Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
19 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
SALES BY AUCTION. Messrs Wm. Dew & Son, NEAR ABERGELE. PLAS UCHAF. SALE OF HIGH-CLASS FURNITURE sup- plied by eminent forms, and now In ood order, the Horses, Carriages, llarn«&s, and other Out- door Effects Mentis wu and SON w-m OFFER 1V FUH. SALE PUBLIC AUCTION at the above Private K essence, on TUESDAY, WEDNESDAY, ;,nd lilUESDAY. JULY 6th, 7th, and 8;ii, commencing each day at ^'■leven o'clock, tbe Outdoor Ett'cv ts, comprising Fowls, Bees and appliance. Two useful CAR- lilACE HORSES, 'I WO PONIES, BROUGHAM, VICTORIA, COURT HANSOM, Pony Bath Chair. SINGLE and DOUBLE SETS OF HARNESS, SADDLERY, Garden Tee's, Nets., etc. The cccten'* of the Kitchens, Pantries, and Other Domest.o Offices, vompruing Furniture and U t-0 n", 1[5 d a g-oc.-j c!-a.«. Glass and China. The EX PENS IV 1:<; FURNITURE of the FRONT aid OTHER HALLS, CORRIDORS, ENTERTAINING LOOMS and BEDROOMS, comprismy several specimens of OLD OAK, CHOICE D.LS!'LAY and OTHER CABINETS, PIER C LA SSES, Chiffonier, Chesterfield Couches. GRAND I'f.k-NO by Broad wood, S.IJgJe and Easy Chairs and other Appointments of the be-it workmanship, style and finish, together with smaller items as catalogued. Tho COSTLY BEDROOM SCITES and OTHER FURNITURE in Walnut, Oak, Ash, Satin Walnut, etc.. CAPITAL BEDSTEADS, Prime Hair and other Mattresses and Bedroom Requisites a i in good crdcr and of superior Kake. Catalogues (price sixpence each, prepaid, with- Out a copy of which there will bo no admission to the sale) may Lie obtained of Messrs Hadfield, Bennett and Carlisle, Solicitors, Albany Cham- bers, 20, St. Arme's-square, Manchester, or of the Auctioneer?, at their Office"?, at Bangor and Llandudno TRO SYCAN O L BR E WE R Y, NEAR BANGOR. MESSRS Ull, DEW and SON are instmeted to OFFER for SALE by PUBLIC AUC- 1ION, at the BREWERY, as above, on WED- NESDAY, JUNE 23rd, 1009, the HORSES, HARNESS. STABLE UTENSILS, DOG CARTS, FLOATS, CORKING MACHINE, BOTTLING MACHINE, CASES, BOTTLES, JARS, CASKS. OFFICE FURNITURE, SAFE, and other Effects. Catalogues in due ccur.e, of Messrs Tranter, end Co., Incorporated Accountants, 51, North John Street, Liverpool, or of the Auc- tioneers, at their Offices at Bangor and Llan- dudno. Messrs Hughes and Jones. IORWEKTH ARMS HOTEL, BRYNGWRAN, ANGLESEY. IMPORTANT TO BREWERS. HOTEL PRO- PRIETORS INVESTORS IN FREE- liOLV PROPERTY. PRELIMINARY ANNOUNCEMENT- MESSRS HUGHES and JONES have been instructed by Mr R. Hughes to SELL BY PLBLLC ALCTION on the Premises at an &arty date the above well-known Hostelry with the tine range of Outbuildings, and about Five Acres of excellent Land. Further particulars on posters and in future advertisements. — Bodergar. and BODORGAN STATION. PRELIMINA UY ANNOl'NCEMENT. MESSRS HUGHES and JONES wiii SELL 1'- BY PUBLIC AUCTION at their MART, BODORGAN STATION, during JULY, an Assortment of Serviceable HOUSEHOLD F URN ill RE and JEW ELLERY, which will be there removed for greater convenience of Sale. Bod-organ and Amlwch. COED i COED!! COED! AT AMAETHWYR, ADEILADWYR, A PMAWB SYDD MEWN ANGIIEN COED. MRI HUGHES a. Jol\!b!s yn GWERTHO AR ALCTION, sym.au nwwr o GOED Rhag- orol, \n Lotiau cyfleus, vn cynwys Deals, Spans Flooring Boards, etc., yn LLANERCHYMEDD, DYDD MKRCHEK, GORPHENAF 7fed, ar y CAE ll<? bu y GYMANFA. Y Sale i dd-eehreu am UN o'r gloch. RHOSGOCH, ANGLESEY. Dymuna y T4TRI H( GilES a JONES wneud yn hvsbya iTA eu bod, ar gais nifer o Amaelhwyr, wedi pen.ierfynu an gychwvn ARWERTHIANTA(J t-\K\ODOL ;,n RHOSGOCH. Erfvnir Entries buan er mwyn nodi dyddiad a gwnud y trefn- iadau angenrheidiol. Bodorgan ac Amlwch. ESTABLISHED 1891. "Y CLORIANYDD." The premier and best advertising medium for the County of Anglesey The Clorianydd has more than double the circulation of any other paper cir- culating in Anglesey 4- REVISED SCALE OF CHARGES. 'er riH B I- XT LINK INCH yarhafliectaiy Notices "}/- 70/- f rospcctusci of Public Companies, Govern- ment ajd Chancery Notices 9d HQ Election Addresses, Legal & Public Notices 6d 51. Sales of Real Property 6d gy. Furnitue. Mart and S.nithfield Sales. 4d 3/4 I Concerts, Entertainments, &c. 3d 2i6 The above advei tisements are scaled by type measure the actual print lines not being counted. Trade Advertisement*. 62 insertions 1/- per inch (single columu) 86 „ 1/3 „ I I 13 „ 1/6 „ 11 Paragraph Advertisements. 4d I;r line. Special positions Cd per line. I Births, Marriages & Deaths. V- prei*iu. I If booktd 2/6 Prepaid Advertisements Under the bcaù or" W.\YTKO," "To LHT," FOK SALE,' I LOST," N umber Number of Insertions. I of Words 1 3 6 13 s. d. s. d. s. d. s. d. 18 W CK os 0 20 39 70 80 6 30 59 10 40 20 4 o 79 15 o 60 „ 26 50.. 9 9 18 o 60 „ 2 g 5 6 10 6 20 o 70 11 •• 3 o 6 o 11 6 22 o 80 3 3 6 6 12 6 24 o 90 3 6 7 o 13 6 26 o 100 3 9 7 6 14 6 28 o Extra insertions pro-rata. "Threepence extra if replies ar'; to be addressed to i h-t Office. R(n-li -tances.-Chtq,-ics and P O.'s to be made payable to the F wishers "Y CLOSIANVDD." Stamps not received for amounts exceeding 2,5 Latest hour for receipt of Advts.— First post Wednes- day m,"r;¡in&. PUBLISHING OFFICES- 4, BRIDGE STREET, LLANGEFNI. LONDON OFFICE—47, FLEET STREET, E.C. TENDERS. LLANGEFNI URBAN DISTRICT COUNCIL. GWAHODDIR TENDERS, erbvn y 5ed o GORPIIENAF, am GODl" a" MALU CEnRIG o Chwareli y Pla3 a BryncIog"wyn- Y CVnghor i ofalu am vr arioesi. 0 G. 0. WILLIAMS, Clerc. SALES BY AUCTION. Mr John Pritchard. MENAI BRIDGE, ANGLESEY. SALE OF IMPORTANT BUSINESS PRE- MISES ESTABLISHED OVER HALF A CENTURY. MR JOHN PRITCHARD is instructed by Mr Robert Thomas, who is retiring from business to SELL BY PUBLIC AUCTION at the VIC- TORIA HOTEL, MENAI BRIDGE, on WED- NESDAY, the 7th dav of JULY, 1909, at One p.m., the Valuable FREEHOLD STONE-BUILT DWELLING-HOUSE, SHOP, and PREMISES,. occupying one of the best positions in High-street tor business purposes with frontage of about 29 feet and a depth of about 76 feet, known as LONDON HOUSE, where for the last half-cen- tury an extensive GENERAL DRAPERY, TAILORING and MILLINERY BUSINESS has been carried ün. The whole of the fast fixtures and gas fittings will be included in the Sale- The purchaser shall have the option of buying the St"k- ii-T:-ade at a valuation. The Auctioneer can with confidence invite special attention to this opportunity of securing one of the best business premises in Menai Bridge, whioh can be adapted Lo any trade. Possesion on completion of purchase. For further particulars apply to tho Auctioneer or to W. Thornton Jones, Esq., Solicitor, both of Bangor. _H- MENAI BRIDGE SMITHFIELD, MR JOHN PR1TCHARD'S NEXT SALE will be held on MONDAY, JUNE 28th, 1909. Entries close First Posit FRIDAY, JUNE 25th, 1909. Bodhyfryd, Bangor. _n 5005cl BANGOR.—To be Let, early possession, new- I B ly-built House, "Tre Howel," Upper Garth-road; two Entertaining 'and four Bed- rooms, Bath-room, W.C.. Domestic Offices, and Garden. Apply, John Pritchard, Auctioneer, Bajigor. 5003o I LANGOED, ANGLESEY.-To be Sold by Private Treaty seven Freehold Cottages, with Gardens and Pigstyes, known as TAl I CAPEL, always occupied by good tenants. Rmts moderate, amounting to f,26 5s per annum de- lightful situation. — Apply to John Pritchard, Auctioneer, Bangor. -i950c MENAI BRIDGE, ANGLESEY — ON the l'L Menai Straits.—To be Sold by Private Treaty, or would be Let on Lease, the well-buiit Freehold Private Residence, No. 1. Menai Ville- terrace (end house), until recently occupied by W. II. Smith, Estj. t-Tiree Reception and six Bedrooms, Bathroom (h. and c.), Domestic Offices, Wine Cellar, Ornamental Grounds, and Garden. Chsrniing situation in most private position. Southern aspect.—Appiy, John Prit- chard, Auctioneer, Bangor. 5002o Mr H. T. Owen. NEW SMITHFIELD, LLANGEFNI 1%-TR II. T. OWEN will hold his next FAT 1TX STOCK SALE of CATTLE, SHEEP, and LAMBS, on MONDAY, JULY 5th, 1909. Early Entries invited. PUBLIC NOTICES. DR. WILLIAM LEWIS CHARITY. I GRANTS TO HANDICRAFTSMEN. NOTICE IS HEREBY GIVEN, that the Trustees are prepared to receive APPLI- CATIONS for a GRANT from Young Men, who have served an Apprenticeship to a Handicraft Trade. Applications, upon Special Forms, sup- lied on application, toffee received by me, not later than the 3ist JCL Y, 1909. J. HENRY THOMAS, Secretary. Carnarvon, 24th June, 1909. FOR SALE. R SALE, three American Hay Rakes, one horse and two hand, as good as n.ew.- Appiv, Box 5032, "Chronicle" Office, Bangor. EDUCATIONAL. BANGOR UNIVERSITY MATRICULATION. LAMPETER and other EXAMINATIONS. MR VY. BEZANT LOWE, M.A-, has Classes in Bangor for above Examinations. Abo Private Tuition in Classics, Mathematics, Modern Languages, Natural Science, in Bangor, Llan- CARYV,' LLANFAIRFECHAN. A 17 Recent Suooesses: Bangor Matriculation, Lam- peter 1st and 2nd year, College of Preceptors and Oxford Finals. Musio. MR. PETER EDWARDS, MUS. BAC. (Pcdr A law), Atlirtw ClrJJorot, Critic CudJorot y Pionter. Beirniad ac Arwemydd Cymtoftol. Cyfeiriad-ABERGELE.
