Y Clorianydd

[Nid ydym yn gyfrifol am syn ein gohebwyr yn y golOlll hOJ, J G^AKRWE"^ A OROR U DEBOL. Fel anreinydd cyngherdd yn y He hwn, beth amser yn ol, av,-grymais y dymunoldeb o ffurfio eorau v pump addoldai yma yn un cor■ m oti undsbo' Os nad wyf n oanigymeryd bu -Mr Pritchard, Gac-rwer. Uoliaf, yn arwam cor i fuddur-oliaeth. ar tin o ddarr.au cysL-aCileuol Eis- teddfod v Pasg yn Llangefni. Dyma gyfleualra euraidd i roddi yr aw-grym mewn gweitbrediad, ac ail o-odi t G-aerwen fcri cerddcrol Ydwyf, etc.,

ANFOESGLDEP. TN LL-ANGOED. Syr, —-Caxiiatewoli i mi gornel feelian yn eich newyddia.dur i draethu ychydig ar y penawd ucbod. Gal'a&jch feddwl 7,"rth amledd yr addol- da.i a'r mynych-gr. farfcdydd o ansawddgrefyddol fydd yn oael eu cyn-al yiiia j buasai L-langoed yn baradwys ac yn esiampl o foesoldeb i Ynys Fon. Ond, syr, fol arall yn hollol y mae. Bydd arna.f ofn yn ami fod y cyfarfod\dd dan yn gwneud mv/r o ddrwg nag o ddaioni, gan belled ag fod ieuenctyd yr ardal yn manteisia ar y cyfryw i aflonyddu ar heddwch y rhai sydd yn ca.ru heddwch. Er tngraiift mae yn arferiad cyrsal cyfarfodydd gweddio ar ddechreu y flwyddyn; ac fel arfer cafwyd cyfarfodydd €(fi!eitihioQi Llangoed. Ond, ow! y cynwrf mawr oedd yn cael ei wneud wrth ddyfod oiionynt, torf o laneian ienainc, wedi cyrhaedd oedran aeddfed, yn cann hen gerddi masweddol, yn dawneio, ac yn cann fferynau. Mr Grolygydd, yr wyf yn sicr pe byddech yn sefyll ar ffordd y gars galla.secl1 feddwl yn rhwydd mai dyfod 0 filodfa neu "circus" r oeddynt. Lanciau Llan- goed, cymerwch rThndd. mae arweinwyr crefydd yn y lie yn teimlo fod hyn vn ormod i'w oddef. Yr ydych yn tr—n rb'stfyddar i bob cym- hellion. Cofiwch fod deddfau y wlad o blaid heddwch, ac cs na ddiwycriwcb mae yn rhaid eu harfer. A meddvliyrch eich bod yn poohn erbvn vr IIwn Fydd yn ofnadtry TH Ei gyfiawn- der.—Ydwyf, etc. UX YN TBIMLO.

AT "MIN Y fYNYDD." Anwyl Gyfaiil,—Caniatewch i mi ysgrifenu yr yciiydig linellau I vn at-ocli fel un ag sydd yn gydjfiabyddus a chwi ers llawer o hynyddoedd bellach, ac hefyd wedi darllen eich ysgrifau amryw o weithiau yn y "Clorianydd," ac yn y eyfnod hwnw yr ydych v/edi bod yn ymwneud a phynciau yn deiiwng o'n sylw, pe tasa. ohwi yn cael chwareu teg, ac hefyd pe byddai digon o reswm ynom i "vvoled gwerth ynddynt. Ond hyn yr ydwyf yn ei gyfeirio ato, yr ydwyf wedi dal sylw bob tro yr ydych yn ymgymeryd a rhyw bwno neillduol i siarad arno, mae rhywun neu rhywrai yn eich diystyni, ac ar eu gora yn treio rhoddi eu traed ar eivh gwddf, gan feddwl eu bod yn ddoethion. Ond camgymeriad ydyw hyny i gyd. i'r ysgrifenwyr hyny eich gW8.wlÍio chwi yn y dyddian pres-enol am i chwi i'n sylw yr hyn sydd yn angenrheidiol i bawb yn yr ardal, sef glanhau y ff-nlionau hyny sydd yn cael eu crjhwyl: yn y dyddiin yma. Fy syniad i ydyw fod yn am-cr i'r ?rdal ddefFro yn nglyn a'r symudiad hwn, ac felly yr ydwyf fi yn dra diolchgiar i chwi, g-^faill, am ddwyn i'n sylw y symudiad pwysig hwn. ac mi fuaswn i yn dymuno ar i'r ysgrifenwyr hyny gymeryd mwy a bwyll ac amynedd o hyn allan cyn gosod eu dyrnau arnoch. rhag iddvnt fyn'd yn destyn sport. Wel, gyfaill, fy nymuniad i ydyw i chwi lwyddo gyda'r a mean ym a, ac y bydd i chwi gael chwareu teL; i bawb fel eu gilydd yn y dyfod- ol. Fy nghofion goreu atoch. Terfynaf fel y canlyn 1 Wel. "Min y Mrnydd" miniog, Dal ati, cerdd yn mlaen, Ti eto gei gynorthwv Gan fechgyn Cymru Ian Tro atynt fel rhyfelwr A gwna yn orohest iawn Dy feddwl a'th ddymnniad, Nes concro hwynt i la.wr. —Yr eiddoch, eich CYFAILiL.

GWEITBWYR BODEDERN A'U HORIAU 1 H AAfT>I>KM OL. Syr,—Dymunaf ychydig o'ch gofod ar y mater uciwxL Y mae "Brutus" yn et lythyr am Ionawr 3ydd wedi fltromi yn arw iawn •oherwjydd i mi ofyn cweetiwn neu ddau iddo. Aa yn lie eu hateb rhoddi cyngor i mi, yn ddianghen- raid hollol. Mae ganddo reswm dros beidio eu hateb, mi gredaf. Yr oeddwn yn disgwyl wrth ddechreu darllen ei lythyr y buaswn yn cael rhywbeth gwerth ei ddarllen. Nid oes ganddo ond haeriaidau disail o'i ddechreu i'w ddiwedd. Mae rhai pobl na fynant i neb gredu ond yr hyn a ddywedaait hwy, boed wir boed gelwydd, a dyma un o honynt, wedi dod allan yn >ei ogon- iant disgleiriaf. Y mae- "Brutus" yn fy herio i wrth frolio yr hyn a ddywed, gyda. golwg ar y itegfeydd yn rhwygo'r awyr chwedl ef. Dyma. y frawddeg fwyaf disynwyr a ddarllenaia erioed, ao eto myn "Brutws" i'r wlad gredu ei fod ef yn J dweyd y- gwir. Pa fodd y gall Ilwon a rhegfeydd rwygo awyr 1 Mae pawb yn gwybod fod y gyfradth yn cosbi hyd yr eitlxaf am arfer iaith anweddus, ao y mae y ffaith nad oes neb yn oael ei ddwyn o ftaen yr ynadon am y trosedd hwn yn brawf teg a gonest nad ydyw "Brutus" yn dweyd y gwir. Mae hyn yn ddigon ar hynyna: dywed "Brutus" fod y gymdeithas ddff^vestol wedi gweathio yn egniol iawn. Gwir, "Brutus," a. hyny a dan anfanteision lawer, sef yn un peth o ddiffyg cael sylfaen dda. Bydded i "Brutus" gofio hyn, mai nid ar gonglau Nt heolydd yr ydwyf wedi cael fy addysg, ac nid yn y tafarndai yr wyf wedi enill fy nghymeriad. Wedi symio i fyny IkJI ysgrifau "Brutus" nid wyf yn eu cael yn ddim asigen na darlun cywir o un o ddam- itegion Aesop, sef mynlydd mawr mewn gwewyr. Yr oedd yno ddisgwyl mawr wrth y mynydd am iddo eager. A dyma ei gynhwysiad allan o'r diwedd. A beth oedd yn ei grombil yn gwneud y fath atwr ? Dim ond llygoden fach. Yn dobyg hyn yr wyf yn cael holl athrawiaeth "Brutus." Wei, Mr Golygydd, fe wlyr pawb mae y mwyaf eu trust tw llestri gweigion.—Ydwyf, etc., IOAN.

DAFYDD OADWALADR. Syr,—Gwelais yn eich papyr rai wythnosau ATI ol fod un o'r enw "Ap Mona" yn dymuno cael ycfrydig o hanes y gwr uchoa, ond ni welais neb yn dyfod yn mlaen i ateb ei gais. Gan hyny, J yr wyf yn ostyngedig gyflwyno yr ychydig wybod- aotfe wyf yn feddianol arno fy hun yn ei gylch, i •aroe i "øgwel1 ddod yn mlaen i draethu ei len. Dafydd Oadwaladr, a anwyd yn ages i'r Bala yn y fiw yddyn 1752. Ni gwyddom env. au ei rieni, 1 ond yr oeddynt yn anwybodus a diofal yn nghylch addysg eu plant. Byddent yn arfer m\ ned i eglwys y pdwyf unwaith'y mis, mwy neu lai, yn ol arferiad y pryd hyny. Cafodd Dafyad Oadwaladr ei eni ar ad eg dyvreil ar y w-laa tvwyllwch, anwybodaetli, ac anfoesoldeb yn gor- chuddio y fel caddug du. Ni chafodd ddi- wmod o ysgol yn ei oes, na. neb i'w gyfarwyddo i dd'rsgu ir.ith ei fam ond efe a ddysgodd ddar- lien 'mewn modd tra rhyfedd. Pan yn faehgen ieuanc yr oedd yn arier. bugeilio defaid ei dad gyda'i frawd, ac' wrbh graffu ar y llythyrenau y nodid defaid a hwy y daeth yn gyfaxwyad a llythyrenau y wyddor. Daeth ar draws Liyfr Gweddi Gj-ffredin a dysgodd ddarllen yn dda. Yr oedd argraphiad&u crefyddol ar ei feddwl ef pan yn blentyn bychan. Unwaith, pan oedd of J riiwng pedair a phump oed, digw!ydci<.>dd ystorm I enbyd o fellt a tharanau, a daeth ei fam i'w i ystafell mewn dychryn, gan adrodd y Pader a'r Credo yn brysur, a dyna yr adeg y dysgodd yntau hwynt. Oenad wedi ei anfun yn bwrpa.sol gan Dduw oedd Dafydd Cadwaiadr i oleuo ychydig ar y tiywyllweli ac i dix-i pechaduriaic1 o gyfeil- iorni eu ffyrdd. Bu yn gwasanaathu yn ei faeh- gendod gydag amryw amaethwyr, ac arferai fyned i dai y cymydogion i ,ddarllen llyfrau, junegis llyfr y "Bardd CVsg," "Tai-th y Pererin," a phob llyfr y gallai gael gafaell ynddo. Pan ydoedd oddeutu 23ain oed deehreuodd bregethu gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, cyn Lu-d yr un Ysgol Sul yn ei sir, na dim ond dan gapel-un yn y Bala a'r Hall yn y; Penrliyn. Yr cedd yn Ysgryiliyrwr diail. Yn wir, yr oedd wedi dysgu mwy o'r Beib: na ne-b yn ei oes. rac, yn yr oes hon lychwaith, feallai. Dysgodd y Testament Newydd bob gair ar ei gof, a'r rhan fwyaf o'r Hen Destament yr un modd. Yr oedd yn Tveddiwr mavrr, a dyna lie yr oedd cuddiad ei gryfder cai ef yr hyn a ofynai gar Dduw mewn gweddi yr oedd o ddifrif. Arferai dreulio nos- weithiau eyfan allan i weddio. Clywsom iddo ) golii ei hun gymaint mewn gweddi unwaith, mewn cyfarfod eglwysig yn y Bala, fel y par- 11 haodd am dair awr. Bryd arall galwyd ef i bre- gethu mewn cjvmdeithasfa yn y Deheudir pan nad ydoedd yn disgwyl, a bu ar fedr dianc gar- tref. Llithrodd ymaith yn ddirgelaidd, ac ni d ef hyd amser cysgu. Gwrthododd gymeryd bmaid o swper, a dywedodd y gwr fu yn cysgu gydag ef mai gweddio yr ydoedd ar hyd y nos. Aeth i'r gymdeithasfa dranoeth, ac Î yno gwisgwyd ef a "nerth o'r uch elder." Ihs- gynodd ei genadwri ar y gynulleidfa enfawr gyda nerth anorchfygol, nes yr oedd y lie fel Jerusalem ar ddydd y fentecost, y !•<>I yn eaol eu pigo yn en cydwybqdau, yn llefain a gwaeddi am eu bywyd. Dyna y fath ddyn oedd Dafydd Cadwaiadr. Dioddefodd radd hela,eth o eriid- igaetli am ei waith yn pregetliu yr Efengyl, a bu mewn peryg amryw weithiau am ei fywyd odui- wrth ei erlidwvr. Yr oedd yn ddyn ci-y f o gorph a gv/rol o feddwl. Gweithiai yn galed trwy yr wythnos: efe fyddai yr olaf i roddi ei waith heibio nos Sadwrn, a'r cyntaf i ymaflyd ynddo foreu LIun, a phregethu bedair gwaith ar y Sab- both, a byddai yn ami yn teithio, ar ei draed, rhwng myned a dychwelyd, oddeutu 55 neu 40 milldir. Ni chlywsom iddo erioed dori ciyhoedd- iad, er y byddai ganddo fEyrdd anhygyix-h jdros fynyddau a chymoedd yn ami i fyned i'w deithiau. Ond er ei fod yn wrol ei feddwl gyda chrefydd yr oedd rhywbeth yn blentynaidd ac ofnus ynddo rai troion, ac ymollyngar ei feddwl.,1 Gorohw^yl anhawdd oedd ei gael i fyned i bre- gethu i Lerpwl. Yr oedd arno ofn croesi yr afon, ac os gorfofl arno fyned elai ar ei draed trwy W arrington, a chymerai felly 24 milldir o gwmpas, ond nis gwaeth am ei ddiffygion perthynol i'r corph. Bu yn foddion i droi canoedd o hechaduriaid at yr Arglwydd. Pre- gethai yn hyf a di-dderbyn-wyneb yn erbyn pechodau yr oes. Taranai yn erbyn meddwi, tyngu a rhegi, tori'r Sabboth. balchder, anniweir- deb, a phob pechod arall. Prif amcan ei fywyd oedd pregethu i rybuddio pechaduriaid. Ni byddai y gydnabyddiaeth am bregetliu, y pryd hyny, ond ychydig geiniogau. Yr oedd rhyw- I>eth mwy nag arian yn denu yr hen bregethwyr i Ijeryglu eu bywyd er mwyn pregethu yr Efengyl. Pan yn myned i'w deithiau i bregetliu gyyisgai got Ivyd, a cbariai Ifon yn ei law. Teithiodd .awor trwy Dde a Gogledd, ac felly yr oedd yn adnabyddus i laweroedd. Bu ar àaith. vn sir ( Fon yn y flwyddyn 1831, a phregethodd yn Aber- ffaw Awst 7fed oddiar Rhuf. xiii. 11. Bu farw Gorphonaf 9fed, 1834, wedi bod yn pregethu yr Efengtyl am yn agos i 50 mlynedd, a chladdwyd ef yn Llanycil, gerllaw Baia.—Ydwyf, etc., OEINTON.

LLANSADWRN. Sir,—Yn un o golofnau eich papyr, yr wythnos o r blaen, canfyddais, er fy syndod, un o wyr mawr "Sadwrn" gyda fflangell ysgorpionllyd, ac yn ei gosod yn ddidrugaredd ar fy nghefn. Yr oedd yn dodl allan yn ngwisg cyfiawnder, ebe fe, i n-wiro yr adroddi<id a wnaethum o'r cyfarfod. Ond, 'Ow," "Ow," cenfigen yn melltenu am wall dynion. Gredaf, modd bynag, mai teg yw i mi amddiffyn fy hun tra 1 byddaf yn rhodio llwybrau tegwch. Felly amcanaf ddal y llusern yn deg a boneddigaidd ar y mater. Ym- I driniaf ar yr hyn mae yn ei alwyn "Sylwadau." Os oeddwn wedi bod yn fyr o enwi un o'r buddugwyr, yr oedd hyn yn wir ofid i mi. Ond, dan yr am- gylchiadau, yr oeddynt yn lied lwyr. Onid dyfod allan yn foneddigaidd dan ei enw' priodol a ddylasai yn hytrach nag yn yr yspryd trahaus a dialgar oedd yn gwelwi ei araeth, os gweddus ei galw felly? Hefyd, dywed gadawyd enw yr hon oedd "gyfeiles." Beth ydyw ystyr y fath air? Nid vdym yn deall gair wedi ei sillebu yn y modd yna.' "Ond os oes arnoch eisieu enw y gyfeilyddes yn gyhoeddus an- fonwch at ryw argraphydd i ofyn iddo argraphu ei henw ar ryw bum' cant o gardiau, a u hanfon i wahanol looedd. Wedyn symuda yn mlaen a dyweda: "Gadawyd allan Mrs Williams, Llanddona, beirniad y canu, a.llan." Yn ostyngedig gofynaf i holl ddarllenwyr y "Clorianydd," a oes un o honynt hwy yn deall y frawddegt Sonia yn mlaen nad oeddwn yn deall fod gwahaniaeth rhwng "piano" ag "harmonium," pan ar yr un pryd yr oedd ef yn cymeryd dynes am ddyn. Gyda phob parch y dymunaf ddweyd fod i Mr Williams wasanaethu i ni fel .beirniad gyda dehourwydd neillduol, ond yr wyf yn condemnio un o'r pwyllgor yn llym eto, Oni ddarfu i mi ddweyd mai dyma oedd dyfaruiad- au y eirniad? Onid oedd Mr Williams yn eu plith? Nid oedcf -yn angenrheidiol i neb yngan gair parthed beirniad y rran; yr oedd pawb yn gwybod pwy oedd beirniad y gan wrth reswm eu deall ac nid ar y llygaid. Hefyd, paham yr oedd yn fy nghondemnio am alw offeryn yn 'berdoneg yn fwy na buasai wedi condemnio fy nghyfaill Gwilym y tro cynt ao wedi dod allan? Paham, yn enw rheswm, na fuasai yn rhoddi enw Cymra.eg ami? Onid am fod y fath beth o gyrhaedd ei amgyffred t Y gair Cymreigyddawl arni ydyw erddyganawl. Sonia hefyd am rywun oedd wrth fy mhenelin. Tybed ei fod yn credu nad allaswn osod rhes o enwau i lawr heb gymhorth? Os felly, rhyfedd I iawn genyf,' ag ynta,u yn un o'r pwyllgor, iddo ym- ddiried y gwaitE pwysig o fod yn ysgrifenydd i mi. Gredaf yn igydwybodol mai achos yr holl achwyn- iadau hyn yn fy erbyn oedd fod pob dyfais arall o'i eiddo wedi syrthio yn fyr i fy niswyddo, ae yn y diwedd wedi cymeryd ei lathen ei hun i fy mesur, a hono lawer yn rhy fyr. Ni bydd i mi wneud sylw mwy o ysgrif mor eithriadol o isel- waei; felly, frawd, ymddiwygia a bydd wych. Ydwyf, yn ddidderbyn wyneb; YR YSGRIFENYDD. [Rhaid i'r ddadl ddifudd hon ddarfod ar hyn.- Go!. ]

COFGOLOFN "AP FFARMWR." Syr,—A fyddwch cystal a chaniatau ychydig o le yn eich papyr yr wythnos hon. Y mae yn hyfrydwch genyf gy&wyno i sylw fy nghydweithwyr fod yr achos uchod yn Ilwyddo yn raddol yn ein mysg, a. galwad am y tafleni casglu i wahanol ar- daloedd. Y mae Mr Owen Thomas, ysgolfeistr y Dwyran, wedi gyru am ddwsin o dafleni i'w rhoddi i yn y llyfrau casglu ac i fod o dan ei ofal ef yn yr ardaloedcf hyny. Hefyd, y mae y plwyfi canlynol wedi cael rhai: Llangoed, Rhodogeidio, Llanerchy- medd, Llantrisant, Llechcynfarwy, Llandrygarn, Bodwrog, Bryngwran, Bodedernz Rhosgoch, a! Gwalchmai. Gobeithiaf y bydd viia lawer o'r new- ydd yn ein nesaf. Mae yr uchod yn dangos sut y mae yr achos yn myn'd, ac y mae yma lawer o blwyfi eang, can belled ag yr wyf yn gwybod, hel), symud gyda'r mater eto. Nid oee mwy o rwymau ar drigolion y Dwyran i weithio o blaid yr achos nag sydd ar bobl Beaumaris, a Chemaes, a Llanfwrog a'r cytchoedd. Yr ydym oil, fel dorbarth o weith- wyr, wedi cael ewtoxi ein horiau llafur trwy ymdrech a hunan-aberth ein harweinydd godidog, ac yr ydym oil mewn yr un faint o ddyled i dalu.. gwarogaeth o barch iddo. Credaf y daw yr oil o'r wlad i weithio ysgwydd yn ysgwydd a'r rhai sydd wedi cychwyn. Teimlaf yn wir ddiolchgar i "Ap Trefor" a "(Jar- melwr" am eu llythyrau caredig yn cynorthwyo y "Llin sydd yn mygu." Daliwn ati yn ffyddlon. Fe dry y llin yn fflam yn fuan, ond rhaid i ni gael mwy o gynorthwy yr ysgrifbin i ddatgan ein m,c i'n gilydd o bob cwr o'r wIa-d. Yn awr am da ii, fy nghyfillion anvvl, a. dangoswn i'r cyhoedd y tb,) d wedi manteisio ar addysg y ganrif ddnveddaf, 1 119 y a"a bod yn gailu ysgrifenu llythyrau fyddo yn c, rhaedd amcanion daionus a chymdeithasol, a ei -nym gtilan yn llawn serch at un sydd wedi gv. Jieud i ni gymaint o ddaioni. Yr wyf yn ddiolch i- i "Samuel Sam" am ei addewid o gini at y nn iiad. Y rhai sydd heb gael y tafleni gyrwcli yn ddioad at yr ysgrifenydd cyffredinol am rai. PaTi oeddrt-n ar orphen hyn o lith daeth llythyr i law i o'vn cwestiwn sut ièdefnvdclio y tafleni. Wei, dy\. edaf unwaith eto, mae i bob ardal drefnu fel y gwtiont yn oreu, trefnu ysgrifenydd a thrysorydd, aG i'r rhai hyny geisio llyfr. Llyfr ceiniog wnaiff y tro a ffastio y daflen yn hwnw, a gwneud eu goreu heft/r casglu, a gyru yr arian i Mr William Tho- mas, Post Office, Llangefni, a'r llyfr i'r ysgrifen- ydd cyRredinol ar ol i chwi orphen casglu. Ter- fynaf Lr hyn.—Ydwyf, etc., AP DAFYDD.

CYFAEFOD LLENYDDOL VERCHYMEDD. Syr,—Yr ydym yn teimlo dipyn yn anewyllysgar i yinyryd'yn yr ohehia.eth gynier le ar y pwnc uchod, I ond gan fod "Un Oedd yn Bresenoi'' mor bleidiol i gytiawnder, ac, yn ol ei ysgrif, yn cwol gredu mai eiddo "Belanydd" ddvlai y wobr am adrodd fod, diamen nad ofer ychydig eiriau ar y pwnc. ,0 dro i dro clywsom laweroedd yn adrodd — Cymry a Saeson.a'l' rhai hyny yn bigion adroddwyr heiyd, darllenasom ychydig ar iaith, areithyddeg, bardd- oniaetli, a'r rheolau cysylltiedig a hwy. Yn ngwj*neb y cwbl—er nad oeddym ond gwranllo yn y eyfa-,io(I-rhvi(i i ni gylioeddi ein barn yn groes i'r ysgrifenydd hwn. Coiier fod modd dinystrio synwyr dtiirn adroddiadol trwy cr-wneud y mynegiant, h.y., y pwyslais, swnio y llythyrenau, ■etc. Ystwythder y parabliad ydyw y prif anhebgor mewn adroddiad tebyg i'r "Ffoadur." Sylwa, un awdwr galluog fel y canlyn am ystwythder y tafod Z, "Esgvrn ymadrodd yw y cyd'seiniaid ond esgyrn sychion fyddent oni byddai y llafariaid yn gig a gwaed iddynt." Dyna, y rhanau pwysicaf mewn "corph" o adroddiad. Os mai parabliad gwael gaiff y cydseiniaid a'r llafariaid. bydd esgyrn a gwaeif y corph, sef yr adroddiad, ag angen meddyg arnynt. Myn yr ysgrifenydd hwn^i ni gredu mai synwyr y darn a adroadir ydyw cnewyllyn yr holl beth. Ie, yn sicr ddigon. Ijndi a ellir rhoddi syn-wyr mewn darn os na bydd llithriadau tafodiaith yn cael eu gwneud yn esmwyth a diymffrost? Nid ydyuR yn dweyd nad oedd "Belanydd" yn dda yn y cyfrvw beth, ond credwn fod ._rormod o'r ystumiau sydd yn dinystrio adroddwyr yn ei nodweddu yntau, ac yn cymylu "llithriitdau esmwyth y tafod." Sylwer ar y gair "caethwas." Swnial "Belanydd" ef megys ca-aethwas. Pwysai gymaint ar yr "a' nes ei gwneud yn ddwbl ei hyd arferol. Ym- ddygai yn gyfl'elyb at lu eraill o'r deuseiniaid, megys ae, oe, ei, etc. Eto, meddylier am grybwylliad y brawd ymii at y cyngbaneddlon. Nid yr adroddwr sydd yn gweithio allan synwyr darn ydyw- y goreu. Nage, ond yr hwn weithia allan y synwyr, yn nghyda. chadw'r cynghaneddion a'r odlau yn ddi- fwlch. Dyna'r adroddwr. Beth am yr odlau gan "Belanydd?" Wel, fe'i hanwybyddodd yn llwyr. Beth bynag ydoedd teimlad "iieianydd"' a'i glod- forydd, "Un Oedd yn Bresenol," yn ngwyneb y feirniadaeth eu dyledswydd oedd "tewi a, son." Ond beth wna-eth y campwr "Belanydd' Beth, hefyd? Myn'd i'r llwyfan a chyhuddo'r beirniaid o ang- hyfiawnder. Dyma. foneddigeiddrwydd un o ad- roddwyr Men. Dyma esiampl i'r ienaine sydd, fe- allai, yn dilyn ol ei dtoed! Digon tebyg fod "Bela.nydd" yn meddwl ci hunan yn gawr wedi gwneuthur y fath wrhydri --N--id ydym yn dymuno myned yn rhy bersonol at yr "Un Oedd yn Bresenol." Fe'i hadwaenom, a pharchwn ei allu ef a'i foneddigeiddrwydd pa.n mewn cystadleuaeth, ond ni chaniatawn iddo iddo wyn-galchu v "Belanydd" hwn ar draul' duo yr ymgeiswyr llwyddianus.—■ Ydwyf, etc., HOGYN O'R LLAN. O. Y.-Pwy fyth feddyliai am ganu nodau cerdd -bo,ed hwy leddf neu Ion—ar y geiriau "Ho, Hoi," etc.. fel y gwnaeth un. Yr oedd yn afresymol, ac yn ddigon i daflu;, yr ymgeisydd o gyiSniau cystadl- euaeth, heb son am wobr. H. o'r LI. Syr, Gresyn na fuasai pwyllgor y cyngherdd uchod wedi meddwi am eich gohebydd, "Un oedd yn bresenoi, ao J-na osgoi y drafterth o ysgrifenu; iddo a darostwng ei hun i roddi gwersi i rai mor newyddian yn y gwaith o feirniadu. Sawra ei awgrymiadau o holl-bwysigrwydd, naill ai un wedi ei siomi oherwydd hyny, neu un o'r cyfryw a gredant na allant golli gwobr ar dir teg. Iechyd i'w galori fuasai darllen cynghorion Mynyddog yn eich new- yddiadur clodwiw cyn y gwydiau. Yniddangosodd pedwar ar y llwyfan, meddai, yn nghystadleuaeth y prif ddarn, ac yn eij plith yr adroddwr penigamp Belanydd. Caniatewch i mi awgrymu fod amryw adroddwyr penigamp yn y gystadleuaeth hono, a'u clod yn adnabyddus. N ododd y beirniaid yr anhaws- der hwnw wrth ddyfarnu Yr1 adrodd y noson hono; ond, i'ch gohebydd anffaeledig, nid ocdd anhawsder yn y byd, oblegid "tra rhagorai Belanydd ar y tri arall." Daw ef allan yn enw cyfiawilder i hysbysu'r byd fod y beirniaid yn cyfeiliorni. Gellir cyfrif hyn, naill ai i anwybodaeth v beirniaid, neu i | anghyhawnder gwirfoddol. Tybed eu bod yn euog o'r olaf? "Nao adroddweh hyn yn Gath." Pefl oddiwrthym fyddo dweyd gair anghartdig am Belan- ydd. Cyfaddefwn mai adroddwr da iawn ydyw, ond digwyddodd iddo, y noson a nodwyd, adrodd "Y Ffoadur" bron ar un "string" o'r dechreu i'r diwedd. Yr oedd yn undonog, a'r canlyniad ano-chel- adwy o beth felly yw cuddio llawer o'r naturioldeb a ddisgwylir mewn adroddwyr, heblaw cyflawni gwallau pwysleisiol anoddefol fel y gwnaeth Belan- ydd. Adroddodd un o'r rhai a farnwyd vn well nag ef y darn hwn bron yn berffaith. Safai yn hamddenol. Yr oedd wedi deall y darn vn well na Belanydd. Gwnaeth gyfiawnder ag ef "ei hun, ei osgo, ei lais, a'i fynegiant yn naturiol. Rhagorai y hall mewn rhoddi adroddiad glan a gofalus, er, feallai, heb fod mor effeithiol mewn mynegiant. Pe tae y beirmaid wedi ymddwyn yn wahan- ol, byddai eraill oedd yn bresenoi yn barod i'w gondemnio.—Yr ail gystadleuaeth, "Y Milwr." Nid oedd dim yn decach nag i'r ferch a adroddodd dder- byn y brif wobr. Nid yw o bwys yn awrbeth oedd safon Meilir Mon i farnu, oblegid rhagorai hono wrth unrhyw ganon rhesymol. Pan ddaw eich gohebydd i draethu ei farn ar "hanfod adrodd- iad da" bradycha. ei hun, ao n'd- rhyfedd iddo gael ( ei siomi yn nyfarniad y beirniaid a heria, ac y nery eto i gael ei siomi cyhyd ag y bernir adroddwyr yn iawn. Tybed i'r gwyliau effeithio ar ei nwydau? I dechreu, dywed fod pobpeth yn ailraddol i "fyned i yspryd y darn a adroddir, rhoddi bywyd trydanol yn ngeiriau marw'r adroddiad," .etc. "Gently," gyfaill. "Logio" yr uchod ydyw fod y dorf, o angenrheidrwydd, yn cael ei gwefreiddio o dan adroddwr da gan ei fod yn myned i yspryd y darn, ac yn gosod bywyd trydanol mewn geiriau meirwon. Sonia am "fywyd trydanol" a "gwefr" yn rhy ysgafn. Gwareder ni 'rhag "phenomena" mor ddychrynllyd. A phe tae hyny yn bosibl, ac yn oddefol mewn rhyw ddarnau, oni wyr eich gohebydd y gellir cael yr un effaith trwy gyfryngau heblaw y priodol? Nid wrth yr effaith yn hollol y dylid barnu. Feallai mai enaid y dylaf ydyw'r hawsaf i'w wefreiddio wedi'r cwbl, ond mae "han- fod adroddiad da" eich gohebydd yn gwella wrth fyned yn mlaen. "Dylai vr adroddwr," meddai, "roddi pob gewin ag aelod i bortreadu y milwr (os mai hwnw yw'r dernyn), fel y'i gosodir allan yn y darn." Lol i gyd. Ni fwriadodd y pwyllgor i'r fa;th olygfa ymddangos ar y llwyfan, neu trefnasai gogyfer a hyny. Actio' fyddai peth felly. Ein cynghor i'ct gohebydd, syr, yw "adnebydd dy hun" cyn anturio i'r Wasg i gondemnio neb, ac i amheu teilyngdod-y sawl a fernir felly gan eraill. Y dwyf, heb na Hid na digter, UN ARALL OEDD YN BRBSENOL

Bydd i'r briodas sydd wedi ei threfnu rhwng y j Duo o Westminster a Miss Shelagh Cornwallis West- gymeryd lie dydd lau, y 14eg o Chwefror. Hysbysir am farwolaeth Mr John Jones, Ynysfor, Meirionydd, yr hyn gymerodd le ddydd Mercher, yn 72 mlwydd oedd. Yr oedd yn ddirprwy-raglaw ac Jnad: heddwch dros y sir, ac yn ynad dros sir: Gaernarfon hefyd. Efe ydoedd perchen yr "knys- for hounds" adnabyddus; bu yn gadeirydd Bwrdd Gv. archeidwaid Ffestiniog am oddeutu deng mlyn- edd ar hugain, a delid ef gyda'r parch uwchaf Mae j ei fab ieuengaf yn awr yn "lieutenant" gyda'r ¡ Yeomanry yn Nel Affrioa. ♦

Y TRANSVAAL. Par fydd Kitchener yn Barod. CODI BYDDIN NEWYDD I AMDDIFFYN CAPE TOWN. Pellebrai gohebydd y "Daily Mail" o Pretoria ddydd lau:—Ni ddisgwylir y bydd i ddim pender- fynol ddigwydd hyd nes i fyddin newydd ar- dderchog Arglwydd Kitchener o feirchfilwyr gael Y COMMANDANT HERTZOG, I Uywydd y Bweriaid sy'n goresgyn Cape Colony. ei threfnu 301 gosod ar y maes. Mae mwy o gattroda-ii. yn cael eu codi, a bydd- 30,000 o'r dynion hyn yn fuan mewn llawn gwaith. Bu i'r Bweriaid ddwyni 300 o waxtheg o ymyl Pretoria boreu heddyw. Nis gellid eu hatal, er i un o gyflegrau yr amddiffynfa agor tan arnynt, ond rhwystrodd iddynt anrheithio ychwaneg.

YQHWANBG 0 FILWYR 0 AWSTRALIA. Anfonodd Syr W. J. Lyne at Mr Chamberlain i ddweyd i gyfarfod o holl Brif Weinidogion y Talaethau o dan y Werin-lywodraeth ddatgan eu boddhad o'r gwerthfawrogiad a ddangoswyd o wasanaeth milwyr Awstralia, a'u bod yn barod i anfon ychwaneg o filwyr i Dde Affrig. Y OADFRIDOG BRABANT, Yr hwn sy'n gwrthwynebu Heiiaog^ I

DINYSTR SO-LO-PWN. (Gan Wil If an o Fon.) "Dialedd! dia'.edd 0, y, mac yn llefain yn uwch, yn uwch, ac nid oes neb a wrendy ar y waedd." "Y mae Duw yn hepian ar Ei Orsedd esmwyth, ac y mae hithau, Ei Nefoedd euog, yn ymguddio hwnt i'w ehymylau cochion gwaed-ddyfer-ol!" "Tawed sun am danynt mwyach tawed son, tawed son." Ao ar hyny syrthiodd gan wendid yn bentwr ar y glasAyellt, a thorodd i wylo fel plentyn. 0 yr oedd mewn cyflwr ofiiadwy yr enyd hono: ei galon fawr yn ymhollti yn ddwy tan ei fron, a fllamau gwylltinelv uffern yn ysu pob da- ioni yn ei chnewyllyn. Wylai y Nefoedd dosturiol yn chwerw-dost o'i herwydd. Ond betli oedd y N efcecld? Beth oedd Duw iddo ef mwyach ? "Dialedd! dialedd!" neidiodd ar ei draed dra- chefn gyda'r waedd tan rincian ei ddanedd a than lysgwyd ei ddwra yn fygythiol ar y Nef- oedd, ac ar Dduw Hollalluog, yr Hwn a ailasai ei daraw yn gareg, ac o gareg i ddim, gyda phel- ydr Ei lygaid ofn adwy. "Dialedd! dialedd!" cyfarcliodd y dychryn du a ddynosai o'r dwyrain. "O uffern ofnadwy 0 Ddiafol Hollalluog a wrandewch chwi ddim ? A wrpndo-wci chwi ddim 1" 'Dialedd! dialedd! dialedd! O! caniatewch i mi y gallu i felldithitf, i (ysgyrioni yr ardal, yn ffair am fy enaid gwag amddifad yn ffair hyd lfttll, hyd byth." Tra yr oedd ei eiriau ofnadwy" eto ei fin, ymfflachiodd mellicn goch fflamfyw \1\\ :-hben y badell, mor ddisglaer nes y gwelid y gwaelodion In yn oleu fel y clydd, gyda chleddyfau prysur y Trcial Mawr yn disglcirio hyd heolydd y drei- lan. A rhwygodd y diafol fy gwyiirenoedd gyda tharan ganiataol. A'r enyd bono, aeth William J. Penryn yn gythraul byw, gyda holl falais a. melldithion uffern yn iflachio cli Inraid melltenig. Yn araf ac yn ofnadwy fel y diafol ei hunan, cyfcdodd ei freichiau liirion ar i fyny^ a llefodd mor chwyrn ac mor ffyrnig nes yr ymgurodd es- gyrn qyehion y mynwentydd yn erbyn eu gil- ydd. "Yn enw pob haint, a phla., a ferwasant erioed dros ymylon uffern." "Yn enw ei Harglwydd coe-h, Hollalluog." "Yn enw pob drygioni a fu, y sydd, ac a fydd." "Yn enw; yn enw O! yn enw gwaed bvw fy anwy/laid, yr wyf yn cyhoeddi meiidith ar dref- lan Sot-Lo-Pwn." "Meiidith ar ei gwyr, ei gwragedd, ei phlant, a phlant ei phlant yn oesoesoedd." "Meiidith; O! meiidith uffern ol arnynt oil, hyd eithafion—'afion tragwydcftkleb Lo! ar y gair, fel ffrwydr-beilen ofnadwyr, ym- aeth odd taranfollt glas can' fforchawg trwy y drcm, ao mewn amrantiad aeth badell fawr yn llyn o dan llwglyd anniwaljadw_y." A-c ymgododd ysgroch ddychrynllyd o'i gwael- odion—ysgre*'?! a yrai g-oMedigion uffern i ddych- mygu gwaeth ysgreeh hir, oer, waed-fferol y flyrthiedigion ar faes brwydr—ysgreeh eyfyngder marwolaeth. A chwedi'r ysgreeh bu distawrwydd beddaidd yn mhobman dros ciivd. Ac wedyn torwyd arno yn sydyn gan lais o dywyllwch yr uchelion: rhyw lais gwyllt, gwat- warllyd, annaearol, yn Thygnu yn gas dros yr enaid. "Gogcniant! gogoniant; uffern a'i gogonianA Ha! ha' ha meddai yr oedd William J. Penryn wedi colli ei synwyrau ao uffern eto yn rhydd hyd wyneb Lantao! A thra yr oedd y wyilt "Ha, ha." eto yn ad- sain trwy y creigiau, ymysgubodd y rhuthrwynt ofnadwy trwy y badell, a chyda'r cenhadwr yn wallgof gynddeiriog tan ei gesail, diflanodd dros y bryniau gan wasgaru dinystr a marwoiaeth o amgylch, fel da-eargryna,r olwynion. Cyfododd yr haul dranoeth i weled So-Lo-Pwn yn sarn, a holl ynye Lantao yri: ddiffaethwch an- nghyfanedd. I weled y neb a aohuhiesid rhag galanastr y 9 11 rhuthrwynt yn gwingo ac yn pydru yn nghraf- angau y geri marw id. Ac i weled O! uffern, i weled William J. Penryn, y cenhadwr -mwyn, yn noeth, waedlyd, a briwiedig yn mysg y meirwon yn tr dreflan, yn eu rhwygo aelod oddiwrth aelod, yn llarpio eu cnawd pydredig a'i grafangau, ac yn cnoi eu oalonau fel ci. Dri mis hirion o ddrychin a hindda gwedi dinystr So-Lo-Pwn a'i thrigolion, aeth dau wyr ieuaYnc mewn eweh o Hong Kong i gyfeiriad Lantao. Cychwynasant arüll noswyl, tan oleuni ter lleuad lawn, gydag awel fywiog yn hyrwydd- o u cwoh yn mlaen hyd y dyfroedd gloewon llithrig, mor ysgafn-gyfiym a lIygad o loerwen. A glaniasant ar erchwyn So-Lo-Pwn, hir doc gwedi i'r cymylau ddychwelyd o gynliebrwng yr liaul, pan oedd y nos yn gyflawn, a'r lleuad wen yn hela'r ser am eu goleuni hyd rosydd claer yr entrych. Yr oedd yn noswaith braf a thawel, ni chlywid na siw na miw o .e'n biyd, heblaw su felodaidd yr awel a lleisiau toredig wylofus hen adar llwyd- ion y nos. Gwedi iddynt sicrhau eu cwch wrth y Ian aethant i mewn i'r dreflan adfeiliedig, gan rodio yma ac acw yn araf synfyfyriol, ao mewn haner ofn rhwng y myrddynau moelion carpiog, car- trefi holl ysbrydion y nos, gyda'r ystlum a'r ddalluan. A chwedi iddynt grwydro am ysbaid, daethant at adfeilion oartref fy cenhadwr anffodus, yr hwn oedd wedi ei ohwalu yn llwyr heblaw ei ddau dalcen, }>a rai a safent wyneb yn wyneb, gan edrych ar eu gilydd yn syn ac yn fudion, dros dn phentwr o esgyrn sychion, gweddillion dau faehgen a mereh. Arhosasant yno enyd, ac wrth iddymb edrych ar y danedd gwynion ysgyrnygol, a gwrandaw ar awel ty nos yn ehwibanu trwy y tyllau gweig- ion lie y chwareuai y llygaid bywiog gynt, daeth ofn ysbrydion. fel rhew ar waed eu calonau. A chyda'r ofn, fel pe'n ymddeor o ddim, ym- ddangosodd merch ieuanc rhwng yr esgyrn, mor brydferth a duwies o wlad hud, ac yn gwisgo dim ond gwen am dani. Tarawyd y ddau wyr ieuaino yn oerion dcli- ymadferth fel cerig gan ddychyn. A thra yr oeddynt eto yn eu llesmair, ymblyg- odd y freuddwyd wen ar ei glin a chusanodd y penglog gwyn yn y pentwr canolig a. chyda llais bach lleddf, llais eos mewn galar, llais hiraeth o waelodion calon-doredig, fe'i cyfarchodd, gan ddywedyd "Fy mam, fy mam, O! na buaswn gyda chwi!" Tarawodd y llais Vft hen gynefin ar glustiau y ddau wr ieuanc, a dadmerodd y dychryn oddiar eu calonau a Ilefasant pAa.'u. gilydd, tan redeg gyda breichiau agored tuagat yr t neth "Marian Penryn y brydferth Marian Penryn eto yn ddyogel!" A'r adeg hono canfyddodd hithau hwy am y tro cyntaf, a thorodd gwen o lawenydd dros ei gwlyneb teg, ao agorodd ei gwefusau liw mefus flas mel, ar fedr yngan rhywheth; ond cyn i'w geiriau ymdreiglo fel t]ysau arian dros ei min, ymdrawsiffuxfiodd ei gwyneb gwenol, yn ddarlun byw o fraw a dychryn, ac mewn amrantiad dif- lanodd o'r adfeilion. Ymgododd rhyw ddychrfyn du, Iblewog, o'r cysgodion i'w dilyn ar sodlau'r mellt, tan waeddi nes yr oedd y creigiau tragwyddol yn diasped- ain: "Meiidith! O! meiidith uffernol arnynt oil. Meiidith melldith! meiidith hyd eithafion tra- gwyddoldeb." A diflanodd yntau mor llwyr ac mor gyflym, a'r freuddwyd wen o'i flaen. Bu y ddau wr ieuanc yn chwilio am Marian Penryn anffodus o amgylch y dreflan am oriau meithion, ond yn ofer; yn ofer y crocMoedd- ient ei henw yn barhaus. Ni cihlywent na Riw na miw o le'n byd, heblaw adlef watwarllyd y creigiau Vsgythrog o amgylch. Or diwedd aethant adref yn lluddedig gan fwriadu dychwelyd dranoeth, yn arfog hyd y danedd argyfer y dychryn du ofnadwy. Bychan a wyddent mai William J. Penryn ydoedd hwnw tan ei felldith ei hunan yn ellyll llofruddiog. Tranoeth a ddaetli gyda gosgordd o gythreul- iaid yn ymdaith o'i ddeutu, cfymylau mawirion carpiog, annhrefnus, yn ymrolio draws y nail] a'r llall fel meddwon, a'u taranau grwgnacihlyd yn glywedig o hirbell. Gwelid dalen garpiog, lieii, o lyfr Rhagluniaeth yn giogiedig ar bareel y Dwyrain. yn egluro ei threfniadau a,r gyfer y dydd tawelwch mwll, hyd adeg boreufwyd, yn cael ei ddilyn gan ber- y g on ai dir a mor, tjyinhestl o fellt a tharanau a chorwyni ysgubol, a chwedyn heuiwen hyfryd hyd yr hwyr. Diwrnod mawr diwrnod i ddyn aros adref, a diolch i Dduw am do i'w amddiffyn. Ond er gwaethed yr arwyddion, ni luddiwyd y ddau wr ieuanc rhag cychwyn am Lantao gy'da'r waii-r. Glaniasant ar erchwyn So-Lo-Pwn, yn arfog, oddeutu wiyth o'r gloch, ac erbyn hyny yr oe'(fd y dj mhestl addawedig yn dechre-u ymgynull o gwmwl i gwmwl uwchben y badell. j "Meiidith! melldith! melldith hyd eithafion tragwyddo.deb," syrthiodd llais croeh annaearol y dychryn du ar eu clustiau, mor gynted ag y glaniasant. ac yn ebrwydd fe'i gwelsant ar w<ii"thau Marian Penryn yn ymwibio tua'r uchel- ion. Ond cyn iddynt gael amser i lwiytho eu dryll- iau, diflanodd yr helfa a'r heliwr melldigedig dros ysgwvdd bryn, ac yr oedd y waedd ofnadwy yn glywedig hir doc gwedi iddynt ddiflanu o'r golwg. (I'w barhau.)

Dirweot yn Mon. RHODD ANRHYDEDDUS GAN LADY READE. Dydd Mercher, yr wythnos ddiweddaf, agor- wyd yn ffuriiol y "Tiygarn-Grithth Coffee House" yn Bodedern, yr hwn sydd wedi ei adeiladu a'i roddi yn anrheg i'r plwyf gan yr Arglwyddes Reade, Carreglwyd. Yr oedd cynulliad Luosog wedi dyfod yn ngh'yd, a ilywyddid y gweitlired- iadau gan Dr. E. P. Edwards, Y.H., yr hwn sydd wedi cymeryd rhan flaenllaw yn nglyn a'r gwaith, er ceisio hyrwyddo yr achos dirvvestol yn y lie. Eglurodd y Gadeirydd y bwriedid i'r lie fod yn rhydd ac hollol anenwadol, a hyuerai y caffai ddylanwad er daioni yn y gymydogaeth. Yr oedd Lady Reade wedi ceisio fwy nag un- waith cael lIe i adeiladu yno, ac u'r diwedd llwyddodd i gael tir am 320p, ac yr oedd yr holl draul o llOOp i 1200pl yr hyn oedd yn rhodd anrhydeddus a gwerthfawr iawn i BodedeiTi. Mr J. Lewis, Y.H., Llanllibio, a ddywedai mai y rheswm fod Lady Reade wedi galw y lie yn "Trygarn-Griffith Coffee House" ydoedd oblegid awgrymiad o'i eiddo ef iddi, yr arferai ei thad ddiljyn y llysoedd ynadol, y rhai a gynhelid y pryd hyny yn Rodedern, ac or oof am dano gaiwodd y lie ar yr enw a nodwyd. Onygiai ef "Ein bod yn llawenychu yn fawr fod y Coffee House hardd ao eang hwn wedi ei adeiladu er mwyn hwylusdod i drigolion yr ardai ac er budd y cyhoedd ein bod yn ystyried fod sefydliadnu o fath hwn yn fendith i'r cyhoedd yn gyffredmol, a'u bod yn rhwym o ddylanwadu er daioni yn ystod y ganrif newydd hon ein bod yn cyflwyno ein diolchgarwch mwyaf cywir a chalonog i Lady Reade, Oarreglwyd, ain ei haelioni, ac am y dyddordeb y mae yn ei gymeryd yn yr aclios dirwesto' ac achosion eraill ag sydd yn tueddu i ddyrchafu cymdeithas." Eiliwydy cynygiad gan Mr Hugh Jones. Einiom Ohwith, ac ategwyd ef gan y Parch Mr Price, rheithor y plwyf, yr hwn a sylwai eu bod oil yn gwybod am haelioni Lady Reade, ac yr oedd hwn yn brawf ychwanegol o hyny. Mr William Jones, A.S., a. ddywedai mai nid hwn oedd yr unig ad-ellad o'r fath a godwyd gan Lady Reade. Yr oedd wedi aiirhegu Llanfaeth- lu a lie cyffelyb, a chofiai ef yn dda adeg agor- iad hwnw. Yr oedd dwy ffordd i wrthweithio dylanwad y dafarn. Un ydoedd cadw y ddiod a'r tafarndai oddiwrth y bobl, a'r llall ydoedd cadw y bobl odclrwrth y ddiod. Nid oedd pawb o'r un feddwl gyda golwg ar hyn, ond nid oedd angen iddynt hwy wahaniaethu y diwrnod yna. Gelwid y cynlluniau hyn yn "restrictive," a "con- structive measures." Yr oedd personau fel efe, ag oedd wedi bod yn llwyr-ymwrthodwyr eu holl fywyd, yn credu mewn llwyr-ymwrthodiad, ond nis gall en t wneud pawb yn Hwyr-ymatalwyr, ac ar gyfer y rhai hyn, er gwrthweithio atdyniad y dafarn, cyfodid lleoedd cyfleus fel yr un pres- enol i drin masrach ac i roddi adloniant. Yr oedd Mon wedi gwneud cymaint yn y cyfeiriad fel ag y soniai ef arn dani yn Llundain. Yr oedd yn y sir gymaint a naw o hlwyfi yn terfynu ar eu gilydd heb dafarn o'u mewn. Oofiai ef yr adeg pan yr oedd oeidwad y carchar yn Biw- maris yn gorfod rhoddi ei swydd i fyny yn 30ain mlwydd oed gan nad oedd carcharorion vn y sir. Nid oedd ond un hen wraig wedi bod yno yn ystod y chwe' mis blaenorol, ac enw hono oedd Murphy. Yr oedd y iCoffee House hwn yn sef- Jydliad,rhagorai, yn rhydd ac yn anenwadol, lie y srallai Ymneillduwyr ac Eglwyswyr gydgyfar- fod. Qyfeiriodd at y Ddirpnvyaeth Drwyddedol a gwaith cynrychiolwyrr y darllawyr yn cydna- bod drwg y ddiod i'r wlad. Anogai ffermwyr a masnachwyr cyfrifol a pharchus i %nychu y lie ar ddiwrnod ffair fel ag i roddi esiampl dda i'r cyhoedd, a byddai hyny yn sicr o ddylanwadu er daioni. Y Parch D. Lloyd, Oaergybi, a sylwai fod cy- maint a. 17 o hlwyfi yn y sir heb cla,farndy o'u mewn. Anerohwvd y cyfarfod yn mhellach gan y Parchn. John Jones (Hebron), Robert Jones (Bodewryd), Robert Hughes (Llanfaethlu), Day id Rees, Y.H. (Gapel Mawr), James Donne (Llan- gefni), a Mr R. Williams (Gronant). Terfynwyd gyda diolchiadau i'r Gadeirydd a'r siaradwvr, Y11 cael eu cynvo- gan Mr R GardnAr Y.H., au heilio ga.n Mr S. Prytherch. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod dirwesto] o dan lywvddiaeth Mr J. Lewis, Y.H., ac anerch- wyd ef gan Mr William- Jones, A.S., ae eraill.

YR AGERLONG RUSSIE," A ddrylliwyd ar Draeth Faraman, gerllaw Marseilles.

GWOBRAU MRI HENRY HILLS A'I FAB, AMLWCH. Bu yr ymdrech galed hon yn liynod boblogaidd el eni eto. Daeth ugeiniau lawer o brif amatfthwyr y wlad allan i'r gystadleuaeth, a chafwyd" cnydiau toreithiog o rwdins yn mhob man. Nid peth bach ydyw enill gwobrau lie y mae cynifer yn cyd- yangais, canys y mae mwy o "entries" i'r omest hon nag yn yr oil eraill gyda'u ,gilydd, a -thelir yr holl wobrau hefyd yn brydlon mewn arian bathol, ac nid mewn man bre&entau rhad t chyffredin. 1" beirniaid oeddynt Mr John lhnn, Gaerwen, a Mr E. Evans, Sum, Penmynydd. A ganlyn ydoedd eu dyfarniad :—Dosbarth i. 1, Mr O. Lewis" Cefn caerog, 59 tons 17 ewts. 2 qrs. yr acer 2, Mr W. Lewis, Hendre', 54 tons 19 cwts. 1 qr. 4 lbs. 2, Mr G. J. Roberts, Trefarthin, 54 tons 19 cwts. 1 qr. 4 lbs. 3, Mr R. Thomas, Plasybrain, 53 tons 2 cwts. Oqrs. 16 lbs. 4, Mr R. Parry, Cremlyn, 51 tons 6 cwts. 1 qr. 20 lbs. 5, Mr C. F. Priest- ley, Monachdy, 50 tons 2 cwts. 2 qrs. 5, Mr W. Willi runs, Hafod. 50 tons 2 cwts. 2 qrs. Dosbarth II. 1. Mr R. Williams, Neuadd, 54 tons 5 cwts. yr acer 2, Mr E. Owen, Bedo, 53 tons 1 cwt. 1 qr. 20 lbs. 3, Mr W. Massey, Gomel yn, 52 tons 14 cwts. 1 qr. 14 lbs. 4, Mr R. Owen. Ty'nypwll, 51 tons 13 cwts. 3 qrs. 20 lbzs. 5, Mr Roberts, Cichle, 51 tons 11 cwts. 3 qrs. 4 lbs. 6, Mr Ro- berts, Oefniwrch, 51 tons 8 cwts. 2 qrs. 8 ibs. Cymerodd y beirniaid draul a thrafferth fawr, a chredwn iddynt wneud tegweh hollol a'r boneddig- ion a glorianwyct. Da yw gweled Sir Fon yn cadw y blaen mewn ffarmio, gwrtaith, a ohynorthwyo eu J gilydd. Hir oes i'r ewmni hen a ffafriol hwn, a mawr lwydd yn y dyfodol.

