Y Clorianydd

PYNCIAU'R DYDH G WHOM AID Y GOGLEDD. I Y -.iiae Sir For yn gwneud yn oilidog ynglyn a'r ymdrech hwn. Y mae eisoes ll,031p ^ecnoi I. -Jderbyn, x hynny mewn symiau heb tod dan ay (,11 wedi ei gyfrariugan 154 o bersoiiau.Peb.og aeth Moii ydyw 50,000,a meddyhwn beth fydd sInn v ca^gliad pan y by del cor ft' poblogaetn A~on, (fair- Cvmru. wedi cael tylle i /yiranu. Dyina » Arfoi', Aleiiion, a siroeOd eiaill awgrjm YA UEDDWCII. 2 V;i,^issi^v!; iO|tn;artonii £ i;vv £ y!i least™ i' i-aM hedebveh. Dyina, mi dybiaf. v tro cvni xi i gorit < K'fyddol pwysig vviieuu -Jat- Irani; "cyhoeddus ac urirydol o blaid heddwc.i drwy drat'odaeih, er yr y mdderlgys yr uuig gwrs rhesvmol i grefvddwvr ei labwysiadn. Ond tra yr citteddai v Sassiwn yng Nghaern.irfon gor- weddai pedwar aT hugain o wrthwynebwyr cyd- wvbotot ng ii^havoiiar y dref am na fyn l'ri, biwnals y wlad eóty n iddynt y lhyddhad y mac Seuodd drwv ootddf wedi eeisio ei sierhau JUd. ynt.—Air ib Dawes, A.S. Y FFERA1WYR A'U GWE1SION. o Jji,, y ddeddf lion inoddir symiau mawnnn i'r it'ermv* vr. a sicrheir i'r llafurwyr amaetliydd ol isafuf <vflog o 25s yr wythnos Dadl Iila; yw y dviii'r isafi if fod yn 2p os yw llafurwyr am- aethyddol yn mynd i Lvynhau bywyd yn wed nag y macnt \<cdi ei wneud hyd yn hyn. On 1 trwy sefydlu Byrddan C'yflogau mewn hawer o cl arda'oedd gall ilamrwyr lwyddo l goch r lsafrii pan fo l vug ngallu'r Byrddau I'ny- i w wneud yu fwv no, 25a. Fel mater o itaith, os yw y iiai'uiwVr i gael chwareu teg.mewn llawer o ar- daloedd rhaid fydd i'r Byn'.dau wneud y cyilog yn fwy na 25s. Soniv llawcr am gatl y oobi u'r trefi i r wlad ac ailadf-Uajlu'r diwvdiant am. aethvddol, ond ai.hawdd fyod gwneud hynny c-a na rtJlLíir mwy o ystyriaetn i r Ila.ur-v.u timae i- yudol. C VA1RU AR DDE DDF ADDYSG. Yn ol v cynllull, bydd i Gymru dderbyn gan y Wkrtiwiiac-ch at addysg 50b,KOp 'll°3,b,e" yl' ;'c a dderbynia ytt awr yn ystod y fl%vy<K!> n g> %vedi dvfodiad v Mcsur i rym. <>s bydd i r a. durdodau addysg sirol vvanor arian yna yn bsn- naf av ^vflogaivr athrawon, ac nid ai good a jneini, rhoddir iddynt y flwyddyn ddilynol dair rhan o bump o'r ychwanegiad hwn; n.> dei byniwn tua l80,M0p yn yr ail flwyddyn yr hvn a dderbymwn yn awr, ac a r raddla hot J-mlaV,, o flwyddyn flwyddyn .Mewu"?! £ r bydd Cvmru wedi derbvn miloetld lawct yn ych wanegol, a chredwn fotl y "grants a dderbyma yn cvnaedd taa 65 y .ant o n hoil warm ar ad-.l- ySg 1- mv>-y „ gryn luwer nag a dderbynia amlx .1 ran arall o'r wlad i CANAIOL MR E. T. JOHN, A.S. Mewn vsgrif ar Fesur Addysg Mr Fisher, dyw ed F. J. Gould yn "Justice" mai glasuwr ydyw Ychwanega: "Nul o -ckl Llafur yn brosemf cyflwvnwvd y Aksur), canys tynwyd hwy l Ce tral Hall Wc«tmin»ter, gun Ramsay .Jaodonald a SnoTvden i gynhadleddu ynghylch btociholm a'u cyfeillion Almaenaidd." -c ni t-hododd ond un dTn gonest, John, o Ddwynnn Dmbych-ag yntau >n Rliyddfrydwr-i gondcmi.io r Mcsur." :FODDW:\RWYDD li.AFVRW VR. L'n o'r adroddiadau mwyaf awgrymiadol »ohocion o anfoddlonrwydd Llafur, med<l Mr Ellis Davies. A S >n Y Genodl," yw yr un am Ryfr.ru a Sir FmlWV, fdi ei furwyddo gan A.i Ueufer Thomas, y cad.vyd J, Mr I homa, Evans ar ran y cvflogwyr, a Mr Vernon Hartshorn af ian*V gweitluvyr. Alae n adrodaiad maim I a maifh. yn cvnnwys 44 tudelen, ao wedi ei py- hoeddi gan y TJywodraeth ion chwe eheiniog-, Priodolant yr anfodaionrwydd fet ag y n-ikier lu-hosion y. rhai parhaol i'r pethau a ganlyn 1 Tra bod y cjflogau mown triazi wedi cod' nad ydy;;t oherwydd yr ychwaru giad yng ngnost byw, wedi' cynyddu ,-newn gwirionedd, er fod pop-ith yn gahv air. safon ùwch mewn bvujd fymdeithasol. 2. C'yflogau Îsd mewn rbai diwydiannau. 3 Cyflogau anghyfartal mewn rharuau o weith- feytld neu mown gweithfeydd cyfagos am Iafur cyffclvb. 4. Ansievwvdd gwaith, yn enwedig ymysg y gweitliv.yr yn y porthladdocdd, a hynny yn ar wain i arferion drwg. i .L t 5 Anfoddlonrwydd a'r amodau cymdeithasol, tai'gwael aiiach. anghy-urus, amgylchoedd »i- trysur, prinder tai, rhenti yn cael eu codi, ac ond ychydig o gyflousderau i iawn ddefnvddio oriau harnddtnol.

D1WYG1AD BEDDGELERT. Cyt'haliwvd cvfarfod i ddathlu canmlwyddiant I Diwygiad Be'Jdgelert yn Beihania, Nant Gwyn- ant y Saboth a dydd Llun, Awst i9eg a i 2jfe-J Fel v mai; yn wybyddu., tor,-odd y Diwygia 1 allan" vn Hermdy Hafo-J y Llan ar nos fcabot,, Awst 17eg, 1817, yn ystod pregeth y Paccii. itichard Williams, Brvuengan Fregethwyd yn y cyfarfod gan y Parcnn. 1 Charles W i hams MA Port-hacthwy W -J- W llhams, Llanfa l F.G a John Roberts, M.A., Caerdydd. Lryn hawn Saboth c&fwyd cvfarfod i son am y i). wyg.ad. Arweiniwyd gan Mr Morns Anwyl: Jones. Dechreuwyd t-wy weddi gan Mr NV. Davies. Peniel, a chafwyd cryuodeb cry no, o hanes v Diw ygiad a'i nodweckhon gan Air Wil- liams, "Llanfair P.G. Dwy nodwedd amlv.-g arno, "y canu yn yr ..v.yr 'oedd yn ei ganlyn, I a chodi pobl iyr Efengyl. Dnynwyd ef ran 11r Charles Williams, M.A., gydag Jin- erehiad grymus i gymhwyso gwersi y Diwygta-I Ymvsg 11awer o octhau da eraill sylwodd ar y r pwys'igrwydd fod plant yr ardaloedd yn cael ea dwyn i fYIlY yn ei thraddodiadau crefyddol, hyn mor bwysi^- idciviit. a. < haot eu dwyn i fyiiy yn hanes cenhadaeth j r Apostoliun.

LLINACH LbEVV LLWYFO. Y mae a ganlyn o'r "DrychDaeth gra> • atom am y rhan chwcry teuln I.lew Llwyfo yn y vvhyfel pre&ennol; 22 wedi ymr-stru yn y fyddi-i --Iller wedi eu lladd, a nifer vvcdi eu clwyfo. Y r- mae gni Goorge Elwyf) Lewis, browd Mrs Jas. Sauvago (plant y LIew). Dinbych, G.C., bcdwar mab-ynghvfraith ac unig fab yn y fyddin. ac wyr. Hcfyd tri mab i chwaer Mrs Sauvage: un wedi ei lucid; ac felly mao ll uver o deuluordd yng Nghymru v-edi eu ihwygo yn fawr, a galar yn ityiiu a- ami i t>clwyd. Y mae wedi ymrestm ar yr o<hr hon hefyd yn y llvnges Arnerieanaid 1, Khvjr, mab Mr a Airs James Sauvage, 43, eoln Park, Newark, N.J. Lladdwyd Tudor Ed wards, mab "Chizzie Llwyfo, diweddar Caor- narfon, G.C., Mebefin 6ed, 1917. t f r •

Dywodai v Paicli Glyn Davies yn Sassiwn Caerrarfon fcxl gweinidogion y -Lid yng NgogU'dd Cyniru yn gwario dwy fil o buniiau'y flwyddyn ar faco.

