Gwalia

TE PERAIDD MAZ ATTEE TE PERAIDD MAZAWATTE?5 TS PERAIDD MAZIWKTTIF, TE PERAIDD MAZA.WATTEK TIS PERAID» MAZAWATTE* Yw y T6 mwyaf dasiteithiwi ja y hyd. Y mae y typhoid fever yn ymledu yn ddifrifol yn Maidstone. Bemir nad allasai dim ond dwfr anmhur achosi i'r clefyd ymledu mor fuan a chyff- redinol; ac am hyny, y mae awdurdodau y fwr- deisdref yn troi eu sylw at y cyflenwad dwfr. Cawsarjt un o'r ffynonau He tardd y dwfr yn nghanol tir wedi ei wenwyno a. charthion, ac fe roddir terfyn ar yfed dwfr o'r lie hwnw yn ddioed. Nid yw safle cwmni'r dwfr yn un dymunol vn ngwyneb y cwrs y dichon pethau ei gymeryd yn y man. pl,iRE COCOA is a Perfect FOl)d-tho addition n d^ugs only de eriorates it. Tlie Lancet .-ays "CAB HURT'S COCOA represents the standard «f HIGHEST parity. "-The public should be wary of mivturs, and the plausible arguments used to proaiote belr al

11 A N G Y_L E S XOS. CILY* edl Ramsntus, D, r, i EI -C R 111 r, 0 GAS "KLICIRFAB. j PENOD VIII. I Pan y daeth y g-maf, ac y gwisgid bryri a del gan fantell deg o ein, gwyn, gbn, yr hwn oedd y gwynt wedi ei chwythu yn llwchfeydd mawrion ar hyd y ffyrdd, gan gan preswylwyr y Faenor -oddi-,vr-,h bob cysylltiad a'r byd oddiallan, bu hyd yn nod Helen inl rai dyddiau yn dec-hreu teinilo ei bywyd ychydig yn unig. a pheidiodd a rhy- feddu at anesmwythder Arglwydd Prysor, ei ab- sertoldeb mynyeh oddieartref a'i ffitiau sydyn o ddigalondid. I ddyn wedi arfer a hinsawdd boethaeh, i gyffro parhaus, a chymdeithas am- lywiog. yr oedd hi yn teimlo fod ei fywyd yn cvnwys gonnod o undoniaeth. a chyda theinilad o rvddhad y welodd hi ef ar ddiwedd Ionawr, a'r tywy<ld wedi cymedroli yehydig, yn cymeryd ei ym;viawiad am P-xis unwaith yn rhagor. "Rhid i chwi beidio meddwl nad ydwyf yn tivh earn. Helen," meddai ef, yn ddigrifol, cyn iddo ei gadael, "neu fod eich eymdeithas Wfcdi colli dim o'i swyn, i mi. Yr ydwyf yrf eich caru yn fvvy nag erioed, er eich bod yn edrych yn. oer arnaf. All: pe v gwnelech fy ngharu fi fel y cerais i chwi. a, peidiweh a throi ymaith. Nid eich dwrdio yr ydwyf ond 0! pe y 311ech fy ngharu yehydig, mor ddedwydd a fyddai ein bywydau ro. Chwi a ellweh wneuthur eto—yr wyf yn ei wybod. Yr wyf yn byw yn y gobaith y bydd i chwi un diwr- nod fy ngharu. A ydyw eich bywyd yn uri an- rcdwydd, Helen ?" Ac efe a edrychodd ami yn -rr. • ofyngar. "Nid annedwydd. Yr ydyeh. yn bur ffeind ^rthyf, Griffith," hi a geisiodd ddywedyd, end "Ffeind wrthych I" efe a ddolefodd, braidd yn <~digHawn. "Ah nu a wn beth sydd eisiau yn eich bywyd." a gollyngodd ei Ilaw. "Wel, nid ydyw o un dyben su^rad aim dano. Rhaid i mi gychwyn yn awr. fy rnwylyd. Good-bye. Cus- enwch fi, a meddyliweh yn dda am danaf. tra y byddaf ymaith." Dyrchafodd ei gwvneb tuag ato ef, a phan y jjwelodd y trwbl yn ei lygaid, archollwyd ei chalon hi. "Yr ydwyf yn meddwl yn dda o honoch bob amser, Griffith," meddai^ mewn llais isel. "Yr ydyeh yn wastad yr; ffeind wrthyf. Yr wyf yn ewyllyio-O: gymaint yr wyf yn ewyllysio i mi allu eich caiii fel y dymunwch. Myfi a dreiaf- yn wir mi a dreiaf." Efe a ymblygodd i lawr, ac a'i cusanodd eto yn dyneraidd, a'i wyneb cymylog yn meddalhau yn rliyfeddol. I "Y N efoedd a'ch bendithio, fy ngwraig meddai ef, yn garuaidd. 11 Ac yna. fel pe bai mewn haner cywilydd o ddangos y fath deimlad, efe a'i gollyngodd hi oddiwrtho ef, w, wedi myrted i mewn i'r cerbyd, dreifiwvd ef ymaith yn brysur tua Stesion Mael- dref. Pa.siodd y heb i Helen adglywed y tyrfan dirgelaidd a rhyfeddol yn ei "boudoir" a'i hys- tafell wcly, ac ychwaith ni ymddangosodd vsbrvd y Faenor iddi wed'yn. Yr oedd hi wedi meddwl ilawer am y digwyddi id anghyffredin, ond yr oedd wedi peidio a'i grybwyll wrth ei gwr, gan wybod y buaa^ii ef yn chwerthin am ei ben yn ddirmygus, ac efallai y buasai yn cythryblu wrth ei gweled yn rhoddi y grediniaetli Iciaf yn yr hen chwedl deulu- aidd. yr hon a watworai pan y digwyddid ei chry- hwvll wrtho. Yr oedd hi wedi meddwl c-rybwyll la'.ver gwaith wrth yr hen Mrs Hillier am y peth. Yr oedd y gweinidogion yn newydd oil, ac ni8 gwyddent ddim am hanes y lie, ac yr oedd Doctor Kraft, yr un modd yn newydd yn y Faenor, ac nid yn debyg o fod yn gydnabyddus a'r chwedbiu perthynol i'r He. Isi lu ychwaneg o gytliryblwch, ac yr oedd Helen bron wedi dyfod i berswadio ei hun nad oedd y cwbl ond breuddwyd, hunllef, neu dwyll, a. hi a ehi o gwmpas yr hen dy mor ddewr ac ymddiriedol a'r tro cyntaf erioed y sang- odd ei thraed ynddo. Un nos. yn ar&lluog i gysgu, hi a ddaliai i ei.s- tedd yn dra hwyr o flaen tan ei hystafell ymwisgo i ddrle, ac, yn canfod fod trydedd gyfrol y nofel a ddaliai yn ei llaw heb fod yn yr ystafell, hi a roddodd am dani ei "dressing-gown" tewaf, a chan gymeryd yn ei Haw lamp arian bychan hi a ddis- gyr'odd i lawr i'r llyfrgell (library) i edrych am y gyfrol. Nid oeddi yno, a chan gofio yn sydyn fod Doctor Kraft wedi bod yn ei ddarllen ychydig ddyddiau yn flaenorol, hi a basiodd yn ei blaen i'r ystafell ysmocio, gan feddwl y gallassi ddyfod o hyd i'r llyfr yno. Fel yr oedd hi yn croesi yr ystafell hi a sylwodd ar wrtkrych bychan gwyn ar y carped tywyll, a chan wyro i lawr, hi a bigodd i fyny, er ei syndod dirfawr, gulach llogell frodiedig fechan, wedi ei thrimio a "lace" gostus. "Cadach llogell i mi! Pa fodd y daeth yma ?" hi a fedd yliodd yi- syn, a chan roddi i lawr ei lamp, hi a edrychodd ar y cadach, yn fanylaidd, gan ei ddodi i lawr yn y man, gydag edrychiad hurt. "Nid y fi a'i pia," lii a furmurodd. "Per- thyn i bwy, tybed, y mae? Pa fodd y daeth sma?" Edrychodd o gwmpas yr ystafell fel pe y buasai yn disgwyl i feddLinj'dd y cadach wneud ei ym- ddangosiad, a chyfododd ei lamp yn uchel i fyny fel y byddai i'w llew^Tcliiadau oleuo yr ystrifeil dywell yn fwy clir. Nid oedd neb ond hi yn y lie. pa fodd bynag, ac yn ol pob ymddangosiad, rid oedd neb wedi eistedd ynddi y diwrnod hwnw. Yr oedd y cadeiriau yn eu lleoedd. v llyfrau a'r papyra.u heb gael eu haflonyddu ar y bwrdd, ac nid oedd y tan wedi ei oleuo. Gan grynu, oherwydd yr oedd yr ystafell vn oer, a rhyw egrwynt rbvnllyd yn rhedeg drrvyddi, daliodd Helen y cadach yn dyn yn ei llaw, ac a drodd i ymadael, a'r llyfr y daeth i'w geisio wedi ei anghoiio yn Ilwyr, pan y darfu i runl-drvvst pisyn o tapestry yn agos i'r lIe tar.' dynu ei sylw oodiyno y del!!i y gwynt oerllyd". Dynesodd 11 y Helen yno, a t.hynodd y gorchudd o'r naill du. Er ei syndod, tu ol iddo canfyddodd ddor nad oedd. ond wedi ei chau ond mewn rhan, a'r hon, wrth ei phwsio yn agored, a ddatguddiodd risif/j cul a syth. Heb un foment o betrasder. yn cael ei chymell gan deimlad nas gallai ei esbonio, dechreuodd Helen ddringo y grisiau. Beth oedd hi ar fin ■dyfod o hyd iddo ? 0 Pa ddinjplwch oedd ar ddyfod i'r goleu iddi? I ba, Ie yr oedd y passage dirgel- ooig yn arwai-.i, a pha fodd yr ydoedd, er ei bod wedi ymweled yn fvyeli a'r ystafell ysmocio o'r blaen, nad ydoedd hi erioed wedi darganfod y ddor guddieaig hon ? Fel yr oedd y cwestiynau hyn yn cael eu dwyn i'w meddwh hi a gyrhaeddodd dop y grisiau a charifyddoarx ei hun mewn passage cul a droai yn sydyn i'r dde, yn nghyfeiriad aden y ddyfrffos. Cerddodd yn biysur ar hyd-ddo, gan gysgodi ei lamp a'i dwylaw, a'i chamrau yn ei slippers felfed yn anghlywadwy, ac nid oedd ei gwisg yn «-wr: eud nemawr swn ar y llawr ceryg. I ba Te yr°oedd v passage am ei dwyn hi ? Rhaid ei bod yn p.asio o dan ei hystafelloedd ei hun, meddylfai. Rhaid fod y passage wedi cael ei lunio trwy muriau mawrion y Faenor. Yn union clywai, yn y pelider, yndifiad dyfroedd, a gwyddai ei bod hi yn ymyl aden y ddyfrffos. Yn awr cymerodd y p-sage droact arall, ac yn union o'i blaen gwelai ddor gul o dderw trwm. Yr oedd yn lied aorcd. Pwshiodd hi yn sraf. trildiodd i'r gwthia.d, ac wedi pasio trwodd, cafoJd ei hun mewn ystafell fawr, heb ond yehydig oieu ynddi, yn rghanol pa un y safai bwrdd wedi ei orchuddio a llyfrau, arfau. poteli, costrelau. ac wrth pa un, mewn cadair freichiau fawr, eisteddai -dyn. wrth pa un, mewn cadair freichiau fawr, eisteddai n. Codedd a phetrusodid Helen, yna rhoddodd ga.m yn mlaen so :1etll i mewn i'r ystafell. Y dyn oedd Doctor Kraft, ac fel yr oedd ei hnil drem. o yn cadamhau Helen, yr oedd efe yn rjnfaelion cwsg tyn. Yr oedd poteli a gwydnvi ar y bwrdd ger ei fron ef, ac yn ei ymyl cigar-case, a phibell o wneu- thurh^tramor. a llestr bychan o ffurfiad rhyfedd ei ddyben nis gwyddai Helen. Yr oedd y Doctor tto yn dal coes hir ei bibell yn ei law, ond yr -oedd ei ben wedi syrthio yn ol, ac er fod arogl trwm yn meddianu yr ystafell, hi a allai weled fod y bibell wecti darf.,d ei haberth llosg ers tro. Dychlaraixld calon Helen yn union. Clywndd Myirr, graddfanaidd, swn lleisiau yehydig ffordd oddiwrthi. Yn fiysiog a distaw croesodd lawr yr ystafell hyd at ddor, yr hon a a-gorodd, croesodd fynedfa (vestibule), a chyda calon. guredig aeth i mewn i ystafell tuhwnfc iddo. Ystafell eistedd ydoedd hon. wedi ei aodrefnu yn dda, ac hyd yn nod yn brydferth, a llosgai tan di^glaer ar yr aelwyd. Crogii darluniau ar ei holl barwydydd. gorweduai llyfrau ar y bwrdd, add- urnai blodau y "chimney-piece." Gorweddai bas- ged lawn o wniadwaith ar y soffa, ac yn ei hymyl wisg wen, hir. Dirgrynodd Helen. Adgofiodd iddi a,r unwairh y ffigiwr a welodd yn ei hystafell, a phl1 un, yn awr teimlai yn sicr, nad oedd yn ys- bryd, ond person yn meddu cnawd a gwaed fel y hi ei hunan. Ond pwy ydoedd hi, a phaham yr oedd yn preswyho y rhan bell a dirgel hon o'r Faenor, ag oedd yn anadnabyddus i bawb ? Darfu i ruddfajiiad isel ddisgyn ar glustiau Helen. Tudraw i'r ystafell yn yr hon y safai, yr oedd un niall, ac yr oedd mwy nag un person ynddi. "Anwyl Nina, a ydyeh chwi yn dioddef ilawer 1" meddai llais mwyn lodesaidd. "Ai ni allaf wneu- thur dim i chwi ?" "Dim, fy anwylyd," atebodd un arall, mewr, ten wag. "0: Lucille, fy anwyl feistres ifanc. Y Nefoedd a'i hamddifiyno—ac anfoned iddi ffrind pan y byddaf fi wedi myn'd.i "Myn'd, Nina! Beth ydveh yn ei feddwl?" meddai r llais cyntaf. "Nid ydycii yn myned i fy ngadael. Ah mi a ddymunwn gael myr,ed yn ol i'n gwlad ein hunain-a gadael y lie adfydus hwn bob un o honom ond rhaid i chwi beidio myned hebof fi, Nina. Xi fydd i chwi fy ngadael yma wrth,v-f fv hun, vn sl,-r?' "Blentyn druan, oerng druan," atebodd y Hall, mewn ton o ing. "Nid liyny ydwyf yn ei feddwl, Lucille. Yr wyf yn meddwl, anwylyd—treiweh dde-all. Yr wyf yn meddwl—yr wyf yn bur wael —ynmarw." ddeall. Yr wyf yn meddwl—yr wyf yn bur wael —ynmarw." "Yn marw—gwael, fel yr oedd mamma. Dy- wedasant ei bod wedi marw," atebodd y llais cyn- taf, mewn acenion o wae. "O! Nina, O! nurse, nid hyny 1" "Ond yr wyf yn ofni felly-yr ydwyf yn gwy bod mai felly y bydd. Y mae hyd yn nod y doctor yn dywedyd hyny." "Ond y mae y Doctor yn garedig—yn wastad yn garedig bydd iddo eich gwneud yn iach eto," ydoedd yr atebiad, mewr, llais dyrysedig. Y mae efe yn glyfer, ond y mae hyny tuhwnt i'w allu ac, ni fyddai iddo ef fy mendio pe y gaJlai. 0! Lucille, gochelwch Kraft-peidiwch ag ymddiried ynddo, peidiwch credu ei eiriau y mae efe yn ystrywgar a thwyllodrus-gwaeth na-- nar-- 11 "Na y Hall? O! yn sicr. nag ydyw-a ydyeh chwi yn meddwl hyny?" meddai Lucille, gan'ry- feddu. "0: Nina, rhaid i chwi beidio marw. Cofiwch. nid oes genyf yr un ffrird ond y chwi- yn awr." "O! na allwn ganfod rhywun a safai yn blaid i chwi, fy mhlentyn," atebai y ddynes glafl, gyda gruddfaniad. "Mor ychydig oeddwn yn ei wybod mor ychydig oeddwn yn ei ddeall pan y cymer- asant i J. ymaith o Sant Antonio. Yr ydym wedi bod yn garcharorion—gwaeth na chararorion bvth er hyny, a cieadyliais, y Nefoedd a'm helpo, fod ei arglwyddiaeth, eich ewythr Plioddodd ffit echrydus o besychu derfyn ar ei haraeth. Ni phetrusodd Helen ddim yn hwy ond gan groesi y "sitting-room," hi a ddaeth i'r drws ac a ediychodd i mewn i'r vstafeH. j Yr oedd yn ystafell wely fawr, wedi ei dodrefnu yn dda, ac ar soffa ger y tan eisteddai dynes dal a gwallt tywyll, teneu, a churedig, i bob ym- ddargosiad yn marw yn brysur o ryw glefyd blin. Yn ei hymyl, a'i chefn at y drws, y 11 safai lodes deg, addfain, gyda tno o wallt euraidd yn disgyn dros ei hysgrvyddau, a pha un adnabyddodd Helen IVT ar iinwaftii. "0; Lucille, na fuasai genych chwi ffrind- rhywun y gallech ei drystio-nid Herr Kraft; yr wyf yn gwybod ei chwareu-fe'ch priodai chwi, pe y medrai, heb yn wybod i'eh hewythr. Yr ydwyf yn gwybod ei resymau, blentyn, gar| gystled ag eiddo ei arglwyddiaeth dros eich cadw allan o olwg. Ie, yr ydwyf yn gwybod yr oil yn awr; ond wrth bwy y gallaf ddywedyd ? Nid oes genvm neb ïn helpu ni—dim un ffrind i edrych eich bod yn cael eich hawliau 11 "Oes, y mae genych fi," meddai Helen, yn ben- derfynol, gari fyned i mewn i'r ystafell. "Mi fyddaf fi yn ffrind i chwi—bydd i mi weled fod y plentyn yma a hi a ddododd ei Haw ar fraich Lucille synedig—"yn cael ei hawliau." Darfu i ymdda-ngosiad sydyn Helen effeithio yn neillduol ar y ddynes glaf. Hi a gyfododd i ryny yn syth, gan gelu dolef. Ymdorodd Lucille i chwerthin yn fwyn ac ariartaidd—chwerthiniad a adgofiodd Helen ar unwaith. I "Pwy ydych chwi ? O! a allaf fi eich trystio chwi yn wirioneddol ? Siaradwch Eich enw— beth ydyw ?" hi a ddyheuodd. "Myfi ydyw Arglwyddes Prysor," meddai Helen. "Arglwyddes Prysor—tei wraig! Y mae efe wedi priodi, feUy ? Ah! oddiwrth ei wraig, nid oes genyf ond gobaith gwan am help etc, yr yd- yeli yn edrych yn dirion a da." A hi a sefydlodd ei Uygaid tywyllion a-r wyneb Helen, mewr.' ing ymofynol. "Yr ydwyf yn wraig i Arglwydd Prysor, ond yr wyf yn tyngu wrthych chwi v byddaf yn ffrind i'r lodes yma. meddai Helen, yn ddifrifol. "Pwy ydyw hi ? Pwy ydych chwi 1" "Y mae hi yn nith i Arglwydd Prysor, Lady Lucille, unig blentyn ei frawd hynaf," George, a niyfi ydyw ei nurse, Nina. Peraz," atebodd y ddynes. tra Lucille, yr hon oedd yrt gwylio Helen, gyda llygaid llawn o edmygedd, a wenai yn dded- wydd, ac a safai yn vmyl ei chyfeiHes newydd. "A sefwch chwi yn blaid i fy moneddiges ifanc— i'r plentyn a ddygais i fyny, gan ei charu hi fel fy mhlentyn fy hun ? Tyngwch 0! tyngweh hyrv!" "fr ydwyf yn tyngu 1" meddai Helen, yn araf- aidd a difrifol. "Hyd yn Tiod pe byddai-w fe fydd—er niwed h gwr a chwithau ei gweled hi yn derbvn ei hawliau. Ah beth yr wyf yn ei ddywedyd ? Nid ydych yn gwybod yr oil—nid ydyeh yn gwybod mai ef sydd wedi gwneuthur cam, a'i robio hi, neu ynte paham y mae hi yma wedi cael ei chudd- Ít) oddiwrth y byd yn yr ystafell dywell hon?" Parhai y ddynes i siarad gydag argerddoldeb. "O! allaf fi eich trystio ch-xi-a allaf fi?" "Chwi a ellweh," atebodd Helen, yr hon oedd wedi troi yn dra gwelw, a'r hon yr oedd ei gwyneb yn mynegi difrifoldeb dwfn. "Sid ydyw o hwys pwya wnaeth. y cam, os ydyw yn fy ngallu, a-i a'i hunionaf ef." "Y mae. Yr ydwyf yn rhoddi i chwi y gallu -os y byddwch yn ffyddlon i'ch haddewid, bydd- wch yn alluog i'w wneuthur;" atebodd y nurse. 'Lucille, yn mha le mae'r Doctor?" A daeth trem o fraw i'w Uygaid. "Y mao efe yn huno—yn huno yn drwm," ateb- odd y lodes. "Yna yr ydym yn ddyogel am y presenol," neddai luthau. "Lucille, c^merwch yr agoriad iwn, a I A chan blygu dros y lodes ieuanc hi a sibrydodd rhywbeth yn ei chlust. Nodiodd y lodes a gadawodd hi, ac yn union dychwelodd yn ol gyda'i bocs byehail, o wneuthur- iad tra chywrain. Agorodd Nina Peraz ef. Bradychodd Helen, canys oddimewn iddo gorweddai gyda jewels eraill embin wddf saphir a diamwnd, oedd yn matsio yn hollol y gadwen a fu yn gymaint o achos trwbl i Llew druan. "Jewels ei mham-saphires y Prysoriaid," meddai ina;, gan edrych ar Lucille "ond y mae genyf bethau yn y bocs bychan o fwy o werth o lower i'r plentyn na'r gemau yna, er mor gostus ydynt." A chan gyffwrdd a spring, hi a dynodd o'r bocs becyn o ljrthyrau, a dododd hwynt yn nwylaw Helen. "Bydd i'r rhai hyn ddywedyd pobpeth wrthych chwi. cymerweh hwynt ymaith-cuddiwch hwynt peidiweh a gadael i Kraft na'ch gwr ddyfod o ayd lddyrlt, meddai hi. "Bydd iddvnt brofi r>wy ydyw Lucule." J (I'w barhau.)

Cynhadledd Esgobaeth Llanclwy. CYFARFODYDD YN NINBYCH. Cynhaluvyd y gynhaclledd flynvddol hon yn Ninbych cidyddiau Iau a. Gwcner eyn y diweddaf, pan yr oedd cynrychiolwyi* yn bresenol o bob rhan o'r esgobaeth. Yn rhgflaenol i'r gynhadledd, yr hon a gynhelid yn y Drill Hall, cafwyd gweinydd- iad o'r Cymun Bendigaid yn EgLyy St. Dewi, am wyth o'r gloch yn y boreu a chafwyd gwasan- aeth boreuol am ddeg yn yr un Ile, yn cael ei arwain gan y Parch J. J. curad Dinbych. Am unarddeg o'r gloch dechreuodd gweithrediad-1 au y gynhadledd. Y llywydd oedd yr Arglwydd Esgob (Dr. Edwards), ac yr oedd pob sedd yn y Drill Hall yn ilawn. Yn mhlith y presenolion yr oedd Syr Watcyn Williams Wynn, Barwnig, Syr jR. E. Egerton, K.C.S.I., y Milv.-riad Cornwallis West (xVrgl'ydd-RagIaw Sir Ddinbych), Mr Stan-' ley Leighton, A.S., Mr P. P. Pennant, Mr H. St. John Raikea, yr Archddiacon Thomas, y Oadhcn Griffith Boscaw&n, Mr A. S. Griffith Boscawen, A.S., y Milwriad Howard, Mr E. O. V. Lloyd' (LTchel-Sirydd Sir Feirionydd), yr Anrhydoddus; L. Brodrick, yr Anrhyclecldus C. H. Wynn, y Milwriad Mesham, y Cangheilydd Trevor Parkins, a'r Parch J. Morgan (rheithor Dinbych). YR ANERCHIAD LLYWYDDOL. Yr Esgob, ar ol y cyflawniadau crefyddol ar- ferol, a lefarodd fel y canlyn: —Mae y flwyddyn horl wedi gweled llawer o .gyfnewidijidau yn yr esgobaeth, ac y mae cyd-weithwyr anwyl a ffydd- lawn wedi eu galw i'w gorphwysfa. Trwy farwol- aeth Esgob Ty Ddewi yn mis Ionawr, collodd yr Eglwys yn Nghymru ei hesgob hynaf. Am yn agos i chw-irter canrif, dygwyd fi i gysylltiad agos ag ef. Yr oedd yn wir yn ddyn da. Yr oedd ei ddoniau yn fawr ac ami, ac nis gellir yn hawdd wneud i fyny y golled a gafodd yr Eglwys yn ei symudiad. Dysgodd y rhai a gawsant y frair.t o fwynhau ei gyfeillgarwch, sylweddoli dyfnder a didwvUedd y cyfeillgarwch hwnw, a chryfder ac urddasolrwydd ei gymeriad yntau. Yn y deu- ddeg mis diweddaf, hunodd yr Archesgob Benson, a daet-h prudd-der y symudiad hwn yn agos iawn at bob un o honom ni yn yr esgobaeth yma. Cyf- lawnodd wasanaeth ardderchocaf i Eglwys Crist yn y wlad honv ac i radd ac mewn tymhor nodedig i'r ganghen lienafol o'r eglwys hon. Bydclai yn ddigywilydd-dra ynof i ddweyd rhagor byddai yn anniolchgarwch i ddweyd Uai. Yn mhlitli dig- wyddiadau mwyaf nodedig blwyddyn y Jiw- bib, yr oedd cyfarfodydd Cynliadledd Lam- beth. Yr oedd ymgynulliad esgobion yr eglwysi Seisnig o bob parth o'r byd yn dystiolaeth egl'ir i gj-xydd a bywyd yr eglwys hono. Y mae treialon ac anhawsderau y gvraith gartref yn ymddangos mewn goleu ac agwedd newydd pan y gWTandawn ar adroddiad o beryglon ac anhawsderau y rhai a ddeuant o rag-orsafoedd pellcnig y fyddin luosog. Mewn cyfeiriad arall gwelir Hes y gynhadledd, nid yn y ffaith ei bod y ris gyntai at Batriarch- aeth, ond yr; y teimlad cynyddol o undeb a ddeill- iaw oddiwrth gynghori ac ymddiddan y naill a'r UaU. Gall y gwel y ganrif nesaf hyn yn arwain, nid i Batriarchaeth, ond i gynghrair lie y mae holl aelodau yn gydradd ac yn ben, a He y disgyn dyled- swyddau a galluoedd neillduol er cario yn mlaen y gwaith ar ryw gorph canolog. Yn mhlith y 1 9 pynciau o ddyddordeb yn y gwaith gartref y mae cwestiwn o nawddogaetli. Y mae v rhai a ed- rychant ar y weinidogaeth fel swydd v neu alv/edig- aeth, neu fel pob un o'r ddwy, yn cynrychioli tri safbwynt, oddiar ba rai y gellir ymdrin a'r cwes- tiwn hwn. Y mae llawer cynllun yn cael ei gynyg, ord ni chyffwrdd yr un cynllun a welais a'r prif anhawsder. Pan fo ugain yn ymgeisio am un- rhyw le, siomir pedwar-ar-bymtheg. Cyfranogir yn y siomiant hwn yn ami ac yn helaeth gan y noddwr, yr hwn a fyddai yn falch, pe v gallai, i gydnabod hawliau priodol yr oU o'r rhai a enwir iddo. Gellir gwneud rhywfaint yn y cyfeiriad hwn: gan y "Sustentation Fund." Y mae'r gweithiwr yn deilwng o'i gyflog, ond nid yw'r cyflog mwyach yn deilwng o'r gweithiwr. Yr oedd y gwaddol- iadau a rodwyd ganrifoedd yn ol yn ddigonol at' y gwaith y pryd hwnw; nid ydynt yn ddigonol mwy. Y mae toriad i fyny ein hen blwyfi godidog wedi diwoddu yn ami mewn gadael darnau lled- chiwith ac annigonol, anfanteisiol i'r gwaith a'r gweithwyr. Y mae y gostyngiad yn y degwm, a threthi cynyddol, oddiwrth ba rai ni cha y clerig- wyr yr un ysgafrjhad, wedi dwyn yr hyn oedd gynt yn ddigon i ddogn o'r bychanaf yn awr. Mewn llawer o blwyfi eto y mae eglwysi neu ystafelloedd cenhadol newyddion yn gofyn am fwy o offeiriaid. Y mae hyny o'r goreu, cyhyd ag y gallo'r plwyf ei hun, gyda hyny o gynorthwy o'r tuallan ag a fedr giol, gynal y gweithiwr ychwairfegol. Xi ddylai cyflog y periglor, yn fy meddwl i, gael ei gwtogi am byth er talu cyflogau curadiaid. Dywedaf "am byt-h" oherwydd fod rliai offeiriaid I yn feddianol ar lawer o eiddo eu hunain, y rhai allant gyfranu yn helaeth, ond eu dyledswydd tuagat y plwyf, at eu holynwyr, ac at yr Eglwys yw cofio fod yn rhaid i'r gwaith fyned yn mlaen ar ol eu hamser hwy, ac os eir i edrych ar eu cyfran- iadau personol hwy fel tal i'w ddisgwyl oddiwrth gyflog y periglor, y diwedd fydd hyn, nas gall i.eb ond dyrion o arian ymgymeryd a'r gwaith mewn achosion o'r fath. Ni fynaf gydnabod meddiant o gyfran neillduol o eiddo personol fel cymhwysder ;mgenrheidiol i gymeryd gofal a llywodraeth eneid- iau mewn unrhyw bhvyf. Dymurjaf lefaru yn gryf ac yn groew wrth fy mrodjr lleygol ar y pwnc yma, ac wrth fy mrodyT clerigol, y rhai a ddylent ystyried yn ofalus cyn cychwyn unrhyw waith newydd y posibilrwydd o'i gario yn rnlaon yn y dyfodol heb wanychu yn barhaus y gwaith yn nghanolbwynt gwaith ysbrydol y plwyf. Yr ydym yn gofyn am gynorthwy tuagat y "Clergy Sustentation Fund." At bwy yr ydym yn troj gyntaf, ac yn benaf ? Nid at berchenogion tir yr wyf yn meddwl. Y mae wedi ei ddangos mai eiddo tirol a ffurfiai bron yr oil o gyfoeth y wlad pan roddwyd ei gwaddoliadau i'r Eglwys. Hedd- yw y mae eiddo personol yn fwy ei werth dair gwaith nhg eiddo tirol. Ceir gwaddoliaidau yr Eglwys yn benaf oddiwrth y bedwaredd ran, a gj'rjrv'cliiola eiddo tirol. Nid oes eisiau i mi ym- helaethu ar y nwnc yna. Y mae'n bryd i'r rhai a ddaliant dair rhan o bedair o gyfoeth y wlad yma i sylweddoli eu rhwymedigaethau ysbiydol yn lwy. iT Ein gofal cyntaf ac mewn llawer ystyr, ein gofal penaf, ddylai fod dres yr vsgolion. Y mne y Gym- deithas Esgobaethol wedi ei ffurfio, ac y me'I' I gwaith wedi myned yn mlaen yn hynod foddhaol. Y mae gwaith yr ysgrifenydd yn nglyn a'r gym- deithas hon wedi bod yn galed" dros ben, ac mae wedi ei gario allan gyda chywirdeb, Hafur, a hyn- awsedd gan y Parch Lloyd Williams, ficer Llan- elwy, i'r hwn y mae'r lijsgobaetlx mewn mawr ddyled, nid yn unig am y gwaith hwn, ond am eraill hefyd y mae wedi eu cyfunrni yn ddidwrdd a. diymffrost. Y mae ein hysgoliori' yn byw i raddau helaeth ar hunan-aberth ein hoffeiriaid a'n llevg- wyr. Credwch fi, y maent yn werth yr oil a gost- iant i ni. Yn maes addysg ail-raddol vn ysgol o'r radd flaenaf sydd wedi ei gadael i ni. Haedda Y sgol Ivamadegol Ruthin p-nortliv.-y mwyaf calon- og holl Eglwys-nyr Goglcdd Cymru. Yr wyf yn siarad oddiar yr adnabyddiaeth oreu o'r ysgol a'i phrifathraw, ac ni wn am un ysgol o'r radd flaenaf y gall rliieni ymddiried eu plant iddi gyda mwy o hyder g5:da golwg ar ansawdd yr addysg a roddir ynddi. I'r siroedd ar y cyffiniau y mae genym ysgol henafol ac arddcrchog Croesoswallt wedi ei chadw gan ei s-ifle oddiwrth bob ymyriad dinystr- iol. Yma yn nghanol Gogledd Cymru haedda Ysgol Ruthin, a gobeithio y caiff, gefnogaeth lvres- ocaf fy mrodyr yn mhlith yr offeiriaid a'r clerig- Ar gyfer addysg merched, yn ffortunus achubwyd Ysgol Howell. Dinbych, ac y mae hyr- wyddiar t addysg crefydd, yn gystal a lies amddi- faid wedi eu sicrhau. Yn naturiol parodd arbed- iad yr ysgol beth siomedigaeth i'r rhai oedd wedi wneud eu meddwl i fyny yn rhy fuan y byddai iddynt gael gaiael arni. Y mae yma rai beirninirl I hefyd a ysgrifenant fel Eglwyswyr, ond gydag ys- wildod anffodus a guddiant eu Heglwysyddiaeth dan gochl ffug-enwau. Dywedwyd nad oedd y gwaddoliad yma yn wreiddiol yn ur. Eglwysig. Rhoddwyd ef cyn y diwygiad. Derbyniais yn'ddi- weddar o gof-lyfrfa yr High Court of Justice gopi o ewyllys wreiddiol Howell, ac y mae'r hyn a ddywedodd papyr Eglwysig parchus mai elusen anenwadol oedd hon yn wreiddiol dan yr an- fantais o fod yn gwbl groes i'r ffeithiau. Y peth ¡ola.f ellir ddweyd am ewyllys Howell yw mai an- enwadol oedd ei chymun-roddion. Y mae un pwne arall yn gofyn sylw. Cynygiwyd trosglwyddo swm helaeth i Ysgol Ferched Dr. WilHams yn Nolgellau. Y mae gwaddoliadau yr ysgol hon wedi eu gosod yn meddiant ymddiriedolwyr Un- dodol yn byw yn LIujidain, a'r ymddiriedolwyr Undodol yma yn penodi haner y llywodraethwyr. Dyma ddwy ffaith oH-bwysig nas gellir eu liamheu. Nid gwaeth pwy yw y llywodraethwyr a adawant iddynt eu hunain gael en penodi gan ymddiriedol- wyr Undodol. Gwaith caled i'r rhai a edrychant i fewn i natur y gwaddoliad hwn oedd cael allan pwy oedd yr j'mddiriedolwyr yma, ac eto dylai rhoi cyhoeddusrwydd i'r peth fod yn ddyledswydd ariom. Y mae y pynciau sydd i fod dan sylw heddyw o'r pwysigrwydd blaenaf, ac ni wnaf un- rhyw sylwadau arnynt yn awr, ac felly ragflaenu y siaradwyr penodedig. Eisteddodd yr Esgob i lawr yn nghanol cymeradwyaeth uchel. Ar ol i'r CangheUydd Trevor Parkins ddarllen adroddiad y pwyllgor, yr hwn a gyfeiriai at Ddeddf yr Ysgolion Gwirfoddol, Trethiad y Clerigwyr, a'r "Sustentation Furjrl," aed yn mlaen i siarad ar y testynau penodedig. ADDYSG UWCHRADD OL. Y Parch C. W. Norman Ogilvy, ficer Croesos- wallt, a siaradodd ar y cwestiwn "Addysg Uwch- raddol: Parotoad ar gyfer Urddau Sanctaidd." Gosododd bwys mawr ar hyfforddiant arbenig o nodwedd Dduwinyddol gyda'r amcan uwchlaw pob dim o ddyfnhau y bywyd ysbrydol. Credai yr Archddiacon Thomas y dylai fod yna 1 ychydig amser rhwng yr arholiad a'r urddiad. Cyfeiriodd y Parch 0. J. Davies, Rhyl, at y manteision a geid yn gholeg St. Mihargel, Aber- dar. j Siaradwyd hefyd ar y pwnc gan y Parch D. Pughe Evans, Llanddoget; y Milwriad West, y Parch J. Moms, Llanelidan Mr Davies-Cooke, yr Archddiacon Evans, Mr E. O. V. Lloyd, a'r Parch T. Evan Jones, Llanllwchaiarn. Symiwyd i fyny gan yr Esgob, ac yn mhlith eraill gosododd bwys neillduol ar yr hyn a allai y ficer wneud dros y curad yn ei blwyf cyntaf. Dvwed- odd fod hyfforddiant cyntaf y diacon i'w gael yn ei blwyf cyntaf, ac y gallai ei ficer cyntaf wneud; mwy na neb na dim dros ei ddiacon. CYFLWYNO EI DDARLUN I'R ESGOB. Yn y prydnawn yr oedd y neuadd yn orlawn, a llawcr o'r tanysgrifwyr at ddarlun yr Esgob yn bresenol. Yr oedd y tsnysgrifiadau dros 1030p, o'r hyn y mae 300p wedi ei adael yn llaw yr Esgob i wneud fel y myno a hwynt. Cyflwynwyd y darlun gan gadeirydd pwyllgor y dysteb, y Milwriad West (Arglwydd-Raglaw Sir Dinbych), yr hwn ar ol araeth bwrpasol, a ddar- 1 lleriodd yr anerchiad canlynol: — At y Gwir Barchedig Arglwydd Esgob Llanelwy. Fy Arglwydd Esgob,-Y mae naw mlynedd er pan dderbyniodd eich arglwyddiaeth y cyfrifoldeb mawr sydd o' angenrheidrwydd yn dal cysylltiad a chyflawniad y dyledswyddau sydd yn cydfyned a'ch swydd aruchel, a lie na ofynant am sel, yni, a doethineb i raddau helaethach nag mewn Esgob- aeth Gymreig. Yr ydym ni, y tarysgrifwyr at Yr yr anerchiad yma, yn cynrychioli pob dosbarth o Eglwyswyr yn Xghymru yn gystal ag eraill y tu- allan i'r Dy-ivysofaetli, yn dymuno cymeryd y cyfleusdra a rydd Cynhadledd yr Esgobaeth i ,ir- ddangos ein hedmygedd o'r medr a'r dewrder di- hafal a ddangosasoch wrth sefyll dros yr Eglwys mewn amseroedd cyfyng. Y mae pawb sydd yn dymuno defnyddioldeb a llwyddiant cyryddol yr Eglwys wedi cael yn eich arglwyddiaeth arweinydd na fethodd roi o'u blaen esiampl galonogol o yni a. ffyddlondeb diflino. Yr y'm yn gofyn genych ddejbyn y darlun hwn o h.onoch eich hun fel ar- wydd o barch ac ymlyriad diysgog, ac hefyd yr y'm yn coleddu y gobaith llwyraf yr arbedir chwi am flynyddau lawer i lywodraethu Esgobaeth Llan-1 elwy.—Ydym dros y tanysgrifwyr, j I Westminster, Powys, Mostyn, W. Cornwallis West (cadeir- ydd), R. A. Cunlifie, P. P. Medi, 1897. Pennant, Yr oedd yr anerchiad wedi ei weithio yn gelf-1 ydd a phrydferth gan y Mri D. Mapleg a'i Gwmni, Lerpwl. Ar ddiwedd darUeniad yr anerchiad, tynwyd yr orchuddlen oddiar y darlun yrn nghanol cymeradwyaeth. Yr arlunydd oedd Mr Orchard- son, R.A. Cafodd yr esgob dderbyniad brwdfrydig pan god- odd i ateb. Dywedodd nad oedd yn edrych ar y darlun fel teymged personol iddo ef ei hun, cud yn hytrach fel teyrnged i'r achos, achos amddi- ffyniad yr Eglwys. Teyrnged oedd i'r achos yn mha ui- yr oedd efe fel gweithiwr distadl, yn nghyda llawer eraill, wedi cymeryd rhan, ac yn yr ysbryd hwnw yr oedd efe yn derbyn y rhodd yr oeddynt hwy yn eu caredigrwydd wedi roddi iddo. Y mddangosai yn anniolchgar ped anghofiai yr adeg yma y rhai a gvdweithiasant ag ef, ac a wnaethant gymaint os nad mwy nag ef i amddiffyil yr Eglwys. Yr oedd perygl yr Eglwys yr amser hwnw yn fawr dros ben. Pe bai y mesur hwnw oedd o flaen y Senedd, a than ofal y Llywodraeth ddiweddaf wedi ei basio, byddai'r Eglwys wedi ei chloffi i raddau helaeth ond daeth amddiffynwvr i r adwy, ac y mae clod nid bychan yn ddyledus i'r lleygwyr. Gwelai aelodau o Dy'r Cyffredin yn breser.pl oeddynt wedi Hafurio yn galed mewn amser ac allan o amser i amddiffyn yr Eglwys. Xid oedd ganddo achos dros beidio enwi un, am ei fod yn gyfaill iddo, a safodd gydag ef, un na chym- ylid ei ffyddlondeb yn yr awr dywyUaf, un oedd bur fel y dur i'w Eg^yys, a hwnw oedd gynt yn ganon Llanelwy, ond yn awr a alwyd i lywodr- aethu Esgobaet.h Ty Ddewi. Os r.ad oedd Esgob Ty Ddewi yn Gymro,os nad oedd yn genedlaeth- wr, os nad oedd wladgarwr, fe garai ef wybod pwy oedd. Fel canlyniad y gwaith a gyflawnwyd Y I pryd hwnw, credai ef fod cwestiwn y dadgysylldad j wedi ei wthio yn mhellach nag y bu ers llawer o flynyddau. ADDYSG GANOLRADDOL YR YSGOLION SIROL. Siaradwyd yn gyntaf ar y pwnc yma gan y Parch Grimaldi Davis, ficer Trallwm. Dnagos- odd beth oedd wedi arwain at sefydliad yr ysgol- i yma, a pha allu oedd y rhai mewn gofal ohon- ynt wedi gael, trwy ddweyd fod ganddynt incwm o 100,000p, fod yna 80 o ysgolion gyda 6500 o ys- golheigicn, a bod yr Eglwys wedi colli ei hen ys- golion graniadegol fel cosp am ei charedignvydd yn caniatau yr adran gydwybod 28 mlynedd vn ol. Jnododd aUan nad oedd bosibl i blant Eglwys- wyr oeddynt fyrddwyr i gael addysg grefyddol. Dylai'r camwri gael gwneud i ffwrdd ag ef ar un- waith, a gofynodd i Eglwyswyr fynu rhan deg yn llywodraeth yr ysgolion yma, ac i uno i wneud yr ysgolion hyn yn llwyddiant. Siaradwyd ar y cwestiwn yma gan Mr Pennant, Warden Rhuthyn, Rheithor Ffliit, Rheithor Llandyrnog, Cadben Griffith-Boscawen, Mr Stan- [ ley Leighton, A. S., a symiwyd i fyny gan yr Esgob. Yn yr hwyr, yn Eglwys St. Mair, cafwyd gwas- anaeth a phregeth gan y Parch Owen Evans,M.A., warden Llanymddyfri. DYDD GWENER. Ail ymgymerwyd a gweithrediadau y gynhadl- edd, ddydd Gwener, yn y Volunteer Drill Hall. Llywyddwyd eto gan Dr. Edwards, ac yr oedd cyruUiad mawr o gynrychiolwyr, lien a lleyg. Y CangheUydd Trevor Parkins a gynygiodd y penderfyniad canlynol a godai allan o adroddiad y Pwyllgor Sefydlog a gyflwynwyd i'r gynhadledd y aiwrnod blaenorol: Fod aeloadu y gynhadl- edd yn deall gyda boddhad fod ymchwiliad yn cael ei wneud yn awr i'r pwnc o drethu y clerigwyr, ac yn dymuro ar i'r Pwyllgor Sefydlog gymeryd UD- rhyw gwrs a welont yn angenrheidiol er rhoddi atalfa ar unrhyw drethiant annheg." Yr oedd yn sicr ganddo y rhaid fod pob aelod o'r gynhadledd, yn lien a Heyg, yn awyddus am i'r clerigwyr beidio cael eu trethu yn annheg, ac am hyny yr oedd yn gobeithio y byddai i'r gynhadledd dderbyn y pen- derfyniad. Eiliwyd gan yr Archddiacon Thomas, a char- iwyd ef yn unfrydol. Yna yr Esgob a ofynodd am i'r penderfyniad gael sefyll drosodd am ystyriaeth bellach hyd nes i'r gynhadledd glywed mynegiad pwysig iawn: oedd gan Mr A. Griffith-Boscawen i'w wneud ar y pwnc. Dygwycl y mater eilwaith yn mlaen ar derfyn yr eisteddiad boreuol, pan yr awgrymodd yr Esgob, gan nad oedd un gwyn gyda golwg ar drethicmt ymherodrol, y dylai y gair lleol" gael ei ddodi i mewn yn y penderfyniad, ac fe gyturwyd a hyn. Mr Arthur Griffith-Boscawen, A.S., a ddywed- < odd fod penderfyniad wedi ei basio yn Nh/r Cy- ffredin y tymor diweddaf yn condemnio y duH presenol o drethu y clerigwyr. Wedi hyny gofyn- wycl iddo ef gan bwyllgor y Blaid Eglwysig yn Nhy'r Cyffredin i gasglu tystiolaethau i'w gosod o flaen y ddirprwyaeth. Bu yntau yn alluog i wneud hyny. Anfonwyd cyfrifon iddo o dros 1200 o glerigwyr o Loegr a Chymru. Nid oedd yna ddim achwyn am drethiant ymherodrol, ond yr oedd yr achos yn erbyn trethiant Ileol yn gryf iawn. Cwynai Hawer o glerigwyr oblegid cael eu gadael allan o Ddeddf y Trethiant Amaethyddol, ar yr hoa yr edrychid fel anghyfiawn- der mawr. Y clerigwr yn fynych ydoedd y trethdalwr mwyaf mewn plwyf, ond ni chaffai efe ddim ysgafnhad. Efe a ob- i eithiai na wnai y clerigwyr gynhyrfu llawer am gael estyn darpiriaethau Deddf y Trethiant iddynt eu hunain, ond y gofynent am rywbeth gwahanol. CynJ belled ag y medrai efe wneud allan, y elerig- wr fu yr unig b ers on yn y deyrnas, am flynydd- oedd lawer, oedd yn cael ei drethu ar ei incwm proffeswrol. Y pryd hyny trethid ef yn annheg ar ei holl dderbyniadau (gross receipts), ond ni wneid felly yn achos y ffermwr. Parhaodd y cyflwr yrla ar bethau am 50 o flynyddoedd-byth er pasiad y Parochial Assessment Act. Nid yn unig trethid clerigwr ar ei holl dderbyniadau, eithr ni chaniateid iddo wneud unrhyw "deduc- tions" tuagat bethau anhebgorol angenrheidiol. Anogai fod i'r cwestiwn hwn o drethiant annheg gael ei gadw yn y ffryni, ac o wneud hyny ni ryfeddai pe byddai iddynt gael ysgafnhad sylwedd- ol yn mhen blwyddyn neu ddwy (cymeradwyaeth). Y Milwriad Mesham a gynygiodd y penderfyn- i'1.d canlynol, yn cael ei eilio gan Mr E. O. V. Lloyd, a ehytunwyd arno "Fod pob ymdrech yn cael ei gwneud i ddarbwyllo y Llywodraeth i wrella y gyfundrefn, o drethu derbvniadau y clerigwyr, ac i ganiatau gwneud "deduction" at wasanaethau proffeswTol ac arian angenrheidiol eraill wrth ben- odi y gwerth trcthianol." OLFREINIAD OFFEIRIAID METHEDIG. Mr R. W. Williams Wynn a ddarllenodd bapyr ar "The Superannuation of Disabled Clergy." Yn mhlith sylwadau eraill, dywedodd fod diwrnod yn dyfod yn mywyd pob un. pan y canfyddent eu hunain yn analluog mwyach i gyflawni yn effeith- iol y dyledswyddau ymddiriedwyd i'w gofal. Yn yr achos hwn tueddai efe at eiriad Mesur y Bywol- iaethau (Benefices Bill)-an-i reithor, yr hwn am ddim llai na dwy flynedd a analluogwyd gan hen ddyddiau neu lesgedd i gyflawmi ei ddyledswydd- au yn briodol, a'r hwri nad oedd wedi gwneud un ddarpariaeth ddyledus at gario y dyledswyddau hyny allan, y gellir gofyn iddo ef ymddiswyddo. Y plan ymddangosai y mwyaf cyfaddas iddo ef yd- oedd polisi o yswiriaeth, a gosododd o'u blaenau gynllun a ddarparai fod i'r gronfa flwydd-dal gynyg pensiwn rhydd o 20p i bob clerigwr ordeiniedig fyddo dros 60 mlwydd oed, a chaniatau ei fod ef wedi effeithio y cyfryw yswiriaeth ei hunan. Felly caffai y swm (nucleus) o 40p y flwyddyn ei sicrhau iddo ar ol cyrhaedd 60 oed, yr hwn, gyda'r 50p gynygid dan Fesur y Bywoliaethau (neu gan nad pa swm a drefnid), a ddygai i mewn iddo swm lied barchus, yn ol traul i'r gwr ordeiniedig o 3p 10s y flwyddyn, oblegid dyna fyddai y swm i'w dalu ar gyfer pensiwn o 20p os cymerid ef allan yn yr oed o 24 mlwydd. Anogai fod iddynt roddi prawf ymarferol o dair bxynedd ar y cynllun. Cafwyd sylwadau ar yr uchod gan y Parch D. Williams, rheithor Llandyrnog, yr hwn a ddywed- odd fod dwy ffordd i ddelio a chlerigwyr analluog -e,u cynal neu eu newynu wrth gwrs, dadleuai efe o blaid y cyntaf. Y CangheUydd Trevor Par- kins hefyd, yn nghyda'r Parch William JoneEi, ficer Meifod. Deon Llanelwy a ddywedodd iddo ef gael ei dueddu'n! fynych, wrth ddarllen y beirniadaethau ar Fesur y Bywoliaethau, i adrodd yr hen wirair: "Peidiweh llefain cyn cael eich niweidio." An- turiai feddwl nas gallai y Canghellydd na'r Parch William Jones fod wedi astudio mewn gwiridnedd yr hyn gynygiai Mesur y Bywoliaethau ei wneud a pha beth fyddai ei effaith ar yr esgobaeth. Yr oeddynt hwy wedi cymeryd y desgrifiad o'r Bil a roddid allan gan y papyrau, a chvmeryd yn gania- taol mai dymbi fyddai gweithiad y Bil. Yr oedd yr hall bapyrau wedi dweyd y byddai i'r Bil allu- ogi yr esgob, neu rhyw berson neu gilydd arall, i droi allan 0\1 tai a'u cartrefi a'u cylch llafur glerigwyr rhagorol yn eu hen ddyddiau, dynion oeddynt wedi cysegru rhan oreu eu bywydau i'r gwaith yn eu plwyfydd neillduol eu hunaiii. Nid oedd efe yn meddwl y buasai neb a adwaenent yr esgob yn tybio, hyd yrl nod pe'n meddu'r gallu hwnw, y buasai yn ei ddefnyddio (clywch, clywch). Eithr nid oedd y Bil yn cynyg troi yr un clerigwr allan, pa mor hen neu analluog bynag y gallai fod, cyhyd ag y cymerai efo ddyddordeb yn ei waith ond yr hyn a gynygiai y Bil wneud oedd troi dyn allan yr hwn, am ddwy flynedd lawn, nad oedd ei hunan wedi gwneud dim gwaith o gwbl yn ei blwyf na chwaith gwneud unrhyw ddarpariaeth i'r gwaith gael ei wneud. Yr oedd efe wedi methu meddwl am gymaint ag un achos lie byddai y Bil yn gymhwysiadol yn esgobaeth Llanelwy (cymer- adwyaeth). Yn ddilynol caed sylwadau pellach gan Mr Stanley Leighton, A.S., yr hwn gyfeiriodd at y Clergy Pensions Institution a chan yr Arglwydd Esgob. CONFOCASIWN A DAU DY Y LLEYGWYR. Yr Anrhydeddus Lawrence Brodrick, wrth ym- wneud a'r pwnc o "Adgyfansoddiad y Confocasiwn ia Thai y Llcygwyr," a ddywedodd nad oedd Eg- hvySi Loegr yn awr yn llefaru'n groew; nid oedd ganddi Gymanfa Gyffredinol, fel yr Eglwys Y s- gotaidd neu Synod, fel yn yr Eglwys Wyddelig neu Gynhadledd, fel gyda'r Methodistiaid Wes- leyaidd, a allai hawlio'n ddiwrthwynebiad i siarad meddwl y corph mae yn gynrychioli. Dylid sef- ydlu rhyw gorph trwyadl gynrychioladol o'r Eg- lwys. Nid oedd Tai y Confocasiwn yn gynrych- ioiwyr, na Thai y Lleygwyr chwaith. Haw bai efe mai angen mawr yr Eglwys oedd cael corph gyda galluoedd cyfraith tu ol iddo i ddeddfwru iddi mewn ffydd, athrawiaeth, addoliad, a dis- gyblaeth, gyda gallu dyladwy i. roddi ei benderfyn- iadiiu mewn grym, a siarad meddwl yr Eglwys ar lawer o fesurau tymhorol yn dwyn perthynas a'i llwyddiant: i gvfansoddi y cyfryw gorph, rhaid fyddai wrth gydsyniad Deddf Seneddol. Medd- yliai mai cyfleus hwyrach cael yn y corph cynyrch- ioliadol hwn dri o dai-ty yr esgobion, ty y clerig- wyr, a thy y lleygwyr. Dadleuai efe o blaid rheolaeth Seneddol dros ddeddfwriaethau y corph hwn, oherwydd ni fyddai'n ddoeth na dymunol ei wneud yn gorph auiibynol ar y Senedd. Wedi i Mr H. St. John Rsikes a'r Archddiacon ( Evans (Abergele) draethu eu meddvliau ar y papyr I ddarllenwyd, yr Esgob a ddiolchodd i Mr Wil- liams Wynn a'r Anrhydeddus L. Brodrick, yn emv y gynhadledd, am eu papymu dyddorol. AMDDIFFYNIAD EGLWYSIG A HYFF- ORDDIANT EGLWYSIG. Yn eisteddiad prydnawnol y gynhadledd, Mr A. S. Griffith Boscawen a draddododd anerchiad ar "Y gwaith oedd i'w wneud er amddiffyniad Eg- lwysig a hyfforddiant Eglwysig." Efe a adgof- iodd y gynhadledd o'r cyfnod, chwech neu saith mlynedd yn ol, pan ddaeth yr ymosodiad ar yr Eghvys yn Nghymru gyntaf yn ddifrifol. Yn mhlith rhai o Eglwyswyr Cymru yr oedd peth petrusder hwyrach o berthynas i beth fyddai ng- wedd yr Eglwys yn Lloegr tuagat yr ymosodiad hwnw ond gosodwyd meddwl pawl) yn dawel ar y pen yna. yn y Gyngres Eglwysig fawr YlJi Rhvl, gan ddiweddar Archesgob Caergaint. Pan ddech- reuwyd yr ymosodiad yn Nhy y Cyffredin gyda'r Mesur Ataliadol yn 1893, a'r Mesurau Dadgysyllt- iad, yn 1894 a 1896, gwnaeth yr Archesgob Benson ei feddwl i fyny fod yn rhaid gosod rhyw drefniant (organisation) sefydlog ar droed er amddiffyniad parhaol yr Eglwys, nid yn unig yn Nghymru end yn Lloegr hefyd. Mewn cyfarfod cyfrinachol bychan fe benderfynwyd cychwyn Pwyllgor Eg- lwysig Canolog (Central Church Committee), can yr hwn oedd fod i gymydogion gadw y naill y 11 all yri hysbys ar bob cwestiynau yn effeithio ar yr Eglwys, ac yn neillduol i ddysgu hanesiaeth Eglwysig i'w gilydd, yn nghyda gwirioneddau mawrion cysylltiedig a. hanes mynedol a sefyllfa bresenol yr Eglwys yn Llo'egr a Chymru. Llwydd- odd y symudiad yna yn hynod dda: gweithiodd law-yn-Haw a'r hen Sefydliad Amddiffyn yr Eg- lwys, gyda'r hwn yr oedd yn awr wedi ei amalga- matio dalJI y teitl o "Church Committee for Church Defence and Church Instruction," ac yr oedd pwyllgorau lleol wedi eu ffurfio mewn chwe' mil o blwyfydd. Cafodd y pwyllgorau hyny, efe a gredai, effaith mawr ar etholiad 1895. Y dref gyda'r drefn oreu yn yr oil o'r deyrnas ydoedd Derby, ac yr oeddynt oil yn gwybod beth a ddig- wyddodd yn Derby (chwerthin a chymeradwyaeth). hercii ou bod hwy wedi gorchfygu Dadgysylltiad am amser, nid oedd wedi ei setlo am byth. Ed- rychai efe yn mlaen at lawer mwy o frwydrau ar y cwestiwn hwn, ac yr oedd yn hanfodol angen- rheidiol i Eglwyswyr fod bob amser yn barod i ymladd pa bryd bynag y gelwid arnynt i wneud hyny. Buasai efe yn leicio gweled Eglwyswyr yn ffurfio pwyllgorau yn mhob plwyf i gymeryd i fyny nid yn unig amddiffyniad yr Eglwys eithr hefyd gwestiynaai eraill oeddynt yr,; uno Eglwys- wyr fel cyfangorph. Awgrymodd fod cynghor neu bwyHgor esgobaethol yn cael ei ffurfio yn mhob esgobaeth, yn ogystal a phwyllgorau plwyfol a deoniaethol. I Yr Esgob, ar derfyn anerchiad MrGriffith Bos- jawen, a ddatganodd rwymedigaeth y gynhadledd I ddo am yr anerchiad ac yna gofynodd i'r cynrych- iolwyr presenol ai ri ddylai yr awgrymiadau a ynwysai gael eu rhoddi mewn gweithrediad. Penderfynodd y gynhadledd yn unfrydol yn ffafr y cwrs hwn, ac ar unwaith aethpwyd yn mlaen i ethol cynrychiolwyr, ysgrifenydd, a phwyllgor esgobaethol. Ar gynygiad yr Archddiacon Thomas, eiliedig gan Mr Forrester Addie, cafodd Mr Robert Wil- liams Wynn, ei benodi yn ysgrifenydd esgobaethol gydag unfrydedd. Etholwyd yr Anrhydeddus Brodrick yn gynrychiolydd i'r Cynghor Can- olog. Am y cwestiwn o ethol cynrychiolydd ben- ywaidd, gadawyd hyny yn nwylaw y Cynghor Es- gobaethol. Yna, wedi myned trwy gyfres o ddiolchiadau, terfynwyd y gynhadledd.

——————-— ————————— Dydd Llun dechreuodd deuddegfed wythnos y ddadl yn y fasnach beirianol, ac nid oes olwg am derfyn buan ar yr anghydfod. Dywed Cyngrair y Meistradoedd fod chwaneg o gwmniau eraill mewj- amryw ardaloedd wedi cytuno i gloi eu gweithwyr allan ond y mae y gweithwyr hefyd wedi derbyn cyfraniadau mawrion at eu trysorfa, a dywedant y parhant i ymladd hyd nes enill y frwydr yn y diwedd. TF1 PERAIDD MAZAWATTEE TE PERAIDD MAZAWATTKE TK PERAIDD MAZAWATTEE TE PERATDD MAZAWATTEE TE PERAIDD MAZAWATTEE Gellwch ei a^nakod oddiwrth ei arogl hyfryd, j

GwrtbgiliK'T sit Wrth- gilwyr (Gan yr Hen Ffarmwr.) (Tiirhad.) Fy Nghydwrthgilwji',—Wei. wel, mao y gwanwyn wedi dyfod, rhaid dechrou vmb;u\otoi erbyn y "cricket match" sydd i fod rhyngom a bachgyn "P^nt y jGwagedd," ac er ein calonogi, fe lydd gweinidog y —— ei bresenoldeb! Ac fe bryn y "lady" fwyaf crefyddol yn yr ardal y bel i ni hefyd! ("Thanks" bythoI iddi am ei charedigrwydd). Ac 0 fal y mae cariad brawdol yn gwreiddio, ymledu, a bla.guro yn mhlith y cyfeilllon, tra mao ieuenctyd y g-ivahanol enwadau yn ymdrochu am y gzanp I Bobl anwyl, mae y "concerts" yn ein hymyl eto, ac y mae yn liawri bryd meddwl ,0111 danynt o dclifrif hefyd. Rhaid dysgu "glea" neu ddwy erbyn y rhai hyn, a dwy nou dair o "comic songs," onido ni fydd- wn ar ol. Beth ydynt i fod, tybedV—■ Round go's the world, trouble I'll defy We'll go along together my boys, My poor old wife and I, Slap bang, here we are again, here we are again— W hat jolly boys we aro. Dyma y "Darlleniadau Ceiniog" poblogaidd ynlt ar ein gwaethaf eto, cyn braidd cael amser i gymeryd ein lianadl; rhaid dysgu rhywbeth i gwrdd a'r rhai hyn et(< Both ddysgir, tybed! 0, dyma txJnill iawn i ddeclirou- Anwelodig 'rwy'n dy garu, rhyfedd ydyw nerth Dy ras; Tynaist f'enaid a'th hawddganvch o'i bleserau pca.'i ma's. "Nonsense," fydd peth fel yna ddim at "dasto" Mr Voltair, Mr—hym—Mr Ton. Pain, a'u brodyr. Dyma well path o'r haner na hymn—"I am old Bob Ridley, 0 i am old Bob Ridley, ho, I lie "Mae Robin yn swil," "Morgan a'i wraig," "Have you scf n the ghost'f "Who kiss'd the pretty girl?'' "'Twas you, 'twas you," etc. Ac wedi hyny darllen darn allan o lyfr =- Oes, y ma.) arnaf gywilydd wyneb dweyd wrth neb beth ydoedd. obr o beth, onide, fod y blaenor, y noswaith hono, yn brysio i orplien y cnvrdd gweddi bron ar ei haner, er gallu bod merwn pryd yn y "Penny Readings," am ei fod yn gadeirydd yno a'r nos wed'yn yn ei werthu yn gyfangwbl i fyned yno Ond sobrach fyth oedd i ni oil ddangos ein hynfydrwydd i'r pregethwr dyeitlir hwnw, gan ei adael yn y capel i bregethu i ddau neu dri; ie, dim ond dau neu dri! a ninau oil wedi rhedeg fel ynfydion i'r "Penny Readings"—ar ol gwerth ceiniog o wagedd! Ar nos Sadwrn, wrth gwrs, rhaid myned i gwrdd a'r hen gyfeillion i gael "glasiad" a thipyn o chat, ar ol llatur a lludded yr wythnos gyda'r pethau "poblogaidd" hyn. Dyma bethau gwerth fawr, onide, i greu ysbryd gwylio a gwoddio yn y moddwl, ysbrydolrwydd crefydd yn yr enaid, a sancteiddio y galon halogeclig gerbron Duw. Dyma bsthau fuasai wrth fodd calon yr hen Domos Amos, a'r hen Sion o'r Gelliheulog. Djuia ymborth enaid gwerthfawr i'w ntrthu i ymladd a phechodau'r I oes--i Luther, Melancthon, Huss, Doddridge, Baxter, Bunyan, Whitfield, Wesley, Watts, Calfin, Wick- liffe, a'r ddwy fil a'u brodyr. Ie, dymu. bethau ag y buasai John Elia-s, Christmas Evans, a Wilhams o'r Wern, yn dawnsio yn y mwynhad o honvnt; ac yn dyhysbyddu iaith o'i holl ansoddeiriau er gosod allan ogoniantau diderfyn yr holl Dethau "poblogaidd" hyn! Ha! ha! fy nghydwrthgilwyr, er cywilydd bythol i ni, rhyngom oil, nid rhyfedd fod yr achos yn wan yn y lle>—gwrthgilwyr yn heigio y gjnnydogaeth wrth y canoodd--ain henwau ninau yn sport, yn felldith, ac yn rheg, yn ein cefnau, rhwng trigolion yr ardal- a'n taimla/iau foreu Sabbath with Fwrdd y Cymun mor adamantaidd a,'r eiddo cythreuliaid! Ie, fy nghydwrthgilwjT, waeth i mi ddweyd y gwir yn eglur na'i gelu, er ei fod yn ofnadwy ddych- rynllyd. Pa sawl gwaith y buoch chwi, cyn hyn, yn gorfod haner rhagrithio wrth geisio dynwared gweddio yn gylioeddus pan o dan ddylanwad y teimladau litiarnaidd hyn! Ac ambell un o honom hefyd yn gorfod darllen ei ledrith weddi oddiar bapyr! Ac nid gwiw fyddai i n&b geisio fy mhers- wadio i gredu nad oes—pa fodd y dywedaf-nad oea jniloedd y dydd heddyw ar enw o grefydd o'r un broliad a minau, cyn yn awr, pan yn ofni cael fy ngalw i weddi yn y capel gan ddychryn Duw," eic oherwydd teimlad ac ysbryd gwrthgiliedig yn ofni methu myned drwyddi dipyn yn rheolaidd a tlirefnus; ond vn ceisio gwneud y goreu o'r gwaethaf, rhag i'r hen Sami Simon lygadgraif hwn a'i frodyr feddwl am danaf yn waeth, os oedd lie, nag oeddwn. Nid dyma fel yr oedd hi, yn wir, yn nyddiau dedwydd, ded- wydd, fy ieuenctyd, "pan gadwai Duw fi," ond dyma gynhauaf toreithiog yr hadau gwenwynig hyny a 11 el 11 hamryd gan y "gelyn ddyn" tra yr oeddynt hwy yn cysgu. Gwyddost, Arglwydd, ac na ddigied dy fawredd, a ni yn llwch a lludw, yn apelio at dy hollwybod- aeth, os oeddym yn gorfod gwisgo cochl rhagrith y pryd hwnw i guddio ein noethni; nid ydym yn gwneud hyny yn awr. Ond paliam y'n goficiir ac y'n haflonyddir yn barhaus gan ymadroddion ofn- adwy a chj'Mi'ous sydd, i'in tyb i, yn fwy priodol i eraill yn awr nag i mi7 Onid digon i mi fy nhrych- ineb fy hun ar y tir mdldithiol hwn? Ac onid yw fy ngwrthgiluid fy hun yn fwy nag y gailaf ei tidwyn'i Ond, Ti a'i gwyddost, nas gallaf atal y pethau hyn i boenydio fy moddwl ddydd a nog. mwy nag y gallaf atal yr haid i godi. Ond, pa fodd y dywedafIe, pa fodd v dywedaf hefyd? O butain, clyw air yr Arglwydd." (,)ch Och A ydyw Eglwys y Duw byw wedi myned yn "butain?' "Na ato Duw." "I bob putain y rhoddant wobr; ond tydi a roddi Dy wobr i'th holl gariadau, ac a'u gv/obrwyi hwynt i ddyfod utat oddiamgylch i'th I Canys lie y rhoddi wobr, ac na roddir gwobr i ti, yna yr wyt yn y gwrthwyneb Fel hyn y dywed yr Arglwydd Dduw "Am dywallfc dy fryntni, a datguddio dy noethni trwy dy butein- dra gyda'th gy.riadau, a thrwy waed dy blant y rhai a roddaist iddynt; am llyny, welo fi yn casglu dy holl gariadau gyda'r rhai yr vmddigrifaist, a'r rhai oil a geraist, gyda'r rhai oil a gaseuaist; ie, cjrsglaf hwynt i'th erbyn oddiamgylch, ac a ddynoethaf dy noethi iddynt, fel y gwelqnt dy holl noethni. lo, rhoddat' di yn eu dwy law hwynt.diosgant di hefyd o'th ddilLid, a ciiymeranL ddodrifa dy hardd- wch ac a'th adawant yn llwm ac yn noeth." Gnn hyny, unwaith eto, "0 butain, clyw air yr Arglwydd." Oedd, Arglwydd, yr oedd Dy Eglwys gynt yn putsinio gyda in-.ibion yr Aipht, merched y iMiiiisfciaid. meibion Asur, a chenhedloedd Gwlad "Canaan hyd Oaldea." Ac y mae yn puteinio hedd- yw gyda phetlia-i 11-wn mor ynfyd A bydded ei Jladdcdigion yn dystlon. Lienwir y- capel o gwr bwy gilydd ddydd y cwrdd crach-Ienvddol: ond efallai na fydd yno fwy na dwsin foreu Sabbath yn gwrando am lesu Grist, a hwnw wedi ei groeshoetio tiorlenwir pob congl o'r ystafell nos y "Penny Read- ings," tra mai pump neu chwech o bosibl fydd yn y cwrdd gweddi! Bydd raid cael y darllenwyr goreu i'r "Darlleniadau Ceiniog, ond prin y bydd digon o nthrawor. yn yr Y sgd Sul i ddysgu dau ddwsin o bl,,i-.it! Rhaid cacd "extra train" i fyned a'r dynion i'r "concerts, "etc., i wrando canu y "Gwenith gwyn," "Come, where my love lies dreaming," "Don't tickle me," etc. ond efallai na fydd digon o frodyr i ddechreu a dibenu y gyfeilluch gr-iyddol drwy weddi, heb i'r un brawd fyned trwy hyny o orchwyl ri hun ddwywaith! Traeni mawr fyddrJ cyhor deli tVll yn "Gath, a'u mynegi yn heolydd Ascelon." Ond y maent yn gwybod am danynt cystal a ninau a dyna y "sport" sydd ganddynt yn y ba.r bibell .a'r gwydriad. "Am hyny y ciliodd barnedigaeth oddi- wrthym, ac r.i'n goddiweddodd cyfiawnder disgwyl- iasom am oleuni, ac wele dywyllwch am ddisgleir- deb, a,c yn y fagddu yr ydym yn rhodio. Palfalasom fel deillion ar bared, ie, fel rhai heb lygaid y palfal- ysom tramgw^'ddasom ar haner dydd fel y cyfnos, ac ydjm mewn 11-oedd anghjfanedd fel rlia? mHrw. Disgwyliasom am f:]rn, ac nid oes dim; am iachawdwriaeth. ac ymballhaodd oddiwrthym. Canys amlhaodd ein camwcddau ger Dy iron, a. thyst- ioLiethodd ein pechodru i'n herbyr. Etc-Puham, palnm, 0 Arglwydd. y dychryni ni yn dragywydd a pht thau na pherthyn. i neb ond i Dy brophwydi yn urig? ato Duw" i mi, am bcrygl damnedig :eth dragwj'ddol fy enaid, i ddweyd na meddwl, na. chwaith agor fy ngwefusau yr) erbyn "rhai eneiniog yr Arglwydd." 0! Esaiah, Esaiah, pahaia ¡¡,e am bwy y II.- f,*rct.i.,t y brawddegau ofnadwy Ie., p&hnm hefyd, y poerydiant fy ysbryd i fel iin:; gallaf eu boddi, hyd 311 nod a fh-ydhu o ddagra«? O p» fodd yr agoraf fy ngenaii: 0, na. esgusodid fi am fod yn fud-HCwn rnudion oU (nage. nage), heb fidru cyfarth yn cysgu, yn gor- v/edd. ac yn caru hepian." Ond. er y cyfan, "Efe a bura wcinidogion yr hen Fani Eglwys, fc a'n ooo.t-lia hwynt fel coethi arian." Hwy ddefrront wedy'n ac a barant glywed eu swn hefyd. ac unwaith y deffroant, ac y cyfodant gydÙl gilydd, nid hir y byddant wedy'n cyn gyru yr holl fwystfilod rheibus hyn i'w lie eu hunain. A cheir gweled S-.ion Duw eto dan ddylanwad ei gwaredigaeth, yn lie bod yn wawd annuwiolion, ac yn "sport" i annuwiaid yn "degweh bro, ac yn llawenydd yr holl ddsiear." A dyweded yr holl bobl. Amen. Ond y "gelyn ddyn" a hauodd ryw hadau ofnadwy yn y tir "tra'r oeddynt hwy yn cysgu." (I'w barhau.)

Y mae TE PERAIDD MAZA-WATTEF, TK PEBAIDD MAZAW A" TE S! TF. PERAIDD MAZAWAT Eil TE PBRAIDD MAZAWATTEE TK PERATDD MAZ VW \TTEE Ya sin kadgefo o Dg Peraidd 20iia mlyLed yn ol.