Marchnadoedd Diweddaraf YD. LLUNDAIN, Dydd Llun (Ionawr 14eg). Yf oedd mfer gweddol yn Mark-lane ddydd LIun, ac yr oedd gwanith yn bur gadarn. Caed codi ad: t) 60 y chwarter yn mhris gwenith cartrefol, a gwerthai y tramor am yr un brisiau a ddydd Gwener. B'awd yn sefydlog; iron dukes, 19s 3c y sacb. Haidd yn gadarn: hamd Azoff, 19s; ha,idd Per- siaidd, 18s y chwarter yn y porthladd. Ceirch \n wy cadarn, yn enwedig y peth cyffredin; yr Americanaidd gwyn, 16s 6c y chwarter; cymy, 16& 60 yn y porthladd. Tueddu i ostwng oedd yr indrawn yr Americanaidd cymysgedig, 19),1 c y chwarter; v byrchan crwn, 22s 6c~ LERPWL, Dydd Mawrth (Ionawr 15fed). Yr oedd gwenith yn gadarn ar ddechreu y farchnad, a galw gweddol am dano, yn ol prisiau ddydd Gwener; gwenith Califforniaidd, rhif 1, o 6s Sf, 1 6s %c y canpwys. Masnach dawel a wnaed mewn blawd, yn ol llawn brisiau. Yr oedd galw cymedrol am indrawn; yr Americanaidd cymysgedig, hen, o 4s la i 4s lc y canpwys; eto, newydd, o 4s i 48 Oic;, Afon Plate, o 4s 4c i 4s 6c Gaiatz, 4s 9c i 4s 9ic; dim grawn Odessa yn y farchnad; Cit- quantina, 5s 5c i 5 5kc; pys, o 5s 7c i 5s 80 v canpwys. Ffa Saidaidd, o 30s 6c i 30s 9c- y chwarter. ANIFEILIAID. LLUNDAIN (Smithfied), Dy-dd LIun (I or, iv. r 14eg).-Cyflenwad da o biffiau, 'ond araf y gwerth- ent gwartheg Hereford a Devon, o 4s 6c i 4s 7c eto, Ysgotaidd, 4s 8c yr wyth pwys. Y defaid rn weddol lawn. Galw pur dda oedd am fylliT a mamogau myllt Downs goreu, o 5s 8c i 5s loc yr wyth PWys. Y fasnach mewn moch yn sefydlog pyre, o 4s i 4s 6c yr wyth pwys, a smcio'r offal. Dim lloi yn y farch- I nad. Gwartheg godro, o 16p i 23p y pen. Anifeil- iaid yn y farchnad Gwartheg, loUO defaid, 7760; moch, 130, a gwartheg godro,50. I BIRMINGHAM, Dydd Mawrth (Ionawr 15f). —Yr oedd cyflenwad cymedrol o bob math o yst(, yn y farchnad, ond galw tawel oedd am bob peth. Gwartheg Hereford, 6c y pwys; eto, bvrgorn, 4 6e: teirw a buchod tewion, o 4c i 6c Hot, 7e; myllt, o 8c i 8^-c mamogau a mvlierin, o 5c i 6o y pwys. Moch baewn, o 9s 8c i 9fe 9c yr ugam pwys; pyre, o 10s i 10s 6c; hychod, o 8s 3c i as 4e yr ugain pwys. SALFORD, Dydd Mawrth (Rhagfyr 15fed).Yr oedd cynydd o 333 yn y gwarthg a 32 yn y defaid, o'u cymharu a'r ystoc oedd yn v farchnad wythBos yn ol. Y nifer ydoedd Gwartheg, 3154; defaid, 8161; lloi, 90, a moch, 98. Y prisiau a reolent y farchnad fel y canlyn :-Gwartheg, o 5c i 6jc y pwys defaid, 6c i 8|c lloi, 5c i 9c y pwys. Moch, o 10s i 10s 6c yr ugain pwys. 'Does dim byd newydd i'w ddweyd am sefyllfa gytfredinol y f; nach yn mhob cangen.

Marchnadoedd Cymreig BANGOR, Friday, 11.45 a.m. MEAT, BUTTER, AND EGGS.-Fresli butter, Is 3d per lb.; fresh eggs, 12 for a shilljn Irish, Danish, and Canadian butters, Is to 3# 3d per lb. beef, 7d to 9d per lb. mutton, sil to lOd per lb. lamb, 8d to lOd per lb. veal, 7d to 9d per lb. pork, 7d to lOd per lb. ham, 6d to 9d per lb. bacon, 7d to 9d per lb. FISH, POULTRY, AND GAME. — Chickens, 3s 6d per couple; fowls. Is 6d each; godincs.' 5s 6d each ducklings. 3s each hares, 33 6d each; rabbits, Is each pigeons, Is 4d per brace pheasants 5s per brace; partridges, 3s 6d per brace; wilt ducks, 4s 6d per brace; ducks, 3s to 4s each geese, 7d to 8d per lb. turkeys. 9d per lb. soles, Is 6d to Is 8d per lb. red mullet, 2s 6d per lb. turbot, Is 4d per lb.; brill, Is per lb. *haliiDl-.t, 9d per lb. lemon soles, 9d per lb. plaice, 5d to 6d per lb. whiting, 6d per lb. dabs, 4d per lb. gurnets, 3d per lb. hake, 5d per lb. mackerel, 4d per lb. skate, 4d per lb. cod, 4d to 6d per lb. haddocks, 4d per lb. lobsters, 2s 6d per lb. white bate, 6d per lb. prawns, 3d per lb. shrimps, lOd per quart. CARNARVON, Saturday.—Fresh butter, 1* 2d lo Is 4d per lb. pot butter, is eggs, 12 to 14 for Is fowls, 3s 6d to 4s per couple ducks, 2s 6d tu -is each; geese, 5s to 6s beef, 2d to 9d per ib. mutton, 7d to 9d; veal, 5d to 9d; pork, 5d to 9d; potatoes, 9s per sack. DENBIGH, Wednesday.—Wheat, 8s 6d to 9s per hobbet; barley, 7s to 8s* 6d; oats, 5s to 6s freÆ4. butter, Is 4d to Is 6d per lb. small pots, Is Id to Is 2d; large pots, Is eggs, 12 to 14 for Is; pota- toes, 9s to 10s per hobbet; apples, Is lOd to 38 per 100 (16) fowls, 3s 6d to 5s per couple duck?, 6s to 7s geese, 7d per lb. turkeys, 8d to 9d oatmeal, 2d; beef, 7d to lOd mutton, 8c to lOd; veal. 6d to 9d lamb, 8d to lOd. LLANGEFNI, Thursday.—Fresh butter. Is 2d per lb. fresh eggs, 14 for Is; beef, 6d to 9d per lb. mutton, 7d to 9d per lb. veal, 7d to 8d per lb. pork, 6d to 8d per lb. ham, 8d to Is par lb. bacon, 5d to 8d per lb. fat pigs. 4d per lb. porkets, 14s to 17s each; potatoes, 7s to 8s per sack oats, 15s to 15s 6d per qr. fowls. Is 6d to Is lOd each. PWLLHELI, Wednesday. Fresh butter, Is 3d per lb. fresh eggs, 12 for Is: Canadian butter. Is 2d per lb. beef, 6d to 8jd mutton, 7d to lOd pork, 6d to 8d fat pigs, 3|d to 4d; porkets, 15e to 17s each potatoes, 6d per 9 lbs., and 4s and 4 6d per cwt. carrots and turnips, id per lb. parsnips. 4 Id cabbages, ld to 2d each celery, 2d and 3d per stick leeks, Id per bunch tomatoes, 8d per lb. apples, 2d to 3d chickens, 2d and 2s 4d per couple; fowls, 3s 6d and 3s 9d hares, 2s 9d each rabbits, lid to Is Id pheasants, 4s and 4s 6d per brace; wild ducks, 2s 9d; ducks, 2s and 2s 3J each; turkeys, 7d per lb. RUTHIN, Monday.—Wheat, 9s to 9s 6d per hob- bet; barley, 7s 6d to 9s 6d; oats, 5s 3d to 6s; fresh butter, Is Id to Is 3d per lb. fowl, 3s to 4s per couple ducks, 4s to 5s eggs, 10 to 12 for Is.

Genedigaethau, Priodasau, a Marwoiaethaa. GENEDIGAETHAU. Hughes.—Ionawr 4, yn Gors Bach, Cwmygio, priori Richard Owen Solomon Hughes, ar ferch. Jones.-Ionawr 7, yn Blackrow Brow, Huyton, Ler- pwJ, priod D. Jones, ar ferch. PRIODASAU. Hughes--Hughes.-Ionaw-r 2, yn Swyddfa'r Cof- restrvdd, Bangor, gan Mr Lewis Morris, trwy drwydded, Cadben John Hughes, Bay View, Cemaes. a Miss Elizabeth Hughes, Glyndyl, Ban- gor Uchaf. Humphreys Jones. Ionawr 11. vn Nghannel, Amlwch, gan y Parch T. Evans, Mr Owen Hum- phreys, a Miss Ellen Ann Jones, Pentrefelin, Amlwch. Jones—Hughes.—Ionawr 9" yn nghapel Methodipt- iaid Calfinaidd Prinee's-road, Lerpwl, gan y Parch John Williams, y gweinidog, Mr W. R. Jones, Penrhosddu.Llanfaethlu, a Rebecca,merch ieuengaf Mr Samuel Hughes, Bodednyfed, Amlwch. Pritchard—Jones.—Ionawr 8, yn Nghapel Moridi, Llangefni, gan y Parch T. Evans, Amlwch, Mr Thomas Pritchard, Clegyrog Ucliaf, a Miss Grace Jones, Caban, Llanbadrig. MARWOLAETHAU. Cameron.—Ionawr 16, yn Tan'rallt, Bangor Wil- liam Henry, irydydd mab yr Henadur a Mrs Cameron. yn 25 mlwydd oed. Cawsay.—Ionawr 7. yn 30, Williams-street, Caer- narfon; Walter John, anwyl ftib Sergeant Cawsay, yn 26 mlwyddi oed. Elias.—Ionawr 6, yn y Brewery, Llanrwst-, Thomas Elias, mab ieuengaf y diw eddar William Elias, Abbey, Llaarwst, yn 67 mhwdd oed, a chladdwvd ef yn Llanrwst ddydd lau. Jwans.-Inll'l\H 5. Lily, anwyl blentvn Mr a ln John Evitns, 6. Chapel-street, Caernarfon, yn dri mis oed. McLlwee.—Ionawr 6, yn 2, Hermitage-place, Bea.n maris. yn 70 mlwydd oed, Mary Ann, gweddw Thomas Me Elwee, gynt 95th Regiment. Roberts. Ionawr 9, wedi cystudd feyr. M M Roberts. 34, Friars-avenue, Bangor, gweddw y di- weddar Mr "William Roberts. Williams.—louawr 6. Mr John Williams, moulder, 2, Eleanor-street, Caernarfon, yn 32 mlwydd ced.

Hunting Appointments. (Weather permitting.)

THE ANGLESEY HARRIERS Saturday, January 19th Bull Hotel, Llangefni. Meet at 11.30 a.x.

Y mae i5 Batigor wedi dyrchafu y I'arch D. Sii>-=et Jones, rheithor Llanddyfnan, Mon, i fywol- iaeth Capel Curig, a waghawyd trwy farwolaeth y Parch J. Jenkins. Argraphwyd a Chyhoeddwyd dros y JNorth Wales Chronicle Company, Limited, gan David Williams, yn y "North Wales Chronicle" a'r "Gwalia" Print- ing Works, Caxtoa House, High-street, Bangor, YJI Malyvyf Bangor, yn dir Gaernarfon aa yn Swydd fa y Clorianydd," Bridge-street, Llangefni, y» KbIwyf Llangefni, Sir Foa, gas John Williaw.- Dydd lau, Ionawr 17, 1901.

Masnach Yd yi WTtbnos. Ar y cyfan, gellir dweyd fod swm y gwlaw a gaf- wyd yn 1900 yn llawn cymaint ag ariei-, ac y bydd- ai yn dda i'r tir gael ychydig ddyspeidiant bellach, yn hytr-ach na chwaneg o leithder. Golwg iach sydd ar y gwenith, a da ydyw cael tywydd oer ddechreu y ganrif iddo. I Nid ydyw yr adroddi&dau a geir am y gwenith yn America yn awr yn llawn cystal a'r hyn a gei-i cyn y Nadolig; ond o'r Weriniaeth Arianin ceir adroddiada* tra ffafriol. N-id oerid marchnadoedd 4dechrou y ganrif yn rhai ti ddhaol mewn gofyn na phrisiau. Y mae y iyvydd oer, modd bynag, yn rlioddi gobaith am wtlpant. Y mae y cyflenwadau sydd yn yr ystorfeydd yn favrrion iawn—tuhwnt i ddim a welwyd yr adeg ymn o'r flwyddyn ers cyfnod maith. Am yr amrywiol fathau eraill o nwyddau nid oes •I'm m illduol i'w fynagi, am mai marwaidd ac isel yd-.ed i y farchaad araynt.

Anghydfod yn ITghylch Eiddo yn Mon. YR ACHOS 0 FLAEN Y LLYS. Yn Nghwrt Bach Bangor, dydd Llun, o flaeit ei Anrhydedd Syr Horatio Lloyd (barnwr), gwrandawyd cyngaws (a anfonasid i lawr o'r Uchel Lys), yr achwynyddes yn mha un ydoedd Miss Henrietta Wynne Jones a'r diffynydd y Parch John Williams, gynt o Frynsiencyn, Mon. Ymddangosodd Mr S. R. Dew dros Miss Wynne Jones a Mr W. Huw Rowland dros y Parch Mr Williams. Mr Dew, yn ei fynegiad agoriadol, a ddywed- odd fod yr achwynyddes yn perchen bloc o dai a adeiladwyd mewn cae a adwaenid gynt, fel Cae Coch, yn Bryusiencyn. Cynwysai yr eiddo hwn ddau dy a elwid Rhif. 2 a 3, Mount-pleasant, Gyda golwg. ar Rhif 2, yr oedd Mrs Roberts, Bodowyx, Caernarfon, wedi bod yn ta'u llawr- rent arno. Gyda golwg ar Rhif. 3, yr hwn ydoedd fatery cyTigaws swn, yr oedd Jlawr-rent wedi ei dalu gan Ariandy Gogledd a Deheudir Clymru yn Nghaernarfon i fyny hyd 1891. Myntumid fod y diffynydd, ar ol hyny, wedi talu y llawr-rent i'r Meistri Rice Roberts a Laurie, Llangefni, y rhai oeddynt oruchwylwyr yr acliwynydde."?. Cafodd yr eiddo ei brydlesu i ddechreu i ddy^l''o'r enw John Thomas, a thrwy "assignment" fe aeth i ddwylaw dyn o'r enw William Owen, yr hwn roddes y gweithredoedd i'w cadw yn yr ariandy crybwylledig yn Ngliaernarfon. Bu i'r Ariandy, tra yn dal y gweithredoedd, dalu y llawr-rent yn rheolaidd ar Rhif 3, Mount-pleasant, i oruchwylwyr yr achwynyddes. Fel y deallai ef (Mr Dew), bu i'r diffynydd dalu SWIll i'r Ariandy drwy yr hyn y cafodd y gweithredoedd allan; ond, cyn belled ag yr oedd ef yn deall, ni fu dim trosglwyddiad ffurfiol i'r diffynydd parthed y gweddill o dymhor y brydles. I John Hughes y rhoddwyd y bryd- les wreiddiol dan y dyddiad Mehefin 25ain, 1846, am ystod hywyd naturiol Robert, Margaret, ac Ellen Thomas, oedran y rhai adeg dyddiad, y brydles oedd 17, 13, a 10 mlwydd. Yn gyd- redol a. thymhor eu heinioes hwy yr oedd deugain mlynedd o amser y brydles i'w dreulio. Mot belled ag y gellir sicrhau, fe adawodd y tri pher- son hyn y w:ild. hon lawer o flynyddoedd yn ol, a byth er b!yiiy maent wedi trigianu yn America. Yn awr yr oedd yr achwynyddes yn dadleu nad oedd yr un o'r merehed hyn yn fyw, ac. o ganlyniad yr oedd hi yn meddu bawl i'r eiddo hwn. Pan dalodd Ariandy Gogledd a Deheudir Cymru y llawr-rent ddiweddaf, hwy a ddywedasant y byddai i'r unrhfyw gael ei dalu yn y dyfodol gan y diffynydd, yr hwn oedd wedi prynu y tai. Fe fynt-umid ddarfod i'r diffyn* ydd, yn Chwefror, 1893, mewn ffaith wneud taliad i oruchwylwyr yr achwyrVyddes ar gyfrif y llawr-rent. 0thir Dew rhagddo i ddweyd mai yr amddiffyniad fyddai, os gallai efe ei ragdclyfalu. na ddarfu i'r diffynydd hawlio yr eiddo c" elan blTdles 1846, eithr o dan brydles dyddiedig 1812. Yr achwynyddes, ar y Haw arall, a ddadleuai nad oedd yr eiddo a gynwysid yn mhiydles 1812 yr un eiddo o gwbl a'r un mewn dadl, ac nad oedd y brydles grybwylledig yn dwyn un peiihynas a hi, eithr at eiddo arall cwol waJianol. Mr John Parry, clerc llywodraethol i'r Meistri Rice Roberts a Laurie, y cyfreithwyr a weith- redant dros yr achwyrcyddes, a ddywedodd, 0 bertiiynas" i'r ty mewn dadi; fod ei ffirm ef wedi bod yn derliyn y llawr-rent gan Ariandy Gogledd a Deheudir Cymru. Pan wnaed y taliad diweddaf, fe ysgrifenodd y Bane i ddweyd y byddai i'r llawr-rent yn y dyfodol gaelei dalu gan y Parch John Williams, yr hwn oedd wedi pyvicasu yr eiddo. Ar ol hyny bu i'r diffynydd dalu v swm o 4" ar gyfrif y llawr-rent. Ni an- fonwyd dim er hyny ac ar ol cryn lawer o onebu a chydgvfarfod, fe srehwynwyd v gweithrediadau cyfreithiol hym— Mewn croes- i holiad, dywedodd y tyst na chymerwyd gweith- red iad an yn erbyn Mrs Roberts gyda golwg ar y ty arall, gan eu bod yn aros i weled canlyniad yr achos hwn. Mr Jones, Bodfeirig, a ddywedodd i'r William .Tjn crybwylledig ddyfod i feddiant o brydles yr eiddo hwn drwy ei wraig. Bu i'r personaj ar hyd emioes pa rai y seiliasid y brydles adael y wlad hon am America rywbryd yn y deugeiniau. Mr Rowland a gyflwynodd gopi o newyddiadur Cymraeg am y flwyddyn ddiweddaf, yr hwn, y dywedai, oedd yn cynwys cofnodiad o farwolaeth ddiweddar yn America un o'r tri pherson a grybwyllir yn y brydles. Efe a bwyntiodd allan i r farwolaeth hono gael ei chofnodi wedi i'r ang- hydfod o berthynas; i'r eiddo ddechreu. Daliai efe fod yna dybiaeth gref nad oedd yr oil o'r tri pherson wedi marw. Yr oedd Mr R. O. Roberts, cyf- reithiwr, Caernarfon, wedi bod mewn gohebiaeth a phobl yn America, ac wedi sicrhau fod yr oil o'r tri yn fyw yn 1894. Galwyd Mr R. O. Roberts yn mlaen, yr hwn a ddywedodd ei fod yn gweithredu ar ran Mrs Ro- berts, Bodowyr, yr hon feddai fudd yn un o'r tai yn Mrynsiencyn. Yr oedd cais wedi ei wneud ar > i'w cleient ef roddi i fyny feddiant o'r eiddo, ond yr oedd ef wedi gwrthod gwneud hyny am fod ganddi hi reswm i gredu fod y bobl aethant i'r yr oedd ef wedi gwrthod gwneud hyny am fod ganddi hi reswm i gredu fod y boblaethant i'r America eto yn fyw. Aeth y tyst rhagddo i gyf- eirio at lythyr a ysgrifenasai efe at Meistri Rice Roberts a Laurie, yn nghydag at lythyr o ym- holiad oedd efe wedi ei anfon i'r America. Mr Dew a wrthwynebodd; i gwrs yr archwiliad, a myntumiai, os oedd cyfeiriad i gael ei wneud at yr ohebiaeth, y dylai copiau o'r llythyrau gael eu dwyn o flaen y Ilys. Wedi peth dadleu, dywedwyd fod grym yn y gwrthwynebiad, a gohiriwyd yr achos er dwyn yn mlaen y papyrau mewn dadl.