio dy- wedyd wrtho ef." "Bydd iddo gael y gurfa fwyaf a gafodd ef eriaed mor fuan ag y deuaf o hyd i chwip." "Ar ol y cwbl, Alun, oofier mai y Nadolig ydyw hi. Tangnefedd ao ewyllys da5 ydyw arwydd-eir- iau yr hen wyl, chwi a wyddoch 1" "Fy anwylyd, nie gallai hyd yn nod ewyllys da ei hun aroe yn yr un ty a Thos. Lloyd heb ei gick) ef am yr hyn a wnaeth." Ond:, «r ol y cwbl, nid oedd yr un giawns i hyn. Yr oedd Lkryd wedi dreifio i'r stesion cyn iddynt wybod ei fod ef wedi gadael y ty. Efe a anfonodd i'r Sgweier lyPhyr o Lerpwl yn dywedyd fod bus- nes pwvsig yn ei alw tf i r America, ac nas efe fod yn ol am r&i md&oedd. Ni chlywodd y Sgweier vr oil o'r s'tori; tyciodd Kitty a tliang- nefedd "Ond efe a glywodd ddigon i ymfoddiom ar fvn^diad ymaith ei nai, i altro ei ewyllys. Amy tri a adawvd yn MaenoT Eryri, oawsant y Nadolig mwyaf llawen a fu erioed yn nghymdeath- ae eu gilydd, a rbaid oedd gwiego hilm yr ariwisg yn y neuadd a choron fawr o fistltw. (Y Diwedd.)