Gwalia

31 ANGYLES NOS, "1'4-p;.7. Cavcedl IS'air.snlus, 1 \.I )il TV EDI EI CEVKF-EIOIO OA'S FUR-.SW A J '!P' PENOD IX. Dvstewch, dystewch, 0 i wyntoedd -mawr, "Dystewch rliadall r atormus LiA Gorphwyswch 'wiVfeddyliau'n awr, Rhag poerA mwy fy monwcs flir. Aeth Blel yn brysur trv/y gynwys y llythyrau -vCr papyvau yr oedd Nina. Peraz wedi eu rhoddi iddi, tra yr oedd LueiFe wedi disgyn ar y llawr yn ei hymyl. ac wedi rhoddi pwys ei phen eurrudd yn gariadus ar ei glin yn hollol anymwybodol, yn ol fel yr yrnddanjosai o bwysigrwydd y foment iddi Tu. Gwyliai Nina Peraz Arglwyddes Prysor yn hryderus. O'r diwedd dododd Helen y Dythyr diweddaf i lawr ac edrychodd yn welw a ehynyrfus ar Nina. A hon," meddai hi, gan ddodi ei llaw vr ben Lucille, ydyw unig blentyn ac etifeddes y diwedd- ar Arglwvdd Prysor?" Ie, hi ydyw," atebodd Nina. Dvlasai yr Loll gyfoeth mawr, yr hwn yn awr sydd yn meddiant eich gwr, fyned iddi hi; nid oes ond yn urig Maenor Iestyn a'r ystad o'i gwmpas yn perthyn yn gyfreithiol iddo ef." Edrychwch, gallwch weled «fcrostoch eich hun" (a hi a gymerodd bapyr aiJan o'r rhai oedd fx arffed Helen). Os oedd fy aneistr i beidio gadael yr un plentyn ar ei 01, yr oedd ei srvfoeth i fyned i'w frawd, ond efe a adaw- odd blentyr;—Lucille. Gwyddai Arglwydd Pry- aor hyn yn dda. Ergywch, myfi a. ddywedaf wrth- ych vr holl hanes, ond rhaid i mi frysio, ren bydd l effeithiau yr opiwm a smocia Doctor Kraft yn nos- awl wedi prisio, a bydd yn berygl iddo eich dal yma. Lucille, fy anwylyd, cyfodwch fy ngoben- ydd ychydig fel yna--dyna fo. Yn awr bydd i mi ddywedyd wrthych yr oil, fy arglwyddes. Un mlynedd ar bymtheg yn ol darfu i'r di- weddar Arglwydd Prysor, a adnabvddid vn Mexi- co yn unig wrth yr enw Macalister, briodi Saesnes ifanc, ddigvmorth, merch i sefydlwr yn y He. Am flwyddyn neu ddwy ymddangosent yn berffaith ddedwydd, ond yn fuan ar ol geni Lucille, a'r gwr oddicartref, darfu i ysbeilwyr ymosod ar eu car- tref, a dychrynodd y fam druan gymaint fel y meddiarwvd hi gan glefyd, oddiwrth effeithiau pa un nis cwbl wehhaodd-daeth ei ymenydd yn wan- IlycL, ac yn raddol aeth yn waeth ac yn waeth, fel yn mhen dwy fiynedd ar ol hyny y ceisiodd hi roddi pen ar ei bywyd ei hun a bywyd y plentyn. Gymerwyd hi ymaith gan ei gwr i'r Talaetliau. a rhoddwyd hi o dan ofall1 meddyg yr/ Chicago, enwog .am lwyddiant yn trin y cyfryw achosion. Darfu i mi a'r plentyn ei dilyn yno, ac am flynyddoedd ni A fuom yn byw wedi ein cau allan, megis, o r bvd, ond yn ddistaw a boddlon, hyd nes y darfu i wall- gofrwydd Mrs Macalister ddarigos ei hun edwaith, a darfu iddi yn yr un modd eto geisio difetha ei bywyd ei hun a bywyd ei phlentyn. "Darfu i'r braw a ddioddefodd y plentyn druan "hwn y pryd hwnw arwain i salwch difrifol, ac er ein gofid ac arswyd, pan y gwellhaodd o hono, can- -fyddasom fod ei chof wedi ei amhaxu yn fawr. Yr -oedd hi yn debycach i blentyr4 tair blwtdd rag i Tbdes ddeg oed, ac er yn fuan i'w hiechyd gael ei adsefydlu, parhai ei meddwl i aros yn wanllvd a'i chof yn ddiffygioL Ychydig yn ddiweddarach iia hyn bu ei mham druan farw. Yn mhen rhai wythnosau wed'yn, a nyni braidd mewn aLûbaith o glywed oddiwrth Mr Mac- alister, darfu i Arglwydd Prysor, eich gwr, gyr- h&eddyd yn sydyn, fy lady, i'r gwallgofdy, a chan wrthvm am farwolaeith tad Lucille, efe ■% Wuiid j plentyn. T" «redl1 5"! gwybod am ei gwir salfe nag and I*T*\TS —J 1 -thad, efe a gydsyniodd i mi gaa aros gyda hi, a'i Jiebrwng i Bi-vdain, a minau, heb freuddwydig diip am y niwed fwriadai efe wrieuthur iddi oedd yn foddlawn a diolehgar am boid;- cael fy ngwa- hu oddiwrthf. Yn fuan*, pi 'jdd bynag, daethum 1 adeall pethau. Nid £ edd fy moneddiges ifanc, dywedid wrthyf, yn etifeddes, ond yn ymddibynes (dep<?-nd- fod cyfoeth ei thad yn perthyn i'w hewythr, "micl iddi hi ei fod ef yn edrych ami fel merch wall- gof, yn etifeddu gorphwylledd ei mham, a chan ei bod felly, byddai iddo ei ystyried yn ddvledswydd i'w chadw mewn unigedd, fel ag y cadwyd hi trwy ei holl fywyd. Gwyddwn fod hyn yn anwiredd— oil yn anwiredd noeth—ond nis ga laswn ei brofi. Gwyddwn fod yn meddiant fy meistres ■druan lythyrau a brofent y twyll-a brofent ei fod I ef yn lleidr—ond beth a ddaeth o'r llythyrau hyny nis gallaswn ddywedyd. Efallai eu bod yn ei ddwylaw ef. Myfi a wyddwn nad oedd fy mliientyn yn ii-&Il- gof, a chyda gofal y byddai iddi mewn amser we l- liau os yr ymddygid ati yn briodol; ond, yr ■ujldwii yn gweled ei fod ef yn ddyhiryn, a'i ft-yd ar wneuthur cam a hi, a theimlwn mor ychydig c alln -oedd genyf i'w helpu hi. Yr oedd un peth, pa fodd bynag, yr oeddwn wedi penderfynu ei wneud -aros fy amser, peidio byth a'i gadael hi, cial fy nhafod, a disgwyl yn amynoddgar am y diwmxl y gallwn ei chynorthwyo." Y mae y diwrnod hwnw wedi dyfod o'r diw- øld murmurodd Helen, "ewch yn mlaen dy- wedwch y cwbl wrthyf. Pa fodd y cawsoch y pa- pyrau hynl" "Myfi a ddywedaf wrthych," hi a atebodd. "Am ddwy neu dair blynedd ar ol i ni adael Clucago, teithiasom o gwm trwy amryw ranau o'r byd, rai gweithiau gydag Arglwydd Prysor, a phrydiau eraill gadewid ni o dan ofal ei ffrind a'i baitner mewn drygioni, Doctor Kraft. Or diwedd dyg- -wyd ni drosodd i Brydain, ac am y mis cyntaf o n hymdaith yn Nghymru cadwyd ni yn gauedig fel carcharorion yn yr hen felin yn y dyffryn, ac o'r ian hono symudwyd ni i'r ystafelloedd hyn, lie ein gwylid mor fanwl a phe y buasem yn Efemaid Gwyddelig. Er cymaint y wyliadwriaeth a roJdid arnom, pa fodd bynag, Uwyddodd Lucille yn ystod dechreuad fy salwch i dori gwarchaed caeth Doc- tor Kraft a dianc o'i charchar. Y mae gan y passage, trwy yr hwn y cyrhaedd- -asoch yr ystafeiHoedd hyn, amryw ganghenau. Y mae un ohonynt, yn awr wedi ei gau i fyny, yn ar- wain i ddrws y shrubbery yn ymyl pont y ddyfr- Hos; un arall, hwnw hefyd wedi ei gau yn awr, yn arwain i'r neuadd air trydydd, y prif bassage, fel yr ydych yn gwybod, yn arwain i'r ystafell a ddefnyddia ei arglwyddiaeth fel ystafell ysmocio. Un dydd darfu i Lucille grwydro ar hyd y passage hwn pan oedd y doctor yn cysgu neu yn anyuiwy- Toodol ar ol ei bibellaid o opiwm, ac yn y cyramser canfu ei hun yn stori isaf y ty. Ar fwrdd mewn ystafell yn df ei desgrifiad a raid fod y library, hi a Trelai foes, yr hwn a adnabyddodd fel eidda ci inham. Hi a'i dygodd ymaith ac a'i cuddiodd ef, ac yn mhen ychydig ddyddiau yn ddiweddarach dygodd ef i mi. Yn y dror ddirgel y gwelsoch fi yn ei hagor yr oedd y papyrau rheini, ag y gwy.id- -wn fod fy meistres druan wedi bod yn ei meddianu a'r jewels a fu yn perthyn iddi unwaith. Nid cedd ond un locket yn fyr. Yr oeddwn wedi bod yn glaf—yn glaf iawn— pan yr ymddiriedodd Lucille y bocs hwn i fy r>go- fal, a chyda chryn anhawsder y gadewais fy ngwely mewn trefn i'w guddio. Nid oeddwn ond nedi prin orphen pan y daeth Doctor Kraft i mewn yn .gyffrous, a gofynodd i mi a wyddwn yn mha Ie Vyr oedd Lucille. Atebais mai yn yr ystafeli nesaf yn ei. gwely. ond gwadodd ef hyny, a thaflodd y (idrr yn agored er mwyn i mi gael gweled fod ei gwely yn wag. Yna rhuthrodd o'r ystafell gan gloi y drws ar ei ol a fy ngadael mewn ing a dagrau am fy mhlentyn. Mewn cwpl o oriau wed'yn dv^awel- odd gan ddwyn yn ei freichiau ffurf anymwybodol Lucille. Yn mha (1'e y daeth ef o hyd iddi nis gallaf ddy- wedyd wrthych. Pan y deffroes o'i llewyg iiir yr oedd ei chof wedi ei gadael; nis gallasai ddywedyd dim wrthyf. Y cwbl a allai adgofio ydoedd—a -hyny mewn ffordd wag anmhenodol-ei bed hi wedi bod yn y coed yn mysg y prenau a'r blodau, o dan lewyrch disglaer y lloer. Weithiau siaradai fel pe buaaai hyn wedi digwydd yn fynych, a gnll- yngodd ailan eiriau a wnelertt i mi gredu ei bod hi yn ystod ei chrwydriadau wedi cwrddyd a iIrind xhywun a fu yn garedig wrthi. "Eto, nis gallai hi gofio dim yn glir, ac fosnr ychydig ciliodd yr ychydig a wyddai ac a dratth- odd, allan o'i chof; peidiodd a siarad am danynt a ehollodd bob gafael o honyrjt. ■"Darfu i'w hantur hon, pa fodd bynag, achosi i'n eeidwad fod yn llawer mwy gofalus o honom. CJafodd pob passage oddigerth yr un y daethoch chwi ar hyd-ddo ei gau. Gwyliodd Doctor Kraft ni gyda mwy o ddyfalwch nag erioed, ac am amser ihoddodd i fyny ei arfer o smocio opiwm. Nid oeddym yn gwybod pa rhyw fomerafc y gallai ddy- fod i'r ystafell, ond yr oeddwn wedi cael y papyr- au, ac er fod y doctor wedi chwilio pob congl ac Djgetu yn ein. hjstafelloedd, efe a ffaelodd ddyfod 0 hyd i'r l.J6os yn hela. V a yr hwn yr oedd yn amlwg ei tod gwaith o a raddo" efe a roddodd i fyny y dn chwilio am dano. Gadawyd ni yn fwy at ..ewisiad ein hunair-, a chawsom fwy o hedd- ,cb. Gwellhaodd iechyd Lucille yn hollol, erfod ei chof yn parhau yn ddrwg, ac ymddangosai pob- peth vn mvned yn mlaen yn llawer gwell gyda ni hyd nes y "syrthlais yn glaf wed'yn, a chymerodd fy salwch ffurf beryglus. Nid oedd arnaf ofn marwolaeth. madam, Old ond 0 yr hyn a ddioddefais wrth feddw- y byddai raid i mi adael fy anwylyd heb ffrind yn agos iddi. Diolch i'r Nefoedd! nid wyf yn ofni hyny mwy- lach. GaUaf eich trystio chwi. Gallaf ddarllen hyny yn eich gwyneb yr ydych yn dda a. pnur. Bydd i chwi fod yn gymhorth iddi. Yna marwaf yrl ddedwydd." Ni atebodd Helen ar unwaith. Yr oedd ei hy- menydd yn llawn berw a'i mynwes yn ymchwyddo mewn cynhwrf. Dychryn, digofaint, ofn, gobaith -ie, gobaith-yr oedd pob un ohonynt yn mynu lie o'i mewn. Y locket hoi-o. Am y tro cyntaf yn ddigon aneglur, efallai, ymddangosai hi fel pe yn canfod pa fodd y daeth i feddiant Llew. Ai Llew yr oedd Lucille wedi ei gwrddyd yn y «sed 1 Daeth i'w chof ei grwydriadau nosawl. Eta, pe mai felly, paham na fuasai ef yn ;iarad-paliain na fuasai ef wedi dywedyd dim ond wrt hi hi yn mha le yr oedd wedi ei chael ? Darfu" i swn bychan o gyfeiriad ystafell Doctor Kraft ei chyfodi hi ar ei thraed. Neidiodd Lu- cille i fyny hefyd. Gollyrigodd Nina ddoef o ofn gan ddangos i Helen i gymeryd y papyrau, ac i Lucille guddio y bocs hefyd. Cuddiodd Helen y papyrau yn frysiog yn ei gwisg, a, chan gymeryd | i fyny ei lamp parotodd i ddychwelyd yn ei hoi i'r j ystafell ysmocio. Just fel yr oedd hi yn gadael vr ystafell wely hi a g ywai swn cadair yn cael ei Ijwthio yn ol yn yr ystafell bellaf a throediad trwm y doctor yn ei chroesi. Mewn eiliad diffod- odd ei lamp, a chuddiodd ei hun tu ol i leri trym- ion y ffenestr tra y taflwyd y ddor yn ol, ac y daeth Doctr Kraft i mewn. Edrychodd o'i gwm- pas yn amheus, ac yna. pasiodd yn mlaen i'r ys- tafell wely. Pa fodd yr ydych heno?" efe a ofynodd i'r ddynes wan%cL Yr ydych yn edrych yn wridog a chynhyrfus. Yr oeddwn yn fiarsio clywed lleisiau, a "Dim ond fi a Lady Lucille yn siarad, f>yr," meddai hithau yn frysiog. "Lady Lucille! Y mae yn amser iddi fod yn ei gwely, neu caf hi ar fy llaw yn wael fel chwith- au," efe a atebodd yn sarug. Ac yna efe a ddechreuodd ofyn cwestiynau i'r ddynef glaf yn dwyn perthynas a'i salwch, a thra y cyfododd Lucille ac y cauodd y ddor yrl arafaidd llithrodd Helen o'i dirgelfan, croesodd yr ystafell a'r vestibule ac ar draws ystafell y meddyg, a chanfyddodd ei hun yn y passage unwaith eto. Yr oedd hi yn crynu fel deilen gan faint ei chynhwrf a'i hofn. Beth os y byddai i'r doctor ddyfod ar ei hoi a'i dal, a dwyn y llythyrau oddi- arni? Pw! yr oedd ei braw yn gwneuthur llwl o horn. Pa fodd y gallasai y doctor amheu fod gaftddi lythyrau yn ei meddiant? Ai nid oedd ganddi hawl i gerdded pob ystafell yn y Faenor ei thy ei hun 1 Pwy oedd ef i'w chwestiyno hi ? Heblaw hyny—ac am y tro cyntaf daeth i'w medd- wl ddifrifoldeb ei sefyllfa—yn mhen ychydig ddyddiau oni wnelid ty cwbl yn hysbys? Onid ydoedd yn ddyledswydd ami i fynu gweled fed Lucille yn derbyn ei hawliau ? Yr oed(I hi yri awr wedi cyrhaedd y troad olaf yn y passage: ac yn union daeth i ben y grisiau syth oedd yn arwain i'r ystafell ysmocio. Safodd 1 ymwrandaw. Yr oedd perffaith dawelwch, a chan deimlo ei ffordd yn ofalus hi a basiodd trwy yr ystafell; croesodd yr hall fawr, ac yr oedd hi I funud yn ddiweddarach yn ddyogel yn ei hystafed wely ei hun unwaith yn rhagor. 1 Ofer dywedyd na hurodd hi' y noson °n°" t a ifiroaadtl thrachefn y /darllen.- odd hi y llytKyraii a ddaethant mor rhyfedd i'w eddiant, a thra y darllenai mwyaf pa y byd Q wirionedd stori Nina Peraz a ddeuai i'r golwg. Pa beth a ddylai hi ei wneuthur ? Pa fodd y byddai iddi weithredu dreu yn y mater anhatfdd hwn ? Yr oedd yn gwestiwn caled a phan y cy- fododd yr haul gauafol gwelw, nid oedcl Helen yn gallu ei ateb er ei llwyr foddlonrwydd. (rw barhau.)

