Y Clorianydd

V Celfau Cain a'r Creiriau vn Amlwch, ARD DA G OSFA RAGOROL. Gan blinder gofod m-th-asom wneud syhy o'r •rddangosfa gynhaiiwyd yn nglyn a'r Eisteddfod yn Aniiwch. Rhoes cyfediion Saieno fentlivg eu oys^oldy i'r pwyjjgor, a ohyda nifer o weithwyr gyda'r trefniadau llwyddwyd i ddwyn yn "gnyd greiriau dyddoroi at y gwaith da a anfon- wyd mewn i'r cystadleucn. Y'&grifenyddes jt ar,( oedd Miss Matthews, Trehtnon, ac "^noed ni bu hapusaeJi duwisiad- Gweithiodd yn dra rhagorol, a chafodd help Miss M. J. Wil- harne, Ysgd y Cynghor, i drefntj y oelfau: a chawn y rhai oaiiiynol yn mysg y rhai fu'o tfdiwyd gyno.-t.hwyo: Mr W. Fanning (cadeir- .l'n->1!"or Mr a Mrs Matthews, Paj-cb r,chard' Parch J- ,J. Richards, Miss A; M. Williams, Mr E. L .Tones (Graigwen), Mies ughes (Aberedjan), Mrs (Dr.) Jones, eto. Gymerodd y dref ddvdJordeb yn y casgiiad, a. oygasant kwer o bethau gwerthfawr i foddio ygaid ac i 621 ii) c-dmygodd yr ymwolwyr. Hefyd calwyd o wa.hanol ba'rthau y eir gelti niaen a onoed o Mnafiaeth anhygoel yn mron. Daeth y arch Evan Evans, per.glor Llansadwrn, a:t gas- eiiad o arfalJ pres a cheryg, rhill yn perfhyn i *yfnod ddwy fil o flynj-ddoedd cyn Crist! O Jaigwy anfonodd Arglvvydd Boston y "Royal J-narter" anifodus, hen gledd daufiniog, Ix:rllyS'g nen fwrdeifjdref Niwbwrch, a chost.rel f r j i ya*'d 3§'09 i Amlwch- An- La<3y Williams- B uikeley gylras o dvlarlumau yn dangoa y "tube" yn cacl ei osod i bontio'r Fenni, Mr Ricbaixl iJugnes, iy Hen, Llane-rchymedd, a ddygodld JJrys^rau prin—hen KeibL-u a Uyirau; a'r Parch n i i a rt;c6 lawysgrif h^nafol iawn. J l.ysdulaa caniataodd yr Argiwydd«e Neave < <uigos darlun o'r Sj'r John liodfel bwnw fu'n v>d rnor bwjsig cyn ac wedi ei farw (drwy ei "ys- oryd' ) yn mharthau Llaneugrad, a fihist o un o 1 1 h\ t yr \7sbaeniaid—un o'r Armada. JJarlun Ix>wis Morris a bacr.tiodd «fe a'i law to —cafwryd ca nia tad Mr R. Lewis Edtwaa-ds «odaion, i ddangoa hwa, a ohydag ef arnrvw fjirau yn d'wyn perthynas a'r Morrusiaid- An- wnodd y Paroh W. Pritcha.rd, Pientraeth, h.w jsgrrfau a hen arian bath, a'r Paroh J. Wiil- Brynsiencyn, ysgrifau a llyt.hyrau dvdd- wnJ. Oafwyd hefyd gasgliad tra dyddorol o grpil,fa ^oleg Bangor; a phum' d&rlun gan Miss My fan- y Evans, Perumaenniawr- Oaed -If, i goff4iU Slw y P^rch John Elias oddiwrth Mra Wiiliami, *fvgof, Cernaes, a Mrs Evans, Gwrecsam a Mrs "won, Primrose Villa, MoeM.e, a ddangosodd a o bethau o r "Royal Charter. C«vpteniaid iiilwch a r Portli hefyd a roisant lawer o g«K- wthgj, a ddygwyd o bedwar ban byd- uyddorol iawn oedd y plat mawr oddiwrth ^ymdeithas y Morw.yr, a gurwyd o'r copr o S <V,Vict07")' &c a gyf wynwyd i if^ en W Owen, i.ywydd enwog yr "Afonwen/' arwydd o fa-wrygedd am ei wa^anaeth adeg 0,4earga-yn Mess.na. JlhagoroJ oedd y oasgKad o ben ddodrefn vymreig, llostri piwte-r, IUlf\St1'i pridd, arfau am. •^thyddol, eto., a gaiwyd gan y oyfeillion caa-- eanlynolMrs Roh^rte, Taihen; Miss Jones, ^newryd; Miss Elias, Glyn; Mm Hughe»- •wieo, Cemaefi; Mrs Jones, Brwynog; Mr W i?*1™' Carreglefn; Mr O. Eliaa, Aberach; Mrs "•organ, Brynillwyd; Mr J. Davies, Bryn Pabo- R Owen, Dwygir; Mrs Rowlands, Trewyn' R¡. i ganoedd fyned i weled yr arddangosfa, yr F ymdreoh fawr fu yn nglyn a bi, a'r 5*yd<liant no^fedig fu ar yr ymdreeb bono yn ainrywiaetb y pe-tliau ddygwyd yn ngliyd, ^peiri i ni ofidio na buasai boll dorf yr Eis- ^ddfod 'W'jdi oi gweled. Fodd byn>ag, gwnaeth *2*y«gor Cfelf Amlwch ry-wbeth y bydd yn an- "A'Wdld i unlle ragori arno yn y cyfeiriad yrna.

Gall llawer oddef adr-yd. ond ycbydig a all bddef dirmyg.

SUN Fire Office. FOUNDED 171ft THE OLDEST INSURANCE OFFICE IN THE WORLD. t 'l OFFIcE Copied from Policy dated 17%. Insurances effected on the followings risks :— FIRE DAMAGE. esuitant Loss of Rent and Profits. Employers' Liability & I Fersonal Accident, Workmen's Coapen- Sickness d Di sation, including Ac- „ cidents to Domestic Fidelity Guarantee, Servants. Burglary. AGENCIES ALL OVER NORTH WALES. L- _L_ MAE UN BLWCH 0 BELENI 841 OLARKE WEDI eu gwarantu i well a, yn y ddau ryw, bob mater cyfansoddiadol o'r Organan Dyfriiol, Graiel, a Pnoenau yn y Cefn. Yn rhydd eddiwrth Arian Byw. Sefydiwyd dros 50 mtyn- edd. Mown blychau 48 60 yr un, gan bob Ffer- yllydd a Gwerthwyr Cyffursau drwy yr lioll Fyd, neu anfoner am 60adn o Stajnpiau gan y gwneuthurwyr, The Lincoln and Midland Ooun- tieei Drug Company, Lincoln.

Ol-Nodion am Eisteddfod Amlwch. (Perilad o tudalen 2.) Gwnaeth y Parch Owen Thomas, Amlwoh, was an a^f-th dieilydd droeom ninau, y mac wedi anwylo ei hun yn scroll ci gor, a 1 drefwyr, a 1 gymydogic-n., ao os ydyw yr NghYJs yn gwobrwKo gwir deilyngdod fe haedda y brawd hwn fywol- i.adh fras yn y man. Yr cedfd y cxM'au oil yn dda, a clvri paham yr ydocdd ntor amhawdd enill y- fuddu.goliaeth. Gwnacth cyfeillion L!"».ifair ) n hynod o dda. Yn wir gwnaethani oil y diwrnod yn ddigyffelyb ° ddpddo-rol a ilwyddianus. C'-afw:\d arddangosfa "ertli ei dangos, a mawr werthf<i wrogid y gwa.ith gan ganoedd lawer o yniwelwyr- Andwg ydyw mae Morwyllt sydd yn parhau yn brif englynwr Mon. Po t&e Mr R. L. Ed- wards yn goriJien oof-g<>lofn y Morrosiaid y mac genym wrt.h law doddeidia-u anfarwol i'w cyhocddi aano. UafFeiliad anmJia-isiadwy i'r ardal yd. w "Guide Hook" ineistrolgar Miss Huglies, feuil Bay. Diolch i'r foweddiges dalentog am gynyrchu llyfr mor wert'ifawr. Cvlioedder ef ar irnwaith, a. oihaniataetl yr awdures i 11l z\hc-eddi arluniau prif "Land Marks" y cyravdoglaethau. DaetSi Mi«s Gwladys Griffithe, Penysarn, i'r ffront, fel y disgwyiiem. Gyda dyfalwch gwna ganfcore»s Inor enwog a'! har.wyl dad, y diweddai" Eos Eilia.il.

BARN MR S. J. EVANS. W{Ù;'l' Eisteddfod yn Amlwch yn nihiith y pe.tba.u a fu, ond pwy all gyfrif ei gwerth ) Fon a'r eyffiniau? GwyJ deilwng o Fam Cymru yd- oedd, ac nid. wr,t.h nifer y tooynau a wertliwyd y cyfriiir cylch ei defnyddioldeb er llucfiooed oedd y rheiny. Bu canoetld yn ymgeisio ar y gwa- lian/il destynau. a dkmj i ganoedd yn rhagor f'oddNvl a dar.iien ac ymarfer llawer -ndit"r anicad p ymgynyg Iieb fod yn ddigon dyfai a cha!onog 1 gymeryd v maes. Bu lluaws y.*i y rhagbrofion ao ar y ilwyfan bob gipio r dorci). Nid yw hyny yn golygu diffyg teify ngdod fel y tyetiodd Job worth ddyfarnu'r g-,idit-ir i Caerwyn Roberts am ei bryddos't ewynol, yr oedd liawn hari-er dwsin yn Uwyr doily ngu'r wobr. Cyfoeth gwdad yw ei phobl, ) ehyfareddoi i mi yw meddwl cyiiiaer fedr we-Lcd yr aixidunol a'r prydferth yn eu cvloh, gan sugao i'w bywyd eu hunair. a chyfleu i'w cyd- genecil y telaid a'r da. Pwy na wyr am ganu da, adioddiauau naturiol, barddoniaeth uchcl- ryw, arlunio a pbob ofdfyddyd, clod o hyd i wir- ioneddau wrth barotoi traethoflau a chwalu cam- syniadau, fel y maent yn gwella chwacth, yn puro'r meddwJ, t.c yn dvrchafu'r genedl? Yoh- ydig fisoedd yn ol, wrth son am godi oor mawr yn Llangefni, cefois lythvr oddiwrth y J. iI. Williajns, Moriah. yn tysiio fel yr oedd E:6- teUdfod Gadeiriol Mon yn barotl wedi gwella oaiiiadaeth y cysegr. Po na bae ond am hyn, dyma ddigon o l'eiswrri dros wneud pob Cymro 2y'n ciru" genedl yn bybyr IIres y sefydliad I-hag. orol bwn. ac erfyrr.wn ar arwe;nyddion cora-ii bcidio llaesu dwylaw ajii fetihu o rai o honynt eniil y gamp yn Amiv.oli. Ni fu un cor yno nA chafodvl ganmoliaeth b^irniaid o fri. Bydd genyf air yr vvytJinos nesnf su.J; y medr corau oanu enili grants y Bwrdd Addysg yn ho Hoi ddi- drafferth- Ni chaod eyma.nt llwyddiant yn Anihvoli heb ymrodSdiad t dyfaJwch llu o gared:gion yr Eis- teddiod yrlO. r3u'r pwyilgor ileoi yn ffodus yn yr ys.grifenydd. Ni WYi neb ond y profiadol mor dd flin y rhaid i ytignfenydd Eisteddfod fawr fel hon fod i ddvvyn y gwaith i gyd ben yn fodd- haoJ- Dynia un o elfen&u cryfder y mudiad hwn yn Mon o'r cychwyn rhagorol gafodd yn Nghaer- gybi yn 190?: y Mri H. G. Jenkins a Cyri) 0. J.onijS yno, Mr John Morris yn Llangefni y llynedd, a Mr Rolxwt Jones yn Amlwch. Y mae n glod i Fon ieddu cyn alluooed roeibion ac ° dalentau mor ddiuglaer yn y cyfeiriad hwn. Gocsodasan.t y salon yu uch^l, ao nid heb ymrodd- iad a d-vfalbiarliad y eengir yn ol eu tra<?ii. Treujaig ras d;wrnodau yn Amlwch cyn yr wyi, a. bawdd ydoedd gweled aebn gwaith yn symud- tndau'r ho!l ewyddogion, a plrnwb yn can mo] g-waith «u giJydd. Dyna brawf di^ooojf o aidd a phybyrweh pob ae-lod o'r pwyilgor. Udyddiau'r Eisteddfod yr oedd yr lioil ewydd- off/on yn eu ilo: y rhadiawn Mr Richards, oad- eirydd y Pwyilgor (Jyffred'inol; Mr VV. Thomas, Brya Kilian, wrth ei fodd, e?r yn oa-ru'r encilion, eto yn tawei ddwyn trefn a dosbarth ar bob adrau o'r gwaith Mr J. Matthews, o Drchinon, a'i ys- bryd fytb yn ieuano, a'i ena.id jn ilosgi dros ei gienedl a llwyddiant yr wyl; y F-ioor liengar yn f'wy na lon'd ei le leI cadeirydd y Pwyilgor IJ^nyddol; ac era-iii lu, md llai eu gwaith ajn nad enwir mo honynt yma. Diwyd, diwyd, fu Miss Matthews, Trehmon, gyda'r arddangosfa^ a aiaivr yw em dyied fel sit iddl PobJ Mon oedd yT oil o'r U'ywyddion a'r ar- weinjddion, ac eithrio da,u. Y maent hwythau yn gymydogion <1X3 yn gyfeiilion mynwesol i Fon --Mri Edward Roberts, Caernarfcwi, a. T. J. Wii. liams, Bangor. C-fywais lawer o anerc.hiada,u gan lywyddion eisteddfoniau, ond ni chlywais ddim yn fwy hapus, doeth, ac fr perwyl nag areith- iall Mr Eilie Jonee Griffitb, A-S., Mr Edward Roberts, Canon Davies, Mr James Vemnore* a Mr John Edwards, ac felly hefyd anerohiad Mr Owen Roberts, Caergybi, cddia^- y Maen Lloa ddydd Mawrth. Nid gorchwyil he.ld yw oael arweinyddion Hwyddianus. Bu fy nghlu.stiau yn merwino lawer tro wrth glywed boneddwyr yn adrodd ystraeon di chwaeth ao afhvys i lon'd pabon Q Gymry a d-daetbai yno i ddathlu gwyl y genedl G-wn ina-i gwaith calerd yw oadw miloedd o bob) mewn hwyl ao mewn eywait priodol am bedair neu bum' awr ar eu byd. Llwyddiant digymysg fu R. Mon, Dyfrig, Mr T. J. Williams, a Thrygarn yn Am- lwch yr oeddypt oil yn fedr us, yn chwaethus, ao yn dhion wrth bwb o r dcchreu i'r do wed d. Syrthiodd Ikfur mawr ar ysgwydda.u Jlydain Mr I.JOW1S Hughes: fel cyd-feirniad Deiniol Fychan ar yr adroddiadau, yr oedd ganddo ddigon o waith ystyried yr ugoiuiau fu yn cynyg; ond heb law hyny a r arwain nos Fawrth, ef6 oedd Cofiadur yr Orsc-dd, a thrwy ei ofal a'i drefniant aed drwy r gweit.hi-ediadan yn weddaidrl a di-lestair. Ac am ei waith ar y pwyTlgora.u, fel y soniodd Mr Mattnewx, nos Fawrth, imbawdd fydtla-i cyf- rif dyled y dref a Chymviedlbas yr E. d,if( iddo. 6to -Ki Bydd genyf air am y be.irnia.id a'r oanu yu y a new ydd da i gorau Mon- LIsngefni SAMUEL J. EVANS, Cndeirydd y Pwy%or S-T, —f HI

NODIADAU AR EI HARWEINYDDIQN. Ni fu yr un cyfnod pwysicacb yn banes ein oened), ac ynddo gymaint o fanteision i'r meddwl icua,n.o ii!u ynwldadblygu ynddo, na'r oes bon yr ydyni ni yn cael y lmint o fyw ynddi. Ceir yn nhemlau dysgeidiaeth ein gwlad athrav.on o gryn ddysg a thalent, a llawor iawn o allu i dywallt eu hysbrydiaoth i feddyliau eu hysgolor- ion ieuaino, ac i ychwanegu at y manteision cry- bwylledig, fe geir hefyd ryw fath o gyfarfod ydd i feithrin gwahanol wybodaethan, ac i allu dwvn i'r ajnlwg 'feddyliau ao sydd yn rhaid wrth iaith a Uafar i fedru gwneud hyny, a mae yr ymdrcch hon yn mynu ei flordd yn Mon y dyddiau hyn nas g-c!) r ei ddiffodd, oanys mae y wreichionen wedi myned yn fflani. Ac mae araethyddiaeth yn caol He amlw'' yn y eyfarfodydd, yn ngshyd a dadleuon ar wananoi destj'nau pwvsig y dydd, nes yr ydym yn edrych ar ddyfodol a In gwlad, ei bod yn mag-A dynion ieuainc y bydd yn dda iddi wrth wasanaeth eu talentau i arwain eis- teddfodau cadeiriol Mon, heb fyned dros y Fenai i ofyn cyinorth i unrhyw fan arall. Y boneddwr cyntaf yr ymddiriedwyd arweiniad yr Eisteddfod i'w ofal ydoedd R. Mon. Yr unig un o bawb y gailcsid meddwl am dano, a fedi-odd wneud i'r holl dyrfa fawr ain rai oriau i anghofio y gwlaw a'r awyr ystormua oodd tu allan i'r babell arddeixhog, oedd yn dal mor glyd ag Aroh Noab. Yr oedd rhai brawddegau o'i eiddo yn disgyn dros ei wefusau gyda'r fath awdurdod a llithriad ia oddiar fynyddoodd Switzerland, nea dwyn ar gof i mi ymddangosiad cyntaf Mynyddog yn Eisteddfod Gadeiriol Mon, a gynhaliwyd yn Llanerchymedd, 1871. Daeth yno gyda vr hen wron Gethin Jones, cyn j neb braidd wybod, na chlywed son am dano. A phan gynygiwyd swm bychan o arian iddo ar ddiwedd y dydd, am ei wasanaeth arddercbog. llamodd yr hen fonoddwr Gethin i'r bwlcb, a dy- wedodd: Gadewch rhwng llogeU Gethin Jones a Mynyddog. Ao felly y gwnaed. Credaf na chenfigena neb, os dywedwn fod R. Mon yn I lo ail iddo. Os oedd Mynyddog yn fwy gwreiddiol I a dieithr yn ei ffraethebion nag ef, mae R. Mon yn fwy fflamychol a tharawia.dol gyda ei englynion byrfyfyr, y rhai hyn rai adegan gydd yn disgyn areiii teiialad fel bargod haul goruweh brig ton, Uurig, euraidd, Uiw'r goron, nes gwef- reiddio yr holl dorf. Iechyd i galon ein cyd- wladwr galiuog, a pharod ei wasanaeth ar bob amgylchiad y gel wir am dano. I Canon Davies (Dyfrig) ydoedd arweinydcl cyfarfod yr hwyr. Yr oedd yr hin erbyn hyn ac anadl haf yn perarogli adenydd distaw yr awel, a'r bobl yn ymdywallf, i'r dref mown cerbydau ac ar eu deurodau wrth y canoedd, a'r babell yn prysur lenwi gan y gwvddfodolion. Ar hm dyna Dyfrig yn sangu y Ilwyfan gyda ei wvneb agored fel lloer Dawn lleuad, a'i wenau mor siriol a Gwener lis Medi- Nid ydym yn gwybod am neb wedi bod yn fwy hapus yn newisiad ei ffug- enw nag ef, canys mae yn cyd-daj-o mor dda a.'i swydd yn yr Eglwys y perthynai iddi. Fe ddy- wed traddodiad rnai Dyfrig ydoedd Archesgob Gyrrnu yn y burned ganrif, ao mai efe a roddodd y goron ar ben Arthur Pen Dragon Cymru. Hub gotii dim amser, dechreuodd yr arweinydd ar ei waith gyda phob rhwyddineb. Er nad ydyw ein cymrawd gailuog wedi ei eni a'i fagu ar fynwes Mon mam Cymru, yr ydym yn ei gyfrif fel bachgen wedi ei lywaethu yn mysg ei phlant, ao yn anwyl gan bawb gafodd y fraint o fod am un orig fechan yn ei gyfeillach ddihalog'. Yr unig gwyn oedd yn mysg y dorf anferth oedd o'i flaen ydoedd, gormod o Seisneg uwchben cymaint o Gymry unieitbog, canys yr oedd agos yr oil o'i fan "anecdotes" yn yr iaith fain, yr hyn rai gweithiau a gynyrchai wen fodd- haol ar wynebau y bobi oedd yn ei ddeall yn iawn, tra yr oedd y Cymixj unieithog yn teindo yn dra siomedig na chawsai yntau ran o'r wledd, ac na wnaethai yr aiweinydd dysgedig eu hadrodd yn Gymraeg. Ond fe ddylem gofio fod ar y pryd yn y babell lawer hefyd o Saeson oaredig nad oeddynt yn deafl braidd ddim Qymraeg, a theg iawn oedd rhanu tipyn woitbiau rhwng y ddwy genedl, a sicr nid oedd nob yn fwy gailuog i wneud hyny na Dyfrig yn ngh-anol ei hwyliali ardderchog. Gobeitbio y caiff Mon lawer iawn eto o'i wasanaeth gwerthfawr a di booed- Dydd Mawrth, pan ddechreuwyd g-woitlrrediad- au y tfdydd cyfarfod yr oedd yr haul yn gwenu yn ei lawn giiioldefr. Mr James VeIIIWOIet, Y.H., Lerpwl, un o fechgyn Llanerchymedd, oedd y eadeirydd, a Mr T J Williams, ysgolfeistr St: Paul's, Bangor, yn arweinvdd. Yr oedd rhai yn disgwyl gryn lawer wrth ei ddoniau, ond fe dynodd y boneddwr gwmwl fwy na chledr Haw gwr dros ei wasanaeth yn fuan ar ol dechreu ar ei waith, drwy ddywedvd o bono: "Fod y train y bore hwnw yn Ngor«if Llanerchymedd wedi glynu yn y cwyr crvdd am chwarter awr! a glynu yn y cwyr crydd am chwarter a dyna'r pani yr ydoedd gymaint ar ol ei anrser yn cyrhaedd Arnhvcli. Gresyn oedd i Mr Wil- liams, ar anterth prix ddiwrnod yr Eisteddfod, gyfeirio felly at dref s'ydd wedi magu oymaint o eisteddfod wyr, arhat o brif bregethwyr y pwflpud Cynareig, heblaw y e-adeirydd .paivhn* oedd newvdd eistedd yn ei ymyI. OIlÙ fe wnaeth ymddygiad doeth Mr Venmore a'i aracth Gyuiraeg ardderchog, ac f n ? felb :1'. ne "Lanerch" rOl erg-yd llaw Cliwlt.h 1 Mr Wu]¡am", ai-l-ddyfod a phethau i drefn go icw, ac fe awn yn mlaen gyda y ¡ha.g:el1 yn dra c'nanmoladwy hyd y diwedd. Mr LewL" Ilughfvs, Y.H. (Trygarn) oedd ar- weinydd y cyfarfod olaf, pryd na welwyd y fath gynulleidfa wedi eyd-gyfarfod unrhyw adeg yn hanes ein gwlad o'r blaen, ac yr oodd cael awenau y fath gyfarfod yn ei law, i ddwyn i'r goiwg y fath dalentau oedd i'w dadblygu ar y Ilwyfan y nawn hwn, yn anrhydedd nad oedd neb yn Amlwch wedi cacl ei gyffelyb yn flaenorol, yn fraint fawr i'n hanwyl gymrawd gailuog- Ond yr oedd aelodau y pwylJgor yn ddigon esmwyth eu calonau yn yr ymwybyddiaeth fod cynhwysiad y rhagk-n dan ofal un ddigon profedig i'w weithio ailan g'ydag anrhydedd ar dlLwedd Eifteddfod Gadeiriol Mon, yn y modd goreu, a hyny gyda'r fath rwyddineb a threfnusrwydd a pheirianwaitb awrlais. Credaf fod yr Awen ar ddiwr-dd y cyfarfod wedi rhoddi llond "Bualin Gorn" o ddwfr "Castalia" j'w yfed i Trygarn gan ei wahodd i daru ymweliad a Parnasus, ac i istd am orig yn nhemJ anrhydedd yn nghwmni duw- iesau barddoniaetii. MEILIR MON.

BARA BRIT" O'R WYL. (Gan y Cwta Qyfarvrydd.) Hwy! hoeb haul ddydd Llun-haul a hwy] ddydd Mawrth—dyna'r dreJn, ac yr oedd y diwedd yn well na'r dechreuad. Rhagorol oedd y trefniadau- Ac eithrio tipyn o ocdi gyda'r adrodd fore Mawi-th, symudai yr olwynion yn esmwyth, ac ni bu linn annymunoi o'r dechreu i'r diwedd. Gallasai addurniadau y babeil fod yn decac-h. Iawn oedd rhoddi torch 0 ddail bvthwyrdd gylch enw y lienor cain George Meredith ao Gymro o waed, ond yr oedd amider torehau cyfTeiyb yn tueddu i enyn tristweh a pheri fod y Ilwyfan fe) man i gynal gwylnos. Eithr gyda phedwar arv.einydd mor bert a byw nid o(.ld modd llethu'r [loader- Yn yr Orsedd fore LIun bu cystadleuaeth rhwng y beirdd a'r cymylau. Y cymyluu drechcddT ond ni ddylai y beirdd fod byth mwy yn tuc-h, ao felly y gw'.riwyd dihareb Khydfab" Caed bendith dan y ILian a benditJi yn y gwlaw." Yr olygfa ddoniolaf yn yr orymdaith fore LJun ocdd bardd byrgoes o fill y Fenai yn oario ym- barei yn un Haw a chleddyf yr Orsedd Yn v llall- Ilaedda penaethiaid y pwyiigorau y elod gwresocaf. Dirfawr fu lJafur y Parchn, J. J. Richards, T. Prichard, B. A., R. O. a'r Mri W, Thonnw, Y.H., a W. Fanning, yn cvmrodyr, ac ni fuasaj Uwydd yn goron i'r Eisteddfod onibae am eu hymroddiad. Anmhoiiibl fyddai dethol dau well yn genhadon dros wyl i'w ehyhoeddi yn mhell ac agos fcrwy lafar ac ysgrifeit na'r Efcngylwr Matthew a'r Apostol Trygarn. Er ei gefydliad bu Eisteddfod Mon yn neill- duol o ffodus yn ei hysgrifenyddion lieol- Diar- hebol yw egnion y Mn Cyril Jones a H C Jenkins yn Nghaergybi; Mr John Morris yn Llangefni; a chaed un arall ragored a'r un yn Amlwch, eef y dirodres a'r d^inhongar Mr Ro- bert Jonos, Wen a ill Yn ddystaw ac effeithioi y gweithiodd, ac er na chlybuvryd ei lais yn yr wyl gwyddai pawb fod ei y&bryd rhagorol yn yr holl drefniadau. Clod iddo. Caed beirniaid ag yr oedd gryrn a gwerth yn eu Liefer ydd—eu safle yn hawlio iddynt warog- aeth a gwrandawiad, a boddionrwydd yn dilyn eu boll ddyfarniadau. j Siomedig oedd y cystadleuwyr o ran nifer vn y cyfarfod cyntaf, ond yr oedd v diffyg hwnw yn caol ei gyflawni gan ansawdd uchel y rhai ddaeth ir llwyfarx. Oherwydd prin dor yr ymgeiswyr chwanegwyd llawer at waith R. Mon. yr arwein- ydd, ond ni bu ball ar ei bert- rwydd. a chadwodd v dorf fawr wrth fodd eu calon er yr hoIJ anfanteieion. Nid oes neb vn adwaen pobl Mon YTlwlJ nag ef na neb at) Iwyo gwledd o'r fath a garant yn rhagorach na'r dut ei tarf a r glan ei galon o Gaergybi. Yr oedd asbri a hyawdkdd Dyfrig yn wefreidd- 10L Llifai ei ffraethineb fel ffrwd ao fel ergydiwr medru., oyfeiriodd "the bails al) to the bulls eye, mal y dywedai yr engiynydd. Mae yn ^n-horiad byw o Gymreigdod kch y diweddar Ddeon Howell a'r Arehddiacon Griffith ao unig ond y dorf ydoedd na chaed un o'i anerchiadaa nodweddiadol a thrydanol. Gresyn tod ei fath yn heneiddio canys addurn i Iwvfan ac anwylvn cen<yll yw Dyfrig. Yr oedd Mr T- J. WilHams fel eiawrn am fyned drwy waith, ac nis gellid dymuno ei amgen. Rhoes toddlonrwydd perfTaith gan gyfiawnhau yn Uwyr ej adetholiad i'r swydd. Hir gofir ei er- gydion, a synai llawerocdd na fuasai mwy o al", arno yn mhnf wlad Yr oedd Trygarn fel-Trygarn- Nid oee ai gyttelyb, a pha beth bvnag yw gogoniant era ill » mae ganddo yntau ogoniant digymhar yn Middo iddo ei hun ai ddull a'i ddawn yn gyru'r vshryd drwg a'r falan i ddifancoIL Yr oodd yn ei dreflan ej hun yn hapns am ei fod yn gartrefol ao yn gartrefol am ei fod yn hapus. ?,'dd a1T)erchiadai1 y gadair. Meddai r oil genadwn, a gwyddent sut i'w thra- ddodi. Hit gofir arawd Mr Edward Roberts; teyrnged Mr Ellia Jon<« Griffith, A.S-, i sefydliad- au'r werm; cymhellion taer Mr Jaaes Venmore ao adgofion melus Mr John Edwaixls Brodor o'r ardal yw Mr James Venmore. Gyda i frodyr ymsefydlodd yn gynar yn Lerpwl, cvi haeddodd safie dda yno, ac nid oes neb uwch eu parch yn y ddinaa fawr na'r Mri James & William Venmore. Hwy ydvnt brif oruchwyl- wyr tai minion y Ferswy. Priododd Mr James Venmore fereh y diweddar Mr David HugW Y.H., Winterdyne, a'r Wylfa, Cemaes, ao y mae ya frawd-yn-nghyfraith a'r Parch John Williams Bryn.o-'encyn. Brodor o Llanelian yw Mr John Edwards — yntau yn Lerpwl er's blynyddau lawer ao yn wr wmlwg m&wn cylchoedd llongwrol. Y mae'n llywio marsiandioeth bwysig yn mLaen rhwn» em oymrodyr yn y Wladfa Gymreig yn Pata- gonia a'r wlad hon. Cyfoed iddo yw Mr Lewis Jones, 1 nys Hilbri, un arall o blant bro Amlwch, un o naturiaethwyr goreu'r deyrnas, a gwr a'i ddoniau yn hysbys i filoedd yn Nghymru, Uoegr, a Llanrwst o Y ddau henaCgwr mwyaf hybarch yn yr wyl oeddynt Mr Matthews, Trohinon, a Meilir Mon —y cyntaf gyda choron arian roog Natur ar ei ben, a'r llall a'i fron fel y ffurfafen ar noson serenog gan amled y tlysau digymhar a wisg. Edrychai y ddau yn hardd a hoøw, yn ieuano ou bysbryd, ac ysgafn eu troed. Mae "lie j ddirnad nad oes lladd arnynt," ac iaith calon y gwydd- fodolion ydoedd "0 I frenhinoedd, byddwoh fyw byth." Rd oes leisiau cliriacb na pbereiddiach yn y byd nag fiidoo Mr Matthews a Meilir Mon, ac Of na. allcnt (h1 gwaddoli i genedlaetbau y ùyfQd- 0] pan ddek>'r Alwad arnynt—ond pell, pell fo'r dwthwn hwnw yn eu hanes- Y rian felynwallt o Llanfair-ao-feily-yn-y-blaen oedd y Delynores. Hana o deulu cerddgar-mae ei thad yn meddu'r ddawn yn hela^th, a brawd iddo ef yw'r awenydd gwych Llwydiarth Mon, sy'n tario yn Maldwyn er's blynyddau. Anaml y bu Uais Ap Ehedydd yn fwy c'ir na'i benillion yn fwy pert. Yr oedd lluaws o honynt yn newydd spon danlli, a'r oyfeiriadau personol a lleol yn od o hapus. Pa raid hy»bysu mai o Llanerchymedd—Paradwys y telynorion- yr hanws yr Ap melusg-ainc. Triawd goreu y cyfarfod cyntaf oeddynt ym- fflamychion R. Mon, pill Rhydfab, ac adroddiad Derniol Fychan—tasa fo'n fyohan hefyd, fel y sylwodd un hen wreigan wrth fy ymyi. Hen awenydd o Ffestiniog yw Cyffdy, y cyd- fuddugol ar yr lur-a-thoddaid. Awgrymai rhyw- un iddo anfon "ystenau gwlaw Ffestiniog" yn ogyst il a thoddaid j'r wyl yn Amlwch. A,1'1'0^ p Eisteddfodwyr goreu Pwllheli, a bardd cadeirioi Eisteddfod Towyn llynedd. ydoedd y buddugol ar gyfie-ithu "Crossing the bar." Rhanwyd y wobr am y ffug-chwedl rhwng y Parch J. Tywi Jones, Glais, a Mr O. G Prit- chard, Lerpwl Bu'r cyntaf yn bugeilio eglwys yn M.E, Mon, ac y yn chwedleu- wr diddan. Ln o blant y fro yw Oliver Don, ac enilloaa llynedd ar y ohwedl darawiadol "Y Seren Unig Preswylia yn I.erpwl, ac j mao'n lienydda n ddxbalL Lion oedd pawb oherwydd IlwYdd Togfar Haeddai Iwyddo, canys canai yn rhagorol a bu'n gefn da i r Eisteddfod gyda'i Traiaeliwr yw, ond yr oedd yn "gartrefol" iawn yn vr Eis- tectdfod. Gyflawnodd y ddau barti orchest wrth ganu cystal ar yr olwg gyntaf. Bangor enilload" a'r un oedd yn arwam ag a gyrhaeddodd yr ail safJo wrth arwain yn y brif gystadleuaeth. Coron y cyfarfod cyntaf oedd y brif gystadleu-

Cymerwcli hwn Heddyw. At Eich Fferyllydd am y CyfTyr Newydd at y OIAU. YR YSTUMOG A'R ELWLOD. Cyst ond ychydig: Geiniojgau. Mae cyffyr newydd wedi ei ddwyn i'r vg yn ddiweddar a defnyddir ef yn mhooms.ii- Gwneir ef oddwrth gyngbor tneddyg enwog a gehvrr ef yn Dr. Cassell's Tablets. CXst ychydig geiniogau, a chyng!honvn bawb, hen neu ieuaixc, ddyoddefant oddiwrth unrhyw ffurf o weBvl:d gieuol neu gorphorol, neu unrhyw gwyn mr-gis diffyg' treuliadj gwendid yr elwlod a'r oefn, oux- iad y galon, pall cnawd ao orolwaeth, ysgyfeint gweiniaid, a'r rhai hyny sydd mewn unrhyw fodd yn wan, yn detteu, yn ofnus, neu bob eu dadblygu yn gymirwys i roddi prawf a.r y tabledi hyn. Gall pobl dewion eu cyineryd heb ofni ydawamegu y rt>asd«r ohorwyxid eu galki rhy- feddol o droi brasder yn gnawd iaoh, da, g>bMJ, asgwrn, a chyhyrau. Nid yw'r pris ond lù, maintaoli mwy Is 1!<J a 2s 9o. a gall unrhyw fferyllydd gyftenwi Dr. Tahdets- Dytid Bongyfaroh y cyhoedd eu bod yn abl 1 siorhau y feddyginiaeth ryfeddol hon, gan fod pawb wedi ei synu at ei offaitih gQfhaol hynod. aeth. Cor Caergybi, y buddugol, oedd y lluosccaf o ran rhif a'r niwyaf llwyddianus ei Enilkidd Mr Hugh Williams a'i gor yn yr ail gystadleuaeth yn Nghaergybi ddwy flyn- edd yn 0]; cawsant y brif wobr yn Llangefni llynedd, gan guro cor enwog Nan tile, ao e!eni wele hwy yn oruehaf eto. Yr oedd Cor Bangor, dan Mr Richard Davies, yn ail yn Nghaergybi i Gor Nantlle yn yr wyl gyntaf. Y pencampvr 3m englyuu eleni eto oedd Mor- wyllt, ao efe oedd y buddugol llynedd. Ond dywedai'r beirdd yn ddystaw nad oedd ei englyn y tro hwn yn deiiwng o hono ei hun nag o'r gystadleuaeth, ond yr oedd yn deiiwng o'r wobr meddai'r beirniaid, a phwy feiddia draethu gair i'w herbyn Hyfrydwch i bawb oedd gweled y feinir fwyn, Awen Mon a, yn areh-delynegydd E;steddfod y sir mewn cystad1-euaet.h dra. uchel ei hantawdd. Disglaer yw ei dyfodoi yn myd yr A wen, ac y mae ei 11 wydd yn y gorphenoJ yn ernes ao addewid o hyny. Yn y prudd-der o golli Buddug hawddgar, mwyn iawn yw canfod merch dalentog arall yn cynrvchioli ei lhyw mor deiiwng yn mhriJ wyl y genedl. Nid oedd y gystadleuaeth adrodd o safon ucliel eleni, er Uuosoced yr ymgei.swyr. Cajn a'r geiswyr oedd eu rhoddi i ddechreu ar y canol, ond amgylchiadau barai hyny. Aeth y wobr Dewi Meiri-on sydd yn fynych-fuddugol, ond nid oedd Dewi ar ei oreu y tro hwn- Hen gampwr arali gyrhaeddodd y llawrjf yd- oedd Mr Radford Jones, Caernarfon. I.iyfr- rwymydd ydyw wrth ei alwedigaeth, ac er na fu mewn coleg ac na wisg urddau wrth ei enw y oanu cystal a gwell na llawer proffeswr gafodd lawer mwy o fanteision nag ef. Truer a thlws oedd teyrnged R. Mon i Buddug yn yr Orsedd fore ddydd Mawrth. Cyffyrddodd galon ami un, ac nid oedd deigryn nepen o gil y ilygad- Yr oedd dau benill prydferth yr awen- ydd ieuanc o Amlwch hefyd yn swyno ciust a chalon y dorf. Te^Hvng oedd hi, farddones yr hiraeth am yr haf, o warogaeth mor bur. Yn ystod yr holl gyfarfodydd ni chafodd neb uwch clodforedd na Misa Hughes, Porth Llechog, awdures yT arwein-lyfr i Aniiwch a'r ardaL Nid oedd nam ar ei llenyddiaeth, ac yn sicr yr oedd cynyrchu llyfr feddai uohed teilyngdod yn glod i'r foneddiges ao i'r wyl. Rhed "talent yn y teulu" yn fynych. Prof- wyd hyn yn muddugoliaeth Miss Gwladys Grif- fith, Pensarn, merch y diweddar Eos Elian. Lonned fuasai ei thad o'i chlywed yn canu a chanfod ei JIwydd Ond pwy wyr nad oedd yn wyddfodol er yn anweledig Yr oedd cvstadleuaei.h corau Mon yn enyn llawn cymaint os nad mwy o frwdfrydedd a'r brif gystadleuaeth. Caed canu melus odiaeth, ao nid oedd neb yn gwarafun y wobr i g-or gv/ych Llanfair. Anand y caed rhagorach cadeirio. Yr oedd beirniadaetb Job yn werth ei gwrando, ac yn dra astud y rhoed clust i'w leferydd. Yr oedd tine o gywirdeb digamsyniol yn HongyfarühjaeJau y beirdd i'r buddugol, ac ni bydd iddo ef na hwythau yn sicr anghofio yr olygfa ddyddoro). Dringwr cyfiym yw R. R. Thomas, Amlwch, ac nid oes yn Nghymru fardd y disgwylir cymaint oddiwrtho. Enillodd llj-nedd ar y telynegion, ao eleni cafodd wobr anrhydeddus am riangerdd a gyfareddodd y beirniaid a'i thlysni aw^nyddol- Gan mai un o'r brodorion ) doe-dd, ac ar gyfrif ei lwydd ceid llawenydd yn dygyfor o'r naill ben i'r babell i'r a. pha v. b yn falch fod y bardd ieuanc llednais yn cerdded dan y llawryfon. Yn rohlith y rhai 6)"n fiaeddu y clod gwr??ocaf ceir Miss Matthews a Mies M- J. Williams, Ygol y Cynghor, fu mor Jdiwyd Ar- ddangosfa Geif; Mr E. W. Davies, y Tytorycd gwiw; Mr William Thomas, Y.11, Bryn Eiiian, a gychwynodd y mudiad i wahodd yr wyI i Amlwch, ac a weitihiodd yn ddistaw & dirodres gan aberthu amser g-werthfawr hyrwyddo ei llwydd; y Parch R. 0. Williams, yr hn r.a chollodd yr un cyfarfod o'r PwylJgor Cerddorol; Miss Jones, F.T-8.C., md oedd baD ar ei zel; y Ficer a'r Curad fu o gyroaint hendwr gyda'r adran lenyddol a cberddorol, ac yn olaf ond nid y lieiaf, Mr 0. M. Evam, Gwaiia House, oedd yn arolygu gwerthiant y tocynau- Ardderchog !—dyna'r gair ddynoda oreu gys. tadleuaeth oorau'r plant. Bydd eoffa hir am eu oanu per. Eiddo merch y fuddugoliaeth y tro hwn fel ddwy fiynedd yn ol, sef Mrs Charles Hughes gyda Chor Ca-ergybi; ond yr oedd y cor- au oraill, ac yn arbenig Idangefni, wedi enill serch dwfn y dyrfa fawr. Ni raid achwyn i ddwy wobr gorawl fyned i Gaergybi- Cafodd Llangefni gyntaf gyda'r cor cynulleidfaoi a'r ail gyda'r cor plant. Liane y deyrnas am dano maes o Jaw yw Seth Owen, Talj-sam. Nid oedd lagorai arno am fedr gyda'r crwth, ac fel y sylwodd Mr Harry Evans wrth foli ei chwareuad dyl'esid rhoddi pob oymhorth iddo gyrhaedd y manteision goreu i berffeithio yn y geif. Hen dro gwael ydoedd rhoddi vr axwyddair "Mon main Cymru" yn mhen pellaf y babell. Dyiasai fod yn ajnlwg ar y Ilwyfan. "Tasa hi'n fam-yn-nghyfraith anghynes, fasa raid ddim myn'd a'r hen sir mor bell o'r Ilwyfan," medtlai Bets an Jones. Llawn mor annvinunol oedd gosod enw anwyl Goronwy Fawr mewn man nas gwelai ond ych- ydig ef. Haeddai y He goreu yn Eisteddfod y sir a'i magodd, ond yn sicr nid o fwriad y gosod- wyd ei enw cl a'r sir ooijed o safle anrhydedd YL yr wyl Mawr oedd edmygedd pawb o lafurus gariad y Paroh Owen Thomas, Amlwch, gyda'i ddau gor. Er na enillodd y wobr, enillodd y gwr parchedig hynawa warogaeth pawb arn ei ymroddiad, a gwyr hafal iddo ef sy'n cyliawnhau yr enw mai "Mon gu yw mair y gerdd." Nid Oef5 ond da i'w draethu am y cantorion oyflogedig. Gellid tybio fod lleisiau holl adar cerdd yn ngwddf Miss Evangeline Florenro; yr oedd M s Gwladys Roberts yn ber-swynol iawn, a David Hughes yn cadw i fynu y clod eni.'lodd er's llawer blwyddyn bellac-h-

Gofynion Llangefni. Mewn mater ion tebyg i'r un grybwyilir isod gofyna Llangefni am dystiolaeth o Langefni; ao y mae hyny'n iawn, canys rhwydd y gellir derbyn profiad personol cymydog. Dywed Mrs Jones, a dr yn 18, Market-square, Llangefni:—"Am Hynyddau bu'm yn diotldef gan yr elwlod, yr hyn a ddygai boen yn y cefn. Canfyddah; hefyd nad oeddwn yn gailu gwneud oyfiawnder a'm oorph, yn neillduol felly ar bryd- iau. Yn awr ac eiiwaitb byddai cur yn fy mhen a chryn ysgafndcr, a. thybiwn weled rbywbeth yn nofio o flaen fy llygaid. Yr oedd fy iechyd drwyddo yn anfoddhaol, ac er cael nieddyginiaeth nid oedd ynddo lawer o fudd i mi. "O'r diwedd cyngborwyd 6 gan gyfeiLies i gymeryd Doan's backache kidney pills. Ceisiais flychaid, a ohaji weled eu bod yn fy ngwoila par- heaie i'w cymeryd. Yn fuan yr oedd y boen wedi'm gadael; yr oedd pobpeth yn myned yn eamwythach, a theimlwn yn well o lawer. Û8 y bydd arwyddion o'r hen drwbl, byddaf yn cymeryd ychydig o beleni Doan, ao ni phalLant wMud daioni j mi. Gaiiaf eu hargymhell yn galonog.-(Arwyddwyd), Elizabeth Anne Jones." Mae Doan's backache kidney pil-ls yn ddau ffwllt a naw oeiniog y blwch, neu blwcb a.m dri swllt ar ddeg a naw ceiniog. Gun bob fferyllwr, ao yn mhob ystordy; neu drwy y post am yr un bris, yn uniongyrcho] oddiwrth Foster Mc-Olellan Co., 8, Wells-street, Oxford- street, London, W. Gwnewcli yn siwr y oewcli yr unrhyw beleni ag a gafodd Mrs Jones. yr unrhyw beleni ag a gafodd Mr8 Jones.

Rheilffordd Talyfoel. TRAFOD Y CYNLiLUN YN NGHAER- NARFON. Mewn cyfarfod o Ymddirieddwyr Porthladd Caemiarfon,, dydd Mawrth, rhoddwyd' sylw i'r iineil gul fwriadedig o Gaerwen i Dalyfoel, Eglurodd y Cadwrydd (Mr Harry Clle^g) nad oeddynt hwy iel ymodiriodolwyr y porbhmod yn hyrwyddwyr yn y mater hwn o gwhi. Yn ol y pendwfyniad basiwyd ganddymt ei nid oedd- ynt i gefnogi o gwbd ond yn focsoA- Ni fyddai iddynt fod yn gyfrifol am unrhyw gotytsui. Dteidleuai Mr J. T. Roberts mai ystyr y rhybudd oedd eu bod hwythau fel ymddiriedolwyr yn miilith yr hyrwyddwyr. Syr Wiiliam Pi-eete: aglur iawn i mi ein bod ar wahan i'r hyrwyddwyr. I Mr Owen Jonee, Glanbeuiao: Ymddengys j mi ein bod yn taflu dwr ocr ar ben y cynllun hWD. Y Cadeirydd Yn sior, nid dyna ycfyw ein ham- oan. Y owbl sydd afnom eisiou ei wneud ydyw arnddiffyn buddianau yr ymdldiriedolwyr. Mr Edward Hughes: ddigon arnlwg ua fydd yr yniddiriedolwyr yn gyfrifol o gwbl. Penderfynwyd fod i'r yimidiri-edclwyr roddi eu oofnogae€h foesol i'r cynUun, ond nid oeddynt i'w hystyriod M yn hyrwyddwyr o gwbl- Bu yr un mater dan sylw hefyd mewn cyfar- fod o'r Cynghor Tnefol, pryd y cyflwynwyd ef gan Mr J. T. Roberts. Dadlemai ef fod y rhybudd yn rhoddi a.r ddeall eu bod hwy fel aedodau o'r Cynghor Trefol yn hyrwyddwyr y mudiad, ac yn sicr rhoddai ar ddea.ll eu bod yn oael eu oyfrif yn rnWlirh y gwarantwyr. DyJesid hysbysu y dirprwywyr nad oeddynt yn hyrwydd- wyr na gwarantwyr. Cynygiodd eu bod i wyriobu y cais am linell gul er cael gwella y cyf- ryw, a gwneud yn eglur nad oodd y Cynghor Trefol yn hyrwyd-cbvyr na gwairariitwyr, ao hefyd; rhoddi adranau i mewn i amddiffyn eu budd- ianau. Miliodd Mr FI oiolier y c^ nygiad. Ofnai Mr Edward Hughc6 Hl bod fel Cynghor yn. gwrthwynebu oael y ffordd haiarn. Yr oedd ymehwiliad i gael ei gynal, ac onid gwell fydda.i i'r clerc trefol roddi ei bresenoldeb yn y cyfryw a gwylied buddianau y Oynghor ? Yr oedd y dref wedi colli gryn J'aweir o bethau, a gresyn onide fuasai sefyll yn erbyn y ffordld haiarn, 00 un fuasai yn feddion i dynu mafinaclt lawer i'r Y Dirprwy Faer: Nid yw yn deg dweyd fod y Cynghor yn hyrwyddo nac yn gwrthwynebu y mudiad. Dywedodd Mr Gwyneddon Daviee ma g-wrtb- wynebu yn ffurlio1 yr oedd y Cynghor, a. hyny or aroddiffyn eu budkiian.au. Wedi ymdrafodaeih pollaeh mabwyisaQdwyd cynygiaA Mr J. T. Roberts,, a phenodwyd pwyil- gor bychan i dirin y mater-

MARWOLAETH WYRES JOHN JONES, TALY&AitN. Fore Gwener, yn Birkdale, bu farw Mrs J. W. Jones, gynt o Plasybryn, per Caernarfon, gweddw Mr J. W. Jones, Y.H., penaeth ffirm Jones Bros., Holloway-road, Llundain, ao wyrea yr emrog Barch John Jones, Talysarn. Gedy fab a merch. Cymerth yr angladd Ie ddydd Llun, yn mrynwent Lhmw nda, ger C^eraarfon. Yr oedd yn fonedd- iges uohel ei pharch a bael ei ebakm. )

Y Pwyilgor Addysg. YSGOL NEWYTDD YN PEKCARNISIOG. Eisteddodd y Pwyilgor Addysg ddydd lau, Mr A. MoKillop yn y gadair. De v. iiwyd Mr Thomas Willianis a Mr McKillop ar bwyllgor unedig o Fon, Arfon, a Meirion i dynu allan gynllun er dysgu elfenau iechyd a dirwest yn y tair sir. Hefyd pa-iwyd rhoddi 20s yr un i 20 o brif-athrawon a ddyniunent fyned i'r do«bartliiadau a gynhelir yn Rhyl yr wythnos gyntaf o Awst, pryd y traddodir darlit-boedd ar y pynciau a nodwyd. PAN FO ATHRAWON YN W AEL. Cyflwynodd Pwylleor RheoLaeth yr Ysgolion reolau o berthynas i dahi i athrawon yn ystod gwaeledd. Cynygiodd Mr Hugh Thomas nad oeddynt i basio y cyfrvw. Annheg a'r trethdalwyr oedd goeod arnynt i dalu i athraw pan yn methu dilyn eu dyledswyddau. Yr athrawon eu hunam ddylent ddarpar gog-yfer ag afiechyd. Yr oedd eu dyledswvdd L wneud hyny yn fwy pan gotid eu bod yn Mon yn talu iddynt fnv-v o 5000p y flwyddyn mewn eyflogau nag a gaent cyn i'r Pwyilgor Addysg ddod i awdurdod. Dylid eu gorfodi i ymuno a chymdeitbasau cyfeillgar, neu ynte gelhd cadw cyfran o'u cyflog i ffurfio try- sorfa i'w eynorthwyo mewn gwaeledd- Dadieuodd Mr Lewis Hughes a Mr J. N. Thomas yn flair c-vflwyno y mater i'r Pwyilgor Arianol, gan mai cwestiwn arianol ydoedd, tra Mr Harry Ciegg yn barnu fod yma gwestiwn o egwyddor a ddyiai gael ei benderfynu gan y pwyilgor llawn. i I Mr Thomas Wiiliajma (cadeirvdd Pwyllgor Rheolaeth) a ddj*wedodd mai amcan y oynygiad oedd gwneud rheoi y gellid cadw ati. Ar hyn o bryd nid oedd ganddynt reol o gwbl, a gellid nodi dau achos lie buwyd yn takt cyflog am ddeuddeng mis heb gael dim am dano. Cytunai efe a Mr Thomas maJ'r cwrs priodol fyddai i'r athrawon vswirio yn erbyn gwaeledd. Cynyg.odd Mr L. Hughes fed i'r mater fyned i'r Pwyilgor Arianol, eithr gwrthododd y Cadeir- ydd ddei byn y cynyg. Eiliodd Dr. E. Paxry E-dwarcls gynyg Mr H. Thomas—eu bod yn gaiw ar yr athrawon i drefnu eu hunain ar gyfer aliechyd; end gwrthodwyd el drw-y 13 yn erbyn 11. Yna cynygiodd Mr Hughes Jonos fod i'r mater gael ei gyiSwyno'n oi i'r pwyilgor i'w ail-ystyned, ao eiliodd Mr J. Hughes. PLeid'eisiodd yr un nifer o blaid ac yn erbyn hyn, a rhoes y Cadeirydd ei bleidiais dro yn ffafr pasior rheolau. AR Y TIR. Cyflwynwyd cynygiad oddiwrtb Bwyllgor Am- aethyddoi Gole-g y Gogledd yn awgrymu fod i gymaint o amser ag oodd bosibl gael ei roddi yn y parthau gvvledig i ddysgu'r plant mewn gwybodaethau yn dwyn perthynas ag amaethydd- iaeth, a phasiwyd fod vmholi a'r prifathrawon partbed y cyfleusderau i hyny. AROLYGIAD IECHYDOL. Mabwysiadwyd nifer o reolau o berthyna L ar- chwiho plant yn yr ysgolion, y rhai a anfonid t'r holl brif-athrawon. Hefyd pasrwyd i gynyg 4p y flwyddyn 1 bob pwyilgor yn nglyn a nurses yn y sir ar yr amod fod i'r gweinyddesau fod at m azaraeth yr arolygydd iechydol pan fo angen- YSGOI, LLANFAELOG. Cyflwynwyd gohebiaeth a fu rhwng y Pwvlicor Ariianol ao Adeiladu a' Me Vincent ar ran ym- ddiricdolwyr Ysgo, l Llanfaeiog, a gauwyd dro yn ol. Y mis diweddaf bu is-bwyilgor gyda Mr Vinoei't a Canon Trevor, ac yn ddiweddarach ysgrifenodd Mr Vincent i ddweyd fod yr ym- ddiriedolwyr yn bai-od ail-agor yr ysgol a gwneud y lie gofynol i'r plant ac yn mhob modd i gydymffurfio a gofynion y Bwrdd Addysg o berthynas i gychwyn ysgol newydd. Felly ni roddid ar y sir y draul o ydiwane^u at yr ysgoi, a chan fod y pwyilgor wedi datgan awydd i arbed pub costau afreidiol i'r trethdalwyrj" hyderid y derbjnitnt gynyg a arbedai rai mil- oedd o bunau. Dywedodd Mr J. N. Thomas (cadeirydd y Pwyilgor Adeiladu, etc.) eu bod wedi rhoddi ystyria.cth iawn i lytbyrau Mr Vincent- Der- byniwyd hefyd ddeiseb oddiwrth drigoUon pen dwyreinioi y phvyf yn gofyn am i ysgol newydd gael ei ohodi yn Penoamisiog, modd y byddai i'r plant gael eu haddysgu mewn ysgol dan reolaetb y Pwyilgor Si roi. Yr oedd 26 wedi arwyddo y ro ddeiseb, y rhai feddeni 51 o blant dros buminp oed a 26 dan bump. Wrtb ystyried cyfleusderau yr holl gymydogaeth argymhellai y pwyilgor nad oeddynt i ail-agor Ysgol Llanfaeiog, ond yn hytrach adeiladu ysgol newydd yn Penearnisiog- Dywedodd yr Ysgrifenydd (Mr R. H. Williams) fod deiseb arall j law o ardal Bryndu yn flafrio ysgol newydd. Yr cedd oyfanrif yr enwau ar y ddwy ddeiseb yn 52. yn oynrychioli 116 o blant dros bump oed, a 59 dan yr oed hwnw. Darllenwyd llythyr oddWrtb y Milwriad T. E. J. Lloyd yn gofidio oherwydd methu bod yn bres- enol i brotestio yn erbyn yr hyn a ystyriai yn wastraff diangenrhaid ar arian y trethdalwyr i godi ysgol newydd pan yr oedd ymddiriedofwyr yr hen ysgol yn barod i gario allan bobpeth ofynid ar eu oost eu hunain. I Sylwodd Mr J. N. Thomas y byddai safte yr ysgol newydd yn gyfryw ag yr hyderai y pwyll- gor na fyddai raid codi ysgol newydd i fabanod yn Njrwaichmai; hefyd boddlonid pobl cymydog- a.eth Cape! Gwyn, y rhai oeddynt wedi deisebu y pwvDgor am well cyfleusderau addysg i'w plant. Felly byddent yn arbed arian y trethdalwyr. Yr oedd y Pwyilgor Adeiladu (gydag un eithriad -y Milwriad Lloyd) yn bleidiol i ysgol newydd, a ohynygiai efe fod iddynt symud yn mlaen ar onwaith er oodi y cyfryw. Eiliwyd gan Syr W. Hug-bee-Hunter a eylwodd Mr Lewis Hughes fod yn hwyr bryd iddynt orphen gyda'r helynt yma yn Llanfaeiog. Yr oeddynt er's dros ddwy fiynedd yn ceisio dod i ryw g yd-d do ail Pasiwvd y oynyg. LLANEUGRAD A GAERWEN. Adroddai y Pwyilgor Adeiladu eu bod wedi rhybuddio rheoJw-yr Ysgol IIanpugrad y rhaid cwblhau y gwelliantau i'r y;go1 cyn diwedd Gorphenaf, onide y gwrthodid ei chvdnabod yn hwy. Yr oodd ymddiriedohvyr Ysgol Genedlaetbol Gaerwen we -d." da fgnn na fedrent drosglwj'ddo'r ysgol i'r sir, ac yr oodd y pwyilgor wedi gofyn iddynt gwblhau y gwaith angenrheidiol yno erbyn diwedd Awst- PENODIADAU. Yr oeddys wedi awgrymu i reolwyr Ysgol Genedlaethol Gaerwen benodi Mr W. 0. Ettis Dwyran, yn brif athraw, fel olynvdd v diweddar Mr W Hughes; a Mrs Kate Norns yn brif- athrawea adran o YS.g'oJ Gecedlaethol Caer^-vbL I FOD YN ATHRAWON. Mr D. J. Elias a ddvgodd yn mlaen adroddiad Pwyilgor Addysg Ail-radd, yn mha. un vr ar- gyrnhoUid derbyn y rhai eanlynol fel -"bui, liars" ar yr amod eu bod yn myned i'r ooleg i ym^ymwyso fel athrawon: Ysgol Sir Beau- maris: Sarah J. Owen, Evan Willisms, a Hugh Jones- Llangefni: Alice Jones, Alwyn H. Jones, Thos. J. Rogers John E. Jones," Agnes Lotty Owen, Katie Williams, J. LI. Oldfield, John Williams, ac Evan H. Daviep. Caergv)g- Masrgie Pritohard, Owen LI. Williams, Jennie is Jackson, Celindia Humchjies. Hannah Jones. Robert Roberts, Elsie Roberts, Robert U. Wil- liams, Annie Slater, a John Morris ETans. Gofynodd Mr Hugh Thomas pa gkrwydd oedd ganddynt y gwasanaethai y rhaan y sir wedi cael eu haddysgu ar ei thranl Yr 'oedd eraiD y rhoddwyd "burearies" iddynt wedi gadael g"w»s- anaeth y pwyilgor. Wedi peth trafodaeth pasiwyd i gytnndeb oyf- reithiol gael ei wneud a'r oil a enwyd. ADDYSG "WENYNOL." Daeth oajs oddiwrth Gynwieithas Gwenynwyr Mon am ixxld tuag at drefnu dariitboedd ar gadw a thrin gwenyn, eithr gwrthodwyd ▼ cais. Y GWYLIAU. J Penderfynwyd i'r gwyliau haf yn y trefi fod or 23ain o Orpbenaf hyd Awst 30, ao yn y parthau gwledig am unrhyw bum' wythnos olyn- ol rhwng Mehefin 18 ao Awst 30, yn ol dowis y rheolwyr lleoL Hefyd rboddir wythnos o wyl i'r holl ysgolion yn Hydref, o'r 15fed i'r 25ain.