I——.—————————————————————…
——.————————————————————— Ysgolion Annibynwyr Mon. I ARHOLIADAU 1909. I Dosbaith I., dan 14 oed. Ateb (mewn ysgiifen) cweatiynau ar LJyfr Safon V. Arhdwr, Mr Ll. Price, Ysgol y Cynghor, Llanrhyddiad. Maroiau 10ft 1 Thomas R. Hughes, Hcrmon 92 2 Emily K. Thomas, Pentraelh 91 3 Charles Thomas, eto 90 4 William Hughes, eto es Lizzie Hughes, eto 85 5 Mary LeYris, Moelfre 84 6 Sarah Margaret Jones, Capel Mawr 83 Idris Lewis, Berea, Gaerwen 33 7 Neta Lewis, eto -e? Annie Ellen Davies, Bodffordd S2 8 Madge Jones, Talwrn &C 9 Elizabeth E. Owen, eto 79 10 Annie Jones, Soar, Rhosiawr 76 Geoffrey 0. Jones, Hermon 7E Arthur Thomas, Berea 78 Mary Pritchard, Bethania, Rhosybol 78 11 Maggie Roberts, Rhoemeirch 77 Laura M. Williams, Tal^rn 77 Margaret Owen, Bryn Hyfryd, Ca^rgybi 77 12 Mary Lizzie Owen, Soar 76 Annie M. Pritchard, Bethania 75 13 John Pierce Jones, Hermon 75 Lizzie Roberts, Bryn Ilyfryd 75 14 Kate Williams, Rhosmeireh 74 Mary Williams, ,oar 74 15 Mary E- Williams, Rhosmeireh 72 Robert Griffith, Amlwch 72 16 Nellie Hughes, Hermon 71 John Thomas, Moelfre 71 17 Annie Owens, eto 70 18 Mary Jane Roberts, Bodffordd 63 Ellen Wi'liams Siloam, Talwm 69 Lizzie Roberts, Bethania 69 19 Lizzie Owen, .] (,$ Edward Parry, Rhoemeirch 68 Lizzie A. Roberts, Bodffordd 68 Jane Thomas, Hebron, Maenad<lfwyn 68 20 Annie Roberts. Tabernacl Newvdd" 57 21 Annie Jones, Bodffordd 66 Ellen Jane Jones, Tabernacl Newydd 66 22 Poliy P ritehard, Cemaes 65 25 Nellie M. Griffith. Siloam 64 Thomas Jones, Rhosmeireh 64 Nellie Roberts, Soar 64 24 Annie Jones, f,iangefri 63 25 Ellen A. Owen, Ebenezer 61 Madge Edwards, I.langefni 61 26 Emiiy Jones, Moelfre 60 27 Annie Ellis, Cemaea 59 Mary E. Woodfine, Ebenezer 59 Lizzie M. Hughes, Llanfachraeth 59 28 Bessie Rowlands, Libanus 53 29 John J. Griffith, eto 57 Annie Hughes, Ebenezer 57 30 Winnie Hughes, Siloam 56 31 Margaret Mary Ovren. eto I. 55 Martha Owen, Bodffordd 55 32 Mary William.?, Siloam 53 Annie Ch. Roberts. Tabernacl Newydd 53 33 Anrie^ Evans, Capeil Mawr 52 Annie Jones, Smyrna 52 34 W. Tudor Griffith, Tabernacl Newvdd 50 Willie Owen, Peniel 50 .Yr oedd 75 ac uchod o farciau yn enill gwohr a thystysgrif, a'r gweddiJl dystysgtif yn unig. Dymunir ar 1 r rhai sydd hob gael pu gwobr anfpn i'r ysgrifenvdd yn nodi y llyfr ddymunant gael. Llanerchymedd. J. JONES, Ysg.
Advertising
PUBLIC NOTICEV —— THE Beaumaris Agricultural & Horticultural Society Will hold its Sixth Annual Show of Horses, Turnouts, Cattle, Sheep, Dogs, Poultry, Pigeons, Cage Birds, Honey, &c., Vegetables, Fruit, and Flowers, AT BEAUMARIS. ON MONDAY, AUGUST 2nd, 1909 (BANK HOLIDAY) PRESIDENT-W. G. MASSEY, Esq.. CORNELYN. BEAUMARIS. £ 400 IN PRIZES. I FOUR* SILVER CUPS AND MEDALS. ATHLETIC SPORTS AFTER THE TERMINATION OF THE SHOW. Send fQr Schedule and full particulars to-day to T. J. JONES, Secretary, Avondale, Beaumaris
AT EIN GOHEBWYR.
AT EIN GOHEBWYR. Arhohad 1 Bedyddwyr.—Gwel ein gohebwyr o Vdlley, Uanddeusant, a lleoedd eraill, fod y rhestr gyflawn genym; felly ni raid wrth y cyfeiriadau lleol.
PORTHLADD CAERGYB1.
PORTHLADD CAERGYB1. Er's blynyddau y mae Caergybi wedi gwne-ud yrndrech dog i argyhoeddi'r byd o fanteieion y porthladd fel glanfa. i deuthwyr y Werydd. Bu- wyd drwy oht-biaeth a dirprwvaeth yn dangoe i'r Llywodraeth y fantais a ddoilliai p6 dadlwythid !1:yt.hyrgoJ.a.u y cyfandir gorllewmol yma. Ohcr- wydd hyn rhaid i'r dTerf lawenhau am y blaen- brawf a fu y Sul di"wedd-af, drwy gydymdrech Cwmni Llongau y Seren Wen a. Chwmni Rheil- ffordd y Gogledd-Oriicwin, a.r gynllun newydd faethedig yn ngiyn a'r drafnidtaeth rhwng Pryd- ain a'r America- Y Sut nesaf cyrhaodda y "Baltic" i Gaergybi; a cheisir ail gyflawni'r or- chest o tlieithivyr yno a'u rhcxieg i Lun- da.in mewn puni awr. Y mae pob lie i ddisgwyl yr unrhyw lwyddiajit ag a fu gyda llwyth y "Ccdric," a chan hyny d.r genym gTodu fed dad- blygiad pwysig yn a-ros pvorihladd Caergybi. Y mae Cwmni y Rheilffordd bob amser wedi ategu dadl y dref yn mhia;<l ei phorthladd; a. chan fod y Cwmni Llongwrol a enwyd hefyd wedi dod i'r goleuni, fel y gw-e.Lr oddiwrth eu myoegiad mewn colofn arall. y mac grym neiliduoi yn yr achos yn ei berthynas a'r Jlythyrgodau. Pe nas gelwid yn Queen,stovvn gellid gwnoud y daith o Efrog Newydd i Lundain mewn amser fu¡u;a¡tn anhvgoei ychydig iawn o llynytldau'n ol. Y mae r trefniant presenol o y llongau mawr:oB alian o'u llwxbr i Quoenstown yn golygu coll am- lief gwerthfawr; a phc cymerid y llythyrgodau i Ijcrpwl heb aiw yn y poithiadd Gwyddelig, digwyxhia n ami y Iketcirir y llongau gan niwl ac achcsicn eraill yn ngenau aion Lerpwl. Y inae Caergybi, ar y Haw arail, yn ymyi y nior agored fw>rt.hl:idd yn noddfa rhag pob gwynt yn mron; ac yn bwysicaoli cto, y mae dyfnder y dwfr yn y porthladd yn ddigon i longau trymaf y byd, pa ised bynag fo'r trei. Dan yr amgylcb- iadau hyn y mae'n hawdd duigon a iythyrau Jonathan gael eu darllen gan ei gefintler yn LluD- diain oyn y gallesid eu gianio yn lyerpwi; a phe dc-lai llythyrau Llundain i Gaergybi rhoddi ar fwrdd y Mauretani-a" neu'r "LusLtania" n Sadwrn, ac i'r llongau fync-d hei-bio i Queenstowo, byddai i de.ihwyr gac-1 eu gianio yn Efrog New- ydd noii Iau awr ni chant eu troed ar y tar hyd foreu Gwcncr. Os y dadblygir y oynllun am- lirteJLir yn yr arbravvlioii presenoi—ac y mae pob rhagolwg y daw hyn i ben — bvdd Lerpwl a'i ma-snach yn sicr o ddicddef; yn wir, y mae Cwni- ni y Seren Wen yn awgrymu hyny eu ain- Rhaid i bawb longyfarth y London a'r North-Weetern Company am berffeith:vydd eu tr&fniiidau a ohyflymder u po:rialJoau.
ClYYL Y GENEDL.
ClYYL Y GENEDL. Yn y Brifddinas.. yn rnheil o Fon, ac allan o Gymru, y cynhaliwyd yr wyl genedlaiCthol elcni. Dyna un rheewm nad oedd y c\ nullindau luoscK'^d o lawer ag y <!i.-g\vylid. Rheswm arall oedd y ceid llu o hucloiiaethau yn Llundain heblaw yr "yJ Gymreig i bob!oedd. Dyna hefyd y ffaith y cynhelid yr EÏ¡"teddrf<)(¡ fisoedd yn gyn- arach nag arfer. Er hyn oil hyfryd yw oanfod i'r wyl droi allan yn ilwyddiant arianol, ac y bydd ychvd;g yn weddili ar 01 talu'r treul- iau. Caed cyrtadleuon godidog a chvnyrchion yr oe-dd yn wiw gan J beirniaid eu olodfori- Atal- iwyd rhai gwobrwyon, yr hyn a brawf fod safon uchel i'w gyrhaedd cyn y gellid gwiego r Ilaw- ryfon; end ag ystyried yr wyl o'r d&chreu i'r diwedd cydnabyddir iddi g:v1 ei choroni a graddau lielaeth o Iwyddiant. Oeid tteuli- duolion yn perihyn i Wyl Cymry IJundain a bar iddi gael ei chofio'n hir. Urddasolwyd y llwvfan gan bresenoldeb y Prif Weinidog, cyn- Brif Weinidog, a Changheiiydd y Trysorlys, ac yr oedd grym a gwerth yn lleferydd y tri enwog. Am y tro cyntaf hefyd yn hanes yr Eisteddfod fawr, tiefnwyd i foneddiges lanw'r gadair yn un o'r cyrddau, sef brenhincs can, Mada-me Patti, yr hon a gar ein cenedi ac a. breswyiiodd yn c-in gwiad dymhor Yn ..1D- ffodus, oh-erwydu aiiechyd, lluddiwyd hi i fod yn bresenol, er mawr siom j'r miloedd awyùJ. 1Ij'1lll öJ.: t:u .1 t-"}, -1. 11_ T:1"1 J- caed yr Arglwydde-s Tycklewi, pendeliges a deim- 1a'1' dyddordeb dyfnaf yn ein oenedl, a thra- ddododd tÙiau mwynion yn ei hanerchiad or gadair. AniTodus ydoedd i gynifer o ferched awyddus am bleidiais achosi afionyddveh tra. yr oedd y Prif Weinidog a ChanghpHydd y Trysorlys yn anarch. Amlygodd y merched selog hyny ddiffyg barn a ohwaeth a beiddgar- wch annymunol wrth ddod i gylch yr Eistedd- fod i roddi difiasdod ar y gweithrodiadau. Nodwedd amlycaf yr wyl ydoedd llwydd y Gogleddwyr, ac yn arbenig ymgeiswyr o sir Gaernarfon, a phwy rsus yinfaichia am eu gorch.e6t1 WeJi llawer blwyddyn, gwelid Cor Caernarfon yu enill buddugoliaeth odidog a haeddant hwy a'u harweinydd hyglod, Mr John Williams, lor.gyfa/chiadau calonog. Dylai eu llwydd yfbrydoli can tori on y paitli hwn o Wyn- edd i ymdrechion mwy ar gyfer Col wyn Bay y flwvddyn nee .f. Enillwyd y goron gan frodor o Bethel, ger Gaernarfon, ac er nad oedd y cyn- yrchion eraill o ansawdd uchel yn y gystadku- aeth hon rhoed y ganmoliacth uchaf i'r gerdd arobryn. Rhoes awen T. Gwyu Jones urddas ar y gadair fel y gwnaeth gyda'i awdl odidog yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor- 0 gofio i gynifer ymgais, a bod ansawdd lluaws o'r cyn- yrchion yn dra uehel, y mae llwydd y bardd o Gaernarfon yn dra chiodwiw, a dia.u y bydd ei awdi yn addurn i farddas Oymr u-. Bydd ymwdiad yr Eisteddfod a Llundain yn ddiau yn fantais i enyn gwiadgarwch Cymreig yno, ac i beri i'r lluaws deimlo dyddordeb dyfn- ach yn niyvvyd Cymru. Credwn hefyd y bydd i'r genedl oil dderbyn mant.a.ia 10'r wyl y bu cymaint o ymdrecb gyda. hi, ac y try y Hafur yn elw iddi. Dylai Hen, awen, a chan fod yn gyfoethocach ac uwch eu bri o'i ohynal, a dylai yr yabryd uno] a heddychol aï nodweddai dreiddio i wahanoi gyichoedd y bywyd Cymreig.
1YR ARDDANGOSFA FRENHINOL.
YR ARDDANGOSFA FRENHINOL. Yr wythnos hon cynheLij Arddangosfa y Gym- deithas Frenhinol yn Gloucester, ac y hyu a ddygodd Iwydd arddajigoofeydd y tair blynedd div.edda<f i'w gael JJlO heiyd. Tywydd hyfryd eto, a bydd y disgwyliadau uchaf yn cael eu sylweddoli. Heddyw (dydd Merc her) yrrnvel y BrenLn a'r dref, a daw ei ddctHaid yn llu weled a'i groesawu- Bydd yr arddangosfa yn un o'r rhai mwyai cynrychioliadol a. gynhaiiwyd, oherwydd rhifa yr "entries" 2980 yn noebeirth y ceffyl&u a'r da. byw, sef 361 yn fwy nag yn New- caBtlw y llynedd. it it it FFEITHIAU DYDDOROL. Un o'r "llyfrau gleision" mwyaf dyddorol a gawsorn erioed yw'r un a gyhoeddw yd yr wythnos ddnvreddaf gan Fwrdd IJywodraeth LeoJ. A bywyd cymdeithasol y wlad yr vniwna, gan nodi cyfneiwidiadau yr harrer canrif neu'r triugain mlynedd diweddaf. Yn Mau, er gwell y bu'r oyfnewidiadau hyn, gan fwyaA; edthr y mae un mawr a bar olid i bob gwladgarwr yetyriol, sef y lleihad yn mhoblogaeth y parthau amaethydd- ol- Rhwng 1851 a 1901 y mae'r lleihad bw. wedi bod tua 30 y cant- Yn ystod yr un cyfnod cod- odd cyflogau llafurwyr ajnaetliyddol gryn raddau: cyfartaledd y cyflog wythnoaol aT driugain o ffermydd, a ddetholvryd mcan, yn 1907 oedd 14s 6c, tra nad oedd ond 9s 3gC yn 1850. Rhyfedd yw gweled fod poblogaeth pedair-ax-ddeg o'r eir- oecld mwyaf amaethyddol yn Ua.i y llynedd nag oedd yn 18C1, er fod poblogaeth y Deyaaa Gyf- unol i gyd wedi codi o 27,368,736 i 41,458,721, neu droa 51 y ca.nt.. Ffaith arall led synfawr a geir yn y llyfr yw fod troth y tlodion bron wedi dyblu. Yn 1857 eyrhaeddad 5,616,OOOp, ac yn 1907 gymaint a 10.576,OOOp. Oawn y cynydda addysg y wlad yn foddhaol iawn. canrs yn 1865 yr oedd 225 o bob mil o wyr pried yn Lloegr a Chymru na fedront ysgrifenu eu he-nwau; erbyn 1907 yr oedd y nifer wedi diegyn i bed"war ar ddeg o bob mil. Pwyeleiiia'r llyfr yr angen am ymdrech wa.9- tadol i ddwyn y bobl yn ol ar y tir, ga.n fod yr yindyru i'r trefi yn peryglu bywyd oymdeithasol y d'eyrnag.
TAFLU DWFR AR Y DIGRIFWYR.
TAFLU DWFR AR Y DIGRIFWYR. Gerbron ynadon Llandudno, ddydd Lion, cy- hudchvyd W. B. Redfern, Bowton, Manoeinion, o ymosod ar Alfred Uns-worth, un o gwmni digrif- wyr Mr W. J. OhurchiEL Tystiwyd fod y cwmni yn cbwareu gerllaw gwesty y Sadwrn cyn y Sul- Cwyn, pan y laflodd Redfern lasiad o ddwfr at- ynt. Gwaeddodd Mr Churchill, "Peidiwch gwneud fel yna. eto. Gallrra wneud hebddo." Ttflodd y diffynydd jwg o ddwfr wedyn ar ben yr eriynvdd a'i offeryn oerdd. Dywedodd Redfern mai mewn ysmaldod y gwnaeth. Dirwy- wyd et i lis costau. Dydd Llun, cynhaliwyd cynhadledd o gynrych- iohryr glowyr Giagledd Cymru, yn Ng-wrecsam, er trafod Mesnr Wyth Awr. Yr oedd "1 gyreithred- iadau yn anghyhoeddL --=:
America a Chaergybi,
America a Chaergybi, LLONOAU'R "WHITE STAR" YN GALW YN Y PORTHLADD. GLANIO TEITHWYR A LLYTHYRAU. I LUNDAIN MEWN PUM' AWR. Y Sul diwedidaf dechreuwyd cyfnod newydd yn hanes "milgwn Werydd." Am y waith gyntaf glaniwyd teithvryr o'r America yn Nghaergybi. Cadwyd y trofniadau cydrhwng Cwmni y White Star a Ohwinna y Rheilffordd yn gudd hyd o fewn ychydig oriau cyn i'r llong enfawr "Cednc" ddod i mewn i borthladd Caergybi tua haner awr wedi un ar ddeg forou Sui. Yr oedd y Cynghcr rth lleol wedi cad gair y gwieoid "rhyw ar- brawf" o berthynae i'r pcuthiadd, oud ni wydd- ent hwythau ddim am y t-refniadau. Daeth y "Codriic" beibio trwyn y morfur at YDJ6 yr Halen, a'r olivg ami yn fawneddog lawn —yn taflu i'r oysgod y llongau arfer ant wibio i mewn ac allan yma- Daethai un o gychod y Seren Wen, y "Magnetic." drosodd o lyerpwi, ac yn fuan iawn yr oedd hi "Edith," pcrthynoi i Gwmni y Rheilffordd, yn cymeryd odd:ar y "Cednc" ran o'i llwyth. Mown 25 mumid yr oedd hyn droeodd, a. dieng rriunud wedi haner dydd yr oedd y llongau hyn yn yr orsai, a dwy- law prysur yn symud y llythyrau drachefn r cerbydresi gerhaw. Wyth munud cyn un or gloch cycJi wy nodd y tron gyntaf a.1' ei thaith o 264 milldir i Luudain; ao yn mhcn 17 munud ar e; hoi cychwynodd yr ail. Yr oedd dau beiriant yn tynu y naall a'r Hall, a ihedasajit I LUNDAIN HEB STOPIO UN WAITH mewn pedaiir awr a 56 munud. Felly yr oedd y 161 a deitliient i'r Brifddinas wedi cyrhaedd yno erbyn chwech o'r gloch- Aeth y "Cedric" yn mlaen am I-erpwl iieb golli eiliad, ga.n gyraedd at y Ian fa erbyn pump or gloch, neu lai nag awr cyn i'r teithwyr a'i gadawsant yn Nghaergybi gyrhaedd Llundain. Dwy flynedd yn ol bu îr Seren Wen ddechreu rhedeg u. prii longau, sef y llythyr-longau, 0 Southampton yn lie o Lerpwl. Yn awr y inaent wedi dcelireu oynllun newydd arall, a cheir y rheswm am hyny yn eu myno-giad hwy eu hun- ain, sydd fel y canlyn :— "Greihr myned a thecthwyr o Gaergybi i Lun- dain mewn pum' awr, tra y c'ymer o bump i oh we" awr i fyned oddiyno i Lerpwl gyda llong (72 milldir), hyny yw, hyd y geiiir myned at y lanfa. Mae'r drafnidiaeth yu fynyet) yn IJeri rhwystr ger glanfa Lerpwl, ond ni cheir y draff- erth hono yn Nghaergybi; ac y maen haws myned i'r porthladd diweddaf ar dywydd niwl- iüg. lHae enill amser i deithwyr Uuiideiriig yn elfen bwysig. Os yr enillir awr pan gyr- llong i Gaergybi ganol dydd, bydd y fan- taio lawer yn fwy pan nji chyrhaeddir hyd chwech yr hwyr. Pe felly, gailai teithwyr i Lun- dain gyrhaedd cyn haner nos, ond wrth fyned yn mlaeri i Lerpwl byddai'n rhy hwyr i lanio o gwbl, feliy rhaid fyddai i'r teathwyr gysgu ar y bwrdd, a chychwyn am Lundain tranoe-th, ga-n gyrhaedd oddeutu un gloch. Er mai fel arbrawf y geilw'r "Cedric" yn Nghaergybi. y mae r trc-fn- ladau wnacd wedi bod mor foddhaol fel y bydd i'r llong nesaf, sef y "Baltic," alw yr un fnth. Nid gwiw carlo'r syniad fod yn rnryd y cwmni, beidio galw yn Queen stown. Ond y mae n nat- uriol i'r arbrawf yma effeithio ar Lsrpwl, canys y mae'n ddigon posibl y bydd llongau y cwmni yn G.ALW YN NGHAERGYBI AR Y FFORDD ALLAN IIEFYD. Y mae hyn yn ymarfcrol wedi ei wneud yn an- hebgorol trwy anallu y Mersey Dock Board i rocidi lie. i longau'r llinell wrt.h y lanfa mewn pryd i gychwyri aian ar awr r-e<=yriioi ar y Sadvvm- Fel gy da the; th wyr, bydd llythyrau Llundain yn cyr- haedd yn ngiiynt- Bofyd, trwy i'r llongau aiw yn Nghaergybi bydd cwmni y London a'r North- Western yn abl i gludo teithwyr i bob parth o Ogledd Cymru a thrch canolbarth Lloegr yn ddi- oed. Ar yr achlytsur presenol ni I am w yd ond teithwyr Llund-einig> a'r rhcui o'r dosbartli cyntaf i Ogledd Cymru, yn NghaeTgybi; ond y mae 11 ddigon posibl y bydd holl deithwyr gael eu gianio yn Nghaergybi—yn wir, y mae hyn dan ystyriaeth-" Fel y syivvyd, ychydig wyddai "y byd oddi- allan" am yr hyn oedd i gymeryd lie y Sul, ond pan ddaethpwyd i wybod yn Ngliaergybi yr oedd eryn fcrw a llawenydd yn mhob cwr o'r dref, ac ymgasglodd torfeydd i'r moriin. Yn yr orsaf yr ocxld nifer o brifon y cwmni, yn cynwys Mr J. Bruce Ismay (cadeirydd y Heaen Wen). Mf Harold A. Sandorson (prif reolwr), Mr Alfred Fletcher (un o gyfarwvddwyr y rheilffordd), Mri Frank Ree (prif reolwr), R. Turnbull, L. A. P. Warner, A. F. Waters, L. O. Pai-son-s, D. Pen- dleUjn, Llyngefiydd Holland, etc. Aethant aUan yn y "Magnetic" i gyfarfod a'r Hong fawr, a bu- ont yn y bau hyd nes cyrhaedd o honi. MP v RHEILFFORDD. Gwnaeth Cwmni y RJieiiffordd eu rhan yn dda i ddwyn llwydd i'r arbrawf. Yr oedd gaiiddynt yn yr'orsiftf ddwy gerbydroo na ell id eu gweh yn y Devrnas, yn pwyso 400 tunell yr un, gyda dau I beiriant cynilun diweddaraf a chryfaf o flaen pob un. Yr oedd y trelniadau ponleithiaf wecu eu gwneud i gadw'r ffordd i Lundain yn gwbl giir- ac agorwya 32 o "signal boxes' yn arben;g. Caniateid 310 o funudau i wneud y daith, ond gailodd y ddtvy dnen enill 14 munud, a chyr- haeddodd y gyntaf i Euston^am 548 a'r ail 6.5. Felly rhedwyd yn ol rhyw 55 miiidir yr awr. I gerbvdresi yn pwyso 400 tuncil y mae'r fath gyf- lymdra am bum' awr yn beth na wnaed mo hono eriocd o'r bla-en yn y wlad hou-
BARNAU AM YR ANTUR.
BARNAU AM YR ANTUR. Wee farnau gwyr o safle ar yr antur:— Mr Thomas Slaier (cyn-gadeirydd y Cynghor). —Haedda'r Cynghor bob olod am a wnaethant i ddwvn yr antur oddiamgylch. O'i gario allan bycld i Ogkdd Cymru dderbyn mawr fudd oddi- wrt.ho. Capten Roberts (goruchwyliwr Lloyds).- Prof- wvd yn derfynol trwy'r arbrawf mai Caergybi yw'r He goreu i lanio teithwyr y Werydd o bob man vn v Deyrnas Gvfunol. Credaf y bydd o fawr fudd" i Gaergybi a'r wlad yn gyffredinol. Capten Richard Thomas.—Profodd y hlacn- bravvf yn Ilwyddiant digvmhar, a byddai o'r fan- tais fwvaI i lanid holl deithwyr a llythyrau Am- erica vn y porthladd hwn. Mr *R. Gordon Robert..—Y- mae'r arbrawf yn cadarnhau y gred mai tebygol ac ymarferol yw y glenir y llythyrau yn y dyfodol yn Nghaergybi. Cadarnheir y gred nad oes fan yn y deyrnas ak gymharu a Ohaergybi i'r pwrpas. Mr John Clay.—Nid oedd modd i'r arbrawf droi allan yn fwy llwyddianus. Profwyd hawl- iau Caergybi ac yr oedd y canlyniad tu hwnt i ddisgwyliadau y mwyaf hyderus. Credaf y daw glamad teithwyr a liythyrau yn ffaith yma cyn bo hip- Mr Arthur Michael.—Yr oedd yr arbrawf yn Ilwyddiant bollol. Mr T- R. Evans.—Yr oeddwn yn argyhoedd- edig nad oedd lie arall aliai gysrtadiu a Chaer- gybi i 'Iwytho a gianio y llythyr-longau. Nid oes ainheuaeth na bydd Fishguard yn wrth-ym- geisydd i Gaergybi, ond fel oanoltfan i ddosbarthu Hythyrau i bob rhan o'r deyrnas, Caergybi yw'r goreu. Yn awr, gan fod Cwmni y White Star wedi dangoa y geilir gLanio yn Nghaergybi, nid oes resw m paham na all llongau y Cunard hefyd. Y mae o fewn gallu y Post-feistr Cyffredinol i newid y oytundeb gyda Chwmni y Cunard i sfeopio yn Queenstown a dyfod yn syth i Gaer- gybi, a" c:hredaf y gali y oyfundeb masnaohol ei orfodi i fabwysiadu Caerg^vbi fel He i alw. Dr. T- W. Clay.—Os yw gianio teithwyr a llythyrau yn Nghaergybi yn dibynu ar lwydd- iant yr arbrawf a wnaed ddydd Sul, ni ddylai fod ainheuaeth yn nghyksh y dyfodol. Cymer Caoe.rgrbi y He blaenaf, ao nis gall Lerpwl gys- tadlu a'r lie hwn. Mr Cyril O. jones, B.A.—Trodd y prawtf yn tlwrydd hollol, a dangosodd gymaint pwys roddir ar deithio buan yn y dyddiau hyn. Mr C- E. Moreton Prichard.—Profodd yn Ilwyddiant mawr, a phrofodd gymaint posibil- rwydd sydd o flaen Caergybi fei porthladd llyth- yrau. Mr W. H- Williams (Boston House).—Fel un gafodd 17eg mlynedd o brofiad mewn dadlwytho teithwyr a llongau, vetyriaf fod y cyflymder y dadlwvthwyd y "Cedric" yn adlewyrchu y ciod mwyaf ar yr holl swyddogion. Cadarnhawyd yr hyn a oonid gan y Cynghor lleol ar hyd y blyn- yddau.,
BARN Y WASG. --
BARN Y WASG. Dywed y "Journal of Commerce."—Y cyfnewidiad debygol yn gyfryw achosa ofid, canys cyU lerpwl el safle i raddau, ond yn sicr y teimlad yn Lerpw ni gredwn, yw oe gwneir cyfnewidiad o gwbl, mai yn ffafr Caergybi y dylid ei wneud yn hytrach na'r un porthladd arall. cymeryd yn ganiataol fod rhesyma.u da & digonol dros fudiad o'r fath. Mewn yrngom ar ran yr un newyddiadur, dy- wed Mr H. Concanon, cynorthwywr Rheoiwr Cyffredinol Llinell y White Sta.r :08 proiir yr arbrawf wnaed yn Nghaergybi yn Uwyddidnr, y mile o fewn teriynau posibilrwydd y bydd i'r hoi! deithwyr i wahanoi barthau Lloegr a'r Cyfandir gael eu gianio yno yn y dyfodol, a chyfarta'e«id mawr o'r teithwyr myned allan o'r wiad fyned i'w lkrngau yno." Y "Daily Mail" a ddywed mai y pwnc mator yn awr yw nid yn unig a droir arbrawf Caergybi yn drefruant parhaol, ond beth fydd atebiad Cwmni y Cunard i byn. Rhaid ystyried hefyd y cwestiwn o berthyTIas i Southampton. Os try y gaJw yn Nghaergybi yn Ilwyddiant, y mae'n bosibl y bydd i ) White Star ddwyn yn ol eu llongau cyflymaf an gycliwyn o'r Ferswy a galw am y teithwyr yn y porthladd Cymreig. Ni ddylid ar un cyfrif anwybyddu y posibilrwydd mvn. Y "Liverpool Eoho" a. ddywed:—Mae hawliau porthladd Mon wedi eu sylweddoli mor bell ag y gall Llinell y White Star roddi prawf arnynt. Pe na a'lw<esid yn Nghaergybi, buasai y "Cedric'" wrth gwrs wedi gianio yn Lerpwl ychydig oriau yn nghynt. Mae r gwahaniaeth yn amser gianio rhwng Caergybi a Lerpwl yn fyohan, ac yn wir nid 008 fawr o bwya ynddo o gofio nad yw cyf- lymder* yn cael yr ysiyriaeth flae&al gaa LineU y..wÐoite Star.