Colegan Hyffcrddiadol Gogledd Cymru. Y mae rhestr yr efrydwyr mewn colegau hyfi- orddiadol (training colleges) a arholwyd am dyst- 11 ysgrifau yn Gorphenaf diweddaf newydd gael ei chyhoeddi. Dodir yr enwau yn divisions laf ac ail yn ol trefn eu teilyngdod. Coleg Normalaidd Bangor.—Efrydwyr yr ail flwyddyn-First Division-Part 1: F. J. C. Poole, F. G. Whittle, W. H. Williams, R. H. Wholey, E. Hilton, and T. R James (equal), W. R. Jones, G. D. Inkin, A. E. Jackson, R. 31. Roberts, T. H. Leat and L. Ramsdale (equal), and R. E. Morris, J. Rees, and T. E. Sutdiffe (equal). Part 2: L. Ramsdale, F. J. C. Poole and R. M. Roberts (equal), J. Rees, W. H. Wil- liams, R. E. Morris, W. B. Jones, T. SUijcliffe and R H. Wholey (equal), G. D. Inkin, E. Jones, T. A. Davies, E. Hiltor and A. Morgan (equal), A. E. Jackson, J. H. Evans, T. H. Leat, J. S. Evans, J. James, T. C. Williams, and T. Davies. Second Division—Part 1: J. H. Evans, T. Davies, E. Jones, T. C. Williams, J. James and E. T. Williams (equal), T. A. Davies, J. Jones, J. E. Thomas, J. S. Evans, R. Griffiths, T. Jenkins, and A. Morgan. Part 2: R. Griffiths, F. G. Whittick, J. Jones, T. R. James, T. Jenkins, E. T. Williams, and J. E. Thomas. Third Division —Part 1: E. R. Jones. Efrydwyr y flwyddyn gyntaf—First Division-Part 1: A. T. Redgweil, J. W. Merrick, R. Green, J. Burgess, P. H. Bar- low, E. Aubrey, D. Evans, O. E. Davies, D. How- ells, R. R. Williams, E. P. Roberts, D. R. Lewis and O. J. Owen (equal), J. E. Parry, W. Evans, and W. Rees-Jones. Part 2: R. Green, D. Evans, P. H. Barlow, D. Howell, W. Evans, W. E. Griffiths, J. W. Merrick, O. J. Owen, E. S. Roberts, A. T. Redgweil, D. R. Lewis, T. D. Phillips. J. L. Jones, M. L. Lewis, and E. Au- brey. Second Division-Part 1: W. E. Webbe, J. L. Jones, W. E, Griffiths and W. T. Ungoed (equal), M. L. Lewis, D. P. Jones, J. Jones, T. D. Phillips, J. Owen, F. Charnock, J. P. Wil- liams, J. W. Morgan, S. Morgan, Part 2: O. E. Davies, J. P. Williams, J. Burgess, D. P. Jones, W. A. Webbe, W. T. Ungoed, W. Rees- Jones, J. E. Parry, F. Charnock, S. Morgan, and J. Jones. Third Division—Part 2. J. W. Mor- gan. J. Owen, and R. R. Williams. Aegrotat: W. P. Rees. Coleg Hyfforddiadol Gogledd Cymru,Bangor.- Efrydwyr yr ail fiwyddyn-First Division—Part 1: C. Waddington, G. G. Cheshire, M. S. Good- all, E. C. Death, W. Mudd, C. Cartwright and M. A. Rossiter (equal), J. Outhwaite, D. C. Wel- ster, C. W. Barker, J. B. Mitchell, T. J. Eraaa, J. H. Riley and S. Smith (equal), T. Butterworth, A. T. Randle, J. E. Whittaker, H. Marples, J. W. Watkinson, W. Buttery, J. J. Samuel. Part 2: E. 0. Death, C. Cartwright, W. Mudd, J. H. Riley, M. R. Rossiter, D. C. Welster, J. Outh- waite, C. W. Barker, J. W. Watkinson. Second Division—Part 1: A. T. Boocock, C. E. Robin- son, J. W. Lowe, D. Taylor, C. Crozier. Part 2: H. Marples, G. G. Cheshire, S. Smith, A. Har- greaves and D. Taylor (equal), J. B. Mitchell, J. E. Whittaker, M. S. Goodall, A. T. Boocock, C. Waddington, F. J. Evans, R. S. Waring. Third Division—Part 1: Hargreaves, Waring. Part 2: T. Butterworth, W. Buttery, C. Crozier, J. W. Lowe, A. T. Randle, C. E. Robinson, J. J. Samu- el. Efrydwyr y fiwyddyn gyntaf-First Division— Part 1: R. Fletcher, A. E. N. Wyborn,S. French, J. Birkett, W. L. Heppenstall, T. F. Portnell, T. A. Murel, H. Bettamy, D. L. Morris, T. Wh.al- ley, R J. Pendleburv. Part 2: T. Whalley, J. Birkett, O. B. Edwards, T. F. Portnell, D. L. Morris. Second Division-Part 1: E. Chappie and F. W. Pratt (equal), W. Greengrass, C. H. Hughes, L. V. Steadman, F. W. Young, E. n. Lee, H. Marshall, D. R. Thomas, A. S. Allan, E. J. Downer, O. B. Edwards, W. B. Thomas and J. Ward (equal), F. Oharlesworth, E. M. Turner. Part 2: S. French, A. E. N. Wyborn, R. J. Pen- dlebury, T. A. Mureh, W. L. Heppenstall, II. Marshall, R. Fletcher, E. M. Turner, F. W. Young, E. Chappie, F. Charlesworth, E. R. Lee, H. Bettamy, A. Sallar,, W. Greengrass, L. V. Steadman. Third Division-Pari 1: W. Fran- cis. Part 2: E. J. Downer, W. Francis, C. H. Hughes, F. W. Pratt, D. R. Thomas, W. B. Thomas, J. Ward.