Munud, os Gwelwch yn Dda. Dywed James Swift, Atfeerciiffe, Sheffield:- "Rhoddodd y ddogn gyntaf esmwythyd mawr i mi. Maa un blychaid o'r peleui hyn wedi gwneud mwy o k# i mi na'r holl foddygia- iaethau a gymerais»" Ysgrifena Mr W. F. Warren, 36, Melbourne Road, Tilbury Docks, Essex, i ddyweyd:- "Gallai eich sicrhftu fod y blychaid cyntaf a gyraerais wedi gwaeuthur mwy o lee i mi na'r holl feddyginiaeth gefais gan unThyw feddyg ciwb am ohwech wythnoa." Mae Holdroyd's Pills yn Feddyginiaeth Her at Gur Cefn, y GymaJwst, Crydcymalau, Dyfrglwyf Bright, Gwyntogrwydd, Afieehyd yr Elwlod, etc., It lc, gan bib Fferyllydd; yn rhad drwy'r post am ddeuddeg «t-amp— Hoidroyd's Medical Hall Cleckheaton, Yorka

Y mae Mr a Mrs Price, cyfncd pa rai gydalu gil ydd yr oeddynt wedi gwasanaethu fel post- fei-Ar a postfeistres yn Wyddgrug, oedd yn ym. estyn dros 70 o flynyddoedd newydd derfynu eu oysylltiad a'r Uythyrdy ileol Ar en hymneili- duad aJirhegwyd bwy a "timepiece" ao addurn. iadau.

GWYNU BLAWDIAU. = Ar gyfrif yr alwad wastadol ar ran y cyhoedd am wynder digymysg yn y bar* a ddemyddiant, mae y rhan fwyaf o felinyddion yn awr wedi penderfynu cyfarfod yr alwad hon drwy ddefnyddio moddion celfyddydol i ddarganu neu wynu eu peilliad. Wrth gwrs., y cyhoedd eu hunain sydd i benderfynu pa un a ystyrianf ymyriad felly a nwydd ymborth mor bwysig yn ddymuno! neu beidio ond yt ydym ni yn gryf o'r farn fod Y rhan fwyaf o bobl ystyriol yn llawer mwy tueddol i Beilliad o'r lliw a ddeillia yn naturiol o r rnaliad. MAE SNOWDON FLAKE FLOUR a'r holl beilliad wneir yn ein melinau ni yn cael ei wneud gyda'r amcan sicrhau y cyfuniad goreu sydd yn bosibl o liw, nerth, a fc/as, ac yr ydym ym hellach yn gallu gwarantu Nad yw y lIiw, mewn modd yn y byd, yn ddyledus i unrhyw gwrs celfyddydol o ddarganu, neu wynu, o herwydd nad oes genym ddim byd o'r fath yn ein melinau, na Sfir Nitraidi, (Nitrous Acid), Arconia, Ufelai-genidol (Nascent Oxygen), Egridiad (OxiJalion^ nac unrhyw sylweddau na moddion eraill o fath yn y byd. Yr ydym yn argyhoeddedig nad oes ar beilliad da—hyny yw, peilliad wedi e wneud o wenith detholedig, wedi ei falu mewn melin yn meddu'r cyfrekHau gorei —ddim angen triniaeth o'r fath, ac y mae'n amlwg nas gall y cyhoedd fod ar ef mantais pan wneir i beilliad ail-radd ymddangos fel un o'r gradd uchaf. rs SNOWDON FLAKE FLOUR MILLS, Ltd. BANGOR, WALES. aw————————mmmmmmmmmmm———————— —y An Illustrated Welsh- English Word Book ————————————————i— BY Mrs. Lloyd-Jones, Bangor. ø THE CXTOJ( P X&SS 41 H AVE pleasure in announcing that the lllustra- ted Welsh-English Alphabet Book IS NOW ON SALE,— and can be obtained from the PUBLISHERS, at CAXTON HOUSE, BANGOR. The work is intended to meet a long-felt want in the teaching of elementary Welsh. At the present time parents in English-speaking districts in Wales and Welsh parents in the English towns find it difficult to interest their children in the Welsh language during their early years, and the authoress in presenting her Illustrated = Alphabet = Book to the public believes that she has solved the difficulty. fir It is primarily intended for use in the Schoolroom j* and In the Nursery; for a Toy Book as well as a Lesson Book. It is arranged in simple and attrac* tive form and the Illustrations are such as will appeal to young children. The words have also been carefully selected to suit the capabilities of children, and the book is calculated to amuse and interest the little ones. q Favourable Consents on tbe Book have been expressed by Professor Morris Jones, the well-known Welsh authority, the Dean of Bangor, Professor J. E. Lloyd, and many other well-known Welshmen, who are confident that the Publication of the Book will meet a real need and be extremely valuable to all Welsh parents who do not desire their children to grow up in ignorance of their Mother Tongue. Orders for Copies of the Book may be sent to Mrs. Lloyd Jones, 7, Penrallt Villas, Upper Bangor, and the Publishers, Caxton House, Bangor. PRICE 2/6 NET. POSTAGE 3d. EXTRA. t I

Eisteddfod Llangefni, 1908, "EI HANES AT CHYFANSODDLADAU ABOBRYTi." Daeth cyfrol ddestlus amil alias dan nawdd Cpxorieithaa Eisteddfod Gadeiriol Moa a than afygiaath j teenor dysgedig Mr S. J, Evans, M.A. Yn anffodus ni oiymaeddodd oyfsuasoda- iadaa llenyddo] eisteddfod y Itytisdd aafls uchel mewn teifyngdod — gyda rbai ertkriadaa. Yr eitfariadau hyn getr yn y gvfroi dan sylw, gyda'r cas^Liad o Lee G w miu Mon yn lienvi tros gun' tndaien o boni, er wedi ei da. O&Lr ynddi bryddest bardd cadeiriol Amtwch ar "Febyd," &-r darn an barddonol eraill; y don fuddugol; ac adroddiad heiaefch o weithreciiadau'r Eisteddfod, gydag adroddiad a rbeclau y gyTtdeithas sirol, sto. Dyiai'r llyfr fod ar bob ashryd Gymreig yn 1 Mon.

Cymanfaoedd y Sir. Cyrdtelir cymanfaoedd pregethu Men elDi Mb y canli- Y M,O. yn •Atalwoh, Mawrth a Merobtifc Mehefin 15fed a 1. Pregethwyr: Parchn. 1% H. Griffith, Lhindam; J. Pukst-on Jones. Pw. he!i; a S. T. Jones, Conwy. Yn AnnibynwyT, yn Llangefni, Llun a MawrtK- Meh-eSr. 21ain a 22ain. Pregeuhwyr Parohn, H. Ervt Lewis, M.A., Llundain; D. LJoyd MQJíII gan, Pontardtiiais; J. Hawen Roes, BenlJeah. R. Gvylfa Roberta, LlaneQi; a J. Thomas, Meiw thyr. Y Bedyddwyr, yn Llu-nercliyrnedd, Iau < Grwpnftr. Mehefin 24am a 25ain. Pregethwyri Parchn. D. James, Treforris; E. T. Jones, Llaii-I elli; Aaron Morgan. Blaenyffos; a W. C. Thorny Dowiais.

1 /Jlf sOAP iS that sood soaP Should be, and, Jr in addition, does all that a powerful used, but cleanliness and health reign fln 8L^ 1XTER EROT1TERS, LTIX, PORT SUXLJGHTi 1¡