CWR8 Y 11HYFEL. DDYDD MERCHER. Gvvnaetli v milwy r Pryiefimg ymcisodiiad arall ar y Germaiuaid yn Lens ddrje. Livvy<kiod<l y Canadiaitl i fockKanu llineil o waroh-ttoeydd ar ffimau y dref, ar yr ochr ovilewin a gogkxld- oiilevvin. ar hyd ffrynt- o 2000 o lat-iitni. Y mae ymladd trwm yn parhau i fyiwsl ymlarn, ac eieoes y mae gwrth-ym-OMxikwlau beid'i'gar wedi cael eu torii i lawr gan ein ev(leg-ran. Dvwed un goiiebyud ansvvyddo^ci fod en nul, ■wyr ynio«5'xl<)l wedi cyfarfod nifer mawr o Ger- msniaid vn Nlwr Neb In," a bod ymladd law- q- _J l.¡ -.u.1-. .Q¿JI.I t,1ai yn ytfcod yr lioll 17fel, a'r eaulytiiad fu gwue- ga t-u r gei3 i i. L!wyd<lodd ein eiit-dwyr i ddwyn i iawr naw o be-irianau v ge'yn, a rbo-ddi sait.h a.^ali allan o Jrefn. Nul oetld ein eolledion ni ond pedair. Y mlL{"r Ffranood wed: endw CI.I Iwll fnillinn i'r gogledd o Verdun, er gvvaetliaf gwrth-ymoeod'- iadau ffyrnig, ac y rnacrit yn trofiiu eu hunain yn y fafieoedtl a enillwvd ganddynt. 1'1' gogledd o'r Ai&ue, ymoüJodel y German- iaid mewn tri lie ar C'I"!1V Plateau. Y r opod v toimati ymoeodol wedi cael eu torri i fyny, gv<ia c^olledion trymion gan ein gynnau. Ymosododd ehedwyr y gelyn ar wrrsyil charorion y Ffrane-od, a ihukla-sant lu liaawr o'u ,nl-Jadwvr. Jllawlia Berlin fod byihlinoM<1 y Crown Prince weu; ymladd yn o! y Ff-rancod Iwon vmhobman yn Verdun, drwy ymladd a g« rth- yrnoso<liada.u nei-tliol. SaotiiAvyd Zeppelin lawr fore ddoe gan em cited wyr Hy ngesol oedd ai lainui Jutla^id. Ni achubwyd neb. Yn ystod yr ail d»iyd<l o ymoiSodiad—diivdd Llun—liwvddodd yr Italiaid i gael 27CO o gareharonon. nes gwncud y cvfaisrif yn 10,346. CjtllJ-2rodd 261 o longau-awyr Italaidd. ran yn yr ysgarmeo lion, bombiwyd yr Awst-riaid oedd wetii yrngymmll yn y Ile hwn, a ciljynorth wy wv d gatl batteries l!ynge«ol a monitors.

DDYDI) IAT. I Y mac yin'ydd trwm yn parhau -f-, ymh.en nr y ffrynt Brydeinig, yn y rtiiu-sydid ymladd yn Ypres a I.erus, lie y Cierma^iiaid wedi ym- giynhoi yn lluoedd mawr. Sicrliawyd Ixuddugoliaetluui pwysg gan ein niilwyr ar fFordd Ypres AR-uin, ac i'r gog'e<ld- ddwyrain o Ypres. Y mae y safleoedd a ein'lwvii i'r cle a'r got-- llewin o Lens yn eael eu dal, a cliyn-n^dtl peliaeh wedi ei wr.eud mewn amryw le-oedd i'r gogll'dd, o:lle\vin i'r ddirias. Carwyd yn w rth-y in os-od- iadau 1 wr1:.ho ¡. Yehwanegir fod rha-gor o dir wedi ei sicriuin yn y Ileoedd a eni-llvvyd ar y 15foil eyfisol, y rhai esydd yn eynnwye Hill 70. Cite St. Elizabeth, City St. Emill. Cite St. Eaui^ent, Rose Wood, a banner Hugo W ool. Dyivrd mi go'.iebydtl, ar wahar. i roddi teyrn- getl i'r Canadia-id yn Lens, rod yr ymosodiailau a wna.ed duoe yng nghyrndogaedi Ypres wedi osel eu gwnad gan fil wyr siroedd Ca-nol a'r Yegot- iaid. Yn Verdan diivrvvM eyflegra-u v gelyn lethu y gwrth-ynioswl'iadau fl'yrn-ig yn erbyn Hili 304, y Dead Man. Alarm-out Farm, Hill 344, ac. i'r gc-g- ledd o Caurieres W<xxL Y mar. nifer v caruliarorlon a gymcrwyd gan y Ffl-ancod wedi eyrra.e<ld 6716. yn eynnwys 600 o glwyfedigion. (aed ysbail pwysig ar y D?*A Man. Addefir yn Berlin fod y Ff-rarnxKl wed-i l'3RI buddagoliaeth ar Frvn 504, ac yng nghwr tJeheuol pent:-ei Samogneux. (iollyngodd deg o longau-awyr y g(,4-vii bümæ ar Dover, Margate, a Ranvgate, tua. deg o'r gloch for-F- ddoe. Ni eholhvydbywydiau ym Mar- gate. ond yn Dover a Ramsgate lladdm"yd 11 a niweid'wyd 15. Llwydd'wyd i daro dwy o'r pe-ir- ianau t-hoool j lawr, New Fav.-rtii, ymd'ClangOMKJ,\ nifeir o longau- awyr Germanaicid gerllaw glair.ui swydct Efrog. Ni anturiodd- ond UtI. ne:i or hyn leiaf ddwy, i ddiod i'r tir. (lollyngwyd bomliw me-wn tri peli- tre bychan yn ymyl y glanau, a niweidihvyd un dyn. Y ydd ar hyd yr hot linell ymladd. yr hyn eydd yn parhau i fyned ymlaen. Rliifa'r (jarcharorion erbyn hyn tua 13,000. neu gynnydd o 3000. Y maent liefyd wedi eyme-ryd tua 30 o ytinau. Dywedir yn yr adroddiadau Rwsiaidd fod y v (iermaniaid yn brysur ar ftrynt Riga, a el). ii bell- ed i'I' Ie a Bro(h. Y mae'r Cad-frid»g T>ef.htsky wodi oa>el ei opwyntio yn brif fae.>-iy\vydd y byddiinoedd llws- iaidd ar y ffrynt gag!eddbl. Y mae ymosodiiadau ar raddrfa e-ang wedi cael pi dwvn ymlaen yn erbvn a^lrannau 'l'vr¡-,ai,-Jd, a rhai olionynt wedi cael eu meddianu ar ol diin's- trio y ffordd Ivaiarn i'r gogled<l o Medina. Y RHYFEL A PALASTINA. Ar wahan i'r ffaitli fod llu o Gymry ar hyn o bryd yn ymladid yn erbyn y Twre ar ffiniau Gwlad yr Addewid, mae i gyeylltiad v rhyfel a Piialas- tii.a dJiddordeb parhaol a (Iwfn i bawb viig Nghymru. Atgofia popeth lli am ryfeloedd yr H+ n D'estanien.t, y Rhufeiniaid a r CVtx^gax'-au. a gofynnir yn ami a ydyw rhyfelo&dd unwaitii eto i ddiiHstrio aleil-.¡dau Fydd mor gysegredig yng iigolwg hoi I (iriftionogion y byd Iiyd yrr-a. da g Tinyrri ddeall fod y Twre yn parchu ac anuSdj.- tfyn yr acleiladau oys^-gredig yn Betbh-'iem, Naz- atelh. aa gellir yn bur hyderus dd's- gwyl fod yr u-n pet-h yn wir am Hebroi:, yr liyn- af a'r gytegre-diioaf o hoI! ddimasocdd y wlad yn i'ie<ldwl yr luddew. Yn ol adrodd;i&<t lrOtis Glazebrook, y tnafnodiiwr Amerioatiaidd yn Jeru- salem, hyd o fe-wn yohy<Lg wythnosau yn OJ. yr oedd eiddo vfc-,d,i,ga--t ii Se-isnig yn Jeruijaiem yn holtol ddiogel. er fod y Prydeiniaid oil wedi gada. y whd oddic-ithr tail" 0 ti ordd yn ea,ri.o ymlaen yrgolion Arabakld. Diau fod rhai o ymwelwyr o Gymru yn eofio am ypgol y dieillion oedd yn oael ei ohynnal gan Miss Niati- alifter. Ma-f v foneddiges lion wedd gwi-tJioti gadael y plant oedd dan ei gofal, an y mae pob lie i gredu y bydd ei bywvd yn hollol tldiogei yno oliervvvdd y parch dwfn i gol-exldir tu-ag ati dh'wy y vvlad. Diau fod amryw o f<-<hgyn Cymrn er- byn hyn yn ypbytai iNazareth a Jetnifalem. a chysuriawn vw civwed nad yw barba-midd-dra'r (Jermaniaid hyd vnia wedi il;ux>stwng P!a.t¡¡¡a i'r un sofyllfa a B<^Igiuiii.-—" Y" Cym.ro."

DYDD GWENER. • GWHTHRYFEL YR ARABIAID. C'yiioedui-r fod Jlwythau o Arabiaid dan ai"wein- iad Brenin Hljaz woill codi gwrthryfel yn erbvn y Tyreiaid yn Arabia yn ymcwxl ar y milwvr IVrcaidd gyda medr a «k-.wr<ter ma wr. Bu idilynt gario r ymo-odiad ymlaen jjiewn modd melius iawn. gan feddiannn gorsat'oedd rhr-ilffyrdd a g w ere-y 11 fa oed J y mil wyr Tyrcaidd. Bu iddynt on-lifygu'r milwyr Tyrcaidd mewn anwyw frwydrau. Mewn un frwydr liaddwyd 7C() o'r Tyiv-ia-id. a ehymerwvd yr nil nifer yn gareh-aror- ion- glwdåynt yngliyda gynnau. amhvg fod cydymdeimlad yr Arabiaid yn fawr a'r Cyngshreiriaid, ac y rna.(-,Ir gwrthryfel a gyeliwyri- wyd ym Mecca yn lledaenu yn gyflym iawn. BycW hyn yn ddraen boc-nne iawn yn yptlys y Twrc, SUDDO 675 0 LONGAU. Mae'r adroddiad e-wyddogol am nifej* y llongau a. eucklwyd yn dangoe peth oynnydd yr wytlinos hon. Suddwyd 15 o longau (irog 1600 tnnnell, a thair o dan hynny, o'u oyforbynu a 14 a 2 yr wyth 1103 ddiweddaf. Mao rhif y llongau a fordwycdil i mewn ac allan. o'n portiiladdoedd yn o gyiiiiydt]. Alao 675 o'n llongau wedi ell suddo gan gelyn o'r cych- wyn, yn eynnwys 503 o ra-L d.roa 1600 tunnell a 172 o rai dan hynny. MWY 0 FUDDUGOLIAETHAU. ymoeodiadau mawr gan y Cynghreiriaid w yn parhau i fyned ymlaen yn llwyddiaimuf.. Mao'r Eidaliaid wedi cymcryd 3000 yn rhagor o gareliaro-i ton, yn gv.-neud cyfansv.m eu eareh-aror- ion yn 16,350 er <]eohrea yr ymosodiad. Cred-ir y bydd1 i'r Eidaliaid yn fuan gy-rraedd eu- nod yn y C-areo. Mae'r Ffranood liefyd yn parfiau i gryfhau c-it safle ym ratwydr Verdun. Cymer- 1!hj u-7&-1O o g-arcliaronon m-cwii tn ihwrnod, ynghyda 24 o ynnau ma^vr. 200 o macinue guns, a naw <y ynnau eraiil. Bu i r Prydoimaid ennill safle bwysig ger v dref Lens _o'r err.v Green Cra^ic-u* Bu i'n Bye Jin uxr-iiycitno uijarddrg o longau awyr y gelyn a dwyn chwecii eraill i lawr. Ni ehoihvyd

DYD-I) SADWRN. 20.500 0 AWSTIUA1D YN GARCIIARORION. Mao l^Exlaliaid yn parhau i ymladd yn ddewr gan y ru r Awetnaid yn ol ar y d-de-u fl'rynt, yr I:onzo a r Cargo. Mewn eh we' diwrnod eyrrier- odd yr EidaH-a-id 20,500 o'r Awst-riaid yn gaiVi.ar- onon, ae y mae hwn yn cyninvvi 500 o rwyddog- ion. Ala.e r Cadfridog Petam wed; gwncud rhuthr eto ar r-afleoedd y gelyn gc-r Verdun, a Ilwyddodd i rtimll bob un o r f-afieoedd oedid gand.do mewn golwg, a hynny ar linell o dros ddwv filhlir. Ad.rocMa'r EUmyn fod y Prydc-iniaid Tn tan- belenu'n ehwyrn i'r dv-yrain o ond nad oe<id:ynt hy.-j yn hyn" wedi gwncud ymosodia-d air raddfa eang. Pa rha i. br.vydro eal-^d i'r de i Len^.

DYDD LL'. 23,000 0 GARCHARORTON. I l>ywrd'.r yn yr adr<HlrI.\yJ.au Itaiaidd swvddog- tawelu. Y mae nifcr y carc-barcrion a. gymrr- wyd ganddynt hyd yn hyn yn riiifo 600 o swydd- ogion a 23,000 o filwyr eyfFredin, yngliyda 75 o ynau. Hefyd, nifer mawr o geffylau, llongau awyr mown cyfhvr dJagoroI, trench mortars, machine guns, a llu mawr o mortar tractors yn llawn o gad-ddaipar. 0 n A DEN NILL G W ARCHFFOS Y DD. Dyma fel y dywedir yn yr adroddiad ewyèlogol o'r Poneadlys Prydeinig heddyw:—Neithiwr ym- osodafom ar y gelyn a gyrasom ef allan o ran o'r warciiffos i'r gogledd-do-wyrain o Gillemoni Farm, a ade-niliwvd ganddo yn y b->re. Drwv hvn lbv yck!ia?-:>m i sofydlu ciji hunain yn ot T) safleoedd I T eyntx-fig. Yn d-diweddaraoh ar v dydd ec-isicKhl y gelyn wr.eud gwrthvmosodiin^, ond ni fu'n )I wy(l, "I] Yn vctot! y 1103 curodd milwvr JVirtuga! barti ymoeodo! o'r Gec-maniaid i'r de- ddwyrain o Laventer. Y mae cyflogrwyr y gelyn wrdi bod yn brysur yn ystotl y iiom i'r dwyrain o Y ac yn Nghyffiniau Lombertzyde. PRY.SC IIDEB Y FFRANCOD. Bu r Ffrunpod yn ysted y ikw y n bryeur iawn gyds'r eyfl&grau ar lan dde y Meuee, rhwng Saniogufux a Chauine Wood, a'r lan eh with, symudasant ymla.e-n ye-hydig i'r do o Be-thineourt! Y mao eu milwyr ar gyrrion y ptmtref, ac yn ymyl glan dtklieuol y FcrgrzF.

MARCHNADOEDD. LEICESTER, dydd Alercher. Gofyn da am wartheg tewion a'r pris £ e y pwys yn uwch ar yr vythnos. Cyflenwad llawn o ddtfaid ae wyn, a'r priiau b¡alflJ yn is. Ychydig o foch; bacons yn ddrutach o giyn dipyn, ond perehyli yndu!- gyfnewid. SALF-f>RD, dydd Mawrth.—Ansawdd yr alllf. eiliaid ychydig yn well, a phrisiau yn gadarnaeh. Defaid o ansawdd dda eto yn brill a masnaeh yn a' iif, out! dangosai piisiau yn gyffredinol ych- ydig o gvfnewidiad Yr o,-(Id wyn, 09 rhywbeth. yn gadarnaeh e>1 pi is. Cyflenwad bychan o foch bacvn ym Main.'einion, a chynhwysant IriO Gwyddelig, 140 Cymreig, 80 sir Gaer; masnaen yn araf, y math gorea 0 bacons yn gwncud o 26s ) Z6s 3e, a hycliod ?2" 10c i 23s y seor. BIRMINGHAM, dydd lau.-Gofvii da am foch, a gwerthwyd y cyflenwad yn 01 prisiau tft, weddar. Moch baewn, Os 6c y scor cutting pigs, 25s 6c; a hyehod, 22s y scor. Masnach araf inewii bifi a myton biff, Is Ie i Is 3c y pvvys; a mytcn a lamb. Is 3c i Is 5c. DINBYCH, dydd Alercher.—Ffowls, o 5s i 7s 6c y ewpl; hwyaid, 69 i 10s y cwpl: wyau, 5 a 6 am Is; ymenyn ffres, 2s lc i 2s 2c; ac ymenyn halls (tybiau bach>. 2s y pwys biff. Is 3c i Is 3c y pwys; myton, o Is 2e i Is 6c y pwys; Iamb, o Is 6c i Is go y pwys; moch tew ion, loc. i lIe y pwys; cwl iijigod, 2s y cwpl; gwlan Seisnig, Is be i Is 9c y pwys; gwlan Cymreig, Is Ie i Is 4c y pwys. • LLANRWST. dydd Mawrth. — Ymenyn, 2s i 2s 2c y pwyg; doft'dnod, 5s i 8s v cwpl; hwyaid. 7s i 8s y cwpl; wyau, 4 i 5 am swllt; biff, Is 3c i Is 8c y pwys; myton, Is 4c i Is 6e; pore, Is 4c i Is 8e; lamb, Is 5c i Is 8c moch tewlon, llic y pwvs. l' LLIIELI, dydd Mercher.—Ymenyn, Is lie i 2s: myton a biff. Is i Is 6c; pore a veal, lIe i Is 5e; moch tewion, lie; perchyll, 30s i 388; wy- au, 23s yr 120. LLANG-EFXI, dydd lau.—Ymenyn, 2s y pwys; wyau, 11 am 2s: moch, 24s i 34s yr un. OA.E'R-N'A'RJTON, Jydd Sadwrn.—Ymenyn 11 res 2s Ie y pwys; wyau, 5 a 6 am Is: dofednod. 53 6e i 7s v cwpl: hwvaid, 3 s 60 i 4s 6c yr un; pyt- atwa newydd, 2C y pwys; li'a, 4c y chwart.

Y FASNACH YD. \Vcle'r swm o yd a werthwyd a chyfartaledd y pris a gaed am dano yr wythnos yn terfynu Awst 24ain Chwarteri. e c Gwenith 4403 76 7 Haidd 1322 70 7 Ccirch 1352 54 7 NN'elo'i- ysta(l,au aiii yi- Nvytliiioi gyfet-L)yiil()l o bob blwyddyn er 1910 hyd 1916:— Cyfartaledd prisiau. Gwenith. HaidJ. Ceirch. B e s e s 1910 32 2 22 10 17 2 1911 31 7 23 4 18 3 1912 34 10 28 6 20 8 1913 32 7 29 0 17 10 1914 36 2 30 3 23 5 1915 51 11 38 3 30 0 1916 59 0 47 1 31 6

Y mae'r Brenin wedi cymerudwyo'r apwynt- iadau a ganlyn:—Air John Hodge, A.S., i fod yn Weinido y Pensiynau; Mr George 11. f,)d 1 1 Roberts. A.&, i fod yn Weinidog Llafur; Air A. E. Geddes i fod yn Weinidog y Gwasanaeth Cenedlaethol; Mr George J. Wardle, A.S., i fed yn Y sgrifennydd 8e!i«ddol Bwrdd Masnach. Y mae tri o'r apwyntiadau yn codi o ymddi- swyddiad Mr- Anhur Henderson o'r Cabinet Rhyfel,

SASIWN CAERNARFON. UNO'R COLEGAU. SNOBEIDDIWOIi MEWN CREFYDD. Cynhaliwyd Cymdeithasfa M.C. Gogledd Cymru yng Nghaernaifon ddyddiau Alawrth, Mercher a lau. Llywydd, y Parch. T. Gwynedd Roberts, Caeathraw; ysgrifennydd, y Parch. U, It. William?, M.A., Bala. LO-NGYF-KRCII DR. J. WILLIAAIS. Ar gvnhygiad y Parch. J. Owen, M.A.. Caer- narfon, pasiodd y Gymdeit-hasfa i longyfarch y Parch.'John Williams, Brynsiencyn, ar y radd o J>.D. a 1 oed iddo gan Brifvsgol (Jymru. Y GYr A1DEITI1 ASF A NESAF. Derbyniwyd gwahoddiad 1 gynnal y Gynideith- asfa nesaf vn Llandudno. UNO'R COLEGAU. Ynglyn ag adroddiad Cyfeisteddfod Atluofa r Bala, dygwyd i drachefn gwestiwn unor colegau, a chymhollid fod i is-bwvllgor i chwilio i mewn i'r cwestiwn a dwyn adroddiad. Anghymeraduyai y Parch. Dr. John Williams yr awgrymiad i godi'r cwestiwn hwn yr adeg yma, pan oedd Dirprwyaeth yn ystyried cwest- iwn addysg Cymru, ac ni wyddid eto betli fyddai dyfarniad y Dirprwywyr. Pasiwyd cymhelliad y Cyfeisteddfod. Eglur- wyd 11a ddygid yr adroddiad vmlaen hyd Gym- deithasfa'r Gv. anwyn. Adroddodd y Parch. J. O. Thomas, I.A., ath- raw yr Athrofa'r lialzi, hanes y gwaith a wneir yiiihlit-h y milwyr Cymreig yn Ffrainc. Alae Air Tiiomas wedi bod yn llafuno yno ers dwy flyn- edd, o dan nawdd y Y.M.C.A., ac y mae'n awyddus i fynd yn ei ol eto am dymor. Dioleh- wyd i Air Thomas am ei adroddiad, a rhoddwyd iddo gan i a tad i fyned yn 01 I Ffrainc am gyfnod eto. Y WEIIDOGAETlI. Adroddwyd mai nifer yr ymgeiswvr am y weinidogaeth ydoedd pedwar. Llwydtlodd dalt olionynt, sef Mr Calvin Thomas (Henaduriaeth Lancashire) a Mr 11. H. Williams, Talysarn. Deibvniwvd vr adroddiad. TRYSbRFA'R GWEINIDOGION. Cyfanswm yr addewidion at y drysorfa er budd gweirdciogion oedrannus a mothedig ydyw 14,305p. Cymeradwywyd talu grants i saith o weiiiidoni ni. C' ldarrihawyd yr adroddiad. CYFARFOD CYHOEDDI'S. A'ii y cyfarfod cyboecklus nos Fa v. rth caed an- ei-(-Iil'a(la,i dd(,'tcz-ol iLr nogaetli nwwn Decldfwriaeth," gan y Parch. VV. R. Owen, D A., Abergele; mewn masnach Air G. G. Davits; uc mewn arferion cymdeithascl gan y Parch. J. U. Williams, Porthmadog. Sylwodd y Parch. J. II. "Williams fod eyd ym'ais yn t'on'i alliIl :;n ,F eglwys. Yr oeddvn yn eeisio byIV yn ddnwiol ynghanol cymdeithas hanner paganaidd. Arr oedd ariangarweh yn (rei-i ari" toci-a,-y" ,-t(- rjici ocd(i cvsial a'r hen o gryn lawer Yr oedd y gag-cndor rhwng cyfoethogion a thlodion yn lhy amlwgyn ein hcglwysi. C-Jiid oe-ld Ysgolion Sabotiiol yn y wlad lle'r oedd doebarthiadau lie 11a chai gen- eth o forwyn fyned iddynt ? Yr oedd hypnv yn bod ae yn ilestcirio buddiokk'-1 yr Ysgol Sal. Yr oedd petli fel hyn yr- rliwystro efengyiCrnt yn ei bluen, a'r unig b.->th a wnai i ffwrdd ag ef oedd Croes Crist. Yr oedd gwareick'iad yn ddarnau, aj nul oedd obaiih i'r byd ond yn y Groos. -Siomwyd ni yng Nghymru mewn llawcr iawn 0 athrawon ac athrawesau yr ysgolion ['.tliol'addo! a'l' cok-gall. Syr,nem (yn llC'lcd oed" llawer olionynt yn ei gyframui. Yr oedd gweith wyr y w !ad hcfyd yn ennill cyflogau anferth, ond yr oedd yn annodd cael arian at aehosion teil Yr oedd pob, oedd yn jroffesu enw Iesu Crist vn metliu cvnnal ei achos yn deilwng JWSEtLIAETH EGEWYSIG. Yn y gynhadl-edd bore Alercher eaod anetch- iad diJdOlO! ll' Y r'iyn y.,tyL' litugciiiaeih Egl«ysig, gan y j'arcli. J. G.'yn Davies, Rhyl. Dyweciodd Mr (dyt Davies y disgwylid eu mil- wyr adrcf or rhyfel cyn bo hir, ac os oedd yr eglwys yn ddoeth dyl.ii brratoi aT eu cyfer yn y fatli fodil fel ag y leinilai y rlynion l'od yr yti tit, yyniiry-,godi ditii ei (lt\s god. Yr oecki Eg-kys Loegr yng Aghymni i ddod yn eglwys lycid yn bur luan, ae yn gwneud ei phavatoadau i gyfurfod a'r dyfodol. Nisga'l- ai y vyfundeb osgoi eu lhwymedigaeth, a dyletit ro(k!i iie amlwg i fugailiaetl: eglwysig. r oedd eisieu i'r eglwys fod yn fyw i waith, a r bugail eli'eitiiiol oedd"y saw I nad oedd yn eeisio gwnoiJ vr lioli waith bugeiliol ei 1 un. Drwy wneud hynny gwnai gam ar eglwys. Dylai y blaenor- i (id feci yil fwy o fugeiliaid, a chydweithio mwy a'r gweinidog Dyiai y blaenoriaid roudi tipyn 1HWY o r medd-vl a roddent i wleidyddiaeth a, mastiai.h i'r eglwys. Nid gwaith y blaenoriaid oedd bod y). dteinwyr a ihlercod. Snradwyil gar. aitnyw eraill. Y H, ACHOS ARFON. Rhoddwyd hanes yr achos yn Arfcn gall y Pare! R Thomas, Bo.ntnewydd. A'r oedd £ 6 o eglwysi yn Arfon a j5,543 o gymunwyr. Yr oedd v dyhdion ar ganeli yn gwi.eud y cy fai swm o 65*,470p. Casglwyil yn ystod y Hwyddyn at wahatiol ameaidon t yfui.debol oddeutu ugai!i mil o bnnnau. Derbvniv.vd yr adroddiad ar gynhygiad y Parch F)egq I IY. ie<iLWA Y]i gai) R. R Wil'iams, Al.A., a Mr Jonathan Davie#, casglwyd at gronfa yr eglwysi gweiniaid v swm o grant o 24p yn llawn os ceid vr arian angenrheidiol i wneud y di- Ifvg i fvny. ,0 CWESTIWN 1IEDDWCJI. •Cyllwvnodd y Parch. W. It. Owen, B.A., Aber rele, benderfyniad ar gwestiwn heddweh, yn (Lit gan'llawenydd yn wyneb v mudiad o blaid hedd- wch, ae o'r fzti-it y (!vlai't- gynieryj m.intais ar bob cyflo i gario ymlaen drafodaeth er sierhau lied(l\vch. Cefnogwvd gan Air W Lew~is, Llundam, a y nhasiwvd cf Y SEIAT. (seiat g-Tt-.diiiol ddiddorol ae adeiladol yng nghapel Engedi bore lau o dan lywyddiaarh tIywydd y Gymleitha^fa (y Parch. T. Gwyneal Roberts). Mater yr ymdrafodaeth oedd "Dux yr IL'dd'.veh." Sylwodd v I.lywydd, er fod Duw yn goddef rhyfel, nid c-ed\f wedi ordeinio rhyfel, a rhaid oedd credu ei fod yn goruwehrcoh rhyfel, ae yn amddiftyn pobl ihag ymosodiadau, ae yn gweini eervdd vr un pryd. Pa ystyr oedd r ynu'drodd Duw RhyM? Yr oeddyut yn ymdnn a Dirv llecidwch. Yr oedd gwahaniaeth dirfawr rhvng v ddau ymadrodd. l,etli y(iyw letidw,,Ii? Nid tawelvvch, o tmgemheidrwydd, ac nid un I frvdedd. Nid ocs gyfllndeb rimy unfryd yn bod 11a chyfundeb y tywyllwch. Beth yw heddweh? \ik \vrtik-gyfei-bytilol i ryfel, yr h«>dd<\eh a gyfrei.nir gan Dduw yn seiliedig ar gyfia vnder, Trugaiedd, ac uuior.deb. Fe go.d heddweh pan y dtuai'r byd yn gvinwys i'w dder- byn. Yr ydym, meddai Air Roberts wrth iler- fynu, vn bur hwyrfrydig i gydnabod ein bai. Dil'ynwyd gan y Parch II. Ellis, Alaeutwrog; Air George Davies, Lerpvvl; Parch. J. O. Jones ■ Hyfieithon). Caen,arfon, a'r Parch. J. Puipstan Jones, M A.' PREGETHU. Pregethwyd gan y ritai canlynol —-Parchn. W Davies, AI A., Aberdar: W. Prytherch, Aber- tawe; DI John Williams, '1'. Charles Williams, Al.A., J. Henry Williams, II. Harris Hughe?, B.A B.D., a II. E. Griffith, Al.A., Croes- oswallt..

DEUCANMLWYDDIANT PANTYCELYN GWAROGAETH I BER-GANTEDYDD SEIoN gan y PARCH JOHN WILLIAMS, D.D., AC ELF ED. 0 Bant, y Celyn, mawr dy fri, Awdur ein hymnau dwysion ni, Plygwn fel pe'11 dy wvdd. y brydo!f;dig lardil di-nam, Freud-dwydia neb i t\ gael cam Ar ben dy dùa.u"ca.Il,mlwydd. "Wrth ddathlu dau-eairmlvvy<ld dy oed, A ga-fodd Gymru wen enioed Well gwrthrych 11a thydi? Tra bo caniadaeth oysiegr DLiw ytig iigeiiai-i I, saint yn foliant hy w Anfarwol fydd dy fri. Tne-fnwyd cvfai^xl cyhopddus i'r a mean o diktlhlu doucanmlwytidiaiit Williams Pant.y<e!yn vn y Pavilion, Caernarfon, nos Ferohor, a daeth j-yninilliad rliagorol ynginyd i wi-antkw areith- latt gan y Parch Dr. John William. Brvneieiic-yti, a'r Parch II. Elfed I^wi^. Cymeirwyd v gadair gan Lvwvdd y Gymdeithasfa (y Pa.roli T. Gwvn, edd Roberts, Caeathraw). Emynnu Pnntyotlyn oeddi yr oil a ganwy<l yn ystod y cyfaifod. 'Ycdj i'r Patcit William Thom&s, Llan-rw^, ddeohreu y gwa.«inaeth, oaJwyd anerchiiad agor- iadol byrr gan y Llywydd, yr liwn a eytwodd fod William. Pantycelyn, wedi gwneud argraff nn- nilearlwy ar fywyd y genedl. Pa betli bynnag a v,mac-tti trwy ei dei-thio a'i bregethu creda.i na chenhgenai wrtii Fethodist fel efe (y Llyw- ydd). pan y datganai ei laweny<l<l dd.vrfod iddo fwi- wei goelbren gyda'r Alet-hodietiairi Ca'-lirui-'dd., ac yn a-rbtnnig gan y profockl Alethodiertiaetli yn faf-s rliy gyfyng iddo fel ag y daf-t-ii yn f<>dcLiant i'r genedl ve i Eglwys Crist trwy y byd. Hyd- erai v byddaj i waith y eynhulliad mawr hwn vn cyfarfod pan yr (M-dd miloedd o lx>bj allan n'u gwlad eu dWYIl i g a'r gwi.rio-neddau a indent fel gwyth-ie.im-u oy-foethog trwyddynt. Y gwi, hynny M'ddynt halogrwydd penhod, san;t-eiidd;.rwydd Duw, ejuleniid t.reln y cadw, a gogonia.nt Crist y Oe-idwad. Y Parch J. E. Caernarfon, a ddvirlle-n- odd Iyt-liy-r oddiwrth Syr 0 M. Edwards yn goiid- io nas gallai, c>blegid gorehymyn ci feddyg, fed yn breec-ntiol i alw sylw ei gyd-wlad:wyr at y ddyled fawr yr oeddyi,t. ) dani i bcr-ganiedydd i,r Ll. Yna <.kitgaiiwyd "Arghvydd,_ arwam 1 rNv v'r arialvvc-h," gan Miss Blodvvon W iliiamfc", Cacirnar- fon. TEYRN'tJED Y PARCH JOHN WIL- LI A A IS, D. D. Y Dr. John Williams a ddywedodd mai nid- amser i feirni-adu ond amtor i fawrygu oedd hwn. Bn boirniad-u ar Williams, Pantycelyn. a beinnad- odd rhai ef yn llaw-drwin, ond. gdEd dwe_ycl fed ol y gwaith yn fwy ar yr cbillion nag f^dd o ol yr ebillion ar y waith. Yor oedrd Williams, Pantycelyn, yn farckl da, ond cyn y gallai dyn fod yn fart Id mawr rhaid iddo fod wedi ei ddir wyllio a gras Duw. Nid oedd iaith William IN ill,iani,s yn (idinvall, ac eto oredai ef y gallai wi.-eud casgliad da o'i weitlikiu ag oeddyiit yn batrwm o'r Gymraeg yn ei Yr oedkl liefyd yn bregeihwr—y bardd yn bregethwr. Pregetliwr ac nid bardd-bregetlnvr oedd William Williams. Dml beth a guddrient ei ddi.'gleirdeb fel pregiethwr—y n'a.ith ei fod yn fardd a'i fod yn byw mewn oes ag yr oedd yndd-i nifer o bregeth- wyr eithriadol. Ychydig a ddibynai ar liwyl; ao os mai gwir y sylw a wnaed' yn hanes i'r achoe yn Arfon yr wythnos hon. ni bua-sai yn bregeth- wr pobloigaidd y dlyddiau hyn (ehwe-rthin). Ffa.it.ti ddiddorol i Gaernarfon oedd mai efe oedd yr Ymneillduwr cynta-f i geisio pregetlui yn y ih-ef. Oblegid fod IIai o erledigaeth yn y wlad, ni arfenai yr hen ddiwygwyr bregethu yn y trefi ond yn y Ileoedd oddiamgyloh. Pregethodd am hanner oanrif, a ph-an goiir id-do d-eithio i breg- ethu a chynual -ei.adaH tua tair mil o filldiroedd yn y flwyddyn am oddeutu hanner ean-rif, y syu- dod oedd lcldo gael hamddMi i gyfansodidt cy- n.aint. Cyfansoddodd hanner oa-n' mil o linellau o fardiloniaeth—dong mil yn fwy na, Milton—a thua 70 o gyfrolau, at, yr oedd ei ol a'i ddyla-nwad yn fwy heddvw nag eiddo yr un o'i gyaoeswyr. Ni chreda-i dklarfod i un o r diwygwyr gael ei en-i mor freinio! a WiUiams, ac yr oedd hynny yn beth mawr i'w ddveydi. Aledida-i ar berson- oliaet.il gydnaws, a gallu&edd na-turiol, llawn lioen a north, a swyn yn codi o'r oil fel perarogl rhos- yn. Yr oe-dd "hefyd yn wr tliwyllie-d-ig a dysgedig. Yr oedd ei wybodaeith o hanes ciefydd yn un eang; daca-r ei enaid yn fra.s, ac felly, yn lie cyfleus i farddoniaeth dyfu ynddi. Cafodd brof- iad tnnllvd fel y dangosai Theomemplius," yr Iron i-!i ddid'dad'l oedd yn goeod allan ei brofiad ef ei hlII. Efe ydoedd "lienor cyntaf y diwygiad Alethodi-staidd a'r Cyfu.ndeb Metho'di.staidd, ae yr oedd yn amgenach yn y cysylltiad hwnnw na'r un o'i gydloeiswy r. Ond tu ol i'r cyfan ElYNYDD OEDD PANTYCELYN. (J ell id cael darnau ai-iciclcrol)og o farddomaeth, ond ni wnaent ernynau, oblegid nid barddomaeth yn unig nae yn beiinaf a wnai emynau Rhaid cael pymlc-dd a'r a-nad] einioes a. gyffyrddai hawb mewn rnodd nus gwyddai neb. Bu Williams yn hir iawn cyn cael ei le gan "feirdd bi'aint a d.,ofawd." Rhyfedd 11a chry-bwyllid ga-ir am dano gan Ieuan Glan Geirionydkl na GwaHte-r Mechain. Dywedai Hirtlft]::1g mai Caled-fryn a roddodd &i le iddo gyntaf. Pa. un bynnag am hynny, bu i Sion yn gai-iii ni olaivd ictdo ga!i' rnlviie(Icl ),n ol. Ar wahan i Bantycelyn, mae'n debyg mai Morgan J Rhys ac Ann Griffiths oedd gan y nifer fwyaf o cmvnau byw. Cafodd ef (Dr. Williarm), ymliliili cniviiai! Pantycelyn, o leiaf, 150 oeddrvnt yn g\vbl adr^abyd<iu^ trwy yr oil o (iymxu. Cyf- snsod-doud gymufer a 4500 o benhillion. Baodd lhvygiad œdd Williams. Nodwcdd mawr ei ben- hillion oedd ymgartrefu yn Nuw-eynhcsrwydd cartref yn treiddio i bob emyn. I-lefyd, ecid yri- ddynt gai-itkl angherddol at. y Gwaredwr. Nod- arall ot-dd medr diihafal i wneud nativr yn ildrych i'r ysbiydol. Rhoddodd Dr. Williams cngreifTtiaj tarawia-dol o'r lioll nodweddcon llyn; ac wrth derfynna imwhodd fod Pantycelyn mor f) IV yn awr ag y bu erioed. Cenni-d ei emynau mewn mannau ae o dan amgylclnadau rhvfedd y dydd-iau hyn led-Ied y byd. Pai'hacnt i fyw' cy- hvd ag y byddui yr iaith Gymraeg yn tyw, a plian v di.uai yr iaith i farw nis gallai ef ddymuno dim yn well na'i bod yn miyw gydag emynau Pan-tvcelvn ar ei gwofusaa (oymeradwyaetli). ELFED AT WAROGAETH. Dilynwyd gan y Parch H. Elvet Lewis, yr hWll a dd-vwedodd FU bed wedi cyfarfod i dalu diolcli i Dduw am un o'i roddion pennaf i genedl y Cymry. Am fod baban we<ii ei eni didau can mlynedid yn ol yr oedd Cymru liedd'yvv yn fwy duwil. Er iddo gael ei osod vmhlitli diwyg^vyr fitfai William Vvilliams ar ben ei hun yno, a phan y derbynid ef i blith y beuvld ea-fa-i yno hefyd ar ben ei hiinan. Y rhoswm, ma-9 11 deibyg, dros fod- rhyw gymaint o amlia-rodrwydd ar fan y beiitlcl i'w dderbyn ef i'w plith oedd nad cvedcl yn g".("fft- Avr manwl ;av.n ar ocil, ond parod fya'dai llawer barckl i v, erthu c-i awdi fwyaf goronestol am un prnnill o Williams, Pajitycelyn. A clyna pa-ham y t-nimlai y genedl mor sere-hog tu-ag ato. Nid da-thiiacl yn ol almanac oedd hwn, ond dat-hbad am fod v geaedl yn gofyn am dani (cymeradwy- a-eth). "Hvd yn oed ynghanol cynhwrf rhyfel rhaid oedd i 111 fel cenedl ddyfcd*ut c,ii gilydd o wahanol enwad.au ac eglwysi i ddwe-yd, Diolcli i Dduw am Williams Pantycelyn." Paham? Crei-ai fod mown llvfr a ysgrifenwyd yn ddi- weddar g-an y Proffc-vr Glover frawddeg a es- bonia tin hyi-ilyniud wrtii Williams, Pantycelyn. Dywotlai yr"awdur hwnnw, lie bynnag y ceid eg- lwys nen wr atiigol yugocod y pwy&la'e^ mwyaf a.r" Icl- u G ri.rt, vi. oedcl popetli wedi ei ganol- bwynt-io yn Ics'i Grist yno yr oedd yr eglwys neu v Crirt'- -n "nigol wecli dyrcliafu mewn nerth, a;' mewn buddugoliaet-h. Yf.ROKSOEDDCANOLBWYXT ]. 1 fy:-ddoniat-th Williams, a'r Groes oedd ea-il a <.I.vidiaJsact.'i ei iinia-rwoldeb ac u-i»i c-i fod wedi cadw at gano! yr Efengyl byddai iddo sefy 11 yn ei lo cyliyd ag y dewieai Cymru fyw yn dduwiol. Nid damwain oedd fod yr emynau hyn yn troi odei'amigyl-cii Crist. Orclciniad yr Yrgbryd_ Glan oc-dsl liynny. Dvwcdlodd fod corff o dduwiiivdil- iactli Cymru vn emynau Williams, ond mwy pri- odnl, fe k-,edqi, fydilai dwovd fed ysbiyd dav.in- vdat.actifi yndciynt. Yr CL>:(1.1 l1 dd^-iiunlau o Ow-c n.or amrvwiol—Crist- yn y canoi, Crisj gogonecld- US li-v gvter pawb. ef (,- pi.-r;idw-e) i'v; gyd-wla'-ccfwyr nid vn unig i dalu parch i Wilhams ond i dalu eu dyled iddo. A pha belli oedd. eu deled1? Nid oedd eieieu ond i ni feddwl pa nifer o'i enivnau oeddynt wedi bod yn greawdwyr di- wvg'at'au. Rhoddodd un o'i linellau, Alae r Kioraf ftv goeloerth ar dan ym Medd- gelert. Yehydig flynyddiau cyn hynny, pcnder- fvnodd vchvdig o wyr cia. yn Llulldalll anfon cen- hadon allan, a'r ernyn a gaiuuant oedd, "Dros y brvniau t-ywvll, niwliog." A oyna ckl-ec.i'ieuud Cvimfeithas Genhado! Llundain. Dd-au can nilvnedd vn ol, rhoddo<M Duw faba 11 _i wraig yn Nyfiryn "'l'ywi, a thyfodd y baban i fyny heb lawer" o d"bvgo!rwydd i foci yn gy&god 1, neb. Aet.h yn ddigon pell 1 angholto ei lam; ond ar y boreu bythgofuwhvy hwnn\y ym mynwent 1 al- garth, ts'.illwyd buddugoliacth fawr i Gymru. Daeth v baoitge-ii hwnnw vito i adnabod Ieeu Grist (elvwen. elywck). ef i.gaiiu cali ir Gwaredwr a h-vnnv gyda angerddoldeb se-rch per- 'a, li,i eonol. Nid M'dd dadl nad oedd yng Nghacmar- fon bobl a. ganen-t ei emynau gan' mlvnedd 1 heddyw. Dietawodd y lleiaiau hvnnv, ond dilyn- wyd iiwv gan eraill. Ac 111 synnai ef pc y bveidai !ln:iau newydd-ion drachefn yn eu oanu yn y d-;ef vmihen c-ait nilyno<i<i ct-o, a liynny am fod \Vil- ljam Williams wedi gwneud Crasi yn bopeth iddo ef, ac wedi coclli rhagfur rhwng y genedl ac an- n-uw ioldeb (cy meradwyaeth).

NEWYDDION BORE MAWRTH. Gwrthodwvd bywoliaeth y Waen, ger Llangoll- c-n. g ni y Parch E. T. Dav ies, licer St. Alair. Connali s Quay- Cyhuddwvd Gertrude Brookes, ryorwyn yn Llandudno,"ddydd Llun, o ddifetha bwyd trwy ei roddi mewn bweed. Tuft wyd yr achos allan. Sonir am ail ddechre.u gweithfeydd plwm yng Nghymru, diiii icolaeth y Llywodraeth. Treulia Air Ellis Griffith, A.S., ran o'i seibiant yn Llandudno. C'yhuddwyd chwech p ferched yn Llandudno, ddydd Llun, o ddweyd flortiwn. laflwyd yr achosion allan, ond mynegir yr apehr yn erbyn y dyfarniad. YIl Cilcyn, Caernarfon, bu farw Air Parry Jones, fu'n rheolwr Carchar Rhuthyn am gyf- ncd. Mytiegir* fod 190.000 o dir pori wedi ei aredig yn y "lad hun er Alehehn, 1916. Mynegir fod y Prydeiniaid wedi adnewyddu m hymosodiad i'r Gogledd o Ypres, ac yn myned ymlaen yn foddhaol. Methiant. fu ymgyrch y German laid ar y Ffrancod. Dal mae anghydfod yn R w si a, a. rnethodd y Prif Weinidog Keren.-kv a dwyn y ddwyblaid i gymod r'u gilvdd. Dydd Llun, yn Woodslea, Bromborough, Sir CaN, bu farw Mr Wm. Johnston, o ffirm Mri W. Johnston ai Gwmni, llong berchenogion. T/erpwl, a brawd Air Edward Johnston, Bryn Alel, LJan- degfan.

llysbysir fod y Llywodraeth yn bwriadu prynu y'tad yng Nghymru ar gyfer milwyr Cymreig fyddont wedi eu rliyddhau o r fyddin yn ystod neu a 1 ol y rhyfel. Ceir anghydfod blin yn eglwys Anibynol Pen- dref, Caernarfon, a'r hanes yn tynnu llawer o ¡;ylw vn y wasg. Ba haunor cant o fTermwyr o ffaen Y'nadlys Caernarfon am gadw cwn heb drwyddodaa. ai 'llawer am fod ganddy nt dipyn o dir fod gan- ddynt ita-vf i gadw ei heb dalu. Yr oedd Alri Herbert Ltwis, E. T. John, ac Ellis Davies o blith Aelodau Senedclol Cymi-ti datldu dau camnlwyddiant Pantycelyn yng Nghaernat fori. Ni bu gweit-hio yn chwarckui Dyff-yn Nantlle ddydd lau arn fod pregethau y Sasiwn g Nghaernaifon.

GENEDIGAETHAIT Joiws-Fo:ilk( .s.—Awst 20fed, yn Bodrwyn, Llan- gefni, i Air a Airs Jonee-Foulkes, mab. I\I A RWOLAETH AU Williams.—Awst 15 fed, yn 15, Inman-roaxl, Lit.LNlmld, David, annwyl briod Alary Williams, a inerch-yngihyfra-it.h v diweddar William Owen, Pemjarre-g Form, Cemiyn.

CYDN AB< )1) C Yr D Y AI DEI AI LA D. Wiiliams-.—Dynnnva Mrs Williams, Merddvn (kl.i-oLch i bawb am eu cydymdeimlad a hwy yn (lU galar. '"P'Y

Relief of i'rP3.* detailsl««l»f T3 welcome. Wedevoka M the most considerate Attent Ion to all dress require- |ga 09 incuts. OosTt'Msa. DRSSSKS BLOUSES, IUILI.iseiit, 1M ready to wear, faghlouable, re \11ed. and rich tin l.rica. m P T^^BANGOa j|j

GERDDI GWYR Y RHEIL- FFORDD ARDDANGOSFEYDD LIAV YDDI ANN US. Llwvddliannus iawn fu'r arddangosfa yn y Rail- way Bangor, y 18fed eyfisol, a'r nod, wedd amlycaf ydoedd lhvydd gwragedd y gweitli- wyr E-yckl gydl r fyddin. Mr H. F. Perkins oedd y lIywydd; Air J. JohmoJl Y11 ysgrifennydd; Mi'i Ruddock, Tanybryn, a Young, Craigydo-n, oedd yn beirniadu y gerddi a'r rliandiroedd; a'r Mri Weaver, Faenol, a Kneller, Penrhyn, yn beinniadu y cynny-rcli a'r blodeu. Wele'r dyfarn- iad-au Greenhouse plants: 1, E. Furlong, Ikvmaen- mawr; 2, Wm. Williams, Bangor. Foiiago plants: 1, A. Crump, Bangor; 2, W. J. Jones, Bangor; 3, A. Carter. Flowering window plants 1, E. Furlong, Penmaenmawr; 2, Mrs Gayton, Bangor. Specimen cottage flowering plant: 1, W. Williams, Bangor. Fuschias: 1, Airs Gayton, Bangor. Geraniums: 1, A. E. Crump; 2, "Mrs Gayton. Begonias: 1, F. Furlong; 2, W. Wil- liams; 3, Airs Gayton. Ferns: 1, Airs Gayton; 2, Airs W. Smith; 3, A. E. Crump. Basket wild flowers: 1, M,r& W. J". Jones, Bangor; 2, Mrs F. T. Chamberlain, Bangor 3, Mrs Johnson, Ban- gor. Bouquet wild flowers: 1, Airs Ddale, Ban- gor; 2, Airs Johnson, Bangor; 3, Mrs F. T. Chamberlain. Bouquet wild flowere (children): 1, AI iee Aiken; 2, Brenda Chamberlain. Bunched I cut flowers: 1, Mrs W. Smith; 2, Mrs L. Smith. Bunches cut flowers: 1, T. F. Lloyd, Alenai Bridge 2, Airs H. Aiken, Bangor. Pansies and violas: 1, W. J. Jones, Bangor. Bunches swift peas: 1, W. J. Jones; 2, Mrs M. Aiken. Gent's buttonhole: 1, W. J. Jones;. 2. J. Johnson; 3, Mrs L. Smith. Lady's buttonhole: 1, W. J. Jones; 2, Airs Johnson 3, Air,9 L. Smith. Roace: 1, T. F. Lloyd, Alenai Bridge. Gladiolus: 1, T. F. Lloyd, Alenai Bridge. Stem holly-hocks: 1, Hughes. Spikes of stocks: 1, Mus Vdale; 2, W. J. Jones. Asters: 1, W. J. Jones; 2, Airs M. Aiken. Cucumbers: 1, Mi's W. Smith; 2, B. Vauglian; 3, Alns L. Smith. Tomatoes: 1, E. Furlong, Pen- maenmawr; 2, Airs L. Smith; 3, E. K. Foulke*, Upper Bangor. Ala-row we: 1. U. Parry, Conway; 2, F. T. Chamberlain; 5, M. Roberts. White cabbages: 1, 0. Thomas, Llanfair; 2, W. Roberts; 3, T. Hughes, Gaer wen. Red cabbages: 1, T. F. Lloyd, Alenai Bridge; 2, T. Hugtvec; 3, M. Ro- be i-tii.. Kidney potatoes: 1, W. Priteliard, Moeli- dre: 2, AI. Roberts; 3, T. Hughes. Round pota- toes: 1, H. W'illia.nik-), Portdiinorwic; 2, W. Prit- dnLrd; 3. M. Roberts Potatoes (boiled in iack- ete): 1, Airs 1: dale; 2, Airs L. Smith; 3, Mrs Johnson. Spring onions: 1, E. Furlong: 2. P. J. Davies, Llandudno Junction; 3, J. Williams, Llandegfa.it. Autumn onions: 1. E. Furlong; 2, W. R. Roberts; 3, AI. Roberts. Shallots: 1, M. Roberts; 2, 0. Thomas; 3, E. Evans, Treborth. Leeks: 1, E. Furlong: 2, W. J. Jones. Turnips: 1, W. Williams; 2, W. J. Jones; 3, M. Roberta. Parsnips: 1, H. Williams; 2, A. E. Crump; 3. H. Nevitt, Llandudno Junction. Carroie: 1, H. vViJ. liams; 2, H. Nevitt, Llandudno Junction; 3, T Hughes. Sticks celery: 1, W. Williams; 2, W. J. J o ri es. Roots beet: 1, W. Williams; 2, B. V,tu,gli,ati; 3, Airs W. Smith. Lettuce (various): 1, Airs M. Aiken 2, T. Hughæ. Kinds herbs: 1, T. Hughes; 2, Airs W. Smith. Sticks rhubarb: 1, A. Carter; 2, T. Hughes; 3, 11. Roberts. Pod", of peas: 1, Alia L. Smith; 2, W. J. Jones; 3, T. Hugliea. Pods scarlet runners: 1, T. Hughes; 2. P. J. Davies; 3, J. Johnson. Pods French beans: 1, T. F. Lloyd,* Alenai Bridige-; 2, B. Vauglian; 3, W. Prit-ohard, Alochdre. Pcds broad beans: 1, J. Williams, Llandegfan 2, O. Thomas; 3, T. Hughes. Dessert apples: 1, Jrs L. Smith; 2. W. Priteli- ard: 3, \V. R. Roberts, Bangor. Kitchen applet: 1, E. Furlong; 2, W. R. Roberts; 3, W. Pritch- ard. i'cars-: 1, F. Furlong; 2, W R. Roberts; 3, W. Pritchard. Dish cun ants: 1, W. Roberts; 2, J. Johiibon. Dish of gooseberries: 1, W. Pritchard; 2, T Hughes; 3, J. Johnson. Basket of fruit (three kinds): 1, W. R. Roberts; 2, J. Johnson 3, J. Williams. 21b. loves: 1, Airs J. Jones, Bangor; 2, Airs AI. Aiken; 3, J.John &ori Collection vegetables: 1, Airs L. Bmith 2, W. Jones; 3, W. Smith. s: 1, O. Owens, Ban- gor 2, W. Williams: 3, C. R. Irving. White cabbages: ], W' Williams. Kidney potatoes: 1, 104 Thomas; 2, N. Helsby; 3, J. Griffitlis. Round potatoes: 1, O. Owens: 2, J. Griffiths, 3, N. Helsby. Heaviest potatoes: 1, W. Parry, Llanfair: 2, C. R. Irving; 3, N. Helsby. Spring onions: 1, J. Griffiths: 2, O. Thomas; 3, N. Ilelsby. Shallots: 1, Griffiths. Turnips: 1, W. Williams; 2, N. Helsby. Parsnips. N. Ilelsby Carrots: 1, W. Parry; 2, O. Thomas. Celery: 1, J. Griffiths. Bsei: 1, W. Williams; 2, N. Ilelsby. Pods peas: 1, O. Thomas; 2, N. Ilelsby. 3, 0. Owens. Runner beans: 1, W. Williams; 2, X. Helsby; 3. T. Jones. French beans: 1, W. Parry; 2, N. Ilelsby; 3, W. Williams. Broad beans: 1, 0. Thomas; 2, W. Parry. Collection of vegetables: 1, W. Williams; 2, C. R. Irving: 3, N Ilelsby. Gardens.—Best kept garden: 1, W. ll. Roberts, 51, Ormc-road 2, Airs J. Johnson, Penchwintan 3, Airs L. Smith, Clarence-street. Best flower garden: 1. Airs L. Smith; 2, Airs W. Smith, 2, Euston-ioad; 3, Airs W. It Roberts. Best win ,1, /lu.viu Lua 1, Airs W. J. Jones, 5, Uiarene. 1 street. Best window: 1, Mia AV. Smith. Most .'productive alloiment cultivated for first, tinig this year: 1, X. Helsby, Bangor: 2, C. R. Irving, 3, B. Yaus-han.

A DR. AN GAERWEN A CllAERGYHI. Llywydd achan Gaerwen a Chaergybi ydoedd Air A. T. Orr, ac wrth annerch rhoes w-arogaeth i gotia r diweddar General Holland. Yr oedd 200 o orueon y gerdd a'r rhandiroedd yn cael eu dangos a daeth lliaws i ddofio atynt. Y prif enillwyr oeddynt, Capten Myrtle, Air T. Aloreland, a Mr n. E. Jones. dyfarn- iadau:—- Farly kidney potatoes: 1, Capt. Alyitle; 2, O. Roberts; 3, T. Aloreland. liat'ly round potatoes: 1, Capt. Alyitle; 2, Bcllis; 3, R. Jones. Second early kidney potatoes: 1, O. Itobert,; Bellis; 3, Henry Jones. Second early round potatoes: 1. O. Roberts; 2, II. E. Jones; 3, R. Jones. Peas: 1, Capt. Myrtle; 2, W. Earl; 3, T.Moretand. Cucumbers: 1, T. Aloreland; 2, Capt. Myrtle. Autumn sown onions: 1, Capt. Alyrtjc 2, II. Jones; 3, Hilyer. Spring-sovva onions: 1, Capt.. Alyrtle; 2, Henry Jones; 3, H. E. Jones. Vegetable marrows: 1, O. Roberts; 2, H. 1'. Humphries. Carrots: 1, H. E. Jones; 2, T. Aloreland. Turnips: 1, T. Aloreland; 2, Aliss Aloreland. Cabbages: 1, Hilyer; 2, Capt. Alyrtle. Cauliflowers: 2, Hilyer; 3, 0 Roberts; no iirst prize awarded in this class. Broad beans: 1, T. Aloreland; 2, R. Ilugiies; 3, H.E.Jones. French beans: 1, 1L E. Jones; 2. T. Aloreland; 3, 1I. P. Humphries. Lettjice cos: 1. Capt. Alyitle; 2, Henry Jones. Lettrce cab.: 1, Capt. Alyrtle; 2, Henry Jones. Bunch of parsley: 1. Capt. Alyrtle 2, Capt. Williams. Round beet: 1, Capt. Myrtle; 2, Ilodgiinsoii; 3, H.E.Jones. Long beet: 1, Capt. Alyrtle; 2, II. E. Jones; 3, Henry Jones. Dish of fruit: 1, II. E. Jones. Tomatoes: 1, O. Roberts; 2, J. Beard. Parsnips: 1. II. P Humphries; 2, Ii- E. Jones. Shallots: 1, John Owcn; 2, \Vn1 Thomas. Sweet, peas, six distinct varieties 1, IT. E. Jones, 2, T. Aloreland; 3, Capt. Myrtle. Best bunch of sweet peas: 1, T. Aloreland; 2, Capt Alyrtle, 3 H. E. Jones. Asters: 1, Capt. Alyrtle. Buttonhole for gent. 1, Aliss Aloreland; 2, Capt Alyrtle. Carnations: 1, H. Jones. Pansies: 1, Miss Aloreland; 2, T. Aloreland. Cut ) garden flowers: II. E. Jones and T. Aloreland, I. 1 and 2 respectively, sent an excellent collection; 3, (.-apt. Alyrtle. The prize for a bunch of wild flowers for school children was awarded to 11i,;s Hilyer. Dahlias: 1, II. E. Jones; 2, O. Jono«. Apples: 1, R. Jones: 2, Capt. Alyrtle. A special | prize for collection of vegetables: 1, II. E. Jones; j 2, Capt. Alyrtle; 3, — Hilyer. A special prize for the best collection of 12 named potatoes j (given by Air H. P. Humphries) was twarcled to Thomas Roberts. Variety Up-to-date: 2, n. I g Jones. Variety Satisfaction: 3, R. Hughes. Variety Great Scott. The first prize for the best-kept garden Oil the railway promises was awarded to W. Johnson; 2, O. Roberts. An award of merit was given to H. Williams for an exhibit of two potatoes weighing 2lbs. and 2lbs. repedively. The largest variety was Mid- 2 lothian Early and the smaller British Queen. Alae clod yn ddyledus i'r pwyllgor trefnu Air Corbett, v trysorydd; a Air Allan Davies, yr ysgrifennydd, am eu llafur 1 sierhau y llwydd a gaed

\1¥c Captcn R. 1. Williams, R.F.C., ar goll er Awst 12fed. Mab yw i :Mr Ri.lard \V¡I- liams, y meddyg llygaid enwog, Bryn Celyn, Llatigoed. ""Ycli Air LI. Hugh Jones a benodwyd yn gymych- iolydd y J dy w odract.h yng Ngogledd Cymru ar bwyllgorau blwydd-daliadau milwyr.

-= Ladies' Fashionable Boots High Cloth Leg, Glace Kid or Patent Leather Goloshed, Short Vamps: in Black, Fawn, Navy Blue, and Nigger Brown. PRICE 18/6, 21/6, 22/6, 23/6. R. MON WILLIAMS, HOLYHEAD. W. Matthew Williams, F R. C O TEACHER OF MUSIC, LLANRWST, VISITS LLANGEFNI EVERY THURSDAY, and gives LESSONS at MONA HOUSE. VAUGHAN" JONEt (Diweddar HAMILTON & JONES), I Apothecaries1 Hail, i BANGOR. [ Ein gwaith ni— Profi'r golwg a ffitio gwydrau. Eich dyledswydd chwi- í Manteisio ar hyn heddyv^y i -.A DMedIi YMWELA DR. JONES, D.D.S. (A.M.), I SURGEON DENTIST, CRAIG OWEN, BANGOR, i A LLANGEFNI, bob DYDD IAU, rt 16, LLEDWIGAN-ROAD, o 1 tan 5.30 o't gloch. Ym ALANGCR, BOB DYDD ond dyddtaii Mawrth ao lau, o 10 tan 6 o'r gIoch. A LLANERCHYMEDD, gyda MISS OWEN,1 DRUID HOUSE, o 10 hyd 1 o'r gloeh; aa AMLWCH, gyda MR HUGHES, Station*, o 2 hyd 5 o'r gloch, ar DDYDDIAll A1AWRTH, Gorffennaf 17eg, Awst Meg, Medi II eg. — KILLS JTj BUGS FLEAS MOTHS, j BEETLES -^r—" C" f I I I + I V < B '!1^» WF "l OMO BLEACHES AS IT WASHES. [ OMO has the same effect or\ the linen as the 1 the linen as the 1 fresh air of the old- » ( fashioned bleach- ing green; but while the old way i took hours, OMO bleaches in a few moments-indoors. | OMO contains oxygen, | the bleaching element c I of the purest country [ air. It makes the J clothes beautifully j white without any | effort on the part of the housewife. I 11 ELL AC HLS AS IT WASHES. Put I.e Idlite things into cold water ¡ with OMO, bring them to the boil, let them boil for half-an-hour, rinse and hang to dry. NOT FOR COLOURS, WOOLLENS OR FLANNELS. In 3d. and Id. Packets L everywhere. [ OMO 1ft, m-u1« by Hudson's, a h'¡'l1'\ lamou in eve". l\ou"cta4. i 0M01 BLEACHER, CLEANSER, v., PURIFIER. R, S. HUDSON LIMITED, I; LIVEIIPCGL, WEST tiBOMWltH « LONDCM. °"4. — — -—»»!■< CeiiyiGu c Gwan.jy fheirm DALIEK SYLW, J MAE ,I JOHN ROBERTS, CAE DDAFYDD, LLANGEFNI YN PRYNU Ceffylau a Gwartheg BYW A FLARW. Ac yn rhoddi y BIS UCilAB am danynt. Fc'u cyrchir ar dderoyniad i'e'e^r.im. G E I I, W PETER JONES, PENRHOS HOUSE, GWALCHMAJ, SYLW AMAETHWYR MON AT Y FFAITSt EI FOD YN PRYNNU POB MATH 0 ANIFEILIAID MEIRW. RHODDIR y PRISIAU UCHAF a THELIF am TELIGRAA1S. Bydd P.J. yn LLANGEFNI DYDD IAU. ao yng NGHAERGYSI DYDD SADWRN. LLOIAU GWLYBION. Bydd gan P.J. nifer dda bob dydd Iaii yn Llan- gefni. Gellir en gweled yn lie Mr Dcsborough (wrth ochr y Neuadd Drefol). -=:=: -t EISIEU PAWB I WYBOD FOD DAVIES, KENNELS, LLANGEFNI A'n bared i roi mwy na neb arall ym Alon am Geffylau a Gwartheg Meirw o bob inaint ac oedran, Anfoniiir "w cyi-chu yr, ddioed ar dderbyniad "telegram neu "post card" Prisiau Gwartheg, 12s, i 22s, Dynewaid, 6s. i 12.; Lloi, i fyny i 5s. Ceffylau, 12s. i 18s. -1 naBHBnasBHBsaBOBaninMMmj I FREE OFFER. I LADIES! I wiitiorw-ird a free box of "Triumph j Tablets t-Reg.), the sure and speedy roun.dy, highly 9 reco :r,eiidixl by Physicians lor Anemia, etc. § Prices: and 12/-per bottle. ALL LADIES | aho-Id write at once for FREE SAMPLE, "MANUAL if WtSD^M," and Sworn l'estinr.onials, which will be sent free under cover. The Martagsre'ii, Le Brasseur Surreal Co. Ltd., (D,! i,t. N. I'), B 90 & 02, Worcester Street, BIRMINGHAM. | (Obtainable from all Chemists). g FREE TO LADIES. J RREGULARITIES, etc., removed by an up- i. to-date and certain method WITHOUT MEDICINE or PILLS. It is speedy, simple, and a scientific system, and does not interfere with household duties. MEDICAL SCIENCE knows no better CURE. I have received let,tere of thanks daily testifying that they have derived the greatest benefit. i guarantee every case. Send for FREE pa.rticu. lill's and testimonials, guaranteed genuine undet a penalty of £ 5000. MRS STAKEAIAN MORRIS (8;. Dept.), > XbSL Stoke Newington-road, London. N. J 1