Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

25 erthygl ar y dudalen hon

Y GYMANFA GANU GENEDLAETIIOL.

Advertising

--AC HQS r CADFltlDOU SYlt…

-.-------------CYMDEITHASATJ…

Y M1LWR A ll AMAETHWR.

TROI ii URIB BRAS YN GRIB…

----THtAV Y BADAU-TANFORAWI,

----------RHEOLAETII YR AVVYIL

-----------Y RHAI NA DDYCirVYELANT.

---------CYFV NGU ETO.

PA ROTO I MAWR.

_----------A RWERTHIANTAB…

LLANGEFNI YN RI-IOI CLOD

PRIS PYTATWS.

9700,000,000.

-------------PWYLLGOR AMAETHYDDOL…

--------GWIRFODDOLWYR MILWROL…

----------------""! NODIADAU…

CYNIIA LLAETH Y WEINIDOGAETH.

,CHWiP Al-C Y FFERM.

.......,.-...............--Y…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Y DIWEDDAR BARCH W. LEWIS 'GWILYM BERW). ¡ HHEITHOR LL A N Fill ANGEL-Y PE N NA N: MEIRION. Mewn hirae-th yr ydym yn cronido marwol- aetii yr offeiriad uohcxi. Bu farw ar 01 ychydig ddyddiau o gystudd ddydd LllIn, Ionawr 29ain, ar ol bod mewn gofai o blwyf LI an.fi h an gel am 26ain mlyii/edd, yn yr hwn le y gwa&anaetinxld yn k daw el a dimdres ac eto yn llwyddiairuus. Chv.i'th j miedidwl colli ei gwtnni diddati a diddorol. Caw- f e;d croesaw calon bob amser yn yr Aber gyda |. GwiiymBM-w. Y dydd Gwener dllynol cluelwyd ei weddillion marwol i orfFwys mown llecvn pryd- fenfch yn hen fynwenit Eglvvys Llanidtangef-y- Pennant. Dae i ll torf favvr i dalu y gymwynas o!af: 'roedd yr egl>vys yn or! awn. Ga daw odd ar ei ol ym myJ. galar fab a march, set y Parch Gwilvm i s, Llangurig, a Mre Rowlands, Tref- eglvvy^. Yn eneehgol o bentref Benv, plwyf Llanft- han.gel-Ysoei/io-g, ym Mon, trodd ei g'afn yn foreu ar gorlanau oyfyitg Ymneillduaet.il i geisio awyi'gyloh helaethac'n a mwy Catholig YlIg nghymdeathas yr Eglwys. Yr oedd eisoes v/eill enwogi ei bun ym myd IJenyddiadh a barddon- iaetli, ac wedi oimill amryw gadeiriau Eisteddfod- ol; ond yr oedd ei fryd ar weinidogvaeth yr Eg- lwv«, a tbrwy g-efiKtgaeth y diweddar Ityglod Ddeon Edwai-ds, o Fangor, a'r Gymdeithas er Addysgu Ckrigwyr, yn gystal a thrwy ei lafur a'i yniilreoli diflino ei hun, cyrhaeddodd ei nod, ac ordeiniwyd ef yn ddiacon gan y diweddar Es- gob Campbell, yn y flwyddyn 1S82. 0 hynny hyd 1887, llafuriodd yn gaied a llwj'ddiannuh fel cur ad Talysa.rn, ym mhhvyf "IJardiyfni. Yn 1887, ar wahoddiad yr Archdd.iacon Morgan, pymudodd i blwyf Llandudno, ac yn 1R91 derbyniodd fywol- iaetn Llanfihangel-y-Penjiuiit gan y di .veddar Es- gob LhyJ., ac yno y llafuriodd am 26ain mlyn- edd hyd ddydd ei farwoiaeth. Dyna l'yw fras- iun o'i I- ond beth yw fTeitliia.Lt syohion i osod allan dxiyn a chymeriad? Beth, er engraifFt. ydoetkl fel bardd? Y mae yn dra arv.yddocacl fod y rhan fwyaf o'i waith barddonol- wedi ei gyfansoddi cyn ei ordeiniad. Ar 01 iddo gym- eryd arno iau v we.in.idogueth, yr oedd megia yn oidtligeddus rhag hyd yn nod i'r awen draws- feddiannu rhan o'i devrngarweh i'w Feis-tr Mawr. Er hynny, cyfan^oddiad gryn lawer o furddion- iaeih ar ol iddo gael ei iiio, fe! y tystiol- aetha tudalennau "Perl v Plant" a'r "Haul." GWAROGAETH GOLYGYDD "Y LLAN." Wele thiifyniad o brif erthygl y Llan," sef gwarogaeth y Golygvdd i'r bitrdd-o(Teiriad lioff:— I'w gydnabod, gwr hynaws, tirion ydoedd. Nid rhaid ond ei adwaen i'w holli, I'w gyfeill- Ion yr ydoedd yn llawer iawn mwy. Gad ei golli fwleh enfawr nu lknwir byth mohono. Er ei fod yn baladr o ddyn, ii Ifti menjw erioed dyn- eraoh ltag ef: ac ni fu erioed gyfaill mwy di- ckltan. Aitaml v bit neb ail iddo am adrodd ys- tori. Llawer g-aith y ciaeth goleuni v bore drwy y ffene«itr yn Llandudno, i roddi terfyn ar nos. waith lawen o adrodd stoi-;au,-orld fitoriau rtas gwnaent ni y mvmryn lleiaf iiai parod i I)cii,iiiiio wedi eu gwranrlo; ac n-id ar v cyfryw adegati yn unig y bydidai ddiddan. Meddai ar ysbryd rtiriol a gobeithiol, yr hwn dywynai yn ei wyneb; ac eto, Haw ddur mewn man,eg wlan oedd gan- tldo. Cawsai ei ddonio a synwyr (,yfYi-e(ii,,i crvf, grymns: fTu.rfiai ei farli yn bwyllog, gan ym- gynighori a ohyfeiliion, os o fewn cyrrttedd. Ond wedi y ffurfid hi, goleuni newydd a rbesymat* eiyfacit yn unig a wnai iddo ei new id. Nid yn ami v ceid neb a barn giiriach i fyned a to mewn penbleth am gymort.1 i ganfod goleuni Wei, 'rhosweh dli," meddai wedi dywed y broblem, "dewell inni fvnd o gwrnpas y peth," Ac yna, gyda gallu nodweddiadol i ddwyn y mater i dir yrc.arfe.rol, dadansoddai y priciad. Cof gentry! y tro evntaf i mi ganfod hyn: dadl oedd parth y buthlioldeb o ddysgu daearyddiaeth (geo- graphy) "Na, wir," ebai Gwiiym, "mi leiciwn I fediril (i-gon o geograpliy I wyboil, pan duaw rhyfel, mai nkl yr oclir arail i glawdd yr ardd y mae Iii." Pan alwyd sy!w y Deon Edwards ato, yr ydoedd ar drothwy enwogrwydd vmysg y beird-d. Eniliasai amryw gadeiriau lleob a beim- a.sid pf yn ddyn agos i'r ga-dair yn yr Eisteddfod Genedlaetliol. Naturiol oedd disgwv iddo ail- ymafael mewn barddoni wedi gorffen ei yrfa gofi eg\>1. Pan grybwyllais hynny wrtho, ei ateb ocdli, Y gwir am dani hi ydi hyn 'toes dim ond itii a; yr E,,Ixvvsiieu fa. ii. Fellrwch Chi ddtim gwneud gwaitli piwyf a phendroni hefo'r awen." Ac ymdaflu i'w waith yn ardal boblog, brysur (v pryd hvvnnw) Nantlle wnaeth. Ar lawer ystvr, bu hyn yn golied i lenydd.;aetb Gym- reig, ac ïr Eglwys hefyd; eto rhaid addef mai eft oedd yn ei le. Un waith, os da y cofiaf, v daelh o'i neilltuedd i gipio cadair mewn eistedd- fod ym Mlaenau Ffestiniog Ond cadwai yr awen at ei wasanaeth, megis llaw-forwyn i ativ ami pan g-yrhaeddai ei deirnlad radd o dymher- edd tub writ i fvnegiant rhydtliaeth, pa un byn- nag ai traet-hu ei golied oei gi; ei 9 edmvgedd o'i hen warden ffvddlawn, ynte rhyw: ckligVyddiiad yn y phyyf afwai am sylw yn y brigedi ivos Sul fyddai yr aehlysur. At- y cyf- ryw adogau cLeuai telyneg dl05, englyn neu dodd- aid, mor rliwydd ag anadht. Gosudodd vr Eg- lwys yn haul o gylch pa un y trodd ei lioll fedd- wi n. i boil waith. A'r caniyniad oedd iddo dOOd yn Eglwyswr cadarn, di-wyro. Ond ymlVurtiai ei nynaws»»dd yn glustog am 6 ffyddiondeb di- Ivgll i'w egwyddorion fel tia.9 briwid neb gan- cdo. Egwyddorai y plant, o ba rai yr oedd yn clra hoff. a" hwyt.hau bob amser ohono yntau, yn ofaliies, a byddci adeg y Bedydd Bsgob yn amser pwysag a dafrifol yn haiicis y plwyf. AllaInl y terfynnai y bregeth ar y nos Sul cyn_ y ddefod heb {'I' awen gvd-blethu yr addy&g a r reimlad a weddai i'r amgylchiad. Y deggrifiad it(iivil ohono fel pregethw r fydd- ai dweyd mai Gwiiym Berw fyddai'r pregethwr. Amgylchid ei ymadro<ldiad, fel rhosyn, gan bear- arogl, gan y swyn a'i nodweddai. ef ei liunan tra y byddai y person cyntaf—y Fi" mor ddi- eitiir a mwyalclien wen. Cyfranogai ei lais a fwynder a &wyn ei berson, a cbyfleid y syniadau prydferth a'r meddyliau cain mewn ia;t'n nad wyf, os oes ei ehyft'elvb i'w chael, wedi ei chlyw- ed o'r pulpudau na'r gweled ar bapur. Ym- ddangosai i mi yn debyg i focaic,pob gair, bach a mawr, wedi ei fesur a'i bwyso yn 01 yr ystyr a'r sain mor fanwl i lenwi ei le fel y buasai ei gyfnewid am y eyfytyr agosaf yn a.ndwyo y darlun. Canlyniad (vfaneoddi fel hyn oedd, nas gcliid ei pb.regetliu lieb y copi o'i flaen, okldi. ei:hr ei dysgu ar y cof, yr hyn ydoedd dasg rhy galed gyda dwv os nad tair pregeth bob vvyth- nos. Eto pregethai yn rhydd, ac wedi y fraw- ikbg gyntaf ni fai "I i sylw v gynliulleidfa grwydro. Pan amryw weithiau digwyddodd iddo anghofio ei gopi wrth gycliwyn i'r eglwys, ni clioieiai fyth draddodi v bregeth baratoLsid. Yr yctiOedd yr artunyrtfl vilcJi'o i wneud llai na'r goreu a'i g«:ydd waith Cyme rai <4ft- iun arall a phreg&thai yn ddifyfyr mor naturiol fel nes canfyddai v gwrandavvyr fod dim yn smj gen na'i arfer. Mae i'w fawr obeithio v gwel ei deulu nu. ffartkUi gyjioeddii de-tholiad o'i bregeih- au. Bydidai y fath gyfrol o'r werthfawrocaf. Am "ffrwyth ei waith yn ei blwyf itis gelbd oryfach tystiolaeth na'i gladdedigaeth—torf fawr. gaitwn dybied fod yr boll fro yn breseniiol, wedi ymgynnuil, yn wyr a gwrugedd, gwyr ieuamc a, laeiolied ieuainc, a plitaii-t-ile. yr oedd parch, ed- 1 mygedd. a gofid. megis gotid brawd, yn ysgrifen* f oifig ar bob wyneb ao yn iiefaru ymhob ysgogiad. i^iannki i popcth wrtltym am dano—y ftordd win o'r Abe** i'r hen eglwys; yr eglwys faeh— mown man angbysbell cklwy iilltir o r pcitt-ref a r eglwys a-raH—mor laii a destlus a'i barlwr ef ei hun: beohgyn v cor vi; eu gwenwisgoedd, a*; wedi ddofosivnol y gynulleidfli, canfyddid ol ei law ar bopeth^ Ac felly, ynghanol vr lien fyn: went, dan gysgod ywen ieuane o'i bhtniad ef ei hun, ni d^biwn, a haul y gacai—yr haul mwyaf hoffue-yn gwe-iui ar gauad ei arch, uadawsom el gorff i orffwys, a tbroisom tnag adref i wynebtt byil na cheir mwy ddoniau (iwiiym Berw m heliiu i crne.s.tu ag ef.

—__--( AFIECHYD Y PARCTI DANIEL…

-------------- — r EIDDO GWEINIDOG.…

[No title]

Advertising