Y Clorianydd

» --— "I." 1 ABERFFRAW. Llwyddiftnt.—Mae yn dda genym weled, y.. mldith enwau y rhai llwyddianus yn arholiad diweddar y Trinity College, Llur.dain, mewn cerddoriaeth, euw Miss Maggie Jane Lewis, merch Mr K. Levis, Bwlan, Aberffraw, yr hon sydd dan acuiysg gycia Mrs Roberts, High School, Caergybi. ]r nad ydyw MiS3 Lewis ond ieuanc iawn eto llwyad.K.d i tyned trwy arholiad caled. Da genym weled fod y feroh ieuanc hon yn prysur ddringo i fyny gri.siau cyrch&l- iad. 0 galon dymunwn ei llwyddiant yn y uyiocl- ol. -X. Y. Z. Yr oedd yma lawenydd mawr nos Lun y NadoUg ar ddyfodiad Cor y Plant adref yn fuddugoliaetlrua o Eisteddfod Gorunog Caergybi. Yr oedd canoedd o dri<'olion y pentref wedi dyfod silan. Cariwyd yr arweinydd, Llew Ffraw, drwy yr heolydd. ac ar- cManglioswyd y parch mwyaf iddo ?m ei lafur gwas- tadol gyda'r plant. Dadganodd v plant don cyn ym- wahanu er mawr foddhad i'r dorf. Gobevt.uwn vr a y cor yn mlaen i ragori. Yn ystod y misoedd di- weddaf mite -wedi enill y brif wobr bedair gwaith.— Un o'r Fro. Gwyliau y Nadolig.-Er fod ein parchus reitnor, I oherwydd gwendid corphorol, yn analluog i fyned alla.n o'r ty, eto csfwyd prawf eleni. fel arfer, fod ei gaSon vn gweithredu pryd nad allai y corph. Nos Saxlwrn, y 24ain cynfisol, gwahoddodd. gor yr eglwys i gyfranogi o hwyr giniaw rhagorol oedd wedi ei barotoi ar eu cyfer. Yr oedd yn bieser genym ei weled wrth ben v bwrdd yr hwyr cry- bwylledig—wedi gwella yn fawr. Mwynhaocfd pawb y wledd. Gwedi gwledda canwyd amryw garoiau, ac od'deutu deg o'r gloch aeth pawb Ïw cartref- leoedd wedi eu llwyr foddloni. Boreu Lkal ym- gynulla.som drachefn yn y Rheithordy ar yr ach- lysur o anrhegu Mr Hugh Williams, cyn-atlnaw yr ysgol ddyddiol, ond yn awr yn Llanbedr yn parotoi am urddau Eglwysig. Yr oedd y pwrs yn eynwys o fewn ychydig geiniogau i bed air punt, tuag at ba un y cyfranodd y Rheithor yn sylweddol i.awn. Casglwyd yr anrheg uchod gan Mrs a Miss Roberts. Nos° Lua, "yr ail o Ionawr, amlygodd y rheithor ei garedigrwydd yn mhellach trwy wahodd yr noli Eglwyswyr, hen ac ieuanc, i'r Rheithordy i gyfra,n, ogi o wlodd ardderchog arall oedd wedi ei pharotoi ar eu cyfer yn 01 ei arfer blynyddol ar wyliau y Calan. Rhoddodd y wledd hon hefyd foddlonrwydd cyffredinol. Ar yr un dydd yr oedd yn riianu v tdwb dillad, i ba un y pert by n oddeutu 70. Y mac Syr George Meyrick yn cyfranu pum punt a.. nwrt, a'r rheithor oddeutu pum' punt arall. Heblaw nyn cyfranodd i bawb aeth ar ei ofyn wythnos y gwyliau, ond gwyliau neu beidio, y mae efe bob amser a'i glustiau vn agored i dderbyn cwynion, a'i law i ddiwallu "anghenion y tlawd. Clywir dymuniadau da y naill i'r Hall ar bob Haw yr amser yma, ond yn sicr nid all dim roddi mwy o grsur i neb na'r ymwybodolrwydd ei fod, i ryw radaau, wedi ceisio ysgafnhau beichiau, Uiniaru noenau. neu lenwi cvlla rhai nad; yw Rhagiuniaeth wedi gweled yn dda eu cynvsgaeddu a llawer o bethau v bywyd hwn. Gellir dweyd am Mr Richards ei fod yn gwneud ei elusenau yn y fath fodd' fel nas gwyr ei law aswy yr hyn a wna ei law ddehau. Blwyddyn Newydd dda iddo, a llawer o honynt, yn mha rai yr ydym yn sier na fydd iddo gwtog-i ei law, ond parha.u yn ei garedigrwydd a.ï haelioni, ac yna, ar ben ei daith, caiff weled mai da mewn gwirionedd ydyw cofio y tlawd. Bydd i'r Arglwydd dalu iddo yn ddau- dyblyg.-U n o'r Aber.

AV-LWCH. Newydd Drwg.— Dydd Gwener daeth newvdd am, faxwolaeth Mr W. Parry, Tinsley, brodor o Am- am. faxwolaeth Mr W. Parry, Tinsley, brodor o Am- lwch, a ma.b y gwr gweddw oedranus. Mr Parry, Pentrefelin, a brawd Mrs Williams, Bethesda-s^reet, ° ^larwolaeth.—Drwg genym gofnodi marwolaeth hen foneddiges barchus o'r enw Miss Judd, Mona- street. Yr oedd yn aelod yn Bethesda, ac yn cyf- ranu yn helaeth at achosion vn y lie uchod. Galodd trladdedigaeth barchus dydd Mawrth, y boreu. Watch-night.—Traddododd y Parch D. Marriott bregeth y noswaith uchod vn Nghapel y Wesiey- ^OynghOTdd.—Dydd 'Gwener.eynhaliwyd cjoigherdd yn yr Assembly Room. Aeth Yr elw at Gymdeithaa y Dorms. Adloniadol.—Cynhaliwyd cvfarfod adlomadoi yn yr Ysgol Genedlaethol nos Lun am saith o'r gloch. Yn absenoldeb y ficer Uanwyd v gadair gan y Parch D. Davies, B.A., curad. Dechreuwyd trwy ganu emvn, yna anerchiad yn nghyda dymumad o ilwydd- yn"newydd dda i bawb oedd vn bresenol. Darllen- wyd papur rhagorol gan Mrs R. T. Roberts, Saiem- street, ar "Hanesyddiaeth Eglwysig." Ton, gan Mrs WilF.am" Tanybryn, "Gvda Wawr." Holi ac ateb ow "YO a ddarllenwyd ar y dechreu. n vd y rhoddwyd gwobr i Mr Edwards (cigydd). Adroddiad da gan Mr Jones (agent Singer's machines). Can, gan Willie Ro (Glan Irafon). Darilen difyfvr i ra-i dan 18 oed: Gwobr i R. O. Roberts. M difyfyr: Y goreu oeddynt Mri D. Jones, E. Jones, J. Edwards. G. "Williams. Darllen difyfyr (i rai mewn oed) .1 soreu ydoedd Mrs Roberts (ysgolfeistres). Can, ean Mr G. Evans (Railway View), "Chwifiwn Faner Aeth Mr Jones (warden eglwysig) i gasglu 11 at (I raul y cyfa.rfod. Diweddwyd trwy ganu "Duw gadwo y Frenhines" gan Miss BeUa Morgans ar oydgan gan y bobl. Yr organydd ydoedd Mr Ko- berts (ysgolfeistr). Swper Nadolig. — Rhoddwyd swpsr Nadolig l ysgolorion yr Ysgol Garpiog, Amlwch, nos lercher, Rhagfyr 28ain. Yr oedd y wledd. wedi ei aarparu gan Mr a Mrs Morgans, sef v brawd a r °h^ier-p"^ mor llafurus gyda'r ysgol ddaioniis hon. Rhwldodd Mr Jones (ironmonger) ei bresenoldeb elem.fel arfer, pryd y tra.ddododd anerchiad rnagorol i'r plant. Yr oedd yn hyderu, meddai. y gwr.aent roddi eu presenoldeb eto fel o'r blaer.. Yna caxfiodd y cigau oil i'r wledd. Drwg genyf nas galla^ai Mr J. R. Dew (organydd ffyddlon yr vsgol) fod yn bresenol. Ar ol i'r plant gael eu digoni rhoddwyd ch^ ganddynt i H.R.H. Princess of W ales; befyd i Ar- glwyddes Neave, Llysdulas, a'r teulu oil, a/; i bawb Jedd yn cyfranu yn Lloegr a Chymru i Mr Jone^ SwSySu moranwyl arnvnt; i Mr a Mor- ™s a'r teulu; ac i Mr f^ SSXioh. Queen's cake, orane^a Bjfr Teimla Mr a Mrs Morgans vn ddiolchgar i r rhai •ctmlyn —Ararlwvddes Baege, Tunbndge Wcl^, V? p Tones" Parry Llundain Mr G. Vv. Plum- MraH^ ;wT. M^Kirk Ragged School Union, T»$■. Ls rX • AmWi; mineral "al|r9(|™cl; AcfeUv aurafalau gan Mr s- • Mrs ^01.gans yn S^J^tVariadau arMerchog ar gyfer y wledd.

BANGOR. i Dyn WedIi. Y'mcro "i. —D}rdd Iau darfu i Joh i Williams, oertiwr, 42 mlwydd oed, yn byw yn Y è Hen gwaelod y dref, It-anaai- trwy Y 1" oedd ar y pry(I na, yn Ir Tlwmas Thomas, fTdTl^a Jr g[od, v boreu. fel axfaol, i f^ed S a phMi ddaeth Mr Ihoma, y,u, yn fua» ar oj hyny, canfyddai y "warehouse yn afeorca, one. Sa S wiiuiv, iv Tua. dav o'r irloch V prydnawn, wedi myned ) J Tjryd T dychwelwyd rhecthfarn ir dyn gr.,toi MaSh. I aaeu Mr —Oaf odd t-rwydded y bun^ '^ed^v v glwyddo tros ,u. apei Mr Huw Row- diweddar drwyddedwr, ac, c I H(>tel, ^an- land, trasglwyddwydi trwydd^l y^ _N[r R B. gor, tros dymlH.r, i Tliomas V a Beau- («ta° V WHUaSi Burnley, i'r<tffynydddalu30sar unwai.h, ar mi<* • neu yn nifiyg hyny, un mis o garchar. Ax. rwn-aed archeb vul, —Ar gais Mr ™: ii ms Caernarfon, vr wabamad yn IM, W, T> ^too. S^MSTrb;ant.-Wiinr T;« KytSn-squate, a. nryinwyd 1 yr ^ed^ell tun ehw.' » oh.-Tjdd idle tygwth Alexander Elte- Dirwywyd Mary Carrol i 2s 6o a r costau atn pddw- doTZSodd Margaret Pairy. Caernarfon, ei,^fon •garchar am ddau fis am ladrat-a gwjdd, gv. cryh 6s 90. aUan o dn>l yn N^rsaf Rheilfforad PorthaethvjT. Nadolig yn y Tlotty-Bu i breswylwyr Tlotty Bangor, trwy lm^fry<fedd y Gwarcheidwaid, fwyn- ^au ciriaw a the NndoUg ddvdd biff rhost. llysia.u, "plum pudding, a theif3en<vU ou rants. Llwyr ddiwallwj-d 105 o dlod'on, yT^«a amlygasant y diolchgarwch cynhesaf am y trot, blyn yddol. Gweinyddwj-d wrth y bvrddau gan y bonedd- igesau a'r boneddigion a ganlyn • —Mrs T>. T>- Jor^ (Jzrth Miss M. J. Wallace, Mr D. Williams a Mr Thomas Edwards (Gwarcheidwaid), yn nghyda ewyddogion y ty. Anfonwyd anrhegion gan y can- ljmol:-Mr Jainea Smith (trysorydd yr Undeb), Lloyds Bank, Ip, yr hwn swm a wariwyd ar dybaco, ginger ale, bananas, ac afalau; Miss Mason, 1 sgol Sirol, a disgyblion, dilladau, teganau, etc. Miss J. a Mr Williams, Llwyn Onn, Bangor Dohal, aur- afalau, teganau, otc. Mr Robert Jones, Bradford House, tybaco Mr T. Edwards, paentiwr, aur-afal- au; Mr D. Williams, ourrier, a Miss Wallace, liigh- street, aur-,tfil-,iu; Miss Davies, liyfrwertnydd, aur- afsilau a chardiau Nadolig Mr H. Haghes, Britan- nia House, a/i dculu, tybaco, cnau, ac aur-afalau Meistri Evans and Lake, aur-afalau a meliision Mr Rees, manager City Mineral Water Works, blvcxiaid o felusion Mrs Davies, Cerris, mittens, melusion. a llythyrenau Nadolig Mr Charles Pozzi, llestri. Yr oodd y ty weli ei arwisgo yn chwaethus (dan arolyg- iaeth Mr a Mrs W. Davies (y meistr a'r feistres) gyda bythwyrddion a. ohelyn a. anfonwyd o Bare y Pen- rhyn. Am dri o'r gloch y prydnawn cynhaJiwyd gwasanaeth byr, Mr Edwards yn gweinvadu. Bu i Miss Wynne Jones a'i ffryndiau ganu carolau yn yr vsbytty, yr hyn a fawr wertlifawrogwyd gan bawb; a dydd Calan rhoddes Mrs Davies, Treborth, ei taret arfarol i'r deiliaid.

BODEWRYD. Ca.rolau.-F,Ieni, fel arfer, canwyd carolau, dcu- naw mewn nifer, yn eglwys y plwyf uchod, gan gerddorion yr eglwys, ar Ddydd Nadolig Crist-pryd yr oedd yr eglwys yn orlawn o bobl. £ »os Wener ■diweddaf gwahoddwyd y cantorion ac eraill i'r Persondy i gael eu parti blynyddol. Ar ol dawallu y dyn oddimewn ag amrywiol ddanteitliion ag oedd wedi eu parotoi mewn un "stafell, ymneillduwyd i ystafell arall, lie y mwynhasom ein hunaio gydag amrywiol chwareuon, caneuon, etc. Dygwyd T cynulliad i derfyn trwy ganu yr Anthem Genedl- aethol, a thrwy i bawb ddymuno y naill ir ilau "Flwyddyn Newydd dda."

CAERGYBI. Ddyd Sul y Nadolig, yn Addoldy Bethel (B.), cvnhaJiwyd cyfarfodydd amrywiaethol yn nglyn a'r Ysgoi Sabbothol. Yr oedd y plant wedi dysgu darnau priodot iw hadrodd allan, a. chanodd y cor drcion yn chwaethus a swynol. Cafwyd cyfarfod rha-gorol drwy y dydd, ao ymddanghosai pawb j wedi eu llwyr foddhau. Nos Fawrth wedir Nadolig cynhaliwyd cyfarfod mewn cysylltiad a'r Ysgol Sul yn Ysgoldy Hyfrydle (MTG). Gwolk-wy- wyd y plant am ganu ac adrodd, a chanodd y plant yn sAvj-noi iawn nifer o donau cyfaddas 1 r am- gylchiad. Jilae cyfarfodydd v ddwy eglwys a nod- wyd yn dangos fod rhywrai vn cymeryd traffcrth i addysgu yr oes sydd yn codi, a da yw eu gwaith. Cyfarfod Cenhadol.—Un o' sefydliadau hynaf y dref ydyw cyfarfod cenhadol y Calan yn y Taber- nacl (A.). Gwasanaethwyd eleni gan y Parch Davies, Trelech, ac If or Jones, Porthmadog. Er fod y tywydd yn nodedig o vstormus, cafwyd cyn- ulliadau lluosog, gweinidogaeth rymus, a chyfraniad- au haelionus at yr achos oenhadol. Ychydig ddyddiau yn ol cyflwynodd athrawon, athrawesau, a disgyblion yr Ysgol Frytanaidd an- rheglon gwerthfawr i Mrs Michael ar ei phriodas. Mae Mrs Michael wedi bod yn brifathrawes yn adran y genethod ers llawer o flynyddau, ao wedi gwneud ci gwaith yn nodedig o gvmeradwy can bawb. Cyflwynwyd yr anrheEr ar ran y rhoddwyr gan Mr W. Griffith, Druid House, yn nghanol y dvmuniadau goreu am lwyddiant Mrs Michael a'i phriod. Bwrdd Gwarclieidwaid y Valley.—Dydd Mawrth, Mr J. Lloyd Griffith yn y gadair. Gwnaeth Mr J. E. Hughes (clerc) y taliadau a ganlyn yn hysbys mewn cynorthwy allanol yn ystod y pytliefnos:- Dosbarth Caergybi, 78p 14a 6c i 367 o dlodion; Heihad o dlodion, 24; mewn taliadau, 6p 14s. Aborffraw, 50p 12s 6c i 170 o dlodion; lleihad, 227 o dlodion; cynydd yn y taliadau o 3p 9s 6c. Bod- edern, 51p 3s 6c i 204 o dlodion lleiha.d yn y taliadau o 3p 6s 80. Mae y ffigyrau uchod i'w cyd- maru a'r un cyfnod y flwyddyn ddiweddaf. Galwodd Mr R. Gardiner, Y.H., sylw at gynydd y taliadau yn nosbarth yr Aberffraw, tra yr oedd lleihad vn nifer y tlodion. Mr Parry, y swyddog cynorthwyol, a sylwodd fod nifer y plant oedd yn derbyn cynorth- wy wedi lleihau, ond fod rhif v rhai mewn oed wedi cynyddu. Rhoddodd y Cadeirydd a'r Clerc eglur- had cyffelyb, a, bu diwedd ar yr ymdrafodaeth. Tret i'r Tlodion.-Dymunodd Meistr y ty, ar ran y tlodion, ddiolch i'r Gwarcheidwaid am y wledd ardderchog a gawsant Ddydd Nadolig. Hefyd, diolchwyd i'r personau canlvnol am eu anrhegion —Mrs Hughes, Shop, Valley; Mr W. Ll. Jones, Caergybi; Mrs Bradshaw, Mri R. Bennett, Ler- pwl; a R. Gardner, ieu., Valley. Gwa,Lnaeth Miss Lloyd.—Cynygiodd Mr Forcer Evans, J.P., a ganlyn :—"Fod y Bwrdd yn unol a chymeradwyaeth Bwrdd Llywodraeth Leol yn rhoddi y awm o 30p i Miss Agnes Lloyd am ei gwaith yn cynorthwyo ei thad, y diweddar Mr James Lloyd, relieving officer, Caergybi." Siaradodd Mr Evans yn gryf o blaid y cynygiiwt Eiliwyd ef gan Mr R. Gardner. Siaradodd amryw o'r aelodau Tn groew yn erbyn y cynvgiad. Sylwodd Mr R. Chambers ei fod mown cydymdeimlad a'r cynygiad, ond amheuai ei gyf- riitlilondeb. Pleidleisiwyd o blaid y cynygiad gan y Cynygydd a'r Eilydd, Mrs Bradshaw, a Mr James Lansbury yn erbyn gan Mri W. Owen (Aberffraw), E. R. Owen a John Williams (Bodedern), Rice Row- lands (Llanfachraeth), R. Jones (Rhcscolyn), a R. •Jones, Trewalchmai. Ni phleidloisiodd Mri J. N. Thomas (Caergybi) a R. Chambers fRhen Bias). Coilwyd y cynygiad gyda mwyafrif o ddau. Coeden Nadolig.—Mewn cysylltiad a Chapel y Bedyddwyr Seisnig cynhaliwyd Coeden Na.dolig vn y Neu a dd Drefol nos Fercher, & throes yr antur- iaeth allan yn llwydcKanc mawr. Gweithiodd aelod- au yr eglwys yn ardderchog er dwyn y gweithrediad- nu i derfynia,d llwyddianua Mae yr eglwys hon bron a gorphen clirio gweddill y ddyled sydd yn aros ar y capel. Yma y Ilafuria y Paroh Gomer Evans, roenvn paroh ao arddeliad. Addurno yr Eglwysi.—¥ naill flwyddyn ar ol y lla.Il mae amryw o foneddigesau duwiolfrydig ein tref yn ymgymeryd a'r gwaith da. o addurno yr eglwysi gogyfer a gwyliau y Nadolig. Yr oedd eg- Iwvs henafol Sa.nt Cvbi wedi ei haddurno yn nodedig o brvdferth gan Miss Adeane, Mrs Binney, -Mi& Elliott, Miss Binney, ac erailL Yn y boreu am I ur,-n"-ddeg cynhaliwyd gwasanaeth Seisnig, ac am m o'r gioch yn Gynrraeg, pryd y pregethwyd i dvi-f;),»edd Unosog gem y Parch Robert Prioe, B.A. I Ni bu Eglwys Sant Sedriol erioed yn edrych yn bryfl- ferthach. Cymerwyd rhan vn v gwaith o adHvr^o vr eglwys hon gan :-Miss Adenine, Misses C. a M. Scobell Clapp, Misses Hughea (Castla House), Mrs Pear(*>n, Miss La.nuble, Mi Jone". Miss Griffith, Miss Moreton Prichard, Mrs Chope. 3fim Hughes (Market-street), Misa Lloyd. Miss Jeffrey Smith, Misses Clay, Miss Daviea, Miss Jon, Miss Hors- ford, Mri F. Fagait, W. Daviea, E. Roberta, a C. Watkins. Cynhaliwyd gwasanaeth yn y drefn a 1 ganlyn:—Boreu, Cymraeg, y Parch James Jones yn pregethu, y canu o da.n arweiniad Mr John Wil- liams, Carreg Domas. Yn yr hwyr, cynhaliwyd gwasanaeth Seisnig. Darllenwyd y "lessons" gan Mr J. Lloyd Griffith, M.A. Dadganodu y cor yr anthem, "Sing, 0 Heavens, a'r carol, "Sweet Christmas Bells." Pregethodd y Parch James Lloyd. Ar ol v gwasanaeth hwyrol dadganwyd v gantata "Iesu o Naza-reth." yn wir swynol ga.n y cor, o da.n arweiniad Mr J. H. Singleton, Miss Hughes, Ca-stle House, with yr offeryn. Yn y prydnawn cynhaliwyd gwasanaeth arbenig i'r plant yn Eglwys Sant Seiriol. (Tr;tddodwyd anerchiad dyddorol ac adeiiadol i'r plant gan y Parch James Jones, a dadgajiodd cor yr Ysgol Sul, o dan arweiniad Mr J. H. Singleton, yn rhagorol iawn.

CAERNARFON. Gwledd.—Nos Iau cyfarfu cvfarwyddwyr y "Local Marine Society" yn y "Prince of Wales Hc»tel,' a mwynhawyd gwledd ddanteithiol. Y Llythyrdy.—Deallwn fod Mr John Williams, ysgi iferycld rhanbarth y polleljyr, wedi ei benodi yn brif ysgrifenjdi y llythyrdy fel olynydd i Mr J. D. Jones. Cartrefi y Dr. Barnardo.—Nos Lun, yn mhreswyl- fod Mc D. W. Davies, Moss Bank, eynhaliwyd cyfar fod adtaniadol er budd y sefydliad bendithi01 uchod. CVmerwyd rhan yn y gweithrediadau gan Misses Sissie Davies, Moss Bank Blodwen a J. Rowlands, Castle-view; Annie Jones, Kuantan Jenny Jones, Beach Villa; Mri W. Henry Davies, S. B. Pavies, a J, E. Davies, Moss BLnk, a W. R. Robrrts, Marcus- street. Rliifai y cynulliad 50. Yn ystod y gweith- rediadau cyfhvyiiwyd "refreshments" i bawb gan Mrs Davies. Mwynhawyd y wledd a'r cyfarfod yn fawr. Cyfaifod Pregethu. Dyddiau Sabboth a'r LIua cynhaliwyd cyfarfodydd pregethu blynyddol Pen- dpf. Y cenhadon oeddynt y Parchn. J. O. Williams (Pedrog), Lerpwl; O. Jones, Mountain Ash, a J. Bowen, Ponygroes, Sir Gaernarfon. Gwnaed. casgl- i&dau yn yr oil o'r cyfarfodydd tua.gat ddileu y ddy- led sydd yn aros a.r yr addoldy. Llwyddia.nt m'dith yr ouillwyr yn yr eisteddfodau a gynhaliwyd yn ystA>d y Nadolig llwyddodd Mr G. Elwyr. Jones i enill gwobr am ddarn barddonol yn Eisteddfod Lerpw!; Mr E. R. Evans, II rhanu'r wobr am "novelette" ddesg"ifiadol o "Fywyd Crefyddol yn iNglqny.u o 1855-65 yn Rhyl dyfarn- wyd Mr Thottlas Humplireys yn oreu am y gadair farddol gerfidiig. r- 0 Cafwyd yn Varw.-Boreu Sadwrn deuwya o nya 1 gorph Owen Jones, Crown-street, yn ystabl y Castle Hotel; yr oedd yn hollol farw. Tybir iddo gael ei daraw a salwch sydyn, a chwympodd ar swm o wair, lie y bu farw. Yn ddiweddarach yn y dydd cynhali- wyd trengholiad ar y corph o flaen yr Is-grwner, Mr L. R. Thrwnas, a rheithwyr, o'r hwn yr oedd Mr J. Pritehard, Aber Ferry, yn foreman. Dychwelwyd lheithfarn o "Ca.fwyd yn farw." Ymgais i Dori Aiiandy.—Nos We ler gwnfied ym- gais i dori banc y.i Castle-square. Llwyddwyd ^i fyned i fown i'r adailad trwy wnead twll yn un o'r ffenestri da. symud y "sash fastener." Canfyddodd y ll-ndr ei fod yn sicr o gael ei aflonddu, a ffodd ymaith. Ni ahymervryd neb i'r ddalfa. Helyntion y Nadolig.—Nos Sabboth ymgynnllodd ( tyrfa anferth i Eglwys St. Mair er mwynhau o wledd garolawl alluog. Yr oedd y cor dan arweiniad Mr Pugh Griffiths, yr organydd, yn cael eu cynorthwyo gan "ol-ellestra," o dan arweiniadaeth Mr Alexander Corrison. Y pregethwr ydoedd y Parch E. H. Grif- fiths, B. A., gan yr hwn y caed oregeth afaelgar. Eid ail dros y gwasanaeth nos Sabboth dilynol. Boreu dvdd Na,dolig cyfranoddi y Maer, Dr. Parry, arugar- eddau: yn y Guild Hall i oddeutu 300 o bobl dlodion oeddynt wedi dod yn nghyd. Agorwyd y gweithred- iadur. yr hwn oedd fyr, gan v Parch ETan Jones, Moriah, gyda gweddi. Caed anerchiadau byrion gan y Maer, a'r Parch Mr Cowell. Ar gvnygiad Mr W. J. Williams, yn cael ei eilio gan Mr E._ Hughes, rhoddodd! derbynwyr yr anrhegion dair Doniier o dmokhgarwoh i'r Maer. Rhanwyd y rhoddiou «.n y ) Faeires, ei dau fab, a Mrs Evan Jones (Moriah). Plari- odd Mr J. R. Hughes swm mawr o de rhwng tlodion y dref. Cymerodd gwledd-de y Bedyddwyr le pfyd- nawn LIun yn Cellar y Oa.pel, a chynhaliwyd cyng- herdd mawreddog yn yr hwyr, yn y Drill Hall, Mr J. Issard Davies yn y gadair. Dydd Mawrth rhodd- odd Mr D. C. Pritehard, Aber Ferry, wledd o da blasus i blant Ysgol Genhadol hilo h Bach. teddodd 400 wrth y byrddau, a gwnaethant lwyr gyfiawnder a!r trugaredda.u.

CAPELGWYN. Priodas..—■Boreu Gwener, Rhagfyr 30ain, unwyd Mr Williiim Owen, Llain yr Allor, a Miss Kate Williams, Fron Wen, mewn priodas, yn y capel uchod. Gwasanaetliwyd ar vr achlysur dyddorol gan y Parch Daniel Davies, eu gweinidog, yn ngwydd y cofrestrvdd, y Parch Hugh Jones, Bryn- du. Ar ol brecwast ardderchog yn Llain yr Allor, ymadawodd y par ieuanc am y Gadfa, gerllaw Pen- sarn, lie y maent yn dechreu ar eu bywyd priodas- ol. Pob llwyddiant iddynt.—Gohebydd.

CEMAES. Cyngherdd Mawreddog y Nadolig.—Cynhaliwyd cyngherdd mawreddog y Bedyddwyr nos Lun, Rhag- fyr 26ain. Llywydd y cyfarfod ydoedd Mr John Hughes, C.S., Frondeg, Amlwch, ac arweiniwyd gan Rhydfab. Cyfeiriodd y Llywydd yn ei anerchiad godidog at y neuadd ardderchog, yn mha un y cyn- helid y cyngherdd, sef y "Village Hall." Dywedodd mai yn "mhob gwlad y megir glew," ond mai nid yn mhob pentref y ceir calon mor haelfrydig a chalon Mr D. Hughes, Y Wylfa, sef y boneddwr a roddodd yr "hall" at wassanaeth y pentref. Yr oedd rhaglen y cyfarfod fel y canlyn :—Unawd ar y berdoneg, "Battlemarch," Miss Defferd, Llangefni; anerchiad barddonol gan yr arweinydd; can Genedlaethol Cymru. Llinos Cefni; oystadleuaeth adrodd penillion "Te pawb," y goreu Mr Williams (Cae'rdegog), ail, Mr W. J. Owen (Shop y Bont), trydydd, Mr Henry Hughes (Penrhyn) unawd ar y berdoneg, Miss C. H de, Amlwch can, "Y penill adroddai fy nhad,' Miss H. E. Owen, Amlwch; beirniadaeth can ddes- grifiadol, "Ciniaw Nadolig," goreu Mr E. Hughes, Y Groes; can, "Merch y oadben," Glan Medrad; unawd ar y berdoneg, Miss Hole; beirniadaeth y llythyr serch. y goreu ydoedd "Gwlith Hiraeth," nid atebodd i'w enw; can, "The Holy City," Llinos Cefni; can, "Gwlad y Delvn, Glan Medrad; yn awr deuwyd at brif ddyddordeb y cyfarfod, sef cys- tadleuaeth ar y don "Moab," ymgeisiodd tri parti, canasant yn rhagorol, a rhanwyd y wobr rhwng parti Mr William Jones a pharti JVfr Samuel Thomas; can, "I godi yr hen wlad yn ei hot," Llinos Cefni; can, "Ffarwel Maggie," Miss H. E. Owen, bu gorfod i iddi ail ganu. Yr oedd y neuadd eang wedi ei gor- lenwi, ac wedi ei haddurno yn ysblenydd gan Mr Roberts, y manager. Bwriada y Bedydidwy "r < gylchwyl gael ei galw o hyn allan yn Eisted.d; Nadolig y Bedyddwyr. Bydd v testynau allan merw. amser eyfaddas at y Nadolig ncsaf. Yr oedd y cyngherdd yn llwyddiant perffaith yn mhob ystyr. Dylaswn ddweyd i'r buddugwyr gael eu harwisgo gan Mrs Rowlands, Cemaea Mill, a Miss Hughes, Frondeg, Amlwch.Un oedd yno.

LERPWL. Eglwys Gymraeg St. Nathaniel.—Can wyd carol- au yn y gwasanaeth piydnawnol yn yr eglwys hon Sul y Nadolig gan Mri J. R. Jones ao R. Thomas, yn nghyda'r cor dan arweiniad Mr W. Jones. Cy- feilid gan yr organydd, Mr A. G. Williams- Rhoddodd y gynulleitlfa luosog wrandawiad astud, yn nghydag arwydd ychwanegol o'i chymeradwy- aeth trwy wneuthur casgliad sylweddol ar d-orfyn y gwasanaeth.—Gohebydd.

LLAN W ENLLWTTO. Oaiolau Nadolig.—Canwyd yr uchod dydd y Nadolig, foreu a hwyr, yn eglwys y 11e uchod, o dan arweiniad Miss Williams, Rheithordy. Caf- wyd pregethau grymus gan y Rheithor, y Parch J. E. Williams.—Gohebydd.

PORTH AMLIVM-T. Dydd Gwener, ar ol hir a phoenus gystudd, bu farw Mr Elias Williams, Upper Quay-street, a gynt fforman carpenters o dan Mri Thomas, ship builders. Oherwydd ei afiechvd yr oedd wedi reteirio ors blynyddoedd. Yr oedd^ _yn Goidwad- wr selog, ao yn aelod cyson gyda'r Wesleyaid. Mawr berchid ef gan y lhai a'i hadwaenai. Hefyd yr oedd yn aelod o'r Clwb Cieifion (ijleili Inn). Cafodd angladd parchus yn y cemetery dydd Mercher.

LLANERCHYMEDD. Crimea Gerddorol.—Adsain brwydrau aerddorol sydd i'w glywed yn mhob man drw7n pentixrf T dyddiau hyn, ac nia gallwn lid na:i ganmol a.'i ed- mygu. O'r amrywiol ymladdfeydd oerddorol y bu Cor y Llan ynddynt, tebygol mai yn T rhai diwedd- af y dangoswyd y gallu caniadol—ac, i raddau— cerddorol; hefyd, ciyfaf, ac yn un o'r rhai hyn yr enillwyd yr urddas uchaf o bob brwydr flaenorol. Daeth Cor y Lia-n allan yn fuddugoliaethus o nifer luosog iawn o gystadleuon yn ystod ei dymor, o dan J'.rweiniad llwyddianus Mr Owen Owens, ond nid o'r tin a.g y taimlid gymaint o ddyddordeb ag awydd buddugoliaeth a'r rhai diweddaf. Cymurodd y frwydr gyntaf Ie yn Eisteddfod Llangefni ddydd Llun y Diig. yn y prydnawn, o dan feirniadaeth ilr Wilfrid Jones, R.A.M., rhwng Corau Pendref, Bangor, a'r Llan jail" a phrofodd y cyntaf yn fuddugol. Mewn cysylltiad a'r gystadleuaoth hon, gallwn oddef i golli y frwydr. Oherwydd gor-hyder y cor, neu effeithiau naturiol cynhyrfiadau brwydrol, oollwyd mewn tonyddiaeth am ychydig fesurau, a thrwy hyny, wrth gwrs, coilwyd y fuddugoliaeth. Yn nghyfarfod yr hwyr, cafwyd cystadleuaeth gaji yr un corau ar "Seren Unig" (Isalaw), &o aeth y wobr hon i Fangor, ond mewn port hyn an a'r frwydr yma, cynghorem bawb i farnu drosto'i hun. Wedi cyrhaodd y Llin, l nos Lun, disgwyliai pawb weled aelodau y ccr yn galon-isel a phrudd-glwyfus, ond tsiomwyd hwy. Nid dyna'r ffordd i ddisgwyl dewrion o'r frwydr. Dangoaent i bawb fod af- Iwyddiant y Llan wedi poebhi eu m chodi ysbrydiaeth buddugoliaeth) ddyfnach ynddynt, a thrwy hyny penderfynent bresenoli en hunain yn Mangor y dydd Mawrth dilvnol Dydd Mawrth ddaeth, ao yn Man gor y oanfyddwyd y cor—pawb a'u calon a. u yn gyfan-gwbl yn y canu. Cymerodd y gystadleuaeth fawr le ar "VIl orthy it tbo Lekmb" (Handel) rhwng Corau Pendref a Penuel, Bangor, a Llanerchymedd. Wedi i Gor y Llan ganu dyma darana.u o "encores" nes "synu, pensyfrdanu dyn." Daeth Mr W. T. Samuel i dracldodi ei feirniadaeth, ac wedi manylu ychydig ar y ddau gor cyntaf, aeth at y trydydd, a dywedodd am gyd- doddiadJ y lleisiau, cywirdeb a safydlogrwydd y donyddiaeth, grymusder ac ysbrydiaeth y soprano, alto, tenor, a,'r bass, yn enwedigol felly y soprano a'r Dyma y tro cyntaf iddo ef ei chlwed yn Gymraeg, a sicr gandao fod cynaniad (pronuncia- tion) y "goiriau caledion C'Tnieig yn ddiguro bron. Yr oedd ef. heb y rhithyn lleiaf o aniheuaeth, yn rhoddi y wobr, 7p 7s a bithodyn aur i'r ar- weinydd, i'r cor diweddaf, a yna ail oncoriwyd nes bron byddaru pawb. Dii-etli. T cor gartref i'r Llan, lle'r oedd tyrfu. fawr o ddisgviyliedigion yn yr orsaf. Aethpwyd dros y darnau ,lr yr hed, ac aeth pawb vn hfi-jus i'w gwaluvnol orphwysfaaau. Gresyn o both na roddai ieuenctvd v Llan, gymaint o sylw i gerdd'jriaeth ag a roddant i gani;tdaeth, oherwydd cr?<i y«fcwb fod yma ddefnyddiau lleisiol ardderchog. a. dengys bsirniadrvftthau cercidorioii galluog diwacidar hyny heiyd. Fe wyr pawb fod ysbryd y gan, er yn annesboiiiadwy, yn un o brif nodweddion teulu'r Llan. Pa faint mwy, pe y gwelid ein hiev.er.etrcl oil t'u hymgais at ddatblygu eu talentau ctrdclcr*]/' Myl^Tier cerddoriaeth, yn wyddorol ac ymarferol, ac vna. gallwn odrych yn mlaen at yr adog prycl y byddo canu corawl y Llan yn barod i roddi ei bresenoldeb mewn cystadleucn ar lwyfanau Eisteddfodau CenecUaehol.-R. J. Bwrdd y Gwarcheidwaid.—Cynhaliwyd cj-farfod mLsol y Bwrdd hwn ddydd Marcher, dan lywydd- iaeth Mr A- McKillop., Y.H. Yr oedd hefyd yn bresenol:—-Mri C. F. Priestley, Y.H., Thomas ]rii- whard, Llwydiarth Esgob; O. Williams, Ty'ny- buarth; Edmund Roberts, Owen Griffith, R. L. Ed- wards, Lewis Thomas, Thomas Jones, W. Hughes Jones, J. Lewis Jones, D. J. Jones, John Elias, H. 0. Joneg, William Owen, Bobert Jones, H. T. Owen, Thomas Williams, a Edward Williams (co-opta- tive Guardians), a Thomas Hughes (clorc). Dar- Uenwyd llythyr oddiwrth y Parch 0. LI. Williams, rheithor Llanrhyj<!iad. yn dweyd ei fod wedi synu yn fawr wrth weled llythyr yn y "North Wales Chronicle," yn mha. mi y dywedid "na t)»alwyd 'fees' unrhyw adeg gan archeidwaid yr undeb hwn am wasanaeth clerigwyr a. chlochyddio a yn nghynebryngau tlodion a gedwid gan y plwyf; yr hyn oedd yn liollol anwireddus, canys or flwyddyn 1852 i 1857 yr ar;ena.d bob amser ydoedd tarn i r I clerigwyr a wasanaethai a'r clochydd. Pa bryd Tr ataliwyd yr arferiad liwnw nis gallai ddweyd, gan ei fod ef (yr ysgrifenydd) wedi gadael Mon yn 1857, ao ni ddychwelodd hyd ychydig flynyddau yn ol, a synid ef i ganfod fod y Gwarcheidwaid yn gwrthod talu. Sylwodd y Cadeirydd fod Mr Williams yn hoilol anghywir, gan na thalodd y Bwrdd enoed. —Dywedodd y Clerc hefyd nad oeddynt wed;, taJu unrhyw "fees" yn ei amser ef. Penderfynwyd fod i'r clerc anfon am fanvlion oddiwrth Mr Williams. -Ysgrifenodd Mr John Ashton, clerc Undeb Run- corn, yn anfon y penderfyniad canlynol a basiwyd gan yr undeb hwnw :—"Fod cais yn cael ei wneud i Fwrdd Llywodraeth Leol, yn ngwyneb yr anhaws-. der cvnyddol gaffai Byrddau Gwarcheidiol i gael nyrses cyfaddas i ysbyttai eu tlottai, i'r Bwrdd yn Llundain ystyried y priodoldeb o gychwyn sefydliad- au i'r pwrpas neillduol o hyfforddi nyrses i'r cyfryw ysbyttai, ae fod copi o'r penderfyniad hwn yn cael ei anfon i bob Bwrdd Gwarcheidwaid yn Lloegr a Chymru, gyda gofyn am eu cefnogaeth." Ax gynyg- iad Mr Thomas Prichard, yn cael ei eilio gan Mr Owen Griffith, penderfynwyd cefnogi yr ucliod. Darllenwyd llythyr oddiwrth Fwrdd Llywodraeth Leol yn cadarnhau y cytundebau am fnchfrechu wnaeth y Gwarcheidwaid gan Dr. ThoBKis Jones, am ddosbarth Amlwch. Parthed cj-tuiideb cyffelyb am ddosbarth Llanfecbell, pwyntioddo y Bwrdd Llundeinig nad oedd eithr un orsaf yn y dosbarth hwnw, a.c y dylid, felly, leihau y tal. —^Derbyniwyd llythyr arall oddiwrth Fwrdd Llywodrae*'h Leol yn oadarnhau cynygiad y Gwarcheidwaid i gyfranu 5p am y flwyddyn sin rhedeg tuagat gronfa Cym- deithas Addysg Gartref y Deillion, Bangor.—Ys- grifenodd Dirprwywyr y Gorphwylliaid yn dweyd fod swyddog icehydol dosbarth Amlwch yn ei ddychwelebau chwarterol o orphwylhaid ar y plwyf yn adrodd, parthedi Isaac Jones, fod ei "gyflwr ai amgylchoedd yn ffiaidd." Dywedodd ui o'r Gwar- cheidwaid fod yr hen wr hwn yn byw mewn cwt adfedliedig yn agos i Ddulas, ac ni fyddai iddo byth ymadael o'r Uo yn fyw. Dywedo4da y Clerc yr ystyrid yr hen wr yn r.rphwyll en blynyddau. Gorchymymrydi i Mr Williams, vr arolygydd, i vm- weled a'r lie a gwneud adroddiad. Y sgrifenodd Bwrdd Llywodraeth Leol yn mhellach yn dweyd eu bod yn awyddus i gael dyeli-weleb parthed y nifer o dystysgrifau o wrthwynebiadau cydwybodol a dder- byniwyd dan Ddeddf Buchfrechaad. Dywedodd ▼ CleTc na wyddai ef am unrhyw wrthwyDebwj-r cyd- wybodol. Yr oedd wedi derbvn bwndol » lyfrau at wasanaeth y swyddogion meddygol, pa nÍ. og yi defnyddid a olygai wasanaeth clerc i bob swyddog. Yr oedd Dr. Evans wedi buchfrechu 64, Dr. Wil- -D, liams 67, a Dr. Jones (Amlwch) 119. 2rbyrdwyd llythyr o Undeb Burslem vn tfafrio buchfrechiad gorfodol. Cynygiodd y Cadeirydd eu bod yn mab- wysiadu y cynllun. Mr Priestley, wrth eilio a sylwodd yr ymddangosai iddo ef fod rhai pobl wedi colli eu penau yn nglyn a'r cwestiwn hwn. Cariwyd y cynygiad. Daeth Dr. Evans, Llanerchymedd, a Dr. Williams, Lbmgefni, i'r cyfarfod, a dywedodd y i weddaf yr ystyriai y dylai v tal isaf am achosion 0 dan dair milldir fod yn 5s vr un. Dywedai^Dr. Evans nad allai beidio meddwl nad oedd y Ddeddf newydd eithr yn wrthun. Bvddai gwaith enfawr o dan y Ddeddf newydd, ond nid oedd y tal yn gyf- atebol. Dywedodd y Clerc fod y Gwarcheidwaid yn y Valley y diwrnod blaenorol wedi penderfynu fel y canlyn Am bob dan. dair milldir 5i yr un, dros dair a, than ehwe' milldir 6, a 7s am bob achos dros ddeng mildir. Dywedodd Dr. EvaiH nad oedd y swyddogion meddygol wedi dyfod i un- rhyw benderfy-niad yn eu plith eu hunain, ond yr oedd gwrthwynebiad i'r "mileage." Dywedodd Dr. Williami hefyd; fod y swm gJrnygid. yn awr yn anni- gçnol. Yn Undeb Bangor a Beaumaris rhoddid "fee" o 7s am bob achos. Pwynt pella.f Undeb Ban- gor ydoedd Pentraeth. pelldei- o bum' milldir. Yr oeddynt hwynt yn cael eu talu yn Uai na swyddog- ion meddygol Undeb Bangor a Beaumaris. Byddai i'r gwaith o dan y Ddeddf newydd gyiyddu wyth neu ddengwaith. Byddai yn well codi y "fee" isaf i 7s heb gynwys y "mileage. Dywedodd Mr Priest- ley fod Pwyllgor Cyllidol Undb Bangor a Beaumaris yn meddwl y byddai yn "check" hawddach. Yi oedd yn rhaid i un o'r m-eddygon fyned ddeg ac un-ar- deg o filldiroedd. Ar ol dadleu pellach penderfynwyd ary "foes" fel y canlyn :—5s am achosion o d.1. dair milldir, 6s am achosion rhwng tair a chwe' mill- dir, o 7s am achosion dros chwe' milldir.—-Adrodd- odd y Meistr (Mr M. Thomas) fod y boneddigesau a'r w.'ddigioQ canlynol wedi rhoddi anrhegion i ddeil- iaid y tlotty yn nglyn a'r Nadolig Dr. Evans, Mri Roberts (Gwredog) a T. Hug-hes (clerc), arian; Mrs Williams (Preswylfa), b3r3. brith a myglya; Miss Jones (Rheithordy), India rock a melusion;, Miss Prytherch (Llythyrdy), aurafalau a melusion Miss Jones (fferyllydd), te, myglys, a melusion; .9 Miss Tliomas (Manceinion), melusion ac aurafalau L Miss Griffiths (School House), melusion Mrs Grif- fiths (Ty'nyffynon), melusion; Mrs Pritchard (Caer- gybi), toys, cnau, hancetSi poced, a melusion; Mrs Roberta (Market-square), hancetsi poood; Mrs Pritchard (Biynhyfryd), melusion; Mrs Parry Jones (Cae Mawr), a,urafalau a chyflath; Mr Parry (Bryngoleu), bocs o ginger baer ac aurafabu Mr Parry (fferyllydd), myglys Mr Hughes (Bryn Cu- helyn), aura.fr1.1"u a chyflath; Mr Roberts (Victoria House) aurafalau a melusion Mr Williams (Tan- yrhall), aurafalau; Mr Williams (Railway Shop), torth frith. Nifer y deiliaid am yr wythnoa yn diweddu Rhagfyr 26ain. 47. o'u cydmaru a 40 yr wythnoa gyfatebol yn 1897; crwydriaid, dau. Ar gynygiadt y Cadeirydd, yn cae! ei eilio gan Mr Ro- bert Jones, pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch calonog i roddwyr ar.rliegion v Nadolig.—-Dywedodd y Clerc fod y swm o 273p yn ddylbdus i'r undeb oddi- wrth y trysorydd y diwrnod hwnw. Yr oodd a.m- ryw blwyfydd heb dalu y rhan gyntaf o'r "calls," ac yr oedd 1019p yn ddylodus ar yr 2il o Ionawr Pen- derfynwyd rhoddi saith niwrnod o rybudd i dalu yr ol-ddyledion, neu fe gymerid cyfraith yn eu herbyn.

x/LANFACHRAETH. T NacS>lig.—Gwasanaethwyd yn eghry v mwyf hvm gan y Parchn. D. Price, Valley, ac R* Jonas, curad newydd y plwyf. Darllenwyd y llithoedd, foreu a hwyr, gan Mr John Williams (Alaw Fardd), a clianwyd amryw garoiau gan y cor. Gwisgwvd yr eglwya yn ddestlus ar gyfer yr amgylchiad7 ertn Miss Jones, Rheithordy, a ohyfaillion ewyllyygar eraill. Cofio'r Tlawd.—Pasiodd y trwylian ymai yn dawel, a dygwyd llawenydd i lawer aolwyd gan waith rhai sydd ganddynt dda y byd hwn yn cofio am y tlawd, n hyny yn ddidrwst a daymhongar. RHanwyd swm da o arian i bob gwraig weddw a hen ferched can Mr Edwards (gynt Ty Croes, o'r plwyf hwn), ond yn awr o Tabor Hall, LlanynghenadL Yr oedd hyn yn arferiad gan ei anwyl briod, y diweddar Mrs Edwards, a deallwn fod y boneddwr oaredig am barhan yr un modd, i rann yn ystod gwedcSl at oes. Elent eto. ymddiriedodd rhaniad yr elissan feoa i Mr Iftrw Dafydd, ffermw-e, Pon'rallfc, hen 1MM doniol a hoff gan bawb. Gwnaetlf yntatf ei ran fel goruehwyliwT ffyddlon, ao yr oedd v gwaith wrth oi foddt a daeth trwyddl ya ddiogal, teB ed dmpto gan yr un o honynt. yn ol dim a glywsom. Hefyd, rhanodd Mr a Mrs Roberts, Bryn, a Mr a Mrs Row- lands, Machraeth View, yn ol eu harfer, symiau da o flawd i amryw dlodion; tra y gofalodd Mrs Grif- fiths, Bodlasan, am i bob un gael ei ddogn o ddeilen adfywiol yr India. Bu i Gymdeithas Wnio Mon (cangen o ba un sydd yn ein plwyf) ranu dilladau, plancedi, a phetliau gwerthfawr eraill tuag at glyd- wch a chynesrwydd. Wel, bendith ar waith yr oil. "Yr hwn sydd yn cyfranu i'r tlawd sydd yn rhoddi echwyn i'r Arglwycld." Calenig i Feirdd,— Nid yn ami y bydd y beirdd, "poor fellows," yn cael calenig o'r fath a hoffant. Gwir y byddant" yn cael yn ol dull yr oes hon, sef calenig o gardiau, teisenau, a llawer o betheuach felly, ond ameuthyn ydyw c:iel calenig o ffrwyth yr awe a, fel yr oedil yr axforiad yn oes ein cyn- dadii-, o'r hen feirdd. Calenig o'r nodwedd yna a dderbyniodd Macliraeth Mon ac Alaw Fardd ar ddeehreu y Flwyddyn Nev/ydd. a, hyny o le hollol annisgwyliadwy, ac oddiwrth fardd yr oedd ei delyn yn r.ghrog er biyr.ydda.n— ALAW "FARDI!—(Calenig). Alaw Fardel oleua fii,—ei ganu A gyneu set canmil; Meddwl llawn, a dawn fel dil-- Mel, fe wna foddio milfiL (Fel CrefTtwr). ¡ .Alaw Fardd gyda'i law fel-yr awel Yn gywir a diogel; Pwytho wna yn dda, yn ddel, G-oeth dden gys fel gwaith angel. Y'r eiddoch JTI gy^vir, "Bardd o Fon heb urdd wyf fi, "Bardd o Fon heb urdd wyf fi Dim 'steddfod i'm cysgodi a'i •amt. Etc— MACHRAETH MON (Calenig). (Fel Englynydd). Gwea y ffraeth Machraeth Mon—englynion r Deongla eu swynion Yn ei dda gyr.ganeddion,—uchelfri Cyfrana ini wiwÓg gyfrinion. MACHRAETH (Wedi Marw). ilacliraeth Mon baid brddcni,-a. englyn I'w angladd o'i golli; A wyla uwcli ei welv—;im dano, Gresyn iddo gyda "Charon groesi. 11 "Bardd o Fon heb urdd wyf fi Dim 'steddfod i'm cysgodi »™. x a'i cant. feny-man of the lower world. Nid yw y "Bardd o Fon heb urdd wyf fl" yn neb amgen rut Mr Edwards (gynt o'r Ty Croes, y plwyf hwn), ond yn awr o Tabor Hali, LlanynghenedL Ir^oead yn ^ybydtlus i drigolion Mon, era llawer dydd, fod Mr Edwards yn dduweinvdd ac ysgolor disglaer, ac yn un o oraion Mam Cymru a drodd allan o Goleg y Bala, ond ychydig sydd yn gwybod ei fod yn fardd, ie, hyd yn nod yma, lie bu yn ein plith am gynifer o flynyddau. Mae wedi bod yn gystadleuydd distaw a didrwst, ac wedi bod bron a chipio un neu ddwy o gadeiriau mewn Eisteddfodau pwysig. Bu hefyd yn feirniad a chyd-feirniad gyda pwysig. Bu hefyd yn feirniad a chyd-feirniad gyda i ,°n beiI-dd goreu yn amryw gylchwyliau ein gwlad yn y blynyddoedd a aethant heibio. Mae yn awr wedi rhoddi i fyny amaethu, ac wedi ymneill- duo i fyw i balas hardd, wedi ei adeiladu ar ei dir ei hun, ar un o'r lleoedd mwyaf hyfrvd a rhamantua yn Mon. Efe ei hun oedd v cynllunydd, ac mae labor Hall, o ran cynllun, vr hynotaf yn yr holl wlad. Mae o ddull yr hen balasau dwyreiniol, vn ysgwar, a'i nen (neu y to), fel v dywedir, yn wast ad dmsto, ac esgynfa iddo oddifewn. Gellir gweled Oioll Wlad Mon, mynyddoedd cribog Arfofn. y Si an el Wyddelig, Bryniau Wicklow, Ynys Manaw, a r holl aneinf longau mawrion a bychain. Mae holl non y ty yn rodfa ysblenydd: digon o le i gynal Eisteddfod neu Sasiwn Fethodistaidd. Bydd esgyn i ben Tabor, yn awT ac eilwaith i'r bardd, ar ol ymneillduo o drafferthion v bvwyd hwn, a syllu or y golygfeydd swynol a barddonol o'i amsrvlch Tr uniath iddo ag esg^-n i Fryn Parnassws, a dis- gwybwn y bydd yn ail-ymaiiyd yn nhelyn ei awen, ^yddl wtxli bod yn nghrog am,gymaint o amser. er hyny nid, wedi rhydu. Mae yr ychydig galenig hyn yn rhoddi i ni rhyw argoel mai felly y bydd maes o 1fJw- Mae swn yn mrig y morwydd." Llawer o ddiolch l r bardd, a phob hapusrwydd iddo yn ei balas hardd. Caffed llenyddiaeth ein gwlad ei chyfoethogi eto ganddo o ffrwyth ei ysgrifell goeth.

LLANFAIR P. G. "Huno yn yr lesu.Ar ol cystudd byr hun- odd Arthur Jones yn yr lesu boreu ddydd Sad- wrn. Anwyl blentyn ydoedd i Mr a Mrs Jones, Minfrrwd-terracc, yn y He uchod. Cafodd ang- ladd parchus dydd Mawrth yn nghladdfa y B-ed- yddwyr. Cydymdeimlir a'r rhieni yn eu trallod, y rhai sydd wedi cyfarfod a plirofedigaeth leni Irwy golli un oedd mor anwyl yn eu golwg.— Dewi.

LLANFAIR YN GHORN W Y. Watchnight.—'Nos Sadwrn, Rhagfyr 31ain, cyn- haliwyd "watchnight" yn Nebo, capel y Wesleyaid, yn y lie uchod. Darllenwyd a gweddiwyd yn deim- ladwy iawn gan y Parch J. O. Jones, Garn. pyw- yddwyd yn bur ddehouig gan Mr R. Ellis, Bron- castell. yr hwn a. wnaeth sylwadau priodol iawn i'r amgylchiad. Wedi hyny aed yn mliien gyaar rhag- len. Canwyd amryw ddarnau yn bur swynol gan y cor, o dan arweiniad medrus Mr Hugh Hughes, Penparc. Yn sicr teilynga. y brawd hwn glod mawr am ei ymdrech diflino gyda'r cor, a. theg ydiyw dweyd fod caniadaebh y cysegr yn y lie wedi gwella. yn anghyffredan er pan y diaoth y brawd anwyl hwn i'n plith. Canwyd amryw traneuon yn dda iawn gan y rhai canlynol:—Mri Hugh Williams, ttron, Llanrhyddlad; W. Hughes, Ty Mudwal; a W. Rowlands, Mynachdy. Cafwyd adroddiad gan Mr R. Hughes, Ddwyfa.n. Cafwyd hwyl • neillduol mewn cystadlu areithio byrfyfyr, a chystadlu cyf- ieithu geiriau o'r Saesneg i'r Gymraeg. Canwyd darnau swynol iawn hefyd ga.n Mr John Williams, Ty Capel, a'i Barti; Mr 0. Roberta, Tyddyn'r Eurach, tt'i Barti; a Mr Daniel Jones, Mynydd Ithel, a'i Barti. Cyfeiliwyd yn fedrus iawn gan Mrs Ellis Broncastell, a Mr R. Roberts, Ty'nlon (organydd y capel). Teimla y frawdoliaeth Wes- feyaidd yn y lie yn dra diolchgar i Mr R. Ellis, Broncastell, am ei barodi-xvdd a'i gynorthwy i'r achos drwy y blynyddau. Gofalwyd am_y drysau gan Mri W. Pritehard. Tv Newydd, ac Edward Roberts, Ty Canol. Wedi i'r Flwyddyn Newydd wawrio. terfynwyd, ac ymwahanodd pawb wedi Em llwyr foddhau.—X.

LLANFECHELL. Cofio yr Amddifaid a'r (-1-eddwon.-Da oodd gonyf glywed, y dydd o'r blaen, fod y boneddigesau caredig Mrs Davies, Llanddygael; Mrs Jones, Hen Shop; a Mrs Jones, Bodelwyn, wodi gofalu am amddifaid a gweddwon yr ardal eleni eto fel arfer. Yr oedd y derbynwyr yn Ymneillduwyr ac Eglwys- wyr, a chawsant ddefnyddiau dilladau cvnes. Mae y boneddigesau uchod' yn haeddu c3,nmolia>eth am goiio pawb yn ddiwabaniaetli. 11 Cyfarfod Blynyddol Plant Liba;i;;s (M.C.). Yn Elwyn Hall, nos Wener, cynhaliwyd cyfarfod cys- tadleuol ac adroddiadol. dan arweinia.d Mr H. P. Edwards, Bodorwedd, a'r cadeirydd, Rhydfab, vr hwn a wnaeth ei waith yn ardderchog. Y beirniaid oeddynt: Mri R. Edwards, H. Edmunds, LI. Jones, W. Huglios, R. Williams, Mrs Davies, Llanddygael, a Miss Jones, Post-office. Cvmerwvd rhan ynddo gan y rhai canly-nol:-H. Jones, J. Jones, Tyddyn Ball; W. Jones, J. Jones, Pen-rhos; W. Jones, Mae.s; W. Jones, Pen y groes; J. Pritehard, T. Hughes, R. Owens, Misses M. A. Jones, M. A. Wil- liams, M Hughes, M. Williams, M. E. Jones, R. Williams, My. Williams. Oafwyd cyfarfod da, trwy lafur a ffyddlondeb y Brawd H. P. Edwards. Gwnaed tysteb iddo gan foneddigesau y He, fel cyd- nabyddiaeth am ei lafur, sef "teapot" a. "oastortf" arian. Cyfiwynwyd hwynt gan Mrs Williams, Tyddyn-y-waen, a siamxlwyd gan Rhydfab a,'r Mri Ben Jones a Llew Jones yn dda iawn ar y peth. Hir oes iddo ef a'i deulu i wneuthur daioni.—loan.

LLANGEFNI. Cymdeitlias Ddiwylliadol Ebeneoar.—Disgwyllr gwledd arall yn nghyfarfod; nesaf y gymdeithaa hon Z, nos Wener, pryd y traddodir darlith ar "Peter Mac- kenzie" gan y Paroh Gwynfiyn Jones, gweinidog. Cynhaliwyd y swper blynyddol, eta, dan nawdd Bedyddwyr y dref, yn y Neuadd Drefol, nos Wener olaf y flwyddyn 1898. Yr oedd canoedd lawer wodi dyfod yn nghyd, gan fwynhau gwledd o'r fath oreu. Tystiolaefch pawb oedd, ou. bod wedi en llwyr foddloni. Yr oodd Neuadd v_F&rchuad oil wedi ei thaenu a byrddau, tra yr aocd yr holl Mt- rywiaethau eraill i'w cael yn yr oniwchystafelil. Hwn oedd y pumed tro, ac T mae y mudiad orbyn hyn wodi myned yn fawr anarferol, a throsglwyddis I yr holl elw ab drysorfa y carrel newydd. Ya gyd- fynedol (hyd y gellid) a'r swper. cynhelid y cynw herdd, yn yr hvu y gwasanaethodd yr enwogios canlymol:-Y Llangefni Brass Band, dan arweiniad medras Mr W. Thomas; Mr R. Cefni Joneø, LIM- boris; Miss Roberts (Euronwy Mon)', Awlwoir: Miss Jones (Llinos Cafni), Llangefni Miss DcfPered e (Mwynwen Mon), etc Miss Jennie Willi. UtlJt- gefni; ao yn ngborph y cyfarfod rhoddwyd anawd ga* Tenorydd Mona. Y mae clod dyledus fr bon- eddigesau a wasanaethent wrth y byrddau M i'r brodyr yn y lie am eu trefniadaeth ragorol ar y* tchlyanr. Wodi i'r seindori ohware* God 8íq8 the Queen," yn mha un yr ymunodd y dorf, Y- wahanwyd. Adgofion am y Flwyddyn.—Yn nghyfarfod Cym- deithas Lenyddol Moriah, noa Woner diweddaf, o dan lywyddiaeth Mr O. Williams, Pen'rorsedd, dar- llenwyd papyr neillduol o dda ar y testyn uchod gan Mr W. Williams, Mona House. Er fod y testyn yn eang bu y brawd yn hynod ffodw; yn ei ddewisiad Isl o faterion. Gwnaeth sylwadau pwrpasol am rai o'r enwogion yr ydym wedi eu colli yn ystod y flwydd- yn; hefyd cymerodd gipdrem ar sefyllfa wleidyddol ein teyrnas, yn arbenig yn ei chysylltiad a gwledydd tramor. Yr ydoedd yn amlwg fod Mr Williams yn bur gyfarwydd a chyfansoddi: yr oedd ei gyfan- soddiad yn chwaethus, ac mewn iaith rwydd. Tal- wyd diolchgarwch gwresog iddo am oi bapyr llafur- fawr..Siaradwyd yn mhellach ar gynwys y papyr gan y brodyr canlynol :—Mri G. 0. Williams, R. Davies, J. R. Williams, a'r Parch J. Williams. Cafwyd cyfarfod da yn mhob ystyr.—W.R.

PENCARNISIOG. Cyngherdd.—Nos Lun ..diweddaf caiwyd cyng- herdd pur dda, o dan arweiniad y Parch J. Morris, Aberffraw. Gwasanaethwyd ean Mrs Brown, Con- wy; Mr J. R. Evans, eto; Mr J. R. Williams, Tyddyn Hwrdd; Mri T. H. Owen, Dave Jones, W. J. Williams (erythwr), o Caergybi, yn nghyd a'r enwog Eos Cybi, Miss Nellie Williams, ao A. A. Roberts. Cyfeiliwyd yn fedrus gan Miss Nellie Jones a Mr Tom Brown.—E. R. G.

PENSARN, BERW. Cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol yn y capel hwn nos Sadwrn, dan lywyddiaeth y Parch J. Roberts, ac arweiniad Mr E. 0. Jones, pryd yr aethpwyd trwy mglen chwa.ethus it difyrus o gystadleuaetliau mewn gwahanol destynau. Clorkmwyd y cantorion gan Mr Henry Jones, Llan, cerddor galluoij y buasai yn dda ei weled yn amlach wrth y gwaith. Y beirniaid eraill oeddynt: Y Parch Evan Jones, Llangristiolus (bltrddoniaetli) y Parch John Ro- berta, Mr J. Lewis, Ysgol v Bwrdd; Miss Wil- liams, Berw Uchaf Miss Willi; ms, Bryn Go leu Mr J. Lewis Jones, Llosgyrodyn, a Mr Pierce Ro- berts, Glanmorfa. Enillwyd y gwahanol wobrau gan y Mri John Jones, Tai-rhos; Owen Rowlands, Ty Capel; John Roberts, Ty Coch W. B. Jones, Berw Mills; 0. Thomas, Crossing; 0. Thomas, N euaddl Wen Misses E. S. Roberts, Tyddyn Mawr Annie Thomas, Groeslon Newydd yn nghyda. llawer o blant. Anrhegodd y Parch J. Robarts y plant a safasant arholiad yn Efengyl Marc a nifer o lyfrau buddiol. Dadganwyd ddwy- waith g,yda;i phereidd-dra Ci swyn arferol gan Mrs Maurice Price, Llangefni a rhoddodd yr arweinydd adroddiad a fwynheid yn fawr. Yr oedd cynulliad dn, iawn wedi d'od i'r cyfarfod, wrth ystyried mor ddifater y bu y pwyllgor gyda'i hysbysu yn .yr ardal. —Gohebydd.

PORTHAETHWY. Y Cynghor Dinesig.—Cynhaliwyd cyfarfod misol y Cynghor hwn nos Lun, o dan lywyddiaeth Mr R. G. Thomas, Y.H. Yr oedd liefyd yn bresenol: Dr. R. M. Williams, Mri Thomas Roberts, John Davies, G. Williams, John Williams, George Hand, a Thomas Hughes (clerc). Oddiwrth adroddiad y Pwyllgor Cyllidol gwelid fod 26p 23 Ie wedi eu gwa.rio ar y oyflenwad: dwfr, cartiiffosydd, etc., yn ystod y mis diweddaf, a 50p 10s ar y prif-ffyrdd a ffyrdd eraill yn y rhanbarth. Yr oedd y tretli- gasglydd wedi cael i merwn y swm o 60p 6s 8c ol- ddyledion mewn trethi, 300p. Adroddodd y Swyddog Meddygol fod y genedigaethau yn ystod y mis yn rhifo dau, a'r marwolaethau tair, sef yn ol 20.9 y fil o'r boblogaeth, ond yr oedd y personau fuont feirw droa 65 mlwydd oed. Gofynodd Mr John Williams pa fesmau a awgrymid gan y Pwyll- gor Iechydol parthed arolygiaeth llaethdai gycla, golwg ar atal lledaeniad darfodedigaeth. Atebodd y Cadeirydd fod yr arolygydd eisoes yn meddu galluoedd "i arolygu llaethdai, etc. Dywedodd Mr Thomas Roberts mai yr hyn ddylid wneud ydoedd archwilio cig gynygid ar werth, ae edrych na fod- olai "tuberculosis." Sylwodd Mr George Hand fod y Cynghor wedi gwneud ymholiadau parthed llaeth- dai, etc. Dywedodd Dr. Williams os dymunent weled a oedd buwch fyw yn afiach ac yn anghym- wys i roddi llaeth dylent gael gwasanaeth milfeddyg. Nid oedd unrhyw aJihawsder o gBrbl i daarganfod arwyddion "tuberculosis," gan y bydda.i i fuwch a ddioddefai deneuo, a byddai yn ddigonol i'r ar- olygydd gael dadansoddi llaeth buwch edrychai yn w&el. Sylwodd Mr John Williams fod y mater yn dyfod i'r ffrynt yn gyflym. Dywedodd Mr Thomas Roberts ei fod wedi sylwi fod gwartlieg yn yr America. a ddioddefent oddiwrth yr anhwylder cry- bwylledig yn tewychu. Atebodd Dr. Williams mai y rheol ydoedd i'r anifeiliaid deneuo, ond gaJlai fod rhai eithriadau yn roha. rai y tewyclient. Tros- glwyddwyd y ma.ter i sylw y Pwyllgor Iechydol. Argymhellai y Pwyllgor Gwvliadol fod y pris ar- hoeoll o Is y galwyn yn ol y "meter" vn cael ei godi am ddwfr. ac fod "charges" blynyddol yn cael eu gwneud i fasnaebwyr neillduol, megis y rhai a gad- went geffylau, gwartlieg, a cherbydau. Yr oedd y Cadeirydd o'r farn y byddai i hyn gynyddu eu hin- cwm am ddwfr gan oddeutu 25p i 50p y flwyddyn. Yr oedd y "scale" yn penodi 58 y flwyddyn am geffylau, 2s 6c am bob buwch, a 7s 6c am gerbydau. Pwyntiwyd allan, fodd bynag, v byddai yn annheg codi am geffylau a hurid yn iinig. a gadsvel i geffyl- au boneddigion fyned yn rhad. Eglurodd y Cad- eirydd mai dyna oedd y gyfraith. Sylwodd Mr G. Hand mai goreu po gyntaf y cyfnewidid y gyfraith. vm- Gohiriwyd y mater mewn trefn i'r clerc wneud ym- holiadau pellach. Darllenwyd llythyr oddiwrtTi Mr L. M. Jones, Uxbridge- square, yn cwyno fod bech- gyn yn acbosl !C\11:wystr Str y troodlwybr gt/r y Llythyrdy, er Minder i'r rha.i oedd ganddynt. fusnes yn y swyddfa hono. Penderfynwyd fod i'r cl- vc ymohebu a'r prif-gwnstabl ar y mater.

SOAR (Aberffraw). Noa Fawrbh. y 27ain cynfisol, cynhaliwyd cylcTiwyl faiddonol a cherddorol boblog:i,idd a difyrus yn y 119 uchod, er fod yr hin yn anffafriol. Cymerwyd y gadair gan Mr John Pryddereh, Tj'ndryfol, gan yr hwn y oaiwyd araeth ddoniol a doeth. Anvem- iwyd yn hynod ddyddorol (fel ei arfer) gan y Parch Eva-n Jones, Llangristiolus. Beirmadwyd y fardd- onia.oth gall Morwyllt.sef "Y tri Uanc yn Babilon eiddo Mr John Griffith, Gwalchmaa, oedd y goreu o ddigon. Y dadgeiniaid oeddynt: Anme Arthur, Llundain; Mr A. Henderson Limos Ffraw; » Mr Rowland Owen. Aberffraw. Siomwyd y cyfarfod gan absenoldeb cor o Bryn^wran i ym- gyatadlu. Cafwyd dadganiad gwir dcia. gan Gor Aberffra.w o "Teyrnasoedd y Ddaear," (Ian arweiniad Mr William Hughes (Gwilym Ffraw), yr hwn a furnai y beirniad a haeddai v wobr yn gyflayn, a, "metronome" i'r arweinydd. Dadganvvyd Bal- duoci" yn ardderchog gan bedwar o'r Aberffraw, y rhai a dderbyniasant y wobr. Aethpwyd a'r wobr am y deuawd "Hywel a Blodwen" gan Lliro., Vfrtw M Eoa Ffraw. Caiwyd adrodàiacl campus o'r "Groes ddu" a'r "Wvddfa" ga.n Mr Evan Owen, Belan. Y beirniad cerddorol ydoedd Mr A. Henderson. C'r- feiliwyd yn fedrus gan Mr Thomas, National School, Llangadwaladr. Cafwyd cyfarfiid difyrus ao elw da., er budd y Gobeithlu ao achosion eraill yn y lle. -Un oedd yno.

STAFFORD. Gymdeithas Cymreig.-N,(-s Fercher diweddaf, y flwyddyn 1898, gwahoddwyd holl aeiooau Y deithas uchod i swper i dy un Mrs Vale,Ogwen \ula, Stafford, llywyddes y Gymdeithas Gymreig. Da-Lii amryw yn nghyd, ac ar ol i bawb wlodda yn galonog &7 y danteithion darparedig, cafwyd nosorv lawen trwy ganu alawon, anthemau, a phenilhon Cymi-eig. yn nghyd ag a,nerchiadau ac adroddiadan difyrus. Crnygiwyd diolchgarwch gwresocaf yr aelodau I Mr 1cir. Vale am (,-a caredigrwydd tuagatynt, gan Mr Harri* (y llywydd), a, chefnogwyd ef gan Mr W. O. Jones, yn caei ei gadarnhau gan Mr Owen, Great Bridgeford, brodor o Fon. Terfynwyd y no-on trwy gaxra "Hen wlad fy nbadau," a "Gwaed y Groes, ébe. Diamheu y bydd ein cyd-wdadvryT yn Nghymm, yn ogystal ag yn nhrefi LIoegr, yn rId", ganddynt glywed fod symudiadau y Cvmry rn Stafford yn mrfydlog. er yn raddol, a'u prif amcan ydyw Sogcmeddw Duw a mawrhau ein "ntcll. Noson Gwyl Dovri. bydcl genym gyfarfod llenyddol cystadl- euKU, pryd y disgwylir cynorthwy rhfi o'r Cyntry o r trrtS &gomr. Hwn fydd y cvfarfod cystadlouol oymat, a'r cyfarfod Cymraeg cyboeddus cyntaf erioed o fewn muriau y dref hon. Erfyniwn gyd- ymdeimlad ein cyd-Cymrr.-Thoma.s Willia-ins (Js-

Eisteddfoti Lerpwl. Erbyn hyn y mae Eisteddfod Temlwyr Da Lerpwl, y Nadolig. wedi dyfod yn un o bethau mwyaf pooiog- t ii ddinas, a'r Nadolig diweddaf hwn ni pliallodd ei phoblogl-wydd ddim. Cadeirydd ei' phwyllgor oedd y Parch Edmund Griffith; a Mr Idew Wynne, gyda'i fedr diarhebol, a weinyddai'r swydd o ysgrifenydd a Mr Lewis Roberts, Bootle, oedd ysgrifenydd deheuig y cyngherdd. Y beirniaid oeddyntBarddoniaeth, Pedrog; cerddoriaeth, Mri Tom Price (Merthyr), Emlyn Evans, A.R.C.M.. ac Eos Dar; lien, Parchn. G. Ellis, M.A., W. O. Jones, B.A., P. Williams (Pedr Hir). a D. Adams, B.A. adrodd, Mrs MeLenan a'r Parch W. Wynn Davies ;l ^lf, Miss Lena M. G. Evans (Brodes Dar). Caerdydd Parch R. H. Morgan, M.A. (Bangor), Mri John Lea C.D ao Evan Edwards (Rock Ferry). Y Parch Dt' P" Moms, M.A., oedd eto jn arwain gyda'i fedr- a I fywiogrwydd arferol. Y CYFARFOD CYNTAF. Cadeirydd y cyfarfod hwn oedd Mr Edward Ro- berts, Bootle, a thraddododd anerchiad doeth, yn cynwys awgiymiadau gwerthfawr i'r pwyllgor. Dytaniwyd y gwobrau fel v canlyn :— Isgnfenu emyn aaewn llaw fer, 10s 6c, W. A., Hughes, Princes-road—4. Trasthodyn dirwestol, lp Is, Thollic1.S Jones, Bir- kenhead, enillydd y deg gini ar y llawiyfr llynood- 8. Canu gyda'r ban an, i rai dan 18 oed, 10s 6c. Ni ddaeth ond Ernest Williams, Grove-street, yn mlaen, ao yr oedd ei ymgais mor ganmoladwy fel y dyfarn- wyd Iddo'r wobr. Llian bwrdd dillyn, lp Is, Winifred Hughes, Orox- toth-road. ° r> tyfyr-gedig i Gymry, lp Is, W. R. \V illiams, Kirkdale. Sylwodd y beirniad fod y dernyn yn rliy anhawdd, ond llawenychai weled pwyllgorau Cymredg yn hyrwyddo cystadlouon ar offer cerdd—2. r Dar lun o olygfa Gymreig mewn dwfr liwiau, lp lp, Tim Evans, Birkenhead, arlunydd ieuanc oddawol iawn sydd eisoes wedi enill llawrvfon yn yr wyl genedlaethol. j Parti o leisiau cymysg a ganai oreu "Yn y Deehrer- ad-yr Oedd y Gair," 2p 2s, parti Mr Morris, Shaw- street. Myfyrdraith, "Y Daith i Emaus" (heb fod droel. 200 llinell), 2p 2s, G. Elwyn Jones, 11, Cii;de-street, Caernarfon, cynyrch yr hwn a fawr ganmolid gan Pedrog. ° Unawd tenor, "Llam y Cariadau," lp Is a thlws arian. Allan o luaws, cafodd dau dd'od i'r llwyfan, ond Ap Heli, Boundary-street, oedd y goreu, ac er iddo gwrdd ag anffawd ar v Dodyn olaf, cwbl deil- yngai'r wobr. Tri englyn, "Ffydd, Gobaith, a Cliariad," 7s be a tnlws arian, Abon, Cefnmawr—11. Caed cystadleuaeth gampus rhwng If an, T.gid, a Threbor ar adi-odd "Ymson Wolsey," 153 a thlws arian ond o'r triawd dawnus, -Griff. Davies (Tegid), Walton, ragorai o gryn lawer y tro hwn. Caed cystadleuaeth ragorol ar y ddeuawd i denor » bass, "Bydd Bur i Gymru Fad," lp 5s, ond Tim Evans, Birkenhead, ao E. Kingston Jones, Kensing- ton, oedd fuddugol Traeth&wd y marched, "Dylanwad Neillduol Merch ar y Mudiad Dirwestol, 1, lp Is, Mrs Evane, Glyn Myfyr, Ffestiniog; 2, 10s 6o, Miss Williams, The Emporium, Amlwch. Caau gyda'r tanau, i rai b-.b enill o'r blaen. Dy- ddorol iawn oedd y gystadleuaeth hon, a rhanwyd y ddwy wobr, lp lis 60, rhwng y dfdau ymgedsydd, Arthur Thomas, Lerpwl, a. W. T. Hughes, Talysarn. Cynygid oadair dderw, gwerth pum' gini, am yr awdl oreiu, hab fod dros 400 o linellau, ar "Y Ddatk Ddarlua" (Galiwnad Jeremiah, iv. 7, 8). Ymgeis- iodd tri, ond barr.ai Pedrog nad oedd yr un o honynt yn deilwng o'r gadair. Parodd y dyfarniad hwn gryn siom i'r cynulliad mawr, gan yr edryohir ar y ddefod o gadedrio fel a.nhebgor Eisteddfod'; eithr da gweled aafoa cystadleuaeth mor lmrsig yn cael ei gadw i fynJ. Campus )--dd cystadleuaeth yr unawd soprano, "Tie Wondrous Cfross" (J. H. Roberts, Mus Bac.). Allan o saith, eafodd tair ymddangos ar y llwyfan, a dyfarnwyd y gini a'r tlws a,rin,n i Lillie Jonee, 116, Selborne-street, oa.nu yr hon oedd wedi swypgyfar- eddu j beirniaid. Cyfieithu i'r Gymraeg, "Trial Scene from the Mer •ant of Venice,' 2p 2s. Tri ymgeisydd, a'r Parch T. Dennis Jones, Llanllecliid, yn oreu. Gwych iawn oedd cystadleuaeth y pedwarawd, "Mi Welaf Mewn Adgof (Dr. Parry), ao o'r tri ddaeth yn mlaen, pedwar o Birkenhead (T. Morris yn arwain) enillodd. Prif draethawd, "Arwyr Dirwestol Cymru," 1, ap 2s, H. R. Williams, Amlwch, yr hwn a gynyrch- odd draethawd llafurfawr yn coftantu 800 o ddirwest- wyr Cymreig; 2, Elias Hughes, Ysgol y Bwrdd, Bhydyclafdy. Ymgeisiodd llu mnwi1 ar yr unawd baritone, "Niagara" (Dr. Parry), lp Is a thlws arian. Dy- ddorol oedd gweled Cymro a Sais ar y llwyfan, ac er i'r Sais ganu'n dda, y Cymro enillodd. set David Jones, Stanley-road (brottor o Lanfrothen), yr hwn a haeddiodd glod uchel y beirniaid. Nofelig, Cymraeg neu Saesneg, yn desgrifio bywyd crefyddol yn Nghymru tua 1855-65, 2p 2s. Ymgeis- iodd pump, a barnwyd eiddo'r Parch J. B. Parry, Burnley (enillydd ar y nofeli^ v llynedd), ac E. R. Evans, S^fydcifa'r "Herald." Caernarfon, yn gyd- fitddugol. Deuwyd yn awr at Y BRIF GYSTADLEUAETH GORAWL. I'r cor o feibion, lieb fod dan 35 na thros 50 njewn I nifer, a gano oreu "Gyrwch, Wvntoedd" (D. Jenkins, Mua. Btvc) gwobr, 25p a tlilws aur i'r arweinydd. Teimlid dyddordeb anarferol Tn y gystadleuaeth non, ae yr oedd y brwdfrydedd vn uchel. Anfonodd chwech o gorau eu henwau, ond ni ddaeth Corau Llanberis na Walton Park- vn mlaen. Oanodd y lleill yn y drefn ganlynol :—1, Nelson Arion Prize Glee Union (Mr Thompson) 2, Cefn Mawr (Mr G. W. Hughes) 3, Gwalia, Lerowl (Mr John Roberts); 4. Oldham (Mr Hannam). Felly, gwelir fod dau gor Cymreig a dau Seisnig yn ymgoisio, ac ychwanegai hynyr dyddordeb. Traddodwvd y feirniadaeth gan I Mr Tom Price. Sylwodd i'r cor cyntaf ganu'n rhag- orol--yn hollol gywir, mewn tonyddiaeth bur, .an ro'i mynegiant da yn yr unawd yr oedd diffyg penaf y cor hwn. Ail gor—-lleisiau campus, darlleniad oywir. mynegiant da, a'r unawd yn well na chan yr un cor arall, eithr collent mewn tonyddiaeth, ac vr oedd hyn yn fai na ellid ei aairybyddn. Trydydd cor—lleisiau yn fwy garw nag yn y ddau gor biae<n- orol, ac yr oeddynt hwvthau wedi methu cadw mewn tonyddiaeth. Pedweiydd cor—lleisiau da., eitlir tueddent i orwnead y mynegiant, ao i waeddi yn lie canu, ond yr oeddynt wedi cadw eu tonyddiaetn yn well na.'r ddau gor blaenorol. Yn daibetrus, y cor oyntaf a haeddai'r wobr. Derbyniwvd y dyfarniad gyda banllefau, a. da oedd gweled y Cymiy yn ddigon eangfrydig i lawenychu am i gor Seisnig raoori ar eu cydwladwyr. Ysgrifenu llaw fer oddiar lafar, I, 10s 6c D Jones 2, 5s, Gwladys Roberts—y ddau o Lerpvri. Dygodd hyn weithrediaclau'r Eisteddfod i ben, a bheimlid moi cwrrld rhagorol ydoedd, Hawn o ysbryd Cymreig, ao yr oedd y cystadlauon cerddorol yn uchel- radd iawn. Canodd Eos Dar benillion teiyn yn ei ddull dihafal, a rhoea hyny o-vwair Cymreig fr wyl. Y CYNGHERDD. Yr oedd y neuadd dan sang, a lluoedd yn gorfod troi ymaith. Cymerwyd y zadair gan Mr Edward Lloyd, Y.H., a thraddododd anerchiad pwrpaeol yn ol ei arfer. Y dadgeiniaid oeddynt—Miss Gartrude Hughes, soprano; Miss Lizzie Teify Davies, con- tralto; Mr William Trefor Evans, tenor a Mr Em- lyn Davies, baritone Eos Dar. dacgeiniad gan (lant; be I Misa Bessie Jones, telynoros a Miss Maggie Evans a Miss Millicent Richards, Birkenhead, yn cy £ eilio. Nid oedd bail ar y boddhad, a gwnueth pob un ei ra.n yn ouiaog, a bu raid i'r dadgeiniaid roi encor bron bob tro. Ar ganol y cyngherdd bu cvstedku- ewth ar yr aaroadiad Soisnig, "The of the Keveller. Allan o luaws, "avfodd dau dd."oO: i'r Inyyfan, a barnwyd Mr J. E. Lewis, Mynydd Seion, yn uyngu r wobr o 15s a thlws arian. Gellir vch- wanegur i r Eisteddfod droi alliin yn llwyddiant per- Jai.ii, a theilynga'r siyyddogion ddeuparth y clod am hyny. .n.r-.

T mae y rhan fwyaf o ddynion, yn treuilo rhan foreuol eu bywyd yn cyfranu er gwneud y rhan ddiweddaf yn druonus. Y ffordd oreu i atal balchder me,nl dyn neu ferch ieuanc ydyw iddynt fyned i'r fynwenb a dair- Uen y ceryg beddau. Y ruao -breuddwydio fod eieh trwyn yn goefh yn awgrymiad y bydd yn well i chwi adael heibio yied brandi, ac yfed dwfr. Ar ddydd Nadolig, yn y flwyddyn 1520, y cfaxfu i Martin Luther losgi yn gyhoeddus se-l-warmnt y Pab yn marchnadfa.Wittenbur^, Germany. Y Nadolig mwyaf trisfc a deimlwyd erioed yn Llundain ydoedd yn y flwyddyn 1663. Yr Mry "Pla Mawr" wedi t-araw y ddinas, a'r bobl yn marw yn ol y rhif o fil bob dydd. r.J' Argraphwyd a Cliyhoeddwyd dros y North WaJee Chronicle Company, Limited, gan David WUfiams, yn y "North Wales Chronicle'' a'r "Gwalia" Print- ing Works, Canton House. High-street, Banop, ym Mill wyl Bangor, yn Sir Gaernarfon; ac yn StSydd- fa y ""Clorianydd," Bridge-street, i^iangefni, yn Mhlwyf Llangefni, Sir Fon, gan John VViU$ai»r Dydd Iau, Ionawr 5, 1899.