Y Clorianydd

Illys Dafydd Sy'n Deyd Fod rhyw hen wreigan yn ardal R—— wedi canfod ffordd newydd o goginio ar gyfer "joiners" a labrwrs. R bod yn gallu gwneud lopsgowe i "joinem' i'w fwyta hefo cyllell a If ore. Fod y swyddogion milwrol hyny wedi methu'n glir a pherswadio y bardd i joinidr "colours" y noswaith o'r blaen. Fod y porthwr hwnw fu yn aros yn D- yn disgwyl yn bryderus am ben tymhor; moo y trap catch yn barod am nicos. Fod ei hen feistr wedi gofyn iddo pe bae yn dal gwerth dau swllt ar bymtheg mewn wythnos, pa faint o amser gymerai iddo ddal gwerth deg 8wllt. 7 Fod yr hen borthwr wedi methu gwneud y "sum" hefo "decimals," ond mac yn eredu y daw o hyd iddi gydla'r "rule of three." Hei lwo. Mai fel y canlyn y canodd rhy wun i arweinydd cor II ■. Ei hoff wen, a'i ddawn o hyd-wrth arwain Sydd gywrain gelfyddyd Oyfyd mawl ei hawl o hyd A'i haeddiant i ddedwyddyd. Soprano per sydd gandtlo-'n llawn mi A mwyn leisiau alto; A thenar cain yn gryno, A bass llawn yn crynu'r fro. Fod bardd yn' galonog iawn y dyddiau hyn am ei fod wedi cael gafael ar Maggie. Un handy ydi Maggie, Un handi ydi Jane, Mi gad chwara bacatel Wrth fya'd a Nel i'r tien. Mai tro garw oedd i'r go gael ei wrthod! gan yr hogan hoiio tro garw wir, ac yntau mor selog yn ei nhol i'r cape. Fod y pore a, fwytaodd y gwr ifanc hwnw wedi ei gamdrin gym,'int fel y bu gorfod iddo adael ei waith boreu dranoeth. Mai i L- yr aetli am feddyginiaeth. Fod y meddyg yn ei gynghori i beidio ei fwyta et.C1 am haner blwyddyn o leiaf. Fod ei gydweithwyr mewn pryder yn ei gylch liyd nes daeth gartref wedi cael meddyginiaeth I drwvadl. Ei fod wedi gwrtliod rhoddi enw y mieddyglyn am ei fod yn credu na wnaethai ddim" lles iddynt. hwy. Peth posibl iawn. Fod yna wledcl ardderchog yn nos Fawrth. Fod hon yn cael ei chyfrif yn "first-class visit." Fod yna sowldiwT wedi ei eni yn B- wyth- nos i ddydd Llun diweddaf. Fod yr ardal yn bur falch o hono, trwy fod ganddynt un i gael ei yru i'r Transvaal, os bydd eisian. Fod rhai o fechgyn Ll-, un noson yn ddi- weddar, wedi myned i ddanfon eu cariadau; ond druain bach, bychan wyddent am y croesaw oedd yn eu disgwyl. Fod tad y genethod wedi casglu pentwr o geryg yn barod i'w harllwys ar eu gwarau pan ddeuent yn ddigon agos ato. Bu bod yn edryeh yn debyg iawn i'r Boeriaid yn gorfod ffoi o flaen byddin Prydain yn y Trans- vaal. Mai rhywbeth tebyg i hyn oedd eu sgwra wrth fyned tuag adref: "Peidiwn a son v/rth neb, Tads,' am hyn, rhag ofn i'r hen Rhys Dafydd gtael gafael ar yr hanes." Ond fe gafodd Rhys wybod er hyny. Nad oedd y llanc hwnw ddim am gymeryd ei drapio i uno a'r Volunteers ac yntau eisiau cadw ei dad a'i fam. "Well done." Mai fel y oanlyn yr ymfflamychodd un o feirdd y Llan i'r Volunteers:- Bydd yma swn magnelau, Yn y Llan; Brgydion fel taranau, Yn y Llan; Ar ol i'r Gwirfoddolwyr Ymgynull, a'u rheolwyr Eu gwneud hwy olf yn filwyr, Yn y Llan; Bydd yma le go ddifyr, Yn y Llan. Os digwydd i'r Gwyddelod Dd'od i'r Llan; A cheisio gwneud rhyw ddifrdd, Yn y Llan Ni raid i ni ond erfyn Ar Samson a'i ddewr fyddin I dd'od i gwrdd a'r gelyn, I ben y Llan; Tro'nt adref tan wen chwerthin, O'r hen Lan. Mai fel hyn y diddenir y dyn a gollodd ei haner coron Ti gollaist haner coron, Am iti fod mor ffol, Trwy'i roddi aT y "counter Heb edrych ar ei ol: Ond cymer gysur, gyfaill, Mae'n awr yn well ei le, Oei ditliau log am dano Tu draw i Oemaes Bay. I Ti wnaethost gamgymenad Wrth wneud y "wager" hon, Gwell iti jTmdawelu, A gwneuthur gwyneb Ilon; Mae'r deg a'r hugain oeiniog Yn rhoddi mawr foddhad, I'r feinwen, fu mor lwcus A'u cael mer deg a rhad. Gwell iti beidio grwgnach A thithau yn hen lane, Mae'th haner coron heddyw MoT "safe" ag yn y banc: Ac 08 wyt ti yn gyfrwys, Anghofia'th "two and six," Ni ddeui byth i fyny A'r diafol am wneud "tricks." Yn awr bydd son am. danat Fel llano yr "half-a-crown," Ac fel yr un a driniwyd Gan un yn gwisgo gown Ac er i ti fy nwrdio, A bygwth i mi loes, Nis gallaf byth ddistewi Er cymaint ydyVr groes. Mai tro rhyfedd fu mewn capel, heb fod gan milltir o stesion y Valley, y Sul o r blaen. Fod ceidwad y capel wedi aros ar ol ei, aarmer heb agor y drysau a deiliaid yr ysgol yn s^fyll allan yn yr oerni.

"EiJl Llygakb"—Mae llyfr Mr W. J- F. Kalvin, Llangefni, ar y testyn uchod newydd ddyfod or irasg. Oeir ynddo wybodaeth dda yn nghylch. y nygaid a'r modd i'w cadw hieb bylu. Maer gyfrol, er nad yw yn fawT, yn yahWanegiBAl pwyndg at yr ychydig lenyddiaeth. yn dwyn perfch- ynas a'r golwg geir yn y Gymraeg, ac yn haeddu ei ddarllen yn fanwl gan y dosibarth cynyddol sydd vn dioddef oddiwrth olwg byr a phawib eraill." Efallai na fyddai yn ddoeth ynom ganmol yr argraphwaith, oblegid yn y swyddfa hon yr argraphwjTd y llyfr, ond fe gydnøbydd pawb sydd wedi gweled y gyfrol ei bod yn bur ddestlus. Deallwn fod Mr Kalvin wedi gwneud trefniadau gydag amryw o ddoffbarthwyr y "Olorianydd" i werthu y llyfr, ac fe'i cear gan y llyfrwerthwyr yn nhrefydd a phentrefydd Mon.

ABERFFRAW. Bwrdd Ysgol. —Cyfarfa y Bwrdd (am y tro cyntaf gwedi yr etholiad) nos Lun, Hydref Wain, a r gwaith pwysicaf yn y cyfarfod hwnydoedd ethol cwirydd ac is-gadeirydct am y tair blynedd dyfodol. Ethol- wyd Mr S. Lewis Griffith, Hciillys Fawr, MI ôadeir- ydd, a Mr R. P. Williams, Ta.i Moelion, yn is- ■ gadeirydd. Llongyfardiwq: yr etholwjT ar eu dewisiad o "draed' i'r Bwrdd, a gobeithiwn y bydd iddynt "gyd'-gerdded" er codi safon addysg y p'wyf. "Goleuo y Dref."—'Er cymaint fu y son a'r stwr o fabwysiadu Dedd-f y Goleuo yn y plwyf y mae hyny wedi dod yn "ffaith." erbyn hyn. Gwelir oddeutu naw neu ddeg o lampau hardd wedi eu dyrchafu—rhai 'ar drostan ac eraill ar '"brackets" —mewn gwahanol leoedd yu ein tref henafol. "Well done," OyaghorwjT plwyf Aberffraw, am Ideffroi i'ch dyledswyddau. Peidiwch a. gorphwys eich rhwyfau hyd nes ceir manteision y "golelmi trvdan- ol" i'r lie, yr hwn a'n galluoga i hel morasg, lly^add- myheryn1, a chrancod yn y nos fel yn y dydd.— Firaw.

BANGOR. Cymdeitbas Lenyddol y TaberaacL—Oynhaliodd hon ei chyfarfod arferol, nos- Fawrth, yn Ysgoldy y Talbernacl, pryd y traddodwyd dtarlith gan Mr H. 0. Hughes, Garth, ar y "Transvaal." Llywydd- wyd gan Mr David Williams (cadeirydd), ac yr oedd cynulliad lluosocaoh nag arfer. Ooleg y Brifysgol.—Nos Fercher bu i'r Proffeswr W. Boyd Dawkins, F.R.S., Owen's College, Man- cednion, draddodi yr "academioal address" i sessiwn 1899-1900 yn Ngholeg Prifysgol Grogledd Oymru, Bangor. Y pwnc a ddewisodd i draethu arno oedd "LIe Prifysgol yn. Hanes CJj-mru." Cyngherdd.—Nos Lun cynhaliwyd cyngherdd yn y Penrhyn Hall gan goo- meibion y ddinias, taJi ar- weiniad Mr D. R. Ellis. Y mae y cor hwn yn parotoi at fyned i Lerpwl y 'Nadolig ao er nad yw ond ieuanc y mae yn cairn yn rhagorol. Cyiiorth- wyid hwy gan Megan Llechid, Miss Winnie Owen, Mri Lemuel Roberts, R. H. Morgan, William E\ans, H. F. Williams, a Mr Emlyn Evans, A.R.C.M. Hwn oedd ei ymweliad cyntaf ef a Bangor, a coon- odd nes enill enw anwyl iawn iddo ei nun, a diaUJ genyf y daw yma, yn fuan eto. Yr oedd ei ddad- gamad o Lead, Kindly Light," yn wledd am- heuthyn. Y cyfeilydd ydoedd Mr W. R. Jones, a llywyddwyd gan; Mr T. Lewis, Gartherwen.— Oerddor. Oenhadaeth Kvffin>-square.—Cynhaliwyd y cyfar- fod te bliynyddol mewn cysylltiad a'r genhadaeth hon (Bedyddwyr) yn y Penrhyn Hall prydnawn Mercher diweddaf. Yn yr hwyr drachefn rhoddwyd cyngherdd amrywiaethol, pryd, y cymerwyd rhan yn y cami gan, Miss M J. Parry (Megan LlecMd), Meistri R. H. Morgan, Bangor; Lemuel itoberts, Bangor; Glee Party Pendref, ac efrydwyr o Goleg v BedyddwjT. Y cadeirydd oedd Mr T. Dudley Morgan, N. P. Bank; a gweathredwyd fel cyfeilydd gan Mr W. R. Jones, Glanadda. Oanmol yr Arolygydd Rowland.—Yn eisteddiad yr yniadon, 'ddydd Mawrth, Mr Thomas Lewis (cadeirydd), yn siarad ar ran y Fainc, a ddywedodd ei fod yn ddeaHedag mai ihwnw oedd y tro olaf iddynt gael y pleeer o gael yr Arolygydd) Rowlamd gyda hwy yn Mangor. Yr oeddynt yn llongjyfarch yr Arolygydd Rowland ar ed ail-osodaad yn ei safle flaeoiorol, a djrmunent iddo bob llwyddiant posibl. Bier ganddynt oil iddo gyflawni ei ddyledswydd, a'i wneuthur yn iawn, ac nid oedd ganddynt un amheuaethi V parhai i wneuthur yr un medd yn ed safle newydd yn N gbaern arfon.—Mr Hnw Row- land, ar ran y cyfreihhwyr a dendient y Uys, a ddywedodd ei fød yn ayslolygu a sylwadau y cadeir- ydd. a sylwodd yn mbellach ddarfod i'r Arolygydd Rowland dklangos pob moosgarweh tuag at v cyf- reithwyr a ymarfei-ent yn y llys, ao yr oeddynt oil, teimlai yn icr, yn llawenhau ei fod wedi ei godi ya 01 i'w hen le.—Yr Arolygydd Rowland a dddolch- odd i'r Fainc ac i Mr Huw Rowland am eu sylwadau caredig, ac hefyd am y cynorthwy roddodd Fainc a'r c^reithwyr iddo ef bob amser. j Yr Etholiad Bwrdeisiol.—Mtwn dwy ward yn unig yr oedd ymdrechfa eleni, sef y ddwyreiniol a'r orllewinol. Yn y Baenai gwrthwynebid yr hen aelod (Mr W. A. Foster) gan Mr William Jones, masnachyxld llechi. Yr hen. aelod yn y ward or- llewinol geisiai ail-etholiad oedd Mr T. G. Williams. Yr ymgeiswyr eradll oeddynt Mr W. Huw Rowland, cyfreithdwr; Mr Edw-ardl Jones, hen orsaf-feistr ( Bangor; a Mr W. Howard Lewis, Garth—y ddaai ddiweddaf yn ddewisedigion y Blaid Ddirwestol. Cymerodd y polio Ie ddydd Mercher, a ch^hoeddwyd y caailyniadau gan y Maer (Henadur J. E. Roberts) o flaen Llys yr Ynadon oddeutu haner-awj wedi naw yn yr hwyr. Yr oedd y ffigyrau fel y ranlyn —Y Ward Ddwyreiniol: Etholwyd Mr Foster gyda 239 o bleidleisiau, yn erbyn 141 gofnodwyd i'w wrth- wyiiebvdd. Mr W. Jones. Y Ward Orllewinol: Y ddau etholwyd oeddynt Mr T. G. Williams gyd-a 296, a Mr Huw Rowland gyda. 285. Fel y oonJvn y poliwyd i'r yraswyr gorchfygeiig :—W. Howard Lewis 166, Vxlwardi Jones 143. Nid yw syndod yn y hyd: y modd y trodd yr ethobad allan. Yr oedd polisi yr aelodau a ymneillduent wedi ei gymeradwyo'n galonog gaai yr holl dref a'r prawf goreu o hyn oil, hwyrach, ydyw eu dychweluid. Ym- ddangosai yr jmgeiswjT a withodwyd wedi dyfod i'r macs heb ddim polisi o gwbl.

BEAUMARIS. Te Parti.—Prydnawn Mercher mwynhaodd aelod- au Ysgol Sul y Bedyddwyr eu hunain trwy gynal "cwrdd te," a daetb eraill heblaw yr aelodau or achos i yfedi o ffrwyth y ddeilen. Yn yr hwyr caf- wyd cyfarfod adloniadol, sef camu, adrodd, etc. Dywedir iddynt gael gwledd ardderchog. Pregeth Angladdol.—Nos Sabboth diweddai traddododd y Parch Philip Price (W.) y bregeth uchod ar ol y diweddar a'r hoffus Gadben Thomas Martin Williams. Cyfeiriodd Mr Price at yr ymar dawedig fel un i'w efelychu yn ei fywyd tawel a ddrodres, ac yn benaf fel'crefyddwr ffyddlon a selog. Y Rhyfel yn y Transvaal.—I>yma sydd wedi lly-neu pob pwnc arall yn y dref hon y dyddiau hyn, sef y rhyfel uchod', a. mawr yw y disgwyl'ad am y newyddiaduTO-n boreu a hwyr, yn enwedig yr olaf. Nid rhyfedd fod yma y fath ddyddordeb, ac. yn wir, petrusder, pan feddyliwn am gj-maint o fechgyn gwrol y dref hon sydd wedi ymuno a'r rwahanol gattrodau. Helpu Gweddwoai ac Amddifaid y Transvaal.— y Maer (Mr W. R. Jones) wedi penderfynw gwneud casgliad tuag at helpu ychydig ar y rhai uchod sydd wedi colli eu hanwyliaid yn y rhyfel i bresenol. Anfonodd y Maer gerdyn l wahanol j fasnachdai y dref, feljLg ygall y sjinudiad fod yn ddigon amlwg a rhydd i bawb i gyfranu yn ol ei allu. Yn sicr. mae hyn yn siarad yn uchel am y teimlad sydd VIDa a lleoedd eraill gyda golwg ar sefyllfa ein milwyr dewr, ac yn gosod clod he.fyd ar ein maer poblogaadd yn gwneud yr oil a fedr er cael y casgliad yn dedlwng o'r dref fach lilwiol hon.-Trefwr. Y BwrddJ Ysgol.—GynQialiwyd cyfarfod miool y Bwrdd hwn ddydd Mawrth, yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd yn ibresenol :—Mr Evan Thomas (yn y jradair), Parch W. G. Owen, Mri Hugh Thomas, ieu., a William Griffitilii, Mr William Hughes (clerc), a Mr J. Williams (swyddog y presenoldeb).—Oy- merwyd adroddiadau yr athrawon a r swyddbg gorfodol i ystyriaeth, a phsnderfynwyd rhoddi rhy- budd i amryw rieni plant pa rai oeddynt afreojaidd yn eu presenoldeb yn yr ysgolion.—Penodwyd Mr Huo-h Thomas, ieu., yn ymwelydd am y nls-" Yscmfenodd; Mi- Fred Geary i roddi i fvnv ei swydd fel oadeiiydd 'ac aelod o'r Bwrdd, a derbyniwyd y eyfryw.

BODEDERN. Darlith Ddirwestol.—Nos Iau diweddaf, yn Neuadd Edeyrn, traddododd y Parch E. B. Jones, Mount-pleasaift, Caergybi, araeth ddirwestol ragorol. Y testyn oedd "Yr Eglwys a Dirwest. Cymerwyd y gadiadr gam Dr. E. P. Edwards, Mynydd-y-Gof, yr hwn sydd yn hynod selog dros yr achos. Yn ywtod y cyfarfod, ar gynygiad y Llywydd, casglwyd swm o arian i fyned eT cynorth- wyo gwragedd al phlant amddifaid ein milwyr sydd yn cael eu lladd yn y Transvaal.—Un Oedd Yno.

CAERNARFON. Y Maer Newydd.—Ymddengys mai yr Henadur W. J. Williams, cyfrifydd, Minydon, Caernarfon, fydd maer newj'dd y dref. Llys yr Ynadon Bwrdeisiol.—Oynhahwyd hwn dydd Llun o flaen. y Maer (Dr. Parry) a. Mr Richard Thomas. —Dirwywyd a ganlyn am fod n feddw lac afreolus :—Evan Hughes, RWawr, 9« 6c ar costau; John Pritchaxrf, Court, 10s a r costau; Margaret O'wwi, 2, Mill-lane, Caemarfon, 2s 6c a'r costau; Edward Jones, Nantlle, 2s 6c vn cynwys y costau; William Lvans, High-street, Pwllheli, 5s a'r costau; Evan Lloyd Edwards, Blodwen. Villa, Penygroes, 5s a'r eostau a Robert John Williams, Plas Mawr, Groeslon, 5s ar cost- John Williams, Plas Mawr, Groeslon, 5s ar cost- au. Cyngherdd.—Cynhaliwyd cyngherdd yn y Guild Ball, nos Lun, er cynorthwyo cronfa Eglwys Dewi Sant. Llywyddwyd gan Dr. G. R. Griffith, Y.H., dros gynulleidfa. fawr. Cynaerodd a ganlyn ran yn y gweithrediadau :—Miss Jennie Foulkes, LVi.dud- no; Mr (1 A. Jones, Mr R. Cefni Jones, Mr J. Cottrell, Mr A. Dunlop, Mr A. Corrison, Mr Evan Daviee, yn nghyda. cor tan arweiniad Mr W. H. Jones, a Oherddorfa Caernarfon1, tan arweiniad Mr Corrison. Y cyfeilydd ydoedd Mr Pugh Griffith (organydd Eglwys wt- Mair), na y gwei hredwjd fel ysgrifenydd gan Mr J. R. Jones, Hill-street. Cafwyd. cyngherdd gwir dda. Cymdeitbas Lenyddol Moriah.—Agorwyd tymhor V gymdeithas hon ddydd Mawrth gyd.a.. soiree." Miss Pollie Hughes a Mr H. Vaughan vsgrifenyddion y gymdeithas, a ofalent am y trom- iadau, a chynorthwyid hwy g,m nifer o aelodau bcnywaidd. Rlioddrwyd osnau ac adxoddiadau an y personam canlynol :—Misses Janet Rewlands, Maggie Owen, poUie Hughes, Mary Richards, Mrs | Thorman, Meistri Hughie Richards, A. J. Dunlop a H. Vaughan Davies. Cyfeilrwyi gaa Miss Mia | W illiams. Llywyddwyd j cyfarfod gaa y Parch D. E. Davies, cadeiiyddi y pwyDgor. ,Y mae argoel tymhor llwyddianus, ac y mae amryw aelodau j ncwyddion wedi ymuno. Penodiad.—Rhoddir ar ddeall fod Mr J. R. Evaiw, r o'r dref nchod, yr hwn, am rai miseedd, fu yn ben gwyliwr y gwaligofiaid yn nghttHgcm Glanywern o Wallgofdy Kinbych, wedi ei <fcdewi« i'r safle o "head male attendant" yn Mgwallgofdy Dmbfrch. Mae Mr Evans wedi bod ar y "staff" am tua saith mlynedd, ac mae ei ddyrahafiad yn rhwym o redidi boddlonrwydd cyffredinol. Pasio Arholdad.—Bu y rhad «<uilynol rn llwydd- ianus i basio arholiad y College of Preceptors gyn- haliwyd ar y 29ain 0 Fehefen:—Seniors: J. H. Jones, Bontnewydd; O. R. Griffith, Rhosgadfasi; W. A. Jones, Waeafawr. Juniors: W. Glynne Griffith, Caernarfon; 0.. H. Jones, Rhoegadfan; L M. Jones, Caernarfon; D. H. Thonfcas, Caeraar- I fon. Disgyblton oeddynt oil i Mr J. L. J onQS, B.A., Caernarfon. Oymdedthas Lenyddol &tersalem.—Mewn cyfar- fod o'r gymdeithas hon, a. gynhtliwyd nos Fawrth, oafwyd ddyddorol ac addysgiadol ar y rhyfel yn y Transvaal. Amdiiiffynwyti y Bd gan Mr Price Humphreys, Turf-aqimre, a chnogwyd y Llywodraeth Bryd«inig gan Mr W. Jones, Dinorwic-street. Llywyddwyd gan Mr R. J. George, dilledydd, Bridge-street, a ehymerwyd rhan gan amryw eraill o'r aelodau. CW Mei'bion Eryxi.—Dydd Sadwrn derbyniodd Mr John Williams, arweinydd y cor hwn, bellebr o Lundain yn gofyn a allai efe waeud trefniadau i gael cor i ymddangos o flaen y Frenhines tua di- wedd y mia hwn. Atebwid yaitom yn gadBrnliaol, a bydd iddo ar unwaith ialw y cor yn nghyd. Oolir i'r cor roddi boddhad mawr i'r Duo a'r Dduces o Efrog pan ar ymweliad a CJhasfcell Oaernarfon rai misoedd yn ol. Dechrea y ftwyddyn hefyd bu iddynt enill y wobr yn Eisteddfod Gaerhidd, gyn- helid yn y Queen's Hall.

CAPEL OOCH. Marwolaeth a Chladdedigaeth Mr W. V. Row- lands, Ty Mawr. —Gyda gofid y eefn«dwa farwolaeth yr hen af gwr parchus ucho<l. Treuliodd ran fawr o'i oos yn yr America, ond yn ystod y blynyddoedd diweddaf bu yn trigianu yn y lie uchod. Yr oedd yn aelod dichlynaidd gyda'r Methodistiaid Calfin- aidd Nghapel Coch, 30C yr oedd yn fawr ei barch gan bawb a'i hadwaenoi. Gedy ar « ot weddw i alaru ei cholled. Cymerodd) yr angladd Ie ddydd Ian yn Mynwent pryd y daeth tyrfa. luosog yn nghyd. Darllenwyd a gweddi- wyd yn y ty) .gaji. y Parch Richard Williams, Llan- gwyllog, ao yn y fynwent gan gurad y plwyf. Dymunir ar i'r papyrau Americanaidd) gofnodi yr uchod.

DWYRAN. Coffhau y Diweddar Barch J. Williams.—Agor- wyd ail dymhor Cymdeitbas. Lenyddol Dwyran, nos Badwm, trwy gyfarfod agored1 i bawb, er dad- orchuddiio darlun, rhodkiedig gan y gyradsithas, er parchus gof am lywydd cyntaf y gymdeithas, set y diweddar Barchedig John Williams. Cadeir- iwydJ gan y llywydd preseool, Mr G. G. Jones (Glan Peris). Dechreuwyd y cyfarfod gan Mr R. P. Jones, Bronmenai. Dadorchuddiwyd y darlun gan Mr Thomas Owen, Y.H., Rhuddgiaer, y gynulleidfa yn y cyf amser oil yn codi ar eu traea. Dangosid teimlad mawr gan yr holl gynulliad, ac wedi iddo ddweyd gadr neu ddau ar nodweddion yr ymadaw- edig, (sorodd Mr Owen i lawr gan deimlad fel nas gallai fyned yn mlaen. Siaradwyd yn mhelhich gan Mri Owen Rowlands, Bethania Henry Thomas, fycroes; Thomas Jones, Gelldniogwen Cadben W. Rober, Bronceinwen R. P. Jones, a'r Liywydd. Er fod y tywydd yn hynod an if af riol, daeth cynulliad da. yn nghyd. Llongyfarchwyd y pwyllgor yn ystod y cyfarh)di am y trefniadau ardderchog wneir er buddioldeb a. maiitais yr aelodau.

LLANERCHYMEDD. Y Gamdda Goed a'i Bwganod.—Methem yn glir a chredu yr hyn ysgrifenwydi yn y "Clorianydd" yr wythnosau diweddaf o berthynas i'r ymosodwyr wrth y gamdda uchod. Fel y dywedasom eisoes, yr oeddym yn cloffi rbwng dau feddwl—credu ac aiighredu—ond erbyn hyn yr ydym wedi cael goleuni ar y dargelwch, ac wedi cael sicrwydd mai an- wireddus hollol oedd cynwysiad yr ysgrif gychwynol. Dyma'r hanes. Ymddengys fod llencynnid ydym am ei enwi—mewn eerbyd, yn myned: gartref o'r Llan y noson grybwylledig, a phan wedi cy haedd troad sydyn ffordd y gamdda, trwy rhyw anffawd trodd y llencyn ei gerbyd, a bu mwstwr mawr. Wedi gwneuthur galanastra fel hyn, rhedodd gartref a'i anadl yn ei law i hysbysu ei dad, a rhag i'r bai syrthio arno ef, dywedodd ei fod wedi cael ym- osodiad ffyrrug wrth y gamdda gan rhyw ddyhirod. Pan wnaeth y tad ymchwiliad, nid oedd yr un lleidr nac ymosodydd i'w weled. Yn ddilynol caw- lith arswydus yú y "CSLoriaayid," ae i d. argraph y llith hono yr ysgnfenir hon. Darlith.—Nos Fercher diweddaf bu y Parci W. O. Jones, Aber, yma yn traddodi ei ddarlith Loblog- aidd ar "Gariad a Pkriodos." Deallwn fod nifer dda wedi d'od yn nghyd, ac fod y darlithyld yn ei hwyliau goreu. Dirwest.—Cynhaliwyd cyfarfod dirwestol yma prydnawn a aos Lun diweddaf. Gobeithiwn gael crynodeb o hono erbyn yr wythnos ne8aI.R. J.

LLANEILIAN. Marwolaeth Mr 0. Jones, Fagwyr.—Nawn Sut diweddaf, am 3.30 o'r gloch, bu farw y boneddwr a'r cymydog poblogaidd uchod. Yr ydoedd yn un o brif drigolion yr ardal o ran sefyllfa, gwasanaeth, a dylanwad, am faith flynyddoedd. Bu yn gweini a: bob cylch cyhoeddus yn ei blwyi, o dan yr hen oruchwyliaeth a'r newydd, a mawr fyddai ei sel a'i ymroddiad yn mihlaid pob diwygiad teg a chyn- yddol. Yr ydoedd yn wr o ddeall cryf a bywiog, yn ysgolhaig Cymreig a Sedsnig campus, yn ddar- llenwr mawr ar hanesyddiaeth a gwleid- yddiaeth. Hanai o deulu parchus ac urddaeol, ac yr oedd yn gefnler i'r boneddwyr hyglod' Davies's y Borth. Yr ydoedd yn wr haelionjus iawn at 'bob achos da, ac yn fawr ei barch yn ei ardal. Efe ydoedd tad yr enwog Gadiben Jones, Cymro a Methodist adna- byddus o amgylchi morlanau, Cjmru. Y mae'r Cadben Jones yn rhyw. haner ffordd rhwng blaemor a phregethwr, ac yn un o'r dynion capel mwyaf defnyddiol fedd y wlad. Nid oes unrhyw gylch nad aU ei lenwi, heblaw bodi yn un o'r arweinwyr canu goreu feddwn. Mae iddo esgobaetb a chtoesaw mewn o leiaf ddwsin o eglwysi y gororau. Llawer o ddyddiau a welo eto i wasanaethu crofydd ei Arglwydd yn ei luaws gylchoedd pwyg. Mae cvuymdeimlad dwys canoedd' o gyfeillion gwiw gydag ef a'i fam anwyl a pharchus yn 00 profedig- aeth.—Cyfaill.

LLANFACi i RAETH. Cyflwvno Anerchiad.—Dydd Sadwrn, yr 28ain cynfisol, bu Mri J. H. WTilliams, Mynydd (cad- eirydd), a. J. Lewis, Y.H., Llanllibio, yn cyflwyno anerchiad, wedi ei os»d yn hardd ar vellum, i'r Arglwyddes Reade, Garreglwyd, ar ran y Bwrdd Ysgol. Yr anerchiad hwn ydoedd yr un d ddar- llenwyd i'r arglwyddes yn y cyiarfod yn nglyn a'r wyl de y bu y foneddiges haelfiydig mor garedig a'i roddi i, blant yr ysgol ddyddiol. Penderfynwyd gwnetid ychydig yebwanegiad ato, ai osod mewn modd destlus a hardd ar ",velhua," ai arwyddo gan holl aelodau y Bwrdd Ysgol a'u hysgrifenydd. Cafodd y ddau foneddwr a benodwyd i gyflwyno yr anerchiad dderbyniad siriol a chynes dros ben, a datganodd vr Arglwyddes Reade ei diolchgarwch gwresog i'r" holl aelodau am yr arddan^siad ou teimladau cynes tuag ati. Nid oedd ■tfr hyn a wnaeth i'r plant elffili ond yr hyn a. wual, os byldal bob blwyddyn. Rhoddodd yr arglwyddes befyd awgrym y dymunai, trwy gydweithrediad, wneud Llanfachraeth yn atdynfa pobloedd yn yst-od yr haf nesaf. Diolchodd y ddau foneddwr cyn ym- neillduo am y croesaw caredig a gawsant, gan ddat- gan eu llawenydd o gael traethu cenadwri oddiwrth ei harglwyddes i'w cyd-aelodau. Marwolaeth Mr William Jones, Penllain (gynt o Dan'rallt, Bodedern).—Prydnawn ddydd Mercher, y laf cyfisol, taflwyd yr .arda.1 hon i fraw gan y newydd annisgwyliadwy o farwolaeth Mr W. Jones, Penllain (gynt o Dan'rallt, Bodedern). Amuethwr parclius a cliymeradwy ydoedd yr ymadawedig, ao yn adnabyddus iawn yn y plwyfydd cylohynol. Yr oedd. allan fel arferol ddydd Llttn, a boreu Mawrth tarawyd ef yn wael gas ergyd o'r parlys, ac o'r pryd hwnw sudd odd yn barhaus o dan y ddyrnod, nes ehedodd ei ysbryd i'r byd mawr tragwyddol, lie "ni ddywed yr un o'r preswylyddion 'mai claf j'dwyf. Tua blwyddyn yn ol sjmudodd o Fferm Tan'rallt, Bodedern, i n plith ni yn yr ardaJ hon, ac er mai byr amser fu yn ein mysg bu ei rodiad yma yn dawel, a phob amser yn siriol a hawddgar. Boreu Llun, y oed, hebryngwyd yr hyn oedd farwol o no i gladdfa gyhoeddus Amlwch, a dilynwyd yr elorgerbyd gan luws o gerbydau prif amaethwyr y cylch oedd. Gadawodd weddw, meibion, a. merched" i alaru ea colled am briod1 ffyddlon a thad hoff. Y Bwrdd Ysgol.—Nos Wener, y 3ydd cyfisol, bu cyfarfod o'r Bwrdd Ysgol, o dan lywyddiaeth Mr G- J. Griffith, Bodlasan (yr is-gadeirvdd). Yn mysg amryw faterion fu gerbron, galwyd sylw at ymddiswyddiad Mr O. Hughes, Bodedern, y swyddog gorfodol, yr hyn a. gymer Ie gyda diweddiad y flwyddyn. Nid yw y Bwrdd heb wybod, a hyny gyda gofid, eu bod yn myned i golli swyddog da a phrofiadoi. Mae M Hughes yn swyddog cynelyb i amryw o Fyrddau Ysgolion yn y parthau hyn, a hyny era llawer o flynyddoedd1, ac mae wedi cael profiad helaetb yn y gwaith, a phob amser yn gwneud ei ddyledswydd yn ddidderbynwyneb, gan ymddwyn a.t y cyfoethog a'r tlawd fel eu gilydd heb ofni gwg neb. Gadawyd amryw faterion heb eu trafod: hyd yr eisteddiad nesaf, gan mad byr fu eu cyfarfod y tro hwn.

LLANGEFNI. Y Parch Ganon Williams. — Mae'n ofid genym hysbysu mad dial yn wael iawni mae y Parch Ganon Eleazar Willhims, M.A., rheithor y plwyf. Yn ystod y dyddiau diweddaf mae wedi bod yn btryglus wad, ono gobeithiwn er y cwbl y gwelwn cf wedi gwella unwaith yn rhagor. Y Bwrdd Ysgol.—Oynhaldwyd cyfarfod misol y Bwrdd uchod nœ Lun, pryd yr oedd yn bresenol: — Mri J. J. Gray (cadeirydd), J. E. Jones, Robert Jones, Owen Williams, David Jones, John Wil- liams, J. R. Williams, a G. 0. Williams (clerc). I—Adiroddodd y Swyddog Gorfodol (Mr H. W. Thomas) y dylid dwyn nifer o rieni gerbron y Ewrdd am esgeuluso anfoni eu plant i'r ysgol yn rhtrlaidd. Penderfynwyd cynal cyfarfod arbenig nos ~Fc.wrth i'r perwyl yma.—Darllenwyd llythyr oddiwr*.ri Mr E. Roberts, arelygwr ei Mawrhydi, yn cwyno fod plant yn gadael yr ysgol cyn iddynt gael eu arholi fel ag i'w hesgusodi, ao yn gofyn i'r Bwrdd roddi y gylraith mewn grym. Sylwyd fod y preseuoldeb yn Ysgol Llangefni yn' mhlith yr isaf yn y sir, 'a, phenderfynwydi fod y Bwrdd yn gwerthfawrogi gweithred yr Arolygydd yn y mater, ac fod niesur- au diatreg yn cael eu cymeryd er forfodi ufudd- dod i'r gyfraat-h ar ran rhieni a. meistriaid.—Penod- wyd y Cadeirydd a Mr W. J. Williams yn ymwelwyr am y mis, a. dymunwyd arnynt edrych mewn i ryw faterion yn- yr ysgol.—Cwynai y meistr (Mr R. Davies) fod y plant yn Ysgol y Bwrdd yn ym- bresenoli yn bur afreolaidd. Penderfynwyd1 cau drysau yr ysgol am haner awr wedi naw, ac i ofyn i'r Ysgol Genedlaetbol gydweithredu yn y mater hwn.—Ysgrifenodi yr oversews yn datgan su parod- rwydd: i drosglwyddo, gyda chyctoyniad yr awdrfr- dodiau, rhan o gomins Rhosmeirch er mwyn adeiladu ysgol yn y eymydogaeth os deuent i'r penderfyniad hwnw.—Adiroddodd' y Swyddog Gorfodol fod nifer o blant tuallan i'r dosbarth yn ymbresenoli yn Ysgol y Bwrddi yn bur afreolaidd. Penderfynwyd, os na fydd i swyddog ion gorfodol y gwahanol ddosbeirth gymeryd mesurau effeithiol i sicrhau presenoldeb rheoladdd o fewn 14eg niWrnod y bydd eu Vnwau yn cael ei ddiddymu oddiar y "registers," a g^rthod eu derbyndad i'r ysgol.—Qorchvmynwyd "pJpt" ar yr overseers am 120p.

LLANFAIR M.E. Cyfarfod Pregethu. — Cynhaliwyd cyfarfod pregethu blynyddol Bedyddwyr y lie uchod nos Fawrth a dydd Mercher, Hydref 24a.in a'r 25ain. Gwasanaethwyd gan y Parclm. E. Evans, Bangor, a Gomer Evans, Caergybi. Cafwyd pregethau grymus, cynulliadau lluosog, a chasgliadau da.—y cwbl yn deilwng o boblogrwvdd gwyl tiynyddol Llanfair.

MAESTEG. Penodiad Meddyg.—Gan fod Dr. W. Cobden Row- lands (mab y Prifathraw Rowlands, Aberhonddu, ac wyr i'r diweddar Mr John Rowlands, Ty Oistion, Bodedern) yn w'n:abyddt18 i luawsyn Mon, bydd yn dda ganddynt ddeall ei fod wedi ei benodi yn feddyg i lofa y Mri North, Navigation Company, Maesteg, Swydd Forganwg. Nos Sadwrn, yr 21ain cynfisol, daeth oddeutu 1500 o'r trigolion i'w gyfar- fod i Neuadd Drefol Maesteg i'w longyf.al."h ar yr achlysur o'i ddewisiod. Treuliasant noswaith ddifyrus drwy areithdo a chanu. Diolchodd y doctor iddynt mewn araeth fer a chynes. Cafodd groesaw brwdfrydig gan yr oil o honynt. Gebeithio v bydd iddo fod yn llwyddianus i feddyginiaethu a chysuro y rhai a'i dewisasant i lanw lie mor bwysig, ac y bydd hir oes iddo i wneud daioni. Ymddangosodd darlun da ia.wn o'r doctor, yn nghyd a. hanes maith am dano, yn y "Chronicle for South and Mid- Glamorgan" am. y 27ain cynfisol. Derbyniodd Dr. Rowlands ei addysg pan yn fachgen yn Ngholeg yr Iesu, Aberhonddu, pan yr oedd y diweddar Esgob Lloyd, Bamgor, yn brifathraw yno. Canfyddodd yr esgob fod cymhwvsderau neillduol ynddo i wneud meddyg, a chynghorodd ef i astudio tuag at ym- gymeryd a'r swydd hono. Bu am flynyddau yn Ngholeg Caerdydd, lie yr enillodd seroh ei gyd- fyfyrwyr, a phasiodd y "London Matriculation Examination." Aeth oddiyno i Brifysgol Edin- burgh, lie yr enillodd: amryw fathodau, ao apwynt-r iwyd ef i lanw amryw swyddi yn nglyn a'r ysgoL Daeth oddiyno wedi graddio yn "Bachelor of Medi- cine ac yn "Master of Surgery."—P.

MYNYDD LLWYD AMLWCH). Pregethu.—Dechreuwyd oedfaon nos Suliau am y gauaf yn y ty cwrdd (B.)..Dechreuwydi y cyfarfo4 trwy bregethu gan Mr O. H. Roberts, Amlwch. Cafwyd hwyl pur dda.

NIWBWRCH. Qyfarfod Pregethu.—Cynhaliodd Bedyddwyr y lie uchod eu cyfarfod pregethu nos Fercher a dydd Ia.u diweddaf, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn. T. Frimstone, Llangefni; — Jones, Rhosybol; D. Lloyd, Rhydwyn ac R. Davies, Capelgwyn. Oaf- wyd odfeuon grymus a chynulleidfaoedd poblogaidd. Yr oedd amryw o wyr mwyai blaenllaw y cyfundeb yn bresenol trwy yr hell gyfarfodydd. Hyderaf y bydd llwyddiant yn dilyn eu hymdrechion Yr Ystorm.—Yn ystod' yT ystorm ddydd ft wener gwnaed llawer iawn o ddifrod yma. ar dai. Yr oedd y llechi yn cael eu chwythu fel brain i bob cyfeiriad, fel yr oedd yn beryglus i neb rod allan. Torwyd amryw ffenestri, a Wlwalwyd amryw o deisi gwair. oes neb y ffordd hon yn cofio y fath ystorm o wynt eriood: o'r blaen. Trwy drugaredd, ni anafwyd neb. Nos Sadwrn yr oedd cryngyffro yma yn herwydd fod yr agerfad "Arfon" yn piethu d'od trosodd o Gaernarfon i Fon, a lluaws mawr o'r masnachwyr yma ac eraill yn Nghaernar- fon. Ni bu cymaint o waith yn cael ei wneud ers amrr maith yn y "telegraph office" a rios Sadwrn, a pha »v"b yn dyfalu y peth yma, ac arall, ond tuag unarddeg cyrhaeddodd y rhan fwyaf adr&f, wedi cymeryd y tran am Fodorgan, ac arhosodd amryw yn Nghaernarfon hyd foreu Sul. Y Fynwent.—Mae'r Cynghor Plwyf yma eiyn helynt y dyddiam yma yn nghylch y fynwent. YmddengVs nad yw yn weddus at gladdu, oherwydd y d-wr sydd' ynddi, ac y mae rhai yn selog iaw a dros ei thraenio, eraillj yn erbyn, ac felly maent yn ym- ddadleu ac ymgecru yn mhob cyfarfod, a dim yn cael ed wneud. Y Tywyllwch.—Oni fuasai yn llawa mor ddoeth i'r Cynghor symud yn mlaen bellach er ceisio goleuo y pen.tref ar y nosweithiau tywyll yma, yn lie fod pobl yn myned i wrthdarawiad wrth fyn'd a d'od o'r gwahanol addoldai ar nœ Sabbothau? Buasad mr" lamp yn mhob heol, ac j un ar ganol y Sgwar, yn gwneud y yn lied dda, ac ni fyddad y gost ond ychydig. Cymer- wch yr awgrym, gyfeillion: mae gwir angen am danynt.—Asaph.

PORTH AMLWCH. Marwolaeth Cadben.—Prydnawn ddydd Sadwrn, Tachwedd 4ydd, cyrhaeddodd y newydd pruddaidd fod Cadben Thomas Hughes, "Mary St. Clare,' wedi marw yn y llestr a. en wyd. Yr oedd yr ymad rwedig yn wr bucheddol a chymeradwy gan bawb, ac yn ddyn hawddga.r dros ben. Mawr vw cydymdeimlad pawb a'i briod, Mrs Hughes. Dangoswyd 1)arch mawr, trwy chwifio banen, gan Mri W. Thomas, "ship builders," a Cadben T. Morgans, "timber merchant," a'r llongau yn y porthladd oIL

PORTHAETHWY. Llwyddiant Addysgol.—Llongyfarchwn, Mr G. R Jones,Amlwch,un oddisgybliooi yParchCyniffgDavies, MA., ar ei fynediad tra llwyddianus y tro cyntaf drwy arholiad y Pharmaoeutical" l fod yn fferyMydd. Llys yr Ynadon.—Cynhaliwyd y llys hwn ddydd Mawrth, gerbron y Mri Harry Clegg (cadeirydd), D. Rees, Dr. John Roberts, a Mr T. Williams Jones. Drwy gyd-ddealltwriaeth, gohiriwyd gwrandawiad y cyhuddiad1 yn erbyn William Ro- berts, Tanybryn, Llanddyfnaji, o ymosod yn aji- weddusi ar Ellen Pritchard, Tai Newydd, or un lie, i Lys Llangefni.—-Gwnaed yr un peth a. chyhuddiada. ddygai Mr dement Le Neve Foster, Llandudno, arolygydd mwngloddiau dan er Mawr- hydi y Frenhines, yn erbyn R. Edmunds, Porth- amel, Llanedwen., o beidio cadw yn ddyogel nwyddau ffrwydrol heb eu defnyddio.—Ciitherine Davies, 9, Field-street, Llangefni, gyhuddiad yn erbvn ei gwr, John Davieis, gyda gwneud ymosodiad brwnt ami, a gofynai am archeb "separatioiii. Tynwyd y ddau gais yn ol, gan y deallid fod y dtleuddyn wedi cymodi.—Cyhuddidi Hugh Jones, llafurwr, Portluaethwy, gan yr Arolygydd Jones, gyda chael nwyddau drwy esgusion twyllodrus. Oddiwrth y dystiolaeth, ymddemgys fod y diffynydd wedi myned. i siop y Mri E. Jones a'i Gyf., grocers, Porthaethwy, a d'weyd wrth y cynorthwywr ei fod wedi bod yn siarad a goruchwyliwr y siop ar y Sgwar. Dywedodd fod y goruchwyliwr wedi ei awdurdoda i gael "groceries," ac ar y ddealltwnaeth yna rhoddodd) y cj-northwywr werth 3s 4c o nwyddau iddo. R. Herbert, y goruchwyliwr, a ddywedodd ei fod yn adnabod y diffynydd. Ni welodd ef ar y diwrnod crybwyllediig, ac ni roddodd iddo ganiatad i gael y "groceries' o gwbl. Yr Heddgeidwad Hugh W illiams (24) a. dystiodd iddo gymeryd y diffynydd i'r dda If a. Mewnl atebiad i'r cyhuddiad, gofynodd y diffynydd "Os talaf eyn y cyfarfod am y nwydda.u tebyg genyf y bydd pobpetb yn iawn ?" Mewn ateb- iad ir Cadeirydd, dywedodd yr Arolygydd Jones fod y diffynydd yn ddyn o gymeriad da. Addefodd y diffynydd ei euogrwydd, a dywedodd ei fod allan o waitli ers peth amser, er ei fod wedi gwneud ei oreu i gael gwaith. Nid oedd ganddo fwyd yn y ty i'w wraig a'i dtri phlentyn. Yn ei helhul ai boen y cyflawnodd y trosedd. Sylwodd y Cadeirydd fod Deddf wedi ei phasio yn ddiweddar i alluogi yr ynadon i ymdrin ag achosion o'r natur yma, ac yn yr am-ser a basiodd buasai raid i achos f: i- hwn fyned i'r Brawdlys C5hwarterol. Meddai y diffynydd gvmeriad da, ac oherwydd hyny byddai i'r Fainc ddelio ag ef dan Ddeddf y Troseddwyr Cyntaf. Rhwymwyd ef drosodd yn y swm o 5p i ddyfod i fyny am ddedfryd o fewn chwe' mis, os gelwid amo.

TALWRN. Cyfarfod Pregethu.—Nos Lun a dydd Mawrth cynhaliodd Annibynwyr y lie uchod eu gwyl bregethu flynyddol. Yn anffodus trodd y tywydd allan yn bur anffafriol, ond er gwaethaf hyny cafwyd cynulieidfaoedd da. Traddodwyd pregethau hyawdl ac effeithiol gan y Parchn. Ii Ivor Jones, Caer Rhys J. Huws, Bethel, Arfon; ac E. B. Jones" Caergybi.

Coleg Prifysgcl Cymru, Atsrystwyth. PWYLLGOR Y LLYFRGELL GYMRAEG. Cynhaliwyd y pwyllgor uchod yn y coleg, nos Iau diweddaf, pryd yr oedd y Parch D. H. Davies, A.C., Oenarth, yn y gadair. Darllenodd y llyfr- gellydd restr o'r anrhegion a anfonwyd i'r llyfrgell, er pan gyfarfyddodd y pwyligor o'r blaen. gan y personau oanlynol: —Proffeswr A beryst- wyth; Mri Godfray L. diirke, Talgarn, Llantris- ant; David Davies, Mel'in Cilsane, Llandilo John Uvyn Davies, Aberystwyth; Jonh Ffrancis favies, Madras, gynt e Dolgarog, Machynlleth v Prif- athraw Edwards, D.D., BaJ-a; Mri J. Henry Silvan Evans, A.C., Llanwrin Brynmor Jones, A.S. Mrs Kyffin Jones, Llansantffraid-Mechain; Mrs Jones, Tanhouse, Llanfaircaereinion; Parch R. J. Jones, A.C., Aberdar; Mr James Jones, Abertawe; ac Uchel Sirydd sir Aberteifi; Parch John Morgan, rheithor Lfanilid, Morgan wg; Parch Thomas Thomas, Green Park, Llandyssul; Mr William Wil- liams, M.A., M.D., Penarth. Ar gynygiad y Prif- athraw Roberts, a chefnogiad Mr J. Gwencgfryn Evans, pasiwyd pleidktis o ddiolchgarwch gwresocaf y cyfarfod i'r cyfeillion oedd wedi bod mor haelionus ag anfon y fath anrhegion gwerthfawr i'r llyfrgell, ac hefyd i Mr D. Lleufer Thomas am ei drafferth ac am y dyddordeb dwfn y mae yn ei gymeryd yn y llyfrgell. Hysbysodd Syr Lewis Morris, er boddhad mawr i'r cyfarfod, ei fod yn bwriadu anfon i'r llyfr- gell luaws o hen lawysgrifau a berthynent gynt ?w hynaflaid.

I CHWEDL Y GWR OR GELL. [GAN JOHN OWEN, LLANDYFRYDOG.] I YSTRANCIAU GWAS Y FFERAM. Yn yr hen amser gynt fe safai bwthyn bychan to gwellt ar un o lethrau esgyrnoeth Mynydd Eiliaai., ac enwid ef "Y Gell." Yr oedd ohon cynddaredd ami i un o ystormydd gauafol arno, y rhai, y nadH un ar ol y all, a geisient ei guro i lawr, a gyrui ei do pydredig i nofio tonau cynhyrfus y weilgi [ gerllaw, yn yr hyn oil y buont Iwyddianus mewn amser ddlynol. Preswyliwr "Y Gell" ar yr adeg yr ydym yn myned i son am dani oedd hen lane o1r enw Dafydd Mathew. Ni byddai ef byth yn gweled yn angenrheidiol yn ei dy i gadw morwyn na gwas, er ei fod yn daJ tir ar hyd breichiau, fel y bydntta yn dweyd. Yr unig deulu a fedtiai yr hen Ddafydd yn ei dy yn aroeol oedd dwy gath, frech fawr, y rhai a elwid ganddo yn "Twm" a "Teiger." Perchid y rhai hyn yn fawr ganddo, a chawsant yr anrhvdedd o rydddd i fyned i bob twll a chornel ao o dan ac ar bob dbdrefnyn oedd yn y ty tra y buont yn eidde i'r hen lane. Pan elech i mewn i'r ty ond odid na chanfyddech y ddwy hyn wedi gosod eu hunain fel delwau ar ben y dressar. Dro araU byddai un ar eilin a'r llall ax ei ysgwydd, a Dafydd a'i getyn du yn ei enau yn oorych mor fodlliaWII. a'i ddau bartner. Ar ei hyd ar yr aelwyd y gorweddai ci melyn am- ferth, un o 1wyt;}¡¡ y "St. Bernard "o ran ct nedl," ebe Dafydd. Yr oedd ganddo feddwl mawr o hwn. Byddai "Major," chwedl yntau, yn ei ganlyn i bobnyui, hyd yn nod i'r eglwys ar y Sul. Nid otfnai yr hen laaic un math o ymosodiad gan ladion ac ysbeilwyr pen-ffordd, fel yr oedd yn bod yr adeg hono, oblegid yr oedd wedi gweled y gallai 'Major' ei amddiffyn gyda'r rhwyddineb mwyaf pan fyddfeti achos yn galw. Er mwyn y darllenydd dodwn yma hanesyn o'r hjn a glywyd gan yr hen lane pan fyddai yn adrodd y treialon y daetih efe trwyddynt drwy amddiffyniad "Major." "Un tro," ebe fe, yr oeddwn yn d'od adref o ffair Llanerchymedd, ao yr oedd wedii myned yn hwyr iawn arnaf, ac i wneud y peth yn waeth y noswaith dywyllaf y bu'm allan erioed ydoedd hi. Can gynted ag y cychwyniais tarewais ar y ffordd ar ddau om hen gymdedthion, y rhai a'm perswadient i dd'od hyd y ffordd yr oeddynt hwy yn myned, a. ban nad' oedd yn cymeryd llawer o amser yn hwy i gyr- haedd aclmf y ffordd) hon cytunais a hwy. Yr oedd fy nau gydymaith yn fy ngadael wrth Groesffordd P-. Wedi cyfarch 'Nos dda' iddynt daethum yn mlaen yn dialog hyd nes cyrhaedd y Gadfa. (Nid oedd ar hyd y fro hon aneddi-dai fel sydd yn awr.) Y munudau nesaf clywn ddau yn dod i'm cyfarfod. Beehreuais ofni ycftiydig. Nid oedd dim golwg ar 'Major.' Yr oedd- arnaf ofn galw arno rhag y buasai 1 hyny yn tynu sylw y rhai a ofnwn. Cyn i ddim ■pellach gymeryd lie gwelwn fy mod wyneb y n wyneb a dan ddyeithrddyn, y rhai a alwent am fy mliwre yn ddlseremoni, neu, yn hytrach, hawlient ef. Dechreuais inau ymbil am drugaredd, gan ddywedyd wrthynt nad oedd genyf un, ac nad oeddwn oi d gwr tlawd hollol." "Myfi a fynaf ei gael," ebe un o honynt, a. cheis- ioddj fy nhara.w a'i ffon, ond methodd ei nod, wrth lwc. "Ar hyn gwelwn fod yn rhd ymladd, a rhuthraas arno, gan ei gwympo i'r llawr, ond ei gyfaill yn gweled hyny a ruthrodd arnaf fel llew, a chafodd n i lawr, gan ddechreu fy nglburo yn ddidru garedd.' "Ar hyn clywn chwyrnad cry-f, yr hen 'Fajor" yn d'od dros y clawdd, a'r funud. nesaf yr oedd fy ngo-rthrym-ydd, yn ymladd am ei fywyd gydag ef." "Diangodd yr hwn a. darewads i gyntaf pan welodd hyn, a ohefais drafferth fawr i gael y ei i <ltwitg ei afael o hwn. Yr oedd yn gwaedu yn enDyd, gan nior-erchyll oodd ill glwyfau." "Gadewais y dyliiryn drwg yn y man lie rr oedd, a gwnaethum am y cartref gynted ag y gallwn, gan fwriadu tilioddi gwell swper i 'Major nag a gawsai eriodx o'r blaen.. oblejgid! i wrol-deib Major' yir oeddwn yn ddyledus am fy mod yn lied grotniaoh ac. fod fy mhwrs genyf, yr hwn oedd! yn cynwys ugain punt. Buaswn yn amd-difad o'r ddau bevh J yna onibae am 'Maj.or' y noswaith hono." Ddarllenydd, dyna i ti un hanesyn o gant a fyddai gwr "Y Gell" yn eu hadrodd! am yr hen "Fajor," a. chwareu teg iddo feddwl llawer am dano, os oedd yn dweyd y gwir. Yr oedd Dafydd Mathew yn un tra hoff o gwmaii ei ardal wyr, yn enwedig hen lanciau, fel ei hunan, ond ni ddangosai unrhyw acfoddlonrwydd i un o'r "gwyr yma, chwedl yntau, pan fyddent ar ymwel- iad ag ef. Ni byddai "Y ll" yn ddigwmni i Dafydd ar nosweithiau hirion y gauaf, gan y byddai i ddlau neu dri o'i frodyr (yn yr urdd hen lancyddol, cofier), yn sicr o fod yn' ei gwmni ar yr vdegau byn. Yn awr, ddarllenydd, gweli fod fy rhag- jonadirodd wedi myned yn faith wrthgeisio rhoddi darlun. gwael i ti o Dafl-Ad Mathew, ei dy, ai dylwyth. Hwyrach y dylaswn fod wedi troedio llwybr mwy uniawn at brif destyn y chwedl, sef "Ystranciau Gwas y Fferam." ( "Yn awr am dani hi, ynte," chwedl gwr "Y Gell." Gan; gymeryd yn ganiataol y deui gyda mi, ddar- llenydd dipysi' yn ol i'r gorphenol, ni a gawn Dafydd Mathew yn llefaru yn debyg i hjn wrth ei gwmni o flaen tanllwyth mawr o dan ar hen aelwyd "Y GeU." Ie, wir, Twm Parri, llefnyn vstrywgar anar- ferol oedd Elis, gwas y Fferam, ers talm. 'Doedki y diafol ei hunan dd'im i fyny ag o fetia i. Glywaist ti ei hanes o yn codi bwgan yn Bryneithin par. oedd o yn gweini yno nes dychryn ei feistr yn ofnad.wy? Tipyn o hen lane fel y fi neu chwithau oedd Evan Prydderch, Bryneithin, 01 di, a byddai ei was bob amser yn cysgu. gydag ef. Yr wythnos gyntaf i Elis fod yn Bryneithin ceasiodd gan, ei feistr aaaet iddo gysgu yn y cytiau allan, achos yr oedd gorfod iddo ef (Elds) hwylio am y 'cando' tua naw or gloch yn peri gryn boen a phenyd iddo, ao vnta-u vn flaenoroi, tra mewn lleoedd eraill, yn cael troi am ed wely pan y mynai, hwyrach wedi bod yn trampio lnvd haner nosambell wa.ith. Fel yna, Tomos Parri, 'rw:"t ti yn gweled fod i Elis orfod byw wrth reolau eaeth (iddo ef) Bryneithin yn ormod o dasg iddo ef. Nid oedd ei feistr un ar ol y llall yn addsaw y caffai yr :hyn a geisiai, ond yn fvian daeth amynedd Elis i'r pen, a T'hen- derfynodd ar ddau beth", sef y byddai ym rhaid iddo ymadael o BrjTieithin a chwareu trio reit dda ai hen feistr pengaled. Dewisodd Elds yr olaf yn gyntaf, gan y tybidi y gallasai trwy y trie yma- vstwytbo ychydig arno ac y byddai iddo dderbyn vn rlirwydd yr hyn a geisiai. Er mwyn i ti ddeall, I Tomos Parri, yr oedd si hyd, yr ardal fod Elis yn gallu codi cythreuliafrd, ond nid oedd Evan Prydderoh ya credu dim o ryw ffwlbri fel hyn am ei was. Ond rfcud i mi ail afael yn mhen yr adeg eto, Tomos Parri, a neeu tipyn mwy at y testyn- Bu Elis am rai diwrnodiau yn pensynu ac yn nwyho ei daclau yn barod, ond y noson a ddaeth l Elis chwareu ei dric." "Neli If as, estyn> flfanwyll i mi a Elis. mae hi yn t'ynu at y naw yma, ddyliwn i, achos y mae hiyn hen. bryd i ni fyn'd am yr ihen 'gianel wel di;" a. chwaiiegodd, "Elis, 'wyt ti yn edrych yn gvsglyd iawn. Bttli ydi'r mater, was?" Yr oedd yr hen Elis yn cymeryd arno gysgu era meitvn o flaen y tan. "Tanciw, Neli Ifas," ebe Evan Prydderch rol derbyn y gauwyll, ac esgynodd y grisiau i fyned i r llofft, ond yr oedd Elis wedi aros ar ol ac yn gosod y piser ar y bwrdd. "A wyt ti ddim am ddwad i dy gianel beno facliErenV gwaeddai Evan Prydderch. "Ydwyf, yn eno'r tad," ebe Elis, gynbad ag y datodaf fy elf, Gtrlamoddi Elis am y llofft, ac yr oedd y ddau yn eu "cian-als" cyn pen ychydig. Qymeraj Elis arno ei hun ohwvrnu yn drwm, ond md oedd Jivan Prydderch yn gallu cael cyntyn yn rhyw gynar iawn y noswaith hon, a phan oedd hi oddeutu haner nos ac un yr oedd Evan xn dechreu rhyw ^loTlSf'rtwrw yna?" ebe fe. a llwyr ddeffrodd, a chyda. 'hyn clywai rhywun yn symud y piser ao yn ei guro gam gwneud row fawr yn y gegin, yr hyn ocde. yn union o dan yst-aiell wely Evan ^Neli if as, both ar wyneb y ddaear jTna ydach ehi neud i lawr yna yr adeg yma o'r nos. ebe Evan Pn-dderch, a. chododd ar ei eistedd yn ei wely. Dim atebiad. a cTilustfedniodd yntau yn asiud, a chlvwai Neli Ifas yn niwmian siarad trwy ei hun. "Wel, wel, ebe fe, "mae Neli yn ei gwwy, ddyliwn i. ond mi ddeffroaf hi. Neli Ifas, JNOii If as, Neli Iif-" i f "Bedi'r mater, mistar?" ebe hono yn gynhyrlus. "Daru ti adael y gath yn y ty heno, dwadr "Naddo yn siwr geai1 i," 600 hi, a chyda. hyn dyma. dwrw mwy o lawer, a'r ben biser yn cael ei guro yn daiarbed gan rywbeth. Dcffix>wyd! Elis ar y twrw yma. "Glywi di y twrw yna, was? ebe Evan Prydderch, braidd y» ofnus. "Clvwaf," ebe Elis. "Dos i lawr i edryeh beth ydir mater rwan>, ebe Evan. "Nag af, yn wir," meddai Elis, achos y mae arnaf ofn." .» "Twt, lol. Dos mewn munud. Yr aen gatn sydd yn myn'd trwy ei plirancda. Wedi cael y lie iddi ei hun mae'r hen wrachan, goelia i." Ond nid ai Elis na Neli Ifas i lawr. Doedd dim iws i Evan Piydderch grofu ganddvnt, a. gorfu iddo godd ei hun a myned i lawr; ond wedi iddo fyned i lawr, a hyny trwy beth ofn, yr oedd pob- peth yno yn ei Ie a'r gath yn mewian tuallan i'r drws eisieu dod i fewn. Yr oedd Elis, gynted ag y gadawodd ei feistr ef, yn prysur edirwyn llinyn am ei law, a phan y clywodd ei feistr yn dod yn ol dad-ddirwynai mor gyflym ag allai, yr hyn a barodd i'r twrw ail ddechreu wedyn. JWftdd hyn* i Evan Piyddereh ofni yi fwv o a gwnatitb am ei weiy gyr^ed ag r gallai, vasA adwftjnd wrtho ei bun na ohodai efe pe tynia y* ty i fewr ganddynt (sef y cytSseuliaid). Bywhau yr oedd y twrw, ac ofn Evan PryddLiri, yn myn'd yn fwy- bob muoud. Ar byn. dyma jsgTecb annaeaarol yn dod o ystafell Neli lias, yr hgai « wnaeth i Evan Prydderch braidd fyned yn aeiaim Yr oedd Elks wedi deall yr ysgrech h«n, sef bod yr hen Ne>li yo cael ffit. Yr oedd Elis yn cycaeiyd arno fethu eaa^ad o'* braidd gan ofn, and gailodd sibrwd ryweu* wrt-h ill fedstr ei fod am godi am ei fod yn ofna fod Nefi Ifas mewn flit, ac y wentrai ef fyned i lawr i 'no} dipyn o ddwfr iddi. fieth bynag, felly fu, c'ododd a gwisgodd am dano cast grynu cymaint aSg a fedrai wrth wneud hyny, oraos yr oedd yn bwysig idio argraphu ar feddwl -ea feistr ei iod mewn ofn gwirioneddol. Wedi i Ehs gyflawni gomohwyliaeth y dwfr oer gyda Neli ifas daedi Evan Pryddeireh i r wtafell atynt. CaJodd Elis ohvg rhyfedd QIlO. Yr oedd ei wyneb fel y galcben o wjn, a oferynai o hyd fel dellen. Btfr ddau tarn v 00reu eyn cael Neli ati ei hun. Boreu dranoeth ddaetb, ae yr oedd Evan Prydderch yn y fferm agoeaf ato yn adrodd hanes ofnadwy y noson gyrat. Yr oedd Neli Ifas yn dweyd na chysgaii ni b^-th wedyn yn Bryneithin, a<3 na chy- merai hi y byd i gyd pe buasai efe yn aur m«lynio:i am wneud. Yr oedd Elis yn foddlawn i gj-'sgu yn llofft yr yatab) end na chysgai efe byth r y ty. Perswaddwyd Bvan Piydderch gan ral 0 1 gym'dog- ion i gysgu yno y noswaith ddilynol, ao y deuai un neu ddiau o honjmt i gadw cwmni iddo. Felly y bu hefyd gydn. Neli If as. Yr oedd cyniydoges iddi yn dod i gCttfw i iddihithau,er t" bod wedi dweyd na ohymerai hi y byd i gyd pe butaSal yn am raolpriion am aros noswaith yn Bryneithin yn rhagoer. "Rhudl dirwyrk yr adeg i ben, Tomos Parri, gynted ag y galkiif, gan fod arn-at eisieu myned adref. Myfi a wnai hyny trwy ddweyd wrthyt na thrwblwyd Bryneithin byth wedjn ond dylwn, cyn dweyd Nos dda: withyt, egluro yn ol fel y clywais beth oedd- gan Elis yn codi cythrouliaid yn Bryneithin y noson kono. Yr oedd Elis wedi cael oyfle i dori twll gwimblad trwy y llofft yn union wrth eohr ei wely, ac yn union o dan y twll-yr hongiai tn phar mm bedwar o esgidiau Eyan Piydderoh. Yn y fan yma ar hoelion y L/ddent boo amser yn. Ian gan Neli If as. yr 'housekeeper.' Y peth nesaf wnaeth Elis oedd rhwymo llinyn cryf wrth un o'r esgidiau hyn. Yr oedd y llinyn yn ddigon o hyd i gyrhaedd y llawr gyda'r d. Dirwynodd y llinyn ar ol ei rwjmo yn ei le, yr hyn oedd yn cadw yr esgid yn ei lie priodol o dan y Eofft. Wedyn nid oedd ganddo ond dad-ddirwyn y belen a. i thynu i fyny a'i gollwng i lawr i roi y trie mewn gweathrediad, achos pan aeth ei feistr i lawr i edryeh beth yn gwneud twrw yi eedd efe yn gallu codi yr esgid i'w lie. Dyna yr aohns iddo osod y piser yn union yn y man y disgynai yr esgid oedd ei foTl yn gallu gwneud mw-v o dwrw. Dyna i ti un o arioioo gwas y Fferam, a r modd y llwyddodd gyda gwr Bryneithin i gael cysgu yn llofit yr ystabl, Tomos Parri." SyehWJa tajhm y pin ax hynyna yn awr, gan [ ddweyd "Nos diia" wrth Dafydd Mathew a Tomos Parri.

Yswirio Llafarwyr Amaethyddol. LLYTHYB P-WIG GAN ARGLWYDD SmNLEY 0 ALDERI-EY. YtWaaagw,.oM y llythyr canlynol yn y "St. James' Gazetet" am yr wythnos cyn y ddiweddaf: —Syr,—Mewn canlyniad i'r hyn a welais yn eich newyddiadur am Awst 25ain a 29ain, ei fod yn bosihl yn awr i yswirio llafurwyr ar gyfer dam- weiniau am 3s 6e y lOOp o gyflogau, a: cb argyai- helliad o'r eyfryw yswiriaeth fel cynorthwy i gadw y Ha&irwyr amaethyddol yn y wlad, ymgynghcr- ais ag "experts,"a. chanfyddaf eu bod yn cymhell y oyfryw yewiriaeth yn mhellach ar y tir pe buami i'r cwra hwn gael ei ddilyn yn gyffredinol y gwnejd deddfwriaefch bellach yn ddiangenrhaM. Ohiant effp-ithian deddfwriaeth i lafurwyr amaeth- yddol tebyg i'r rhai y cyfeiriwyd atynt gan Arglwydd Wemyss, YT hyn a arweiniodd i gauad ollan ddynion. dros haner cant oed o weithfeydd haiam Barrow. Gallai v cvfn-w ddeddfwriaeth hefyd ymyryd gyda'r "check" a wneir yn bresenol ar,otifeddl,bothan mawrion i lafurwyr ydynt wael neu wedi cael fehwydd-dal, a rhai na chaent un- rhyw fantais gan Ddeddf Cyfrifoldeb y Meistn. I yswirio ilafurwyr, fodd bynag, ychydig fanbais fyddai i berchenogion etifeddiaethau mawnon, gan fod, a barnu oddiwrth fy mhrofiad fy hun, damweimaH yn ychydig, a'r arian a delid gan swyddfa yswiriol yn lawer llai na'r hyn a delir i lafurwyr, yn ogystal mewn achosion yswiriol acer- aill. Mae gan berchenogkm bychain ac amaethwyr, fodd bynag, gymholliada* mwy i yswirio eu Ilafur- wyr; ao ar y cryfrif hwnw, ac i'w eefnogi drwy esÑYnpJ, ao felly hyrwyddo y dosbarth yma o yw wirio, pa un m y'i ma.bwysiedid yn gyffredinol, a alluogai y swyddfoydd i yswirio am brisiau llai, yr wyf wedi yswirio fy Ilafurwyr yn sir Gaer yn swyddfa y Norwich a. London, telerau pa un ydynt 3s 60 y lOOp o gyflogau, a'r ad-daliad ganiateir yn oil y raddfa hon ydyw'r un gani&teir gan y IMaddf, pa un ydyw mewn achos o farwolaeth drwy dctemwain eyflog tair blynedd y trancediig, gydag isaf-swm, o 150p a mwyaf-swm o 300p. Parthed tal mewn gwaeledd yn breeenol mae llai o fantais trwy yswirio; ac, os nad yswiria- y Ilafurwyr eu Eunain, bydd i yswiriaeth ddigaloni cynildeb a'r arferiad oyffredin yn awr o lafurwyr yn ymuno a. ohdybiau a chymdeitliasau cyfeillgar. —Ydwyf, syr, eich ufudd was, STANLEY 0 ALDERLEY.

Hanes Milwr. STORI GYNHYRFUS AR DYMHOR CYNHYRFUS. Mae Mt Samuel Williams, Brithdir, gorsaf- feistr ar. dramffordd y Wyddfa, yn ddyn: ag iddo hanes cynhyrfus, yr hwn adiroddodd, a'i wefusau gwylaidd a dyaol, wrth gynryebiolydd o'r "Notth Wales Observer." Hen filwr ydyw, o'r hwn y gaRwn fod yn falchi ar adeg ryfelgar fel y presenol, a,, y Mae ei stori yn un hynod gymhwys i w hadrodd yn awr, pryd y cymerir cymaint o ddyddordeb mewn rhyfel. Ganwya ef, bum' mlynedd a. deugain ya ol, yn Newark, Swydd Nottingham, a bu vn gwas- anaethu gydta'r 25am Bataliwn o'r Royal Wrelsh Fusilien* yn Burmah, ac yr oedd mewn gwrol deb, yn ogystal a dewrder, yn deilwng o'r gatrawd mlo. I i t Canys gwynebodd boen yn ogystal a pherygl. "Yn Burmafi,1 dywedai, "bu raid i mi yn fynych ymgyrohju gyda'm traed yn wlybion," a gallai yr adrodklebwT weled (er fod y dyn dewr yn rhy wylaidd i'w grybwyll) iddo wneud ei ddyledswydd ar draul dioddefaiiit mawr, yr hwn nas terfynodd pan ddych- welodd i fywyd diinesig. "Am dair blynedd," ebai ef, "bu fy nhraed, haf a gtbuaf fe eu gilydd, yn hynod b(yen-us. --W beth amser bum yn gweithio yn y Chwareli Llechi, ond gorfu i mi roddi y gwait.h hwnw i fyny oherwydd y boen a ddioddefwn. Ar ol cael ychydig esmwyth- dra ceisdais a chefais waith mewn chwarel arall, ond gorfododd fy hen elyn fi i adael fy ngwaith drachefn. O'r diweddl penodwyd fi ri ofaJu am Orsaf Hebron ar dramffordd y Wyddfa, ond gyda'r anhawsder mwya.f y gallwn ddilyn fy nyledswyddau. C^merai i mi dri chwarter awr i gerdded cymaint ag a allwn yn awr wneud mawn un ohwarber: Yr oed'd fy nhraed wedi myned mor boenus gyda'r crydcymalau fel y dymainwn yn fynych gael marw. Llosgent yn ofn- adwy, ac er i nu roddi prawf ar rifer o feddygin- iaethau ac 'embrocations' ni chefais esmwythad, hyd nes i mi gymeryd petefii pine Dr. Williams i bobl "Sut y daethoch i wybod am y rhai'n a »hwithau yn byw mor bell yn y wlad?" "Wel, gwelads yn y pa-pyr:m( hanes am adferiadau oed-dent wedi dwyn oddiamgylch." "Pryd y cymerusoch chwi hwjnt gyntaf?" "1\ui, ciwedd y flwyddyn. Wedi cymeryd y blychakl) cyntaf ychydig iawn o les oeddwn yn deimlo fy hun wedi gael, ond rhoddodd j i ail flyohaidi esmwythdra mawr i Mi. Gyda'r trydydd V,veliald cefais adferiad llwyr a pharhaol. "A ydych yn parhau i'w cymeryd?" "Nac ydwyf; cvmesais y biychaid olaf ddau fis vn ol, iic nid ydwyf wedi teimlo unrhyw bot-n oddiar hyny. Yn. awr giaJlaf gerdded milldiroedd heb deimlo y boen ledaf, a phe baech chwarter awr yn hwy heb ddyfod yma butaswn ar fy ffordd ar draws y mynydd- Nid oes dim braidd yn' achosi y fath boen at chrvdcymaJa-u e-wynol. Ymddengys fel pe 'j'ai nod- wyddau pocthion yn trywanu y nerfau tyner. Nid oerni yn unig sydd yn achosi crydcymalau, er fod oerni a HeithJer yn fynych yn dwyn yr ymosodiad yn mlien. Orud yn y gwaed v mae'r drwg cvntefig, ac oifcerwydd eu bod yn gweatriredu yn union <jyrchoI ar v gwaed y mae pel-em pine Dr. Williams wedi adfervd cymaint o achosaon o'r ciydcymalau, "rhev, m-atio gout," a "sciotdca." Canmolir hwynt hefy4 am adferyd "anaemia" (neu waed tlodaddd), ac hyd yn nod y darfodedigaefch sydd yn fynych yn dilyn "ansemia." Ond' nid ydyw efelychiadau yn dwyn adferiad, cofier; mae ar y gwir beleni bob amser yr llawn—Dr. Willifl'ins pink pills for pale people -:1. gellir eu cael, os dymunir. oddiwrth y Dr. Wil- liams' Medicine Company, Holborn-viaduct, Lon- don, yn rhad drwy y post am ddau a. naw y blychaid —neu chwe' blychkid am dri( ar ddeg a turn.

LERPWL. Ymadawiad Tair Oenhadea am India.—Nos Lun, yn Nghapel Anfield-roa/i, cynhaliwyd cyfarfod i ifarweno a thair chwaer sydd yn myned allan i'r BMMW wakadol yn yr India, sef Mrs E. H. Williams (priod y Parch E. H. Williams, Sheila), Miss Eliza- beth Williams (Silchar), a Miss Ellen Hughes (merch y Parch Benjamin Hughes, Llanelwy). Yr 8dd Mrs Williams wedi dychwelyd i'r wlad hon oddeutu deunaw mis yn ol er mwyn ei hiechyd, ac wedi cael adferiad. Dvchwelodd Miss Williams tua.'r un adeg am ei ''furlough, ar ol llafurio am wyth mlynedd ax y gwastadedd yn Sylhet a Silchar. Y mae Miss Hughes yn myned allan am y wadth gyntaf, ac i ymsefydlu ar hyn o bryd yn nhref Sylhet i gwaith oenhadol yn mysg y merohed. Llywyddid y cyfarfod gan Mr W. Evans, Elm Bank, cadeirydd y Cyfeisteddfod Gweithiol. Traddodwyd anerchiadau gan Miss Williams, Miss Hughes, y Parchn. G. Ellis, M.A., T. Gray, 0. Owens, a Benjamin Hughes, Llanelwy a chyffwynwyd y cen- hadon mewn gweddi gan y Parch Dr. H. Jones. Yr oedd y Parch Josiah Thomas, M.A., ysgrifenydd S'yddlawn y genihadaeth, yn analluog i fod yn bresenol oherwydd gwaeledd. Bydd y cenhadon yn hwylio o Birkenhead yn y "City of Corinth" y Sadwrn nesaf (Tachwedd lleg). Marwolaeth Mr Gregory Janes.—Dydd Mawrth bu farw, yn ed gartref, 10. Rupert-lane, Everton, un o gymeriadau goreu Lerpwl, sef Mr J. Gregory Jones, wedi eyrhaodd yr oedran o 89 mlwydd. Hyd ei oes thir cafodd Mr Jones iechyd rhagorol: ni bu erioed yn sal, nes y daliwjjd of gan ei afiechyd olaf, yr hwn a barhaodd am saith mis. Brodor o J Lerpwl oedd Mr Jones, ond o rieni Cymreig. Yr oedd ei dad yn llyfrgellydd) i'r Liverpool Lyceum; ac efe a'i holynodd yn y swydd hono. Ond Y" oedd Mr Jones yn cael ei ystjiydloli gan ddrychfeddyliau, a daeth ato y syniad o gael ysgol uchelryw neu goleg i fechgyn. Ymroes ati ar unwaith i gyn/ull y drysorfa angenrheidiol: bu yn dra llwyoo. anus, a. chynyrch ei ymdrech ef yn benaf ydyw'r adeilad ardderchog yn Shaw-street a elwir y Liverpool Col- lege. Penodwyd Mr Jones yn gofiadur y coleg ar ei agoriad yn 1842, a. llanwodd y swydd am haner mlynedd. Dygodd ciddrledswyddau ef i gyd- nabyddiaeth ag amryw o enwogion yr oes, megis Mr Gladstone, yr hem Iaril Derby, yn nghyd a Conybeare, Howson, Butler, a. Dr. Selwyn, v rhai, y naill ar ol y Hall, fuont yn brifathrawon v coleg. Yn ei flynyddau olaf ymroddodd Mr Jones i ddysgu ieithoedd; yr oedd ganddo grap pur dda ar y Gym- raeg er pant yn blentyn, '8C yn mynychu hen Gapel Pall Mall. Ti-euliodd lawer o'i amser yn ddiweddar yn Landudno. Yr oedd yn aelod o bwyllgor Eis- teddfod Genedlaerthol Lerpwl 1884, a. gweifhredai fel beirniad ar un. o'r testynau. Fglwys Gymraeg St. Nathaniel.—Y Sul oiaf or mis diweddaf cadwoddyr eglwys hon ei gwasanaetbau diolchgarwch am y cynhauaf. Pregethwyd, boreu a'r hwyr, gan y Parch Ganon Jones, Mostyn. Dar- Uenid y gwasanaeth gan Mr R. H. Davies, a'r Llithoedd gan Mr W. Williams (G. Matbafarn). Yn yr hwyr dadganodd cor yr eglwys, dan arweiniad Mr W. Jones, yr anthem "Bendithiwn Di (T. Edwards), pryd y cenid yr unawdau gan Miss Cissie Edwards a Mr Arthur G. Williams (yr organydd. Cafwyd oynulliadau llu-oeog a phregethu grymus ac effeithiol, ac arwyddion fod yr "Hwn a gwaith" yn bresenol ac yn arddel Ei wiricnedd. G'weinyddwyd y iCymun ;Befndigaid ar derfvn y gwasanaeth hwyrol, a gwwaed casgli^adau at ddwyn treuliau yr wyl, a neillduwyd y swm oedd yn ngweddill i'w gyflwyno drosodd tuag at gynhaliaeth yr Ysgol Garpiog yn y plwyf. Mawr ^ydy^ rhwymau yr Eglwys hon i Ganon Jones am cdytfod drosodd i'w cynorthwyo. Nis gwyddom am un Eglwys arall fel hon yn cael ed gwasanaethu yn hallol, oddigerth ar achlysur neillduol, gan k>g^yr yn unig, ac y mae ei chyflwr a i sefyllfa eitliriadol yn gwneuthur gweinidogion urddedig yn werthfawr a tlira dterbyniol. Beth pe ymgymerai rhy-rai o weinidpgion yr Eglwys yn Ngogledd Cymru, yn eu tro, a dilvn esiampl Canon Jones, a dyfod t rosodd 1 gyflenwi gahvudau yr Eglwys ar y Sabboth, hyd oni elo yr aflwydd a'i go^mveddodd heibio? Crcd- wn bellach nad yw'r amser nepbell, wedi i r an- hawsder gilio, pliIl agorir yr eglwys yn Upper Par- liament-street. Dyma yr adeg y caiff yr Eglwys ei ohyflawn fremtaau, ac y gwelir hi yn ei theml newydd yn hunan-gynhaliol. Da. genym ddeall fod un o garedigion pemai yr achos, Mr John Price, Breek-road, wedi ei benodi yn un o. ymddiriedoiwyr yr eglwys newydd Etholiad y Cynghor Dinesjg. — Ddydd Mercher 'diweddaf etholwyd tri fr Cyngher 'ireful, a dymunwn eu llongyfasrah ar eu {^oi-ucb an aeth. Cafodd Mr John Morris, Bryn Artro, Grove Park, fynediad i mewn-yn ddiwithwynebdad fel un o gynrychiolwyr rhanbarth ddwyreiniol Sefton Park. Mr T. Roberts, Ullet-road, trwy fwyafrif o 62 o bleidieisiau, a ddychwelwyd dros ranbarth Bruns- wick a Mr W. Evans, W.H.. Southport a l erpwl. trwy fwyafrif o 27, dros ddeheubarth Walton. Y mae y tri Chynghorwr hyn yn deilwng o'r ahvedig- aeth a roddwyd iddynt, a ckon eu cyd-gentdl y miient yn barchus a chymeradwy. Y m,iJ;}lt. yn Gymry gwladgarol, ad heb arogl Dio ShoN Dafydd- iaeth yn agos atynt, ac y mae pob un 0 r tn yn aeloda.u o BwylLgor Eisteddfod Genedlaethol Fren- hiiiol 1900; a Mr Evans yn llywydd. y Pwyllgor Cyffredinol. Bramheu y bydd eu dewi.siad ar y Cynghor Dinesig yn gaffaeliad g^erthfawr i Bwyll- gor yr Eisteddfod, gan y bwriedir yn fuan ofyn ftafr y Cynghor am fan cyfleus i gynlial yr Eis'Hafod ynddo. ac felly bydd presenoldeb y gwyr uyn, yn ychwanegol at y ddau neu dri o Gymry eraill sydd ya y Cynghor, yn rhwym o ddylanwadu yn llesol. Yn y blynyddoedd a aethant heibiq rby ychydig a fu niter y cynghorwyr elg i gyrtrychioh yn deg ein cenedl ni, ond o'r diwedd wele gyfnewidiiad ¡ rhagorol, 'a. Chymry teilwng yn ymddangos yn awyddus am fod yn anrhydedd i'w cydwladwyr fel dinasyddionac yn aiddgar i wneuthur en rhan i gario yn mlaen y llywodraeth ddinesig mewn modd j teilwng a manteisiol i'r dinasyddion yn gyffredinol. Wel, llwyddiant iddynt i gario allan benderfyniadau eubarelithiau etholiadol, ao i .gyflawni amodau ac addewidion eu lietholedigaetb i'r trethdalwyr. — Ueifiad.