Yn Eisteddfcd Llunden.
Yn Eisteddfcd Llunden. « (Gall Dewi Meirion). I'r t-hai na chawsant y pleser o fod yn bresenol yn mhrif wyl y genedi yn y brif ddinas, aichon y byddai ychydig adgohon am dani gan un fu rIro "dridiau a theirnoa" yn ddyddoj-oi. Teith- lwn yno gyda'r un tien ag y teithiai cor mawr Caernarfon, & chwmni dityr iawn oeddynt. Hefyd, 'roedd yn y trcn "ddyn o'r yn llawn tua bri eisteddtodol. Ni fu ball ar y sgwrsio ar hyd y daith. Os digwy-ddai oiwynion llafar y cylch arafu ychydig wcithiil-u rhoddid tro chwyrn iddynt mewn eiluwi gan y "dyn o'r 'Merioa" gyda rhyw harwisyn o'i "wlad øf," chwedl ynLau. Gwelsoiii lawer o betha-u ar y daith barai i ni synu a rhyfoddu, ond yr beth barai i'r "dyn o'r 'Merica" synu a rhyfeddu oedd ein gweld ni, druam, yn synu ao yn rhyieddu at bethaa mor ddisyiw, o'u cydmaru a.'r pet-hau weiid yn ei "wiad ef." Wedi cyrhaedd Llundain 'roedd genyf waith awr o gerdd'ud i'r lie 9. barotowyd gan gyfaiii i 011 i aros. Cyrhaecklaia yno nuien hiuier awr gyda'r "motor bus." Clywswn fod y cor yn mynd i gael ''practice" am chwcch o'r gloch nos Lun yn Nghap&l Charing Cross. Wedi cael lluniaeth aethum cyn belled i'w clywod. Ar y ffordd gweiais ddyn yn cael ei da.raw i lawr gan "mot,or car" necj ym-ddang06 yn haner marw, a'i wacd yn pistyHio. Cyn pen ychydig lunudau daeth pump neu chwech o heddge.dwaid gyda'r "stre-tcbcr" ar oiwynion yno, ac ymaith ag ef i'r yspytty- Wedi gwrando ar y cor yn canu mewn ystafeli dan y capel, cy-chwynai £ yn oL ac ar fy ffordd ) fy iiety gwelaia cab a lorry yn dod i wrthdarawiad a'u gilydd. Y cab gafedd y gwaethaf. Aeth un 01 oiwynion yn mlaen am belJder, gan adael y gyri-odydd a'r gweddiU o'r cab i setlo gyda'r Jorryrn;1.D i\.r bwy 'roedd y bai. Roodd arimf braidd arswyd erbyn hyn fy mod yn mysg pob; ddibris rawn o fywydau eu gilydd. Adrocidais yr hanee yn fy llety, ac meddai llaric o'r Delieudir oedd yn aros yno; -"Dyna od yw hyna, 'na.wr. Rwy 1 i lan yma er's pum' mlynedd ag w i noed wedi gweld dim byd tebyg—dim dam- wain sut yn y Bu clywed hyny yn dipyn o gaiondid i wi, a meddyliais fy mod fel Tomoe Bartley gynt (ar 01 x trial yn Ngholeg y BaJa) wedi cymeryd gormod yn ganiataol wrth gasgiu. oherwydd i mi ddigwydd gwel'd dwy ddamwain mewn awr 0 ameer y rhaid eu bod yn bethau cyffredin iawn. Foreu ddydd Mawrth cychwynais yn brydlon m Erddi Kensington i'r Oreedd, ac erbyn i mi gyrhaedd yno oddeutu naw o'r gloeh yr oedd eisoos rai miloedd yn d eg wyl i'r gwerthrediadau ddechreu. Declu-euwyd ar unwaith wedi i rid gyrhaeckl. Rhag rhoddi unrhj w gamargraph ar neb am bwysigrwydd fy mhretsonoldeb hwyrach y dylwn ddweyd mai tu ol 1 1" band a'r beirdd yr oeddwn, ac mai eu dyfodiad hwy i'r cylch barodd iddynt ddechreu newydd i mi gyrhaedd. Y peth mwya' tarawiaol yn yr Orsedd y bore hwn oedd araeth Rye March ant. Parai ei gyfeir- iadau at y brwydrau llenyddol fu rhyngddo a "Machreth" a John Morris Jones foddhad mawr i'r dorf. "Prin," meddai, odiLar y Maen Liog, "y gwel rhywrai y pricxloldeb i mi anerch y cylch hwn, gan mai ar wyddai r y cylch hwn yw "heddweh." Eto i gyd, da genyf gael y cyfle hwn i anerch yr Orsedd, a digon o brawf fod heddweh yn bodoli yw fod Machreth a minau ochr yn ochr mewn heddweh fel dau efell mewn cryd- A phe tae John Morris'Jones yn bresenol hawdd fuasat-os nad ei wneud yn fardd—ei osod rhyngom yn y cryd, a chawsai Cadvan a Gwyn- edd siglo bob yn ail i'n cadw'n ddidcfig." Aneichiad grynius oedei un yr Archdderwydd. "Heddwch," meddai, "yw arwyddair Gorsedd y Boirdd. a gwynfyd na fa'i yr arwyddair hwn wedi ei gerfio ar Orseddau'r byd." YN YR ALBERT HALL. Erbyn cyrh<icdd yr Albert Hall yr oedd yn ago i unarddeg" o'r gloch, ac yn amser dechreu, er mai teneu oedd y cynul!i(id yn yniddangots. HoedJ canoedd o bobl yn yr orymdaith, ond erbyn iddynt, ymwasgar i wahanoi or;e!au yr Hail anferth, ymddangosent fel yn ymgolli yn y gwag- Jc. Adeilarl gorwych ac urddasol iawn yw yr Albert Hal), wedi" ei godi, fel yr awgryina ei enw, er colladwriaeth am Albert dda, priod hoff ein hanwyl ddiw<jdda.r Frenhines Victoria. Mae idd-o JWyL11 digon o faint i gynal Steddfod go dda-gwdais ddau o'r corau mawr (200 yn mhob un) arno 'run amser, a digon o Ie yno wedyn- Tu ol i'r liwyfan mae yr organ fawr, yr a.il o run maait yn y byd, "medda nhw." 'Rydw i yn eithaf boddion heb weld y gyntaf wedi gweld yr ail. Weh; i ddim byd erioed mwy effeithiol i godi brwdfrydwld torf na chlywed "See the Conquering Hero Comee" yn cael ei tharo ar yr hen organ fawr tra y cerddai y bardd cadsiriol i gyfeiriad ei gadair, fraieh-yn-mraich a dau or prii-feiwld- Ffurf yr a<lei!ad yw cylch cytan. Wedi 1 r darll-enydd ddychinygu am y Hwyian a'r organ tu 01 iddo, gall ddychinygu am gynilun yr aaeilad. Yn union o flaen y iiwyfan roedd canoedd o gadeiriau ar lawnt wa^tad; yna tu ol i'r rhai hyny e^gynfa raddol yu yimsstyn yn ol gydag esmwyth-gadeiriau melfedaidd. Yn gylcli uwch- ben y rhai hyny 'roedd y "private bexos a r "Royal box" yn eu canol, gyferbyn ar ilwyfan. Cwehben y "boxea" yr oedd tair oriel, y naiil uwcliben y Hall, a'r pris am fynd iddynt yn goe- twng fel yr elid i fyny. Llywyddion y ddwrnod cyntaf oeddynt Ar- lwydd Tredegar a'r Gwir Anrhydeddus Arthur 3. BAJLOM, .h..D. A"n--n-_Y. holl ffj f ai-fc-clycUl yr Eisteddfod oeddynt Cynonfardd, Llew Tegid a LJifon- Sylw tarawiadol iawn wnaeth Llew Tegid wrth gytfwyno Mr Balfour i'r cyfarfod. Gaiwcdtd sylw at ea.ngder Ilwyfan yr Eisteddfod—ei fod mor eang fel ag i gynwys pob gradd o ddynion, ac had oedd gwahaniaeth gwleidyddol na ieith- yddo! yn rhwystr yn y byd i sicrhau croseaw yma. Llawenhai weled yr hen Eisteddfod anwyl yn dcrbyn navvtklogaeth dynion dyegedig ac arwem- wyr y wlad o bob plaid. Ac i ddaxigos y cynydd oedd yr Eisteddfod wedi wneud, coffhaodd i'r hen wyl weled dyddiau blin ac adfydus, ac iddi mor d<liwefldar ag 1818 dd^egyn mor iisel fel ag i gael ei chyna.1 mewn tafarndv, ac mai y prif wobr oedd—peinfc o gwrw cartref Dyna. r lie y cyffyrddodd y gvaelod yn ei dirywiad. Erbyn hedidyw. hen wyl yn cad ei chynai yn yr Albert Hall yn mhrif ddinais y byd, a phnf wyr ein cenedl ni a chenhedloadd eraill am y mwyal eu teyrnged iddi. Dyna. hi wedi cyrhaedd y top mewn llai na chan' mlynedd- ARAETH MR BALFOUR. Caed araeth gampua giin Mr Balfour- Nifl galiai ymffrostio fod ganddo lawer o waed Cym- reig, do credai fed ganddo rai dafnau. Meddai: —"Un o'n nod'.veu.dion fel pobl yw edmygedd pao-chedig or gorphenol, heb un amser ganiatau i hyny sefyli ar ft'ordd <ladblygiad gwirioneddol, ac unoiiae4.h wirionecldol." Da ganddo weled y Cymry yn meithrin eu nodweddion cenedlaethol eu hunain. Dadleuai rhai am ddifodi y man- wahatiiaethau ffynent rhyngom fel pobl yr ynys- oedd hyn, a hyny er yr hyn a olwant yn "broader outlook." Nid oedd ef yn dibrieio dim ar y "broader outlook," ond credai yr un pryd fod gwiadgarwch lleol a meit.hriniad o nodwedd- ion gwahwiaethol yn berffaith gvson a lies cyjfredinol y wladwriaeth. Cerddoriaeth yw y gelf ag y mae y Cymi-y bob ameor wedi rhagori ynddl. Dywed un hartasydd yn y ddeiuddegfed ganrif fod canu eorawl yn naturiol i bobl swydd York a'r Cymry. Nifi gsll unrhyw genedl ym- ffrostio dawn ragorach. Nid yw oerddotnaeth yn gadael unrhyw wenwyn ar ol—cerddoriaeth ni chyfyngir—nis gwyr a.m unrhyw hualau yn ei chyfyngu (fel y gwyr iaith). Sieryd cerddoriaeth wrth bob cenedi yn mhob iaith. Oea-ddoriaeth yw y fwya.f gwerinoi o'r oelfau. Celf y mawrion i raddau pell yw arluniaeth. D'U y tlodion ddim fforddio prynu darluniau gwerthfawr, ac er ou oael mewn orieliau cyhoeddus nid ydynt yn si a r ad Üll oenadwri wrth bob! yn mynd a dod- rhaid byw gyda darlun i gael allan ei gyfrinach. Ond a.m gerddoriaeth apeliai hi at y dychymyg yn Hawer mwy uniongyrchol, at y tlawd a'r cyfoethog, y dyr-gedig anysgedig, a hi yn ddiamlieu yw y fwyaf poblogaidd o'r oelfau. Araeth oreu YI Eisteddfod oedd un Mr Balfour. lechyd i galon dyn yw gweld a chlywed dynion droeto'i hun, yn lie gorfod dibynu am ei syniad am danynt ar adroddiad ail-law. Amlwg oedd fod Mr Balfour wedi eniU ei ffordd yn rhwydd iawn i galon y dorf. Cafodd dderbyniad gwrcaog gan y beirdd drwy gawodydd o anerchiadau Darddonol- Cyfieithodd Cadvan ei anerchiad i'r Sae6(me.g, ac wrth ddiolch i'r cyfarfod am eu brwdfrvdedd, dywedodd Mr Balfour ei fod yn teimlo. fod y beirdd yn dweyd lawer yn rhy dda a.m dano. "No, no." atebai amryw. "Wel, chwi wyr oreu," atebai Mr Balfour, "efaJlai eioh bod wedi cymeryd cyfle i roddi tipyn o feixniadaeth yn yr ftnerchiadau na chyfieithwyd genych." Ac wele r beirdd druain mewn penbleth yn gwaeddi "No, no" draohefn, a'r dorf yn mwynhau yn braf eu penbleth. 1- i Wedi araeth Mr Bplfour daeth peliebyr oyffredinol" (fel y galwai Cynonfardd ef) i'r liwyfan yn erfyn am i rai o'r merched oedd yn y seddau blacn i dynu ymaith eu hetiau. "Rhai,. sylwch," meddai Cynonfardd "Ofynir ddim i'r oil wneud hyny ddun ond y rhai o'r merched sydd yn digwydd eistedd o flaen dynion bach heb or- phen tyfu." Syiwjij "Elphin," wrtb fenmadu y ddrama, "Nad oedd mantell Shakespeare wedi disgyn ar yr un o'r cystadleuwyr, ond gellid tybio fod un wodi cael bentliyg cap Bernaid Snaw. Ac fel ernes o'r fuddugoliaeth fawr oedd i ddod wele Mr T. O. Jones (Gwynfor), Caernarfon, yn cael ei wobrwyo. Prif atdyniad y dydd oedd y gystad leu aeth corau mawr. A brwydr y oewri mewn rWir!on- edd oedd hon- Pump o gewri o'r De, ac un OT Gogledd yn euro y pump yn rhwydd- Well done," Caernarfon. Caernarfon yn cael 273 marciau a Llanelly, yn ail, yn^cael £ 46. Felly, Caernarfon 30 marks ar y blaSn i r atynt. Ardderchog, gor y Gogledd. Yn fuan wedi y gystadleuaeth gwelid pob aelod o'r cor buddugol ff-vda ruban glas ar eu bron gyda'r trgraph arno "Winning Choir London Eisteddfod, 1909." Clywais mai prynu y rhai hyn wnaeth cor Caer- narfon gan un o gorau y Deheudir oeddynt yn falch o roddi barsren er mwyn oael gwared o becyn o ruban oedd erbyn hyn yn ddiwerth idd- ynt hwy. DYDD MERjCHER. Arglwydd Aberdar lywyddai y core heddyw, a. Llew Tegid yn arwain. Gwaeddai Llew "A oee heddweh?" "Oes," atebai Cymry Llundain. "Pw nid fel yna mae ateb," medda;r Llew. Digwydd odd dim o ddyddordeb tirbenig yn eisteddiad y boreu. Na! gan gofio, digwyddodd un peth eithriadol iawn—bar i'r boreu gael ei hir gofio gan naw a. pbedwar ugarn o feirdd (?) Cynygid gwobr o 2p am englyn i 'Cenin Pedt" ao er i 89 gystadlu nid oedd dim un englyn baioh yn deilwng o'r "Wobr I Pa. gyfrif roddir an hyn tybed? Am ddau o'r glooh cymerth y Prif Weinidog, y Gwir Anrhydeddus H. H. Aaquith, A.S., y gad- air a Llifon yr arweiniad. Caed y feirniadaeth ar bryddest y goron gan Silyn. Tipyn yn faith fu ef yn traddodi ei feirniadaeth. Nid llawer gaiff ganiatad torf Eis. teddfod i drculio chwa.rter awr neu ugain munyd i ddarllen beirniadaeth- W. J. Gruffydd (Bethel gynt), yn awr o Gaerdydd, ga'dd y goron. Can- wyd can y coroni gan Mr Ivor Foster, yn beni- gamp, gyda chlap didor nea aii-ganu. Oddeutu haner awr wedi dau oododd y Prii Weinidog i draddodi ei anerchiad. Mor fuan ag y oododd, ac y dechreuodd siarad, wele ddwy ddynes yn un o'r "private boxes" yn lledu ar draws ffrynt yr oriel luman ag arno y geiriau "Votes for Women!" A bu cynhwrf mawr. Gwelid y merched yn ysgwyd eu breichiau yn flyrnig i gyfeinad y Prif Weinidog, a'u geneuau yn ysgwyd, fei pe'n llefaru, ond ni chlywid dim gan y twrw. Canwyd "Hen wlad fy nhadau" gan y doidf i foddi eu swn aflafar. Nid oedd hyn ond "dechreu gofidiau." Yn mhen ugain ruunyd yr oedd un 11.1' bymtheg 0'1' Suffragettes wedi eu bwrw allan am aflonyddu. Caed crvn drafIrth gydag un, oherwydd ei bod wedi rhoddi cadwen am ei choes, ac yna am goes cadair freiehrau fawr yr eisteddai ynddL Y di- wedd fu cario y gadair a hithau aHan, a thori'r goes (nid ooes y ferch), j'w cbael yn rhydd. Yinddygodd yr arweinydd, Llifon, yn ddoeth ac urddasol drwy yr holl helynt, ao wedi darfod eu bwrw allan, ocheneidiodd ddymuniad;— "N a. welai fyth yr un arall, O'i chriw ai-serch, ferch y fall-" Bu tynu'n y dorch brwd iawn am y llawryf yn yr ail gystadleuaeth gorawl. Y diwedd fu gwobrwyo Cor Southporfc. Buddugohaeth deg i'r corau Seisnig oedd hon, a mawr oedd siora- iant y Cymry, a llawenydd y Saeson. Nid yn unig Southport yn gyntaf, ond Wil'esden yn ail I Caed ychydig gordial yn y ffaith i Nantlle gael y wobr am y "neatia" yn d'od i'r Ilwyfan. Un damau genid oedd "0, snatch mo swift." Dywedodd Syr Charles Stanford, y beirniad, foti y pwyligor wedi dangos craffder a rhiagweledtad neilduol yn eu dewisiad o'r darn yna, yn ngwynob yr hyn a. gymerth le yno yn union o flaen y gystadleuaeth. (Cyfeirid at waith y swyddogion yn pownsio ar y merched siaradus, ao yn eu cipio o'r golwg—"O, snatch me swift"). Chefais i fawr o hwyl ar araeth Mr Asquith, oherwydd aflcnyddwcb y Suffragettes- Un o'r pethau amlycaf yn fy nghof am dano yw y deyrnged uchel o barch roes i goffadwriaeth ei gyfaill Tom Ellis- "Efe," meddai, "am dysgodd i adnabod Cymru."
DYDD IAU.
DYDD IAU. Methaia bod yn bresenol yn yr Orsedd y boreu heddyw oherwydd y gofynid i mi fod yn bresenol mewn rha^-brawf am naw o'r gloch y bore. Cyrhaeddais i'r hall mewn pryd i glywed Ehed- ydd Aiaw yn cipio'r wobr oddiar wyth o'i gyd- ymgeiswyr am ganu gyda'r tanau, yn 01 dull y Gogledd. Gystadleuaeth galed rhwng pedwar o'r naw, ond yr Ehedydd yn para i ganu wedi i'r lleill golli eu gwynt. Ai dvma'r unig wobr ddaeth i Fon? Os felly, mae digon o le i wolla. Peidied Mon a chyfyngu ei sylw yn or- modol i Mon. Maddeuer i mi am grwydro, ond "Onid oes achos" 03 mai un wobr yn ddaeth i Fon. Gwyddom am ddoniau Mon mewn cylchoedd lawer. Ccfied Mon am Col- wyn Bay y flwyddvn nesai. Caed cystadleuaeth eithriadol o dda ar yr un- awd soprano. Daeth tair yn mlaen ar y Ilwyfan, a rhanwyd y wobr cydrhwng Mrs Edith Wil- liams, Abe.rti!lery, a Mrs Lamsley, Awstralia. Protestiwyd fod Mrs Lamsley yn "proffesional," ac felly ni chafodd ei rhan 0'1' wobr. Dywedodd y beirniad, Dr. McNaught, mai dyma'r canu soprano goreu glywodd mewn Eisteddfod erioed, ac fod y gystadleuaeth hon wedi dwyn i'r goJwg fachgen bach gyda'r llais bachgen soprano goreu glywodd erioed. Nis gallai gydmaru ei lais a llais addfed y rhai gafodd dd'od ar y Ilwyfan i gystadlu, ond yr oedd yn disgwvl pethau mawr oddiwrth y bachgen hwn, ac er mantais i'r dorf ei glywed, trefnodd iddo ganu alaw Gymreig ar ol y gystadleuaeth. Cafodd y bachgen dderbyn- iad brwd gan y dorf, a gwobr ychwanegol gan Ganghellydd y TrysorJys. Ei enw yw Trefor Watkins, Ystrad Rhondda. Dyma ddydd y oadeirio, a mawr oedd dydd- ordeb y ddefod i'r miloedd edrychwyr o bob cenedi- Y Gwir Anrhydeddua D. LJoyd George, A.S., lywyddai adeg cadeirio'r bardd. Cymerai svlw arbenig o feirniadaeth yr Athro J. Morris Jones, ac ymddangosai fel yn mwynhau ei hun yn dda drwy y seremoni. Gwyr pawb erbyn hyn mai Gwynn Jones, Caernarfon, fyth eniLlodd y gadair. Yr hyn nas gwyr pawb, efallai yw mai bachgen* ieuanc o Dalysarn (Caernarfon eto), yn awr yn Ysgol y Cynghor, Bryn'refail, Caernar- fon, cedd yr ail, a chanmoliaeth uchel iddo, gyda darogan fod y gadair genedlaethol o fewn ei gyr- haedd yn rhwydd ond iddo vmdrechu. Nid yw yn nghof neb ddigwyddodd i'r ddwy brif wobr fyn'd i'r un dref o'r blaen. Y brif wobr gorawl gadair yn myn'd i Gaernarfon. Rhagorol, onide? Yr oedd cyfanswm gwerth y gwobrau ddaeth i sir Gaernarfon dros 250p. Cy/tad leu aeth odidog oedd cystadleuaeth y oorau merched- Dynia'r canu mwyna glywyd ar hyd yr wythnos. Meddai rhywun am yr Albert Hall, wrth glywed y canu da oedd ynddi "Iechyd i nenfwd hon, Yw clywed ein per alawon." Cor Mcrched Penbedw (neu fel eu gelwir gan y Saeson, Birkenhead) enillodd y gamp. Madam Maggie Evans (Megan Mon) arweiniai. Gwelai fod y papurau Seisnig yn cyfrif hon yn fuddug- oliaeth i'r Saeson. HaerUugrwydd o'r mwya' yw hyny, oblegid Cymry gloew yw mwyafrif mawr y merched mwyn, a Chymraes btfr yw Monac er eu bod yn byw yn Lloegr yr enillasant—nid am eu bod yn byw YDO. Talodd y beirniad, Dr. McNaught, ar ran ed hun a'i gyd-feirniaid (Mr Enilyn Evans, Mr Harry Evans, Syr Charles Stanford, a Mr Dan Price), deyrnged uchel o gymeradwyaeth i Gor Merched Bangor- oedd ond cor bychan, llai o'r haner na rhai o'r corau oedd yno; eto, oanodd yn swynol, a ehafodd yr arweinydd bluen hardd am ei arweiniad medrus* We16 restr y oorau a'r marciau dderbyniasantBirkenhead, 196; Barrow, 191; CheLsea, 175; Banger, 173; Llanbradach, 163; Troedyrhiw, 152; 'Moelwvn (Ffestiniog), 150; a Phontvpridd, 145. Dyna fi bellach wedi adrodd yr banes vn wedd- 01 gryno i fyny i nos Iau, prva v cvchwvnais vn ol. Treul ais v nos olaf hon mewn gwledd o groesaw i v ueiixid! a g^wvr y wsLSg\ dtiarparwyd gan Mr Prichard Jones, Llundain (a Niwbwrch, air Fon), yn Ngwesty Llawenydd, adnabvddus 1r Saeeon fel y Gaiety Restaurant, yn y Strand. Enw priodol iawn ar y gwesty a barnu oddiwrth y cwmni y no-son hon. Yno 'roedd Syr Marchant, Dyfed, John Morris Jones, Gwynedd, Gwilym Hughes, Daniel Reea, J. J. Williams, Edgar Wallace (gohebydd rhvfl y Mail"), Eos Dar, y Vinsent, a Ilu mawr raiJ1, oil yn eu bwyfau gcreu. Wrth gynyg llwncdestyn "Y W7asg," evfeiriedd Gwynedd at bresenoldeb Mr Edgar Wallace, a. dahganodd ei lawenydd o'i weled yn nghylch Heddweh, a gobeithia' y byddai i iwvn y cylch gael ei gario ganddo i gyichoedd erailf. Wrth ateb, svlwodd Mr Wallace ei fod yn vr Orsedd y boreu hwnw, a'r peth cyntaf welodd oedd clamp o gddyl mawr gan yr Arohdder- a r, <k>rf h^b arfsiu gvlch yn gwaeddi Heddweh Meddyliodd nad oedd fawr ddiolph iddynt waeddi "Heddweh" tra yr oeddvnt heb arfau rhyfel wrth JAW. Tybed a fuasent mor barod i waeddi "Heddwoh" pe bae haner dwsin o Suffragettes arfog yn camu i'r cylch 7 I derfvnu fy adgofion am 'Steddfod fawr Llun- dain, dodaf bill neu ddau o eiddo Eos Dar vn yr OrseddJ Saeaon sydd yn son a gynnu, A diarbed Derby; Doffa helynt eu oeffvlau Ydyw hanes pena'u doniau. Ninau garwn giod yn gynes, Ein Heisteddfod, hynod hanes; Gwalia anwyl gydd yn glynu Wrth Eisteddfod hen y Cymry. o Gymru daw'r canu, o Gymru daw'r stwr, Daw Llunden bron tagu i Gymru am ddwr, Mae Llunden yn anfon i hen Wlad y Gan Am laeth ac am enwyn, am ddwr ac am dan. Mewn cyfeiriad at y rhai ddaroganant drano yr ben iaith oanodd Mae rhai'n darogan drwy ein tir Bydd diwedd ar ein hiaith oyn hir; Bydd hyn o fyd i gyd ar ben Cyn derfydd iaith hen Walia Wen.
PROFWCH HWN HEDDYW.
PROFWCH HWN HEDDYW. Gwellhad Syml i Bob Pfurf o Wendid Gieuol a Chorphorol. YCHYDIG GEINIOGAU. Mae a ganlyn yn rnhlith y miloedd o bobl ad- nabyddus a dylanwadol dros yr holl wlad sydd bob dydd yn tystiolaethu i alluoedd Dr. Casseil's Tablets fel gwellhawr gwendid, pal) cnawd, ac elwlod, y giau a'r cylla. Dr. Ramsay Colles, Y.H., Ll.D., 48, Princes-square, Bays water, a ysgrifena: "Gwellhad dyogel ac ymddibynol at wendid corphoral a. gieuoL" Major-General Sir John CampbeLl, C.B-, 4, ParK- plaoe, London, a ddywed rhyfeddol effeithiol." Lady Briggs, 6, Charles-street, London, a djy- wed "y mwyaf effeithiol/' Madame Clara Novello Davies, 143, Sutherland-avanue, London, y gantores Gymreig adnabyddus, a vsgrifgna "dyogel, pleserus ac effeithiol at anhwylderau gieuol a tnreuliol." Dr. Botwood, Ph Dd 74, Micklogate, York, a ddywed "meddy^iaiueth deuluaidd ddyogei." Grelhr cael Dr. Cassoll's Tablets, y meddyg.iyn teuluaidd yn awr mewn miloedd o gartrefi yn Mhrydain, am 10 18 1, a 2s 9c gan bob fferyllydd-
ACHOS 0 YSGARIAD 0 DDOLGELLAU.
ACHOS 0 YSGARIAD 0 DDOLGELLAU. Yn Llys Ysgariad, ddydd Llun, oeistai Mrs Martha Nelson ysgariad oddiwrth ei gwr, Ernest Nelson, am yr honai ei fod yn greulon wrthl. Priodwyd hwy Awst 14eg, 1906, yn Eglwys t. Mair, Dolgollan, He buont fyw ar ol hyny. Yr oodd y wraig ar y pryd, meddid, yn werth 20,OOOp, tra mai gweithiwr oedd y g'wr, ond ni weitiiiodd ar ol priodi. Honid iddo geisio tagu ei a.'i bygwth gyda ohyi.'oil. Ymddygodd mor gre-J- j Ion ati y bu raid iddi et adael. Caniatawyd yr ysgariad, a rhoed y plentyn yn ngofat y fua.
Betsan Jones ar Bobol a Phetha.
Betsan Jones ar Bobol a Phetha. (Gyni Hi ei Hunan.) STEDDFOD A SASIWN. Mi glywis Saeson yn son rhyw dro am dybl ifent, a. rydw i'n ddigon hen i ddallt mai dau beth yn digwydd yn yrnyl eu gilydd ycij byny. Wel mi gafodd Arnlwch dybl ifent—-Steddfod a Sasiwn—yn ymyl eu gilydd a'r naill fei y liail yn od o dda, ao yn tynu pobol o bob man iddyn nhw. Felly dyisa p6tha fod- -mae lie i'r ddau yn mywyd Cymru. Rydw i'n oolio adag pan nad oedd mund i Steddfod yn beth cyfTredin na rispcotabl iawn. Rhyw le i un clas o .bob-ui oedd hi beirdd a phetha felly, a mi fydda. cadw ffair wen a meddwi yn cymyd Lie reit amal ar oi hoi. Ond mae hi wedi gweJla llawer, a mi govvoh yr un bobol rwan yn mund i Steddfod ac i Sasiwn. Ml ddylsen fynd yn well Cymry yn y naill, ao yn well crefvddwrs yn y Hall, a mi ddyisa bod yn Gymry iawn fod yn help i fod yn Gristionogion iawn. Mae petha gora a mwya anwyJ yn gwlad ni yn perthyn i grefydd, diolch byth am hynv, a thra bydd Steddfod a Sasiwn yn perthyn mor agos j'w gilydd fydd hi ddim yn ddnvg iawn ar yr hoen enedl, gymra'm Llw. ««<••• SHON GORPH YN EI BREIM. Mewn Sasiwn yn Sir Fon mi gowch weld Sioa Gorph yn ei breun, a toes yr un Sion arall blaw Shooi Bw1 yn m-cdru tori cyt haner c.ysial & fo. Roedd o'n edrach yn nobl yn Amlwch ddydd Mrcher-yn llond ei groen fel afal, a gwrid ar ei focha, ei lais yn glir, a rhyw fawredd yn ei symudiad o. Roedd gyno fo sivrt frthyn du da am dano, a het sjlc yn sgleinio ar ei -oon. Tydio ddim yn edrach yn well yn uniie nag yn y sir yma, ac ar ddiwrnod Sasiwu mae o at i ora- Mi glywis nad ydio haner cyn noblied yn y Sowth, ond mae nhw yn oerdded yn o fuan yno, a. tydi Shon ddim yn credu llawer mewn brys n-eu fasa fo ddim cyn dewad, yn ddigon siwr. Y Sentars Baptists sy'n tori mwya o gyt hefo'r Hwntws, ac yn Lloegr nu gewch weld Shon Wesle yn ei breim. Ac Eglwys i'w chael yn mhob man, a mae gyni hitha ei gogon- iant a'i gwa.ith, waeth be ddywed neb yn wahan. 01. Mae pawb am fynd i'r nefoedd," ond tydi pawb ddim am fund yno yr un ffordd rhvwsut, a mae'n reit ulw da gen i fod loan wedi deyd fod yo a. ddeuddeg porth. 03 ydan ni ar bena yn hunain yr ochor yma mi fyddwn gilydd yr ochor draw, a fydd dim son am ddad. gysylltiad na diffyg undeb ynoO. Diolch byth am hyny. HELYNT Y PlANA. Mi welsoch yn y "Clorianydd" dwaetha. mi wranta, hanes y dyn hwnw yn Llandudno yn cwyno fod dyn drws nesa yn chwara gormod ar y piana, a mi nolOOd y gyfrath er mwyn cael heddweh. Mae'n anodd plesio rhai pobol. Toes dim digon o fiwsig i'w gael mewn rhai l'.efydd, ac wn i ddim faint o syllta a chwecha sy'n cael eu gwario yn Sir Fon am fynd i gonsarts i glywed canu. Ond roedd y dyn yn Llandudno yn oael gormod, a hyny am ddim, a mi aeth i gwyno o flaen y Barnwr. Mi ddeudodd hwnw fod yn rhaid l'r pia.na. stopio, a. mi roth bunt i'r dyn oedd wecli cwyno i smwytho ei deimlada o. Tydi gormod o ddim ddim yn dda, a. fedar neb na dim ddal mwy iond. Mae ddigon gwir prun bynag ydi o yn ffact neu beidio. Mae nhw'n deud fod walia tai yn Ner- pwl mor gul:on fel y gneiff un piana v fro i roi miwsig í stryd g-yfa, a mi welis organ lawer gwaith yn haner drysu pentra cy fa yn y sir yma. Toedd dim dowt nad oedd y dyn fu yn chwara'r piana yn cae! plesar yn y gwaith neu fasa fo byth yn sticio ati cyd. Ond dyna leiciwn i ddeud, a dyma ddeudodd y gyfrath, toedd gyno fo ddm haw] i gael pleser wrth roi poen i neb arail, Mae hon yn egwyddor fawr y basa'n eitha i bawb ei dysgu. Tydi miwsig ddim yn fhvsig os bydd o'n tori ar heddweh rhywun arall, a mi fasa'n ffitiach i bawb gofio mwy am eu cymdogion. Mi ddeudodd bardd ryw dro, a tydw i ddim yn siwr nad dyn hefo corn oedd yn canu o flaen y drws pan oedd o'n gnetid awdi, mi ddeudodd y bardd :— Wei. aed i'r eang dangnef, Ac aed a'i gerdd gydag ef. Neiff ba.ndia Amlwch, Llanerchymedd, a LJan-o gefni golio nad ydw j'n deud yr un gair am danyn nhw wrth sgwena fei hyn. Chymwn i ddim llawer a thynu Robert Owen a William Thomas yn y moon. Gobeithio y byddan nhw yn dal i ganu yn eu cym am flynyidda awer. ARIIOLIADA GORSEDD. Waeth i ddyn dyna nyth cacwn yn ci but na. thynu'r beirdd a'r oerddorion, a tees gen i ddim awydd rhoi mys yn mrwes ffasiwn rai a nhw. Ond rydw i wedi cael lot o lythyra yn gofyn beda mam i ar y pwnc o arholiadau mae Cymdeithas Steddfod Mon yn drefnu. Wei, Vii wyddoch i gyd nad oes dim blew ar y nhafod 1, a to gen i ddim ofn deud y main chwalth. Cya belled ag yr ydw i'n dallt, mi gynygiodd rhyw- un fod arholiadau yn cael eu sefydlu "D n/iya a Gorsedd Mon- Mi ddaru y Gymdeithas l>cnodi pwyligor i styried y peth, a mi ddaru hwnw, gymhell sefydlu arholiadau mewn barddoaiaotn, llenyddiaetb, a cherddoriaeth, a ohenodi tri o wyr yn mhob "dosbarth fel arholwyr. Rhaid i mi ddeud yn gyntaf fod y peth wedi ei neud dipyn yn lyrbwyll-byd yr ydw i'n dailt wyddai fawr neb ddim am dano nes oedd o wedi ei not!. Mi iasa mwy o styriaeth yn welhollwyd fawr erioed wrth fod yn bwyllog. Does gen i ddim dowt nad ydi'r amcan yn dda. Mae yma fcir-Jd a llenorion a cherddori-on ifano yn y sir yn teimlo ma.i peth da fuasai cael maes ao arholiad er mwyn gwybod Lie mae nhw'n a toes dim ar ohwymad y ddaear yn well na rhoi gwaitb iddyn nhw. Mae yma rny fychan o lawer o stydao graniadeg a phetha felly, a rydw i'n ddigon siwr y basa llai o waith nitro ar y cyfansoddiada ar ol i'r bogia mroi ati i ddallt bedi rheola iaith a noda a chynghancdd- ion. Mae eisio rhoi siwt ddel a chyfa am syn- iada, ao wrth stydio mi ddont i wybod sut i neud brawddega cywir a sut i wnio y deunydd yn dwt wrth ei gilydd, lie i roi botyma a laint ydi hyd englyn a phetha felly i fod. Ydi, mae'r am- can yn dda ac y mae'n werth mynd i'r drafferth i'w weithio allan. Mi giyvvis na fasa Gorsedd y Steddfod Genedlaethol yn leicio i Sir Fon neud ffashiwn botn. Wn i ddim ydi hyny yn wir, a wyr neb arall chwaith eto, achos mae nhw heb ofyn i'r Archdderwydd a phobo] fawr yr Orsedd hono- Fedra i yn y myw weld be fasa gynyn nhw yn erbyn a'r amcan mor dda; a thasa nhw. yn erbyn heb reswm am hyny mi faswn yn deud wrth Gymdeithas Steddfod Sir Fon: Rhowch gieo ar ych bawd; peidiweh malio run pilyn tysen na botwm oorn yn yr un o honyn nhow; mae digon o ddonia yn y sir i neud hleb eu help now tasa hi'n inurrtl i hyny. Sefydlwch arhohadau; penodwcl1 arbolwyr, a rhawch gyfla i Mon ddangoa be fedra nhw neud. M gynooh chi bob hawl j roi gyrtiffioat iddyn nhw, os byddan nhw wedi gneud gwaith teiiwng, a rydw i'n misio gweld y bydd gan neb ddim t'w, ddeyd yn erbyn hyny. Rydw i'n gwybod yn eitha. tod yr Orsedd fawr yn bur bwysig, ond rydw gwybod hefyd fod rhai o feirdd gora'r genedl tu allan i'w chylch hi. Rhowch gyfla iddi ddeud ei barn ar y pwnc, end cofiwch maio ni yn Sir Fon sy'n gwybod be sy ora ar les yn pobol ifanc wedi'r owbvrt. WeJ, mae'r pwnc yn an reit ulw pwysig, yn rhy bwysig o lawer i neud dim yn fyrbwylL Os ydach chi am arholiadau, peidiweh a'u yn rhy hawdd neu mi fydd y syrtitficat cyn hawdded ei chael a D-D. o'r America; rhowch y dynion gora yu arholwyr bob btwyddyn; oysyiltwch y peth Steddfod, achos mi e.iff pob dim yn well oa bydd injian fawr yn ei dynlJ- Faswn i fy hun ddim yn 'ych cynghori chwaith i roi gradda. Mae handlan yn eitha i gorddwr, a ehynffon yn reit handi i anifeil- iaid, ond toes gan dalent ddim mymryi^|>'i feis o mwy nag sydd ar chwiadan e:sio ymbarei. Mi fydd y syrtifheat a gwobr os leiciwch cbwi yn ddigon heb fynd trwy'r seremoni o roi ffugenwau i'r rhai sy'n pasio'r arholiadau. Gore'n y byd po leia o tfug mewn enw a phetha eraill f yd J yu nglyn a'r sefydliad newydd yma. Am w i 1 nad ydw i wedi deud digon ar y pwnc; ao luj gaua i ben y rarwdwl yn fan yma.
Boddiad Bachgen ger Bangot
Boddiad Bachgen ger Bangot Tra'n ymdrochi gyua nifer o fechgyn mewn cronfa ddwfr yn yr afon Gegin, ger Bangor, nawn Sadwrn, boddodd David Vincent Jones, 12eg oed, mab Mr Wm. Jone3, Castle-hill. Daeth oymdeithion y bachgen anffodus a'r newydd i'l dref, ao aet.h lluaws yno- Ikuwyd a'r corpb lan gan Wm. Jones, Waterloo-street, ond y oedd y llanc wedi marw er's peth amser. Y TRENGHOLIAD. Dydd Llun cynhaliodd Mr Pentir Wiiliams drengholiad yn Mangor ar gorph David Vincent Jones, 12eg mlwydd oed, ma.b William Jones, certiwr, Bangor. Oddiwrth y tvstiolaethau ofnid fod y bachgen a dau gyfaiH wedi myned ddydd Sadwrn i'r afon Gegin, ao aeth Jones i'r dwfr, ond cafodd lew- ygfa, ganid<.io suddo yn sydyn, ac aiJ-ymddangooS.o odd ar wyneb y dwfr. Meddyliai ei gyfeillion mai chwareu yr oedd am ychydig, ond dechreu- asant ofni, a. rhedasant gartret i ddweyd wrth ei fam, gan fyned a'i ddillad gyda hwy. Cwrdd- asa.nt ddyn a dynes ar y ffordd, a dywedasanfc wrthynt yr hyn a ddigwyddodd, ond yn lie myned i gynorthwyo'r bachgen, dywedasant wrth j plant am redeg i ddweyd wrth ei rieni. Yr oedd ei gartraf tua dwy tilldir o'r afon, ac yr oedd y bachgen wedi bod yr amser hono yn y dwfr am ugain munyd. Aeth dwy awr heibio cyn j caed y oorph. Bwriwyd rheithfarn o "Farwolaeth ddamwein- iol," a datganodd y rheithwyr eu cydymdeimLad a'r rhieni.
.GWEN
GWEN (Buddugol yn Llansadwrn, Mai 12-) Dangosiad serohog deimladau— yw gwea, Hynod gu yn odiau Ond. rhydd gwen ymadrodd gau o olynol galonau LLEW LLWYDIART
MARW MASNACHWR HYSBYS-,
MARW MASNACHWR HYSBYS- Dydd Seidwrn, ar 01 saith mis o gystudd, brf farw Mr Joseph Wm. Bowon, fferyllydd, Crio. cieth. Yr oedd yn un o wyr b'aonaf y dref, a bu ganddo ran helaet.h yn ci dadblygiod. Fel aelod o wahanoi Fyrddau cy'nocdJu- cvflawnodd waith rhagorol. Cymo-rodd ei angiaiid le ddydd Mw oher.