TE PERAIDD MAZAW A t'TEB TE PERAIDD MAZAW \TTKE TE PERAIDD MAZAWATTEK TE PERAIDD MAZAWATTEH TE PERAIDD MAZAWATTBE fltollwdi ei ftdaatod oddiwrth ai arogl hyfryd

Grenadao at Slant yn Pcnr-vr^dd, Hen Yrf Llys Ynadol Pont Menai, ddydd LInn, ger- bron Dr. John Roberts ac ynadon eraill, cafodd William a Mary Davies, Tynewv ld, Penmynydd, eu gwysio ar gais yr Arolygydd Rowland am es- geuluso eu tri phlentyn, yn yr oedran o dd^u- ddeg, deg, ac wyth mlwydd. Erlynwyd gan Mr & R. Dew. Yr Arolygydd Rowlar.d a ddywedodd ei fed wedi talu yruWoiiad a thy y diffynyddion, yr :nvn y dywedai nad oedd gyfaddas i neb fyw ynddo. fod tyllau mawr yn y to, a chasgliad o fudrcddi yma acv. Cfeifodd y ddau oicntyn ieucngar wedi eu ^nrchuddio a phryfaid, dillad gwael ac antiigorol am danynt, ac yn ffiaidd o fudr. Yr holl fvyd gaed yn y ty oedd torth ddwy geiniog ac asgwm bacon, gydag ond pur ychydig anifi. Arferai y bacligen hynaf gysgu allan, a c-hafwyd ef mewn ft'c-riii yn y gymydogaeth. Edrychai yntan yn ffiaidd o fudr, ac addefodd ra chafodd efe ei olchi ers pythefnos. Byddai efe yn vr ar- feriad o redeg oddicartref, oherwydd fod ei dad a'i nain yn arfer ei guro. Cafodd y bachgen ei symud i'r tlotty. Dywedai yr heddgoidwaid fod y ddau ddiityn- ydd yn arfer meddwi. Gwnelai y tad ei ywcl- iaeth trwy herwhela, a-c yr oedd nifer fawr o euog-farniadau yn ei erbyrt yn Mangor a Ueuedd eraid. Dedfrydwyd y tad i fis o garchar gyda lie fur caled, a'r hen wraig am bythefnos—y plant 1 W cymeryd i'r tlotty.

Yr rlr:1rcchf), am Fodoketfc. Mae yr efrydydd blinedig, y proffeswr fo wedi gwisgo ei hun allan, a'r athraw fafurus-oll yn cael eu hadfywio, eu cryfhau a'u hadnewyddu gan Vi-Cocoa Dr. Tibbies, yn beraf trwy weithrediad yr elfen lesol hono ynddo Kola, yr hwn tiyn p;r- ioli'r llygad ac yn ystorio i fyny nerth tu cefn yn y gyfundrefn nerfawl. Cedwch mewn cof y gy- fundrefn nerfawl Sy'L' rheoli a chyfarwyddo holl alluoedd bywyd egniol. Y dyn neu'r ddynes gyda'r gyfundrefn nerfawl gryfaf sydd yn enill yn mrwydr bywyd. Gan hyny dyledswydd pawb ydyw adgyfnerthu y gallu llywodraethol hwn, ac y mae wedi ei brofi nad oes dim mor effeithiol i wneud hyny a Vi-Cocoa Dr. Tibbies. Teilyngdod, a theilyngdod yn unig, yw yr hyn a hawllwn i Vi-Cocoa Dr. Tibbies, ac yr ydym yn barod i anfon i unrhyw ddarllenydd a enwo y Gwa'ia" (gwna post-gerdyn y tro) sample tin danteithiol o Dr. Tibbies' Vi-Cocoa, yn rhad ao wedi talu ei gludiad. Nid oes dim swyngyfaredd yn hyn oil: cynyg plaen, gonest, a gwyneb-agor- ed ydyw. Gwneir ef er cyflwyno haeddianau Vi- Cocoa Dr. Tibbles i bob cartref. Y mae Yi-Cocoa Dr. Tibbies, fel ffurf cydgrynoedig o faeth a byw- ydoldeb, yn anmhrisiadivy-ie, mwy na hyny oblegid, i bawb a ddymurvuit wynebu brwydr bywyd gyda mwy o nerth parhaol i ddal i fyny, mae yn anmhrisiadwy. Gwneir Vi-Cocoa Dr. Tibbies i fyny mewn pec- ynau 6c, ac mewn tyniau 9c a Is 6c yr un. Maent i'w cael gan yr holl Grocers, Chemists, a Stores, neu oddiwrth y Dr. Tibbies' Yi-Coccn, Ltd., fcO, 61, and 62, Bunhill-row, London, E.C.

"Janu msw, Saitii o Ieithoedd" AT LENORION MON. Syr,—Yn y "Sunday Companion" am yr wyth- nos ddiweddaf gwelais beth a'm tarawodd a chiyn din-m o syndod dan y penawd uchod, sef yw hyny, beddargraph cerddor sydd i'w weled yn un o fynwentydd xnys Mon, ebai y^ I Dyma fel y derllyn (mi a'i, dodpi fel y mae, rhsg gwrieud dim cam ag ef Wrth geisio ei gyfieithu) hope of a Joyfull Resurre;v.c\on John Hughes Gent-. Descended fro^j ^he worthy family of Plascoch. The loss of sight from 9 days old, God was pleased to compensate with some inward illuminating Gifts, so good and gracious is God. 11 "His knowledge in the Holy Scriptures, Poetrr, and Musick was wonderful-—he sung in seven several languages—composed ini some as well as sung. Thus blind and Musical like Homer, he pleased himself and diverted others. He knew the revolutions of the moon, the feasts and fasts of the church whether backward or forwards for 60 years. He was interred here the 10th Dec., 1710." Llawer gwaith yr wyf fi wedi ymweled a Men., a bu'm yn amryw o'i mynwentyid, ond ni cliyfu- fu fy llygaid erioed a'r uchod. ac ni chlywais am dano o'r blaen. Gan fod fy nghywreinrwydd wedi ei gyffroi, a oes rhai e feirdd neu lenoion yr hen ynys fedr ddweyd y/rthyf yn mha fynwent mae y beddargraph hyncd hwn i'w weled, a thraethu unrhyw beth a wyddant yn mhellaeh am y gwrthddrychYnl d:ifugwyIgar, yr eiddosh yn gvwir, TEITHIWR.

Yr 113m a ddywsd T^iniage.—Progsth. II ITodedig- Y Parch T. De WTitt Talmage a bregethodd yn Shabenacl Brooklyn ar "Efengyl Iechyd." Cy- merodd -ei destyrv o'r Diarhebion vii. '23: Hyd oni ddryllio y saeth ei afu ef." Yn mhlith pethau eraill ofe a ddywedodd Fe fyddwn yn son am y galon, yn pregethu am y galon, ac yn canu am y galon; ond os cyfeiriwch chwi at yr organ yn y corph a alwn ni yn galon, rid oes ganddi haner cymaant i'w wneud ag iechyd neu afiechyd ysbryd- ol, Eawenydd neu iselder meddwl ysprydol, ag sydd gan yr organ ag y geilw Solomon ein sylw ati yn y testyn, pan mae yn desgrifio pechod yn cyryddu hyd oni ddryllio y saeth ei afu ef.' Yn y testyn mae efe(y Gwr Doeth) yn datguddio y ffaith ei fod wedi astudio y gland fwyaf yn y cvfan- I soddiad dynol-yr iau—nid wrth oleuni trydanol yr ystafell dissectio ddiweddar, eithr wrth oleuni egwan oes cydmarol dywyll, ac eto ei fod wedi gweled ei swyddogaeth bwysig hi yn nghastell y c&rph dynol a adeiladodd Duw—gallu yr iau i ddethol a dirgelu, ei chellau cywrain, ei nhibellau canghenog a hwyhaol, crefftwaith dwyfol ar y 'lobe' ganol, ddehau, a chwith, a'r 'hepatic ar- tery drwy yr hon' mae Duw yn arwain y crimson tides.' O! mae yr organ fywydol hon megis liygad Duw, yn yr ystyr na fydd byth yn. cysgu. Boreu heddywyrwyf yn pregethu i chwi Efengyl Iechyd. ,=,Y Wrth gymeryd 'diagnosis' o afiechyd yr ena,d, rhaid i chwi hefyd gymeryd diagnosis' o eiddo'r corph hefyd. Fel pe i gydnabod hyn, cafodd un llyfr cvfan o'r Testament Newydd ei ysgrifenu gan physigwr. Meddyg ydoedd Luc, ac y mae efe yn traethu llawer ar effeithiau corphorol, ac anghyf- lawn ydyw unrhyw amcanwerth roddir ar sefyllfa ysbrydol nad yw hefyd yn cynwys amcanwerth o'r sefyllfa gorphorol. Byddai cystal i ni gyd- nabod y ffaith aruthrol fod yna ddwy amddiffynfa (fortress) yn y corph dynoly galon a'r iau y galon yn amddiffynfa yr holl rasusau, yr iau yn amddiffyiia yr holl gynddaredd." Llawn gad- arnha hyn ein mynegiad ni mai ffynhonell agos i bob afiechyd ydyw iau allan o drefn, ac mai yr unig feddyginiaeth geir iddo ydyw Warner's Safe Cure, yr hwn a adfer yr organ oll-bwysig hon i gyf- lwr iach. Mae y llythyr canlynol yn un o lawer a aderbyniwyd oddiwrth bcrsonau ydynt wedi derbyn Hes annhraethol o ddefnyddio y physigwr- iaeth hwn, ac yn mndd ffvniant corphorol eraill y mae Mr H. Perkins, 2, Fox-lane, Chertsey, Sur- rey, yn ysgrifenu "Pleser mawr genyf yw rhoddi y manylion a ganlyn o fy achos i. Mor ddrwg y teimlwn fel yr aethum yn bur isel fy ysbryd, ac nis gallwn fwyta dim o gwbl. Bob amser pan y dechreuwn eistedd i lawr, byddwn eisiau myned i gysgu, ac ni fyddai arnaf eisiau i neb siarad a mi. Mi a aethum at ddoctoriaid, ond erioed ni wnaeth- ant unrhyw les i mi. Ga.naf eich sicrhau fy mod yn awr yn ddyn hollol wahanol i'r hyn oeddwn dair blynedd yn soL IAawer o bobl sydd wedi dweyd wrthyf pa mor wahanol yw fy ym-cldaiigos- tad. Nid wyf yn edrych mor deneu a chunedig ag yr arferwrj wneud, nac mor ddu tua'm llygaid. Mi a ddywedais wrthynt beth oeddwn wedi ei wneud. Yr oedd yn llawen iawn ganddynt ei glywed, a bydd i mi bob amser argymhell War- ner's Safe Cure mor belt ag fydd yn bosibl, oble- gid mae yn feddyginiaeth ryfeddol i unrhyw un ddyry brawf teg arno, Ni fyddaf byth hebddo eto.

Ciweddar Gynhadledd Esgobaetb Bangor. ^RGRAPHU PREGETHAU. Mewn adx'oddiid a welsom o weithrediadau Cynhadledd Eglwysig I^obaeth Bangor, yr hon a gynhaliwyd yn Nolgeh'^ ychydig ddyddiau yn ol, cawn i'r Parch D. R..Lewis, M.A. (Dyffryn), wrth siarad ar un o'r pync/au PwysiS ddefnvddio y frawddeg a ganlyn: perthynas i lenyddiaeth Gymreig yr owa yn Hillel ofidus nad oedd ye Eglwys o few."1 J cynyrchu cymaint ag w gyfrol 0 br. l reigEr nad yw f frawddeg hon yn Ujthyrenol gywir, eto nis geilir gwadu rad y sylfaen ei safon. Ar ol edrych ar y mate. wahanol gyfeiriadau ac amrj-wiol safleoedd, nabyddwn fod yma elfenau gofidiau am^ y go-( enol, ac argoelion germ maliad disgwyliadau 41n y dyfodol. Wrth gydsynio a Mr Lewis yn el | sylwadau nid ydym yn galw ar yr holl offeiriaia Oymrei0" i gyhoeddi 6U progetliau ar ddiweddncu j ddechreu pob blwyddyn. Yr hyn a ddywoaivn yw y disgwyliwr. ac hefyd y gobeithiwn y cy- hoeddant yn ystod—dvweder, vr ugain mlynedd nesaf—rhyw haner dwsin 0 gvfrolau o bregstliau Cynireig. Mcddianant fel urdd neu ddosbarth o bobl y dalent, y dawn, y ddysg, J ^.r angenrheidiol i ymgymeryd a'r gWu1"1* "J1? 01 y dymuniad a'r -penderfyr.'iad neu yr l wvliya 1 ymsiflyd yn y goychwyl sydd eisiau. Nid y7 0 r un gwahaniaeth genym ni pwy rydd gareg bylueil y gwaith i lawr—bydded ef yr esgob hynaf neu y curad ieuengaf—ond i'r gorchwyl gael ei gychwyn a'i gwblhau. 31ae digon o range, debygwn,, o'r esgobaeth i lawr trwy'r ddeoniaeth, yr archddi- aconiaeth, y gar'oniaeth, y rheithoriaeth, a'r f cc-r- n iaeth i'r guradiaeth i gyfiawni rhagorolion tuh-vnit i'r hyn a feddyliwn yn ol y brains a geir yn y swyddi a enwasom. Syndod yw genym na fuasai rhai o "grads" a licentiates duwinyddol ecclesia Gwalia wedi cy- hoeddi mwy o'r pregethau a draddodwyd gan- ddynt yn ystod yr harder neu y chwarter canrif a basiodd. Nid ydym yn cwyno oherwydd winder pregethau yn wir, y mae llawnder ohonynt i'w cael, braidd hyd at ymylon gormodedd ar draul pethau eraill, ond yr hyn a ofidiwn am dano yw llwmder cyhoeddiad yr hyn a draethir. Buasai cyfrol 'nawr ac eilwaith yn help i farcio yn (idylur- acil olion treigliad yr Eglwys ar amser ac oesau. Ceisiodd y diweddar idrisyn wneud i fyny y diffyg hwn, ond trodd ei ymgais allan yn aflwydd- ianus. Gwir fod y gwr da hwn yn llaw go lew gyda chyfieithu gweithiau esboniadol Seisnig i'r Gymraeg, ond byr a brau fu bywyd cylchrediadol cyfrol gyntaf ffrwvth ei fyfyrdodau. Dylasem gof- nodi yn mhellaeh mai y gyfrol gyntaf, mor belled ag y clywsom, oedd cyfrol olaf Mr Jones o'r mil a adverteisiai; ac ei bod yn gynwysedig o resymau dros barlysiad ei hoes gyfyngedig. Cawsom gip- olwg ar y gyfrol hon gan gyfaill tua phymtheg mlynedd yn 01, ac ni allwn lai na chredu—a bainu wrth un o'r pregethau a ddarllenasom—i ddyeh- ymygion yr awdwr, a dweyd y lleiaf, i ymddvvyr.' yn angharedig iawn a'i "orthodoxy." Os ydym yn cofio'n gywir, ceisia'r parchedig Idrisyn ym- drin a'r mater a oedd yr Arglwydd Iesu yn bre- senol yn y Nefoedd yn ei Dduwdod yn nhymor ei: ymgnawdoliad ar y ddaear. Cymhellodd darllen- iad y bregeth hon ein meddyliau i awgrymu i u cof i alw i fyny eiriau a brawddegau na ddefnydd- iwn ond ar adegau neillduol. Credwn, pe ymgymerai Mr Jones ag ysgrifenu cyfrol ar destyn, dyweder, Advantages or disad- vantages of pastoral work by a non-reside- vlC&r" a'i dosbarthu rhwng credirwyr l^avpiliogogo, ^dorol lddynt na ,1-. ry]v «nffilvosibilrwydd 0 localiso neu leolir Holl ^ftal Cyfeiriwn at Mr Jmes ^aa'r parch dyledtts fel Cristion tawel, ac at ei "gyfrol fel engraifft rybuddiol i offeiriaid -iraiU a ymgymerant yn y dyfodol a'r gwaith o gyhoeddi pregethau am beidio ymyru a phethau rhy fa.wr u rhy uchel iddynt, a gadael dyrus ddirgeledigaieth- an i'r brua-w-yr Americanaidd deitlau a frithant tin gwlad, a pha rai a feddiar.ant allweddau holl gell- oedd yr annatguddiedisraethau, hyny yw, os eredlr hwynt. Cyboeddodd y diweddar Esgob Thirlwall gyfrol fechan o bregethau Cymreig yn ei ddydd. Dar- llenai y rhai hyn fel pe buasent yn gyntaf wedi eu cyfansoddi yn Saiesneg ac wedyn eu cyfieithu i'r Gymraeg ac yn ychwanegol, golygwyd hwynt debyg gan y diweddar Ganon Griffiths, Llanegwd, caplan ei arglwyddiaeth. Cynyrchai y rhai hyn yn eu darllenydd y teimladau a fcdd- iana y myfyriwr ieuanc pan geisia drftsglwy&do i'w gof y German gerunds rhwng dau oleu, no heb J gynorthwy spectol. Cydnabyddwn fod yr amcan yn rhagoird, a'r cynyreh yrJ gyffredinol resymol; ond yn anheilwng, feddyliwn, o blanwr a dyfrha- wr dysgedig a phrofiadol, a phrif arolygydd o win- llan Dcrw yn Abergwili. Mewn gair, methodd my learned lord a chodi i'r occasion, ys dywed y Sais. yn ei gyfrcl Gymreig. Yn tyr, ein barn ni, a rhydd i bob barn ei Uafar, am y ddwy gyfrol yma yw, well meant, but no go." Cawn fod y gwaith o gyhoeddi pregethau mewn cyfroiau a misolion yn fwy diwyd yn mhlith trig- olion yr allotments Ymneillduol na'r Eglwyswyr I yn Nghymru. Amlder y rhai hyn yw baich ein cwyr., ac nid eu prinder. Buasai un bregeth solid yn well na chyfrolau cyfain o brudiaeth ofer a dialw-am-dani. Pan welwn bregethau yn cyn- wye, y termau, megis "area tracr ddol, cyhyd- IWY edd trefn cadw, longitude a latitude cyfiawnder a maddeuart," a phan ddefnyddir y fath fraw- ddegau "mai llathen trugaredd yw yr unig offeryn a fesur ddyfnder yr lawn," ac na chymerir byth mo "Sebastopol yr addewidion gan rengoedd n- I jffidelaidd," etc., a hyny yn unig er mwyn geirio, amlwg yw fod perchenogion y teitlau American- aidd yn y gymydogaeth ac o fewn galw. Sylwedd yn ei symliwydd, gyfeiHon, yw cenadwri gweis- ion Duw, ac nid rhyw "bosh" cawdelog er mwyn cynyrchu ffugiol amenau a denu'r geiniog i'r ;goden. Afreidiol yw argraphu rhai pregethau, oblegid pregethir hwy mor ami yn yr amrywiol gapeLau ar y mynych deithiau. Mae llawer o'r pregethau hyn wedi dyfod mor gyffredin a lladd gwyddau a hwyaid amser Nadolig. Clywsom am bregethwr amser yn ol yr hwn a "wrjaeth ei ffordd" o Lan- idloes i lawr trwy bob capel, ei enwad yn Sir Aber- teifi a haner Sir Benfro, drosodd i Lanpumsaint a Chonwil Cain, ac yn ol gyda glanau dwyreiniol y Teifi am Devil's Bridge—yn groes i Blaen- clettwrfach-fferm Mr Vaughan Davies—tua Machynlletli ar ei ffordd yn ol i'w gychwyrfan ar ddwy bregeth, testy-nau pa rai oeddynt Diana'r Ephesiaid, ac Alexander, y gof copr. Barn rhai yw i'r pregethau hyn gyrha.edd enwogrwydd riots plant 'Beca gynt. Gan fod gofod y "Gwalia" yn rhy werthfawr i fanylu llawer yn y cyfeiriad hwn, fell y gallasem wneud ar amryw o'r cyfroiau alot- mentaidd, digori yw dweyd ar hyn o hryd i flaenor parchus gyda'r Annibynwyr ddangos i ni un o'r gorcuon ychydig amser yn ol. Yn ein dar- lleniad o ranau o honi deallasom ar unwaith nad oedd yr "awdwr" yn amddifad o'r wybodaeth fod "missiorjl tracts" yr Esgob Ryle mewn cylchred- iad. Truenus yw meddwl na wahaniaetha yr vs- grifenyddion hyn rhwng cyfansoddi a chyfieithu, yn enwedig pan nad yw'r cyfieithiai ond bongier- iaeth ddyfeisiol er mwyn cuddio ffynhonell eu "irAspiration!" Nid yw triciau o'r natur yma, hyd yn nod ag "estrones," ond perthynasau agos i bregethiad pregeth allan o fisolyn Mormonaidd o'r enw "Star" gan Fedyddiwr hyawdl ar agonad un o gapeli yr enwad. Mae smuglo "goods" Brigham Young yn ddidreth yn hynod awgrym- iadoi'. Cymedroldeb, gyfeillion, cymedroldcb. Yn yr adroddiad a welsom o Gyvhadledd Es- gobaeth Bangor, cawn hefyd y frawddeg a gan- lyn -"A thra yn cyfaddef nad oedd y wybodaeth am y Gymraeg yn agos cystal ag y dylai fod, i:id oedd gwybodaeth o'r Lladin, ac o bosibl v Saes- neg, mor uchel ag y buasid yn dymuno." Tlys- bysir ni mai ei Arglwyddiaeth o Fangor a roddodd lais i'r uchod. Yn ngwyneb hyv, nid oes genym ond gobeithio y bydd i'r ymgeiswyr nesaf am Urddau Sanctaidd yn Esgobaeth Bangor roddi ¡ llawn foddlonrwydd i'w harolwyr yn y Gymraeg a'r Lladin, ac i'w Saesneg gyrhaeddyd v safle hono a'u galluoga i ffitio yn rhwyddach yn rh-^olau ac eithriadau cyfro" neillduol, awdwr pa un yw boneddwr o'r erjw Murray, na rhai o'r llythyrau a welsom flynyddau yn ol mewn newyddiadur Seisnig parthed agoriad "close scholarships" Coleg yr Iesu, Rhydychain. Swm a sylwedd ein gobeithion ar hyn o bryd yw yr ymafaela rhyw offeiriad yn y gwaith o droi allan gyfrol o bregethau, ac mor belled ag y mae yn bosibl o agwedd symlrwydd Efengyl Crist yn ol St. loan. Mae ei phresenoMeb yn ofyrol i'n cynorthwyo i anghofio y. ffwlbri D.-Diaidd a or- lifa Gwalia. Gyaa dweyd ein bod yn parotoi ein peiriant awenyddol erbyn y gauaf, dymunwn heddwch i bawb a'i haedda. CYMW).

Y Tiweddar Barney Barnato a'i Cyrooth. 0 berthynas i gyfoeth aruthrol (tybiedig) y di- weddar Barney Barnato, dyma fel yr ysgrifena gohebydd Llundeinig un o'r dyddiaduron: — "Fel mae y miliynau yn toddi ymaith dan wres goleuni Somerset House! Pan oedd Mr Barney Barna-to yn fyw, dywedid ei fod yn werth rhyw- beth rhwng 5,000,000p a 10,000,000p. Modd bynag, y mae gwerth clir ei ystad beiuonol yn cael ei osod i lawr o dan faliiv-n-neu, i fod yn fanwl', nid yw ord 960,119p 28 6c.. Ei ysgutor yw ei nai, Mr Woolf Joel, mab chwaer i Barnato, Kate Joel. Mae y prawf-ewyllys wedi ei <idiarddelwr (renounced) gan frawd y Jestamentwr, Henry Isaacs, a adwaenir fel Henry Isaacs Barnato. Y dyddiad ar yr ewyllys ydyw Chwefror, 1896, ac mae yr oil o'r rhai dderbyniant ilidd o'r ewyllys yn aelodau o'i deulu ef ei hun. Mae yn ffyiih, mi gredaf, fod gan Barney Bamato ddwy filiwn wedi eu buddsoddi mewn "consols" ar un adeg.

Willie '"in——ga"1" j Gwsndid Ymraniadau. Yn y "Cymro" diweadaf, dan y penawd "Cwrs y Byd," yjnddangosodd a ganlyn dan y penawd "Gwendid Ymraniadau :"—Un dine aflafar oedd yn y cydsain gorfoleddus a esgyn-odd o'r gwersyll Rhyddfrydol pan ddeallwyd fod Mr Moss wedi enill ei fuddugoliaeth, a daeth hwnw, fel y mae rhyfeddaf adrodd, oddiwrth y llareiddiaf o Rydd- frydwyr. Dywedai yr aelod tros Arfon ei bod yn fuddugoliaeth fawr i Welsh Nationalisation ac 1 Young Wales. Mae'n amheus a oedd gan y blaenaf rywbeth a wnelai a'r llwvddiant ai peidio, gan fod Mr Ken"°n» chwareu teg iddo, bob am- ser wedi pleidio symuu^11 cewedlaethol Cym- ac eithrio, wrth gwrs, C* Hymnedlduaeth. j Ond yr wyf yn methu dirnad beth j Young Wales yn amgen nag a wnaeth Miduio Age Wales neu Old Age Wales. Pwy a weith- iodd yn fwy llwyddianus oddifewn i'r etholaeth na Mr Edward Hooson, yr hwn sydd weithian yn rhywle rhwng haner cant a thriugain oed? Neu oddiallan na Mr Thomas Gee? Er mor ieuanc ydyw Mr William Jones, prin y geilir credu iddo ef wneud cymaint tros ddychweliad Mr Moss ag a wnaeth y ddeuddyn a nodwyd. Onid yw yn hen bryd bellach ddarfod a'r diflasdod penwan o son am Young Wales neu Old Wales? Mae "Cymru Fydd" yn burion, ac y mae eisiau i ni feddwl am y dyfodol; ond cenedl o ynfydion a fyddem ped anghofiem ein "Cymru Fu" a'n "Cymru Sydd. YLI unol yr ydym yn rhywbeth, fel y dangoswyd yn Maelor yr wythnos ddiweddaf; yn l hane-lig i ddosbarthiadau o wallt crych a gwallt gwedtog, o wallt coch a gwallt du, o drwynau fflat a thrwvn- au hirion, yr ydym, yn ddirmygus; ond yr un gronyn yn fwy dirmygus na dynion bas sydd yn barnu givasaraetli pobl i Ryddfrydiaeth wrth eu hoedran. Hefyd, digrif tros ben ydyw'r dull y clywir ambell un yn son am ei ieuenctyd. A'i benglog yn foel (er mai peth digon anfuddiol, chwedl yr hen ddiareb, Tdyw cadw to ar ysguliC/; wag); ond y mae yn g1p21 wrth y Juvenile Re- form neu r oung Wales. "Eii/clwb ni," llyn deitlias ni,"—p'run ydy'ch cymd^ithas chi ? Ac yn lie eich ateb "The furrow-faced and anxious- look Association," neu "The Guild of Graduates in Rheumatic Gout," neu "Urdd min y nos," atebant, gan wenu goreu gallant, "Young Wale rt<v rteu "Gymru Fydd." Ni, y bobl ieuainc, ir ai'r cyfryw, enillodd Sir Ddiabych; oni1^' n- fuasai Mess yn ddim. Dyna jstyr yrr yr A.S, troa Arfon a lefarwyf, ni 0veitbiwn mewxk llewyg o lawenydd na (ldat y Uefarydi 'irwdfrydig yn lawn beth oedd tn- ddweyd.

Y Dir,ffas;gtad Amaeth- yddol. (Pavhad.) Man llawer meduyg yn ami yn meddu ar ddigon o wybodaeth i ddeall anvyddiou ac achosion o aniiwyl- I dci< y ciaf, onct C pob ymdreeh o'i eiddo yn. methu d'ed o hyd i'r feddyginiaeth briodol. Felly yn gywir gyda'r testyn hwn. Nid yw ond gorchwyl cymkarol I havdd i nodi aJlan vr :«'ho«on o'r dirwasgiad am- aethyddol preservol, end chwilio aHan am feddygin- iaeth. a'i chynrsryso at y ciefyd sydd gwestiwn pwysig anin, ac yn gwestiwn ag y mae llawer iawn. o wahanol fiwiiau yn ei cylch fel gyda phob cwestiwn arall. bVlwg, ni a awgrvmwn y pethau canlynal :—1. 'los- tyngiad yn yr ardrethi i denantiaid amaethyddol. 2. \d-daliad am wdiiantau amaethyddol. 3. Gostyng- iad, yn nghyda mwy 0 gydraddoldeb yn mhris cludiad nwyddau amaethyddel gyda'r rheilffyrdd 4. Yr angeniheidrvydd o nodi aUan gynyrchion tramor a'u laljelu fel y cyfryw. 5. Mwy o gyfartalrwydd yn y ii cthi lleol, yn nghyda'r dull o'u casglu. 6. Yr ang- (:nrheidrwydd am fwy o sylw yn cael ei dalu i addysg geljyddvdol a g-oyddonol yn mhlir.h amaethwyr, yn i-ghyd ag ymdrecli 1 ddeali egwyddorion an\;iethydd- lattli yn ogysfcid ag mewn ymarferiad. Gallesid chwyddo y lieclires yma eto lawer iawn yn rhagor. megis yr angenrheidrwydd o gael dwil- llyrdd ysgoiin drwy y wlad. I'r Llyv.'odra-.th roddi a'.ian am oris liic.svracil i amaethwyr er prynu cu ifermydd, etc. 'end boddlonwn ar hynyna. Amser a bcillai i mi chwaith fyned ar ol yr oil o'r pcthau yna "ac i fynegi am Barac ac am Samson." ]. Gostyngiad yr ardrethi. Yn y rlian fwyaf o aingjlchiadau o lawer, dylid go; twng y rhent.' i demantiaid amaethyddol o bump 1 cidtg-ar-hugain y cant i gyfarfod a'r dirwa.sgiad pre- issnrl, ira y mae prisiau pob math o eiddo amaethydd- ot wedi dod i lawr yn rhywbeth tua deuga.in y cant Y yn wir fod rhai engreift'tiau anrhydeddus o dir- t'eddianwyr wedi troi yn ol symiau sylweddol ar ddiIA-r- und y rhent ond ychydig iawn yn wir yw y rhai hyn mewn eydnitriact.-i. Rhyw swm bychan o tua phum' punt y cant ydyw y rhai mwyaf a wnaed, a gwncir hyny yn fwy fol arddangosiad o dosturi i greti teimlad o rwymedigaeth yn y la.Iwr nag unrhyw I yslyriaeth o hawliau cyiiawnder a chredwn nad yv. 'I;i), er o dirfeddiamvyr wedi wneud yr esgus hwu o Iiiirn punt y cant. Mao llawer o dirfeddianwyr, yn hytrach 11a throi yn ol yn v rhent, ym allowio rhyw swm penodol o wr- taith celfyddydo! neu g;dch bob blwyddyn. Cynliuo da iawn yn ddiaraeu tuagat wellhau y tir i'r nadl a'r llall. Orld y mae yn wybyddua i bawb ag sydd v/cdi :<ylwi rhyw gymaint fod y rhenti wedi myned i fyny yn ddiehhriad y ystod y deng mlynedd diwedd'if. Yn y rhau fwyaf o amgjdcliiadau gwn;tech tirfeddi'tn- U"ll Cyrnru oil bron fynu prisiwr i brisio eu hyftiul- neda i gyfarfod a'r don o ranser da wnaeth gyfodi yn yr amser a nodasc.m. Yr ydym yn gwybod yn etthat oa mai felly y bu gar. y rhan fwyaf o dirfeddianwyr ryu.ru i gyd. Er y gallai fod rhai eitliriadau i'w e:tel dnvy ivdaol i'r hen denant aros yn ei tferm heb godia I drus ei fyTryd cf, neu os byddai cyfnewidiad drwv i'r ten i'.t y.nadacl. sicr y byddai codiad i'r tenant new- ydd yn dcieithriad Pa fodd. tybed, y gall yr ainaelliwr cidal i fyny yr hnn ;inhc:wsderau sydd yn ei gyfarfod fel ag yr ydvm wedi no i* yn barod. Nid oes yr un ffordd yn fwy dio^e! nag i'r t.i. I <Xldiamvyr dlt' ud i gyfarfod a'u ten unhid mewn lhyw fodd neu gilydd; naill ai a:l lrri-:r> eto fel yn yr arristroedd da, oblegid "lid oes yr un l:ohA.it! yr a y prisiau 1 fyny fel ag y gwehvyd liv y ngvn i bunp-ar hugain mlynedd yn ol. Nis gallwn. gau hynv hi na clianfo.i nad yw buddianau y tu- hlianwr a'r tenant yn anwahanadwy gysyllrtcU;* a'u gdydd Buddiant a llesiant y naill ydyw budd- Lalit a llesiant y nilIl. Dar|ien;.sorn j-iiydig iisoedd yn ol, yn un o bapur- all dyddu/i mwyaf Llundain. erthygl, yn yr hon. yr oedd yr ysgrifenydd yn ceisiri frurliõ barn oin y dir- wasgiad yn ol yr arddangosiad godidog o warbheg yn y ^'roi'hfield Show. Wrth yr arddangosia.d yna. awprymai yr awdwr nad oedd y dirwa«giad ama2th- vddoi ddim yn bod i raddau mcr ía;wr ag y tyhir. Ond drwg geny-n ddweyd, fel ag i brotesfcio yn erbyn i casgliad yna, gan nad. yw yr arddangoswyr hyn lawer pryd yn cynrychioli buddianau amaethyddol y rhai y rhaid lddynt fjrw ar jfermio yn unig. Fel v gwyddis yn dda fod ein harddangosfeydd yn cynyddu v naill dv.yddyn ar ol y Hall, a "bod y riia.i hyn yn d'od yn fwy o bleser i'n pendefigion a'n mas- naidiwyr eyfoethog wedi troi i fTeimio. Dosbarth arall sydd arddangoswyi" ydynt y rhai sydd yn prynu sto" heb ofal 11a cho«t nac elw, yn hollol tuhwnt i'w gwerth, gyda'r amcan o gystadlu a,'r anrhydedd a'r pitser o enill. Nis geilir dweyd dim yn erbyn y rhai hyn i gyd, ond dywedwn hyn, ei bod yn atalfa ar y tenantiaid amaethyddoi hyny sydd. ag a fuasent yn cystadhi gyda'u stoc eu hunain yn llawer mwy felly am y rheswm fod tu hardre* h lawor yn rhy Hehel. Geilir ciweyd mai tri dosbarth o amaethwyr sydd yn ein gwlad—yr amaefchwyr sydd yn trin eu tir or mewn pleser (amateur farm. rs) yr amaethwyr sydd yn trin eu tir er (lingos medr (experimental ftlraiers), Cr am- aethwyr sydd yn trin eu tir r mwyn elw a lies iddynt hwy eu hunain a'u tenluoedd. AMAKTHWR PROFIADOL. (I'w barhau.) (I'w barhau.)

The Public should bo on their ifnard ''doctored coccns, of which Cher* are many in the market. Oadbfet's Cocoa, fce'nr obso'utely pure, >iftn<is all tv-.sts. th" Medical pr .fession and Press proclaiming its ueliority as a delicious beveri^e i t.utriticu3 food. It should always h rn > iu mind t^ah Co -ot must be pure and unadu terated-like ""AT Bur-iY's—to impart the utmost tWlleit. The Medical Annual says "A perfectly pure Cocoa, ot the highest quality. The name Cadbuky Oa uny packet is » guarartee of purity."

Meddy liwoli hyn Dvoscdd- Y mae Vi-Cocoa Dr. Tibbles wedi profi ei hun yn fuddugoliaethus dros bob diod-fwyd arall sydd yn y farchnad heddyw. Gall unrhyw un foddloni ei hun ar y pw-ynt hwn ac os oes unrhyw un a ddarlleno hwn yn dioddef oddiwrth iau farwiuld neu allan o drefn, bydded iddo roddi heibio draf- lyncu gwirodydd, ekrw, tonics, cyffvriau 0 bob math, a cheisio rhoddi prawf ar y danteith-ddiod ryfeddol hon, yr hon a wna fwy i hyrwyddo a chynal gweithrediad iachusol yr iau na'r holl bethau a elwir cyffyriau. Wrth yr ymcnydu- vreithiwr llonydd, sydd yn eistedd awr ar 01 awr mewn ystafell glos, yn coinio ei feddyliau at len- I yddiaeth y dydd wrth y cyfreithiwr sy'n pen- droni uwchben ei "brief," neu ddarllen yn wrth y quill-driver—yr ydym yn dywedyd, 0y-. merweh at Yi-Cocoa Dr. Tibblos, a weled, vveui neii .ld,wy 0 effaifck Yi--0oooa lt. I Tibbies, y byddwch yn yr ystad ddedwydd lioio [ na wyddoch fod genych iau, a bydd eich bywyd yn Uawn o sirioldeb. j Y mae bywydoldeb digyffelyb a galluoedd ad- feriadol Vi-Cocoa Dr. Tibbies yn cael eu cydnabod i radaau na wydd3rs am y cyffelyb yn hanes un- rhyw ddarpariaeth araJI. Yi-Cocoa Dr. Tibbies, 6c, 9c, a Is 6c. Genir I ei gael gan yr holl Fferyllwyr, y Grocers, a r ls- torfeydd, neu ynte oddiwrth Dr. Tibbies' Yi- Cocoa., Limited, 60, 61, and 62, Bunhill-row, Lon- don, E. C. Teilyngdod, a theilyngdod yn unig, yw yr hyn a hawliwn i Vi-Cocoa. Dr. Tibbies, ac yr ydym yn barod i anfon i unrhyw ddarllenydd (gwna post-gerdyn y tro) a enwo y "Gwalia." sample tin destlus o Vi-Cocoa Dr. Tibbles yn rhad po wedi talu ei gludiad, :m-

Q9hg Dewi Sant, Jtobedr- YSGJ OLORIAETHAU AC "EaHXBITION^ Mae yr ysgoloriaethau a'r 'Vxhibitior.s'' canlynol wedi eu cyflwyno fel caidynisd arholbd Medi 1897: — 1897 Mr D. J. Jon^s, Culjg Dewi 'Sant, Ysgoloriai-th "W. I). Liewelyn,' 50p (Hanesyd.diaeth). Mr T. W. Mundy, Coleg Dewi Sant, "Traherne, 50p (ChiEuron). Mr J. VV. Davies, Coleg Dewi Sant, "Traherne," ZOp {Gwyddoniaeth). Mr W. J. Gravell, Cole.g Dewi Sant, "Phillips" 22p, a "Burton" 12p 6s 6c ((Jlasuron). Mr Sydney Thomas, Coleg D3wi Sant, "Butler." 27p 10s (Clasuron). Mr A. 0. Evans, Coleg D2.wi Sant, "Butler," -j,, i 27p 10s (Duv.'inyddiaeth). Mr G. P. Symonds, Coleg Dewi Sant, "Salisburv," 22p 18s 4c (Ordinary). W Mr D. J. Davies, Co leg Dewi Sant, "Phillips," 22p (Hanefiiacth). Mr J. E. Phillips, Coleg Dawi Sant, "Phillips," 22p (Ordinary). j Mr V. A. Flynn, C<dog D:wi Sant, "Phillips, 22p | (ClaauroiO. j Mr W. J. Tl^nias, Llaaanliucy College, 20p, a "Bat' 13p 15s (Gwyddoniaeth). Kr W. R. Davies. Coleg Dewi Sant, "Simonbum," ie.,3 6c (Glasaron). M: Bertvam Parsons, L, ',Indain, "Van 16p 5s 63 (Ordinary). Mr iD. Jones, Ysgol y Coleg, Llanbedr, "Dcry," 91" 3s (Meanroniaeth). Air D. L. Davies, Colcg Lknymddyfri, "Harford," 7p 15s (Ordinary). Mr doshua DiLvies, Ysgol y Coleg, Llanbedr, "En- trance," 8p 5s (Ordinary). Mr W. Z. Jones, Ysgol y Colcg, Llanbedr, "En- trance," 8p 5s (Ordinary). Mr J. Lloyd Williams, Coleg Dewi Sant, "Eldon," 22p 18s 4c (Cymraeg). Mr A. 0. Evans, Coleg Dewi Sant, "Eldon," 9p 3s 4c (Hebraeg). Cafodd y rhai canlynol eu kd-Etl:ol Mr J. H. Roberts, "Entler," 30p (G,;>yddoniaeth). Mr Thomas Jenkins, "Pliillips," 22p (Hanesiaeth). I Mr David Jones, "Phillips,' 22p (Mesuronia.eth). Mr Albert Morgan, "College," 20p (Haixesiaeth). Mr Howarth W. Jonos, "M. Mere," 18p 6s 8c (Duwinyddiasth). Mr M. S. Davies, "Organ E-vliibtliuYi," l5p. Mr Jaraes Jenkins, tot"" lip (Duwk':ydd- iaeth). !r;.Siti. '10

Llyfrgell Gyho^ddris ITewydd i ] Beaumaris. Cymerodd; digwyddiad o gryi*. bwysigrwydd i drigolion Beaumaris le ddydd Mawrth, a'r hyn y cymerid llawer o ddyddordeb ynddo, sef agor llyfrgell gyhoeddus newydd, i gael ei hadnabod fel "The Allen Public Library." Dechreuodd y gweithrediadau gyda chyfarfod cyhoedidus, dros yr hwn y llywyddid gan y Maer (Mr Hugh Thomas). Yr oedd hefyd ar y ilwyfan y Meiatri Allen, Syr Richard Williams Bulkeley, Barwnig, Mr J. Rice Roberts (clerc trefol), aelodau y j Cynghor Trefol, gweinidogion y gwahanol eiiwal- au, yn nghyda chynulliad cryf o'r cyhoedd. | Y Maer a ddywedodd fod llyfrgell wedi ei sef- ydlu yn y dref rhyw- ddeugain in.:ynedd yn ol, yr 1 hon, moddi bynag, a ddaeth i ofid. Ar ol hyny bu ) i'r diweddar Miss Allen agor llyfrgell a darllenfa er budd pobl ieuainc y dref, yr hon a gariwyd yn mlaen yn llwyddianus ganddi i fyny hyd ei marw- olaeth, pryd y daeth Mr Russell Allien a'i frodyr yn mlaen ac a gymerasant y gwaith i fyny ar radd- fa eangach, gan gyfranu 600p at y gronfa (cymer- j adwyaeth). Penderfynodd y Cynghor gefnogi y mudiad, a mabwysiadasant Ddeddf y Llyfrgeli- 9 oedd Rhydd, yr hyn a'u galluogent i gymhwyso cynyrch treth o geiniog er cynal y sefydliad. Byddai i'r ddarllenfa fod yn agored o ddeg o'r i gloch y boreu hyd ddeg yr hwyr, a chyflenwid hi a phapyrau dyddiol Lerpwl, Manceinion, a dydd- ) iaduron erailiL Dwywaith yn yr wythnos bydd- ai y llyfrgell yn cael ei hagor er rhoddi benthyg llyfrau allan i'r holl fwrdeiswyr (burgesses). Gall- ai rhai heb fod yn fwrdeiswyr hefyd fenthyca llyfrau yn rhad trwy gael enw bwrdeisiwr fel Eicr- wydd. Pan gynygiodd Meistri Allen y llyfrgell i'r dref hwy a'i gwnaethant yn amod fod i'r Gorphoraeth ymgymeryd a'i rheolaeth, yr hwn ymgymeriad y bu iddynt ei dderbyn ar unwaith. Wrth derfynu, y Maer a ddatganodd y gobaith y byddai i bobl y dref gymeryd martais lawn o'r bendiithion roddid yn eu cyrhaedd drwy haelioni y Meistri Allen, ag enw pa rai y byddai'r llyfrgell yn gysylltiedig (uchel gymeradwyaeth). Yr Henadur William Hughes a obeithiai y prof- ai y llyfrgeli1 yn llesol i'r dref yn gyffredinol, ac i'r r bobl ieuaine yn neillduol. Credai ei fod yn sefydl- iad na feddai yr un dref arall yn Moi. ei debyg (cymeradwyaeth). Siaradodd Syr Richard Bulkeley yn lied faith ar fanteision y cyfryw sefydliadau. Gwnelai llvfr- gell o'r fath hono, meddai, lawer er gwrthweithio effeithiau drwg Ilawer o'r llenyddiaeth a ddarllen- ld gan bob! ieuainc (clywch, clywch). Yr oedd efe yn gobeithio y dangosent eu diolchgarwch i'r rhoddwyr haelionus yn y dull a wei*thfawrogid fwyaf gan y boneddigion hyny, sef trwy wneud defnydd rhydd, trwyadl, a gwastadol o'r llyfrgell; ac os gwnaent hwy hyny, yr oedd yn sicr ganddo y byddai eu gwerthfawrogiad o'i manteision fod mor fawr yn fuan fel y byddai iddynt alw ar y Cynghor i lielaethu cortynau y llyfrgell (cymerad- wyaeth). Y Parch Joseph Hillier (M. C.) hefyd a ddat- ganodd ei bleser a'i ddiolchgarwch am y rhodd werthfawr1 wnaed i'r dref gan Meistri Allen. Yna y Maer, ar o mynegu i'r Milwriad Hamp- ton Lewis "a Dr. Grey Edwards ysgrifenu i ddat- gan eu gofid am fethu bod yn bresenol, a. anrheg- odd Mr Russell Allen, ar ran Corphoraeth Beau- maris, gydag allwedd arian, a'r hwn yr oedd i agor drws y llyfrgell newydd. Mr Russell Allen, yr hwn a dderbyniwyd gyda llongyfarchiadau croesawol, a ddywedodd mai am- can ei chwaer wrth sefydi'u y llyfrgell oedd, yn benaf, i lesoli y bobl ieuainc. Yr oedd hi, i fyny i adeg ei marwolaeth, yn meddu dyddordeb dwfn yn y llyfrgell, ac ni fuasai yn rhoddi mwy o- fodd- had i neb na. hi i ganfod yr helaethiad presenol ar y sefydliad a sylfaenasai. Teimlai efe a'i frodyr eu bod yn cario allan ei dymuniad hi trwy helpu y sefydliad yn mlaen, ac yr oedd efe yn gobeithio y gwnai ,rawer o les i'r dref fechan oeddynt oil mor hoff o honi (uchel gymeradwyaeth). Wedi hyny ffurfiwyd gorymdaith, yr hon, yn cael ei blaenori gan y seindorf bres, a ymdeith- iodd i'r llyfrgell rydd newydd yn Grove House, Castle-street. Yma Mr Russell Allen a ddad- glodd ddrws y ddarllenfa eang, ac wedi hyny agor- odd ddrws y llyfrgell briodol gan gyhoeddi y sef- ydliad yn agored i'r cyhoedd yn ngharol banllefau brwdfrydig.

Ocpong, a Judicious Blend of the Choicest Tea, Ze per lb. Ceylon Tea, Pure, Fragrant, and Delicious Is 6d pw lb., 6 lbs. carriage paid to any address in the Unitw Kingdom.—Barber and Co. (established over a century), 6'7a, Lord-strset, Liverpool, and 103, Mar- ket-street, Manchester.—Adrt.

i Y Gol^fn. FerddoL John Henry Lloyd.—Pert. Mr W. A. Salis Williams.—C'ryno. Dau englyn i Dr. Grifiitiis, Ogwcn.—Cywir. Y Galon Unig.—Lledna-is. Croesawiad byr Hugh Ellis Nanney.—Priodol. Anercliiad i Eistedulod Aberaeron.—Math o awdl- brydde^t fer annlirefrius y sy gan y bardd hwn, yr hon, er yn cynwys liiaws o lkv-llau rheolaidd, eto a gynwysa liaws o rai afreolaidd. Fed ail gabolid hi yn briodol, rhoddid He iddi yn y Golofn Fc.rddai, Ar air a ehydwy'ood, Cyuan. JOHN HENRY LLOYD mcbyn pert Mr W. A. Pifrce. prifathraw Y sgol y Bwrdd, Li.^Hj;i»icaercinion). JoaivrTe-^1.y dyweuH-n—nad oes ail, tybed pech^rn? Na thoeliai, ni chaf p0 cliwiliwn Ua tlysach, harddaeh na hwn. i Mae'n. rhadlon, gaion i gyd—-lanaf 11!1, Eilun ei fam, hefyd Drwy'r wlad ei dad sy'n dwedyd Wrtii bawb ei fod yn "wcrth byd." Hoinyf olwg, pcxifelyr.—^awn y llano Yn llwyr yn ei drernyn; Rhydd talent llygaid pfentyn Avrgrymiad am dad y dyn. it Uchelgais ei lais a'i lef—ddynod'i Ddawn hudol, rhaid addef; Mae hoen a grym awen gief 1 Y W csley yn ei oslef. Yn wr o barch trwy'r A. B.—heibio, hwnt ? j At B.A. esgvni I Diwerth M.A. adevri, n dy daith myn y D. D. f Dan wawl y byd anwyl bacl:—hwvlia'n hy; Is haul y nef bellach | l. a ddeilied 'storxnydd aftach .Wcuau b;N dy vyneb iach. r LLWYDIARTH MON.

sm WILLLW;f^M^0^ SALIS WILLIAMS Mab Salis yn mhob svlwedd— Wele deil anrhydedd; Y gwr hwn a'i deg rinwedd, J A bywiog yw yn mhob gwedd. Dyn ifanc a, dawn hefyd—mynwesol Gyniwynaswr diwyd Wele'n siriol hwn sieryd A'i galon had glan o nyd. Hoff wren a'i gvff.?iriau—a meddyg Gyda'r nioddion gorau A i allu ef er ciwellliau 1 dyrus iJnhv/ylderau. Chn: a'i nerth yn gynorthwy—i eraill Mor barod gwna drarnwy; Heblaw "blin o biwy' i blwy' ed-i,(d eym radwy. Ei deg waitii dyfegedig Yi;a pharod A'i gydfeiriau ainryw Yn. ddidwyll ufuad ydyw, t Haeddai barch tra byddo byw. A boed bri Salis Will ian?—am y wlad Yn ymledu ar garlam Adwaenir ei ddull dinam, Diwyd fel ei dad a'i fun. Geirio ei fam caredig fu—a'i dad hardd Doed urdd as i fynu ] Am y gwr boed William gu Yn dilyn bri ei deulu. Bryn U, ciiaf. T. D. JONES-

DAU ENGLYN j I Dr. Griffiths, Coed Ogwen, Bethesdau Galluog feddyg ilawen-hynod graff Ydyw Griffiths drylen A chywir barch, hir ei hf-, Gwiw degwch i Goed em Bethesda, byv- o1 thyst.ion-dros y gwr- Meor^^ gaed, a thirion; Chn; fydcl a'i ddengar foddion A'i fri a'i waith tnvy'r fro hon. Bryn Ucliaf. JONES.

l' Y GALON UNIG. Yggrifenwyd y dclynet: fifyffrous ddilvnol ar v r-m. taf yn y Saesneg, gan y Parch Charles Wolfe, awdwr y Uineliau penigamp ar "Gladdedigaeth Syr John Moore," a.1 er wedi ei chyhoeddi yn ei weithiau nid } ayw yn hullol adnabyddus. Y mae y geiriau wedi eu cyfaddasu i'w dadganu ar yr alaw Wyddelig "Gra- ir.oraciii-ee." Dywedai Wolfe ddarfod iddo cf ar un achlysur ganu yr aj,v drosodd a throsodd drachefn. hyd nes yr ymdorodd er ei waethaf i ollwng y dylif o ddagrau, ac yn y teimkd athvist hwnw cydansodd- odd y geiriau. Pe'n meddwl gallset farw, Mair, Yn ilai b:.fas:u'r loes Anghohais lywfodd fod y gair Trist "mlrw" '« ngeirlyfr d'ocs Ni thybiais am un funud awr Y deuai'r adeg brudd "J I til golli yma ar v llawr A'th roi mewn bedd yr ligliudd! Edrychaf ar dy wyneb inw\rn, 1 Disgwyliaf wel'd dy wen, Ac yn mhob disgwyl mae rhyw swyn, Er iddo fyn'd yn hen Ond ni siaredi ddim fy mun— Yn tnù'le mae'th barod air? Mae'n rhaid im' gredu, wrth dy Iun, 'Mai marw ydwyt Mair Pe cawn dydi, hyd yn nod fei hyn, Yn oeraidd, ond yn gu, Cusanwn eto 'th ruddiau gwyn, Lie twym wrid iechycl fu Ac ar dy fynwes yn dcli-lai, Py ysig ben wnawn roi- 'Does yma end y ty o glai- Mae'r bynyd wedi floi I « Nis gm\ i'n mh'le 'n nhrigf;;nau'r nef, Mae'th enaid dedwvdd di— Ond hyn mi .n-nw.è'm fiydd yn grei- Mae'th feddwl gyda mi Rhy sanctaidd oeddit ti--rhy bur— I hwn fyd drwg ac oer, Am hyny hcdaist fry o'i gur I fyd uwch haul a Hoer ELIDIRFAB.

CPOESAWIAD SYR 3IUGH FLLIS NANNEY., Mr Gol.Parotowyd y penillion hvn i'w darllen vn ngnyfarfod croesawu Syr Hugh Ellis Nanney, vn Criccicta, ond ni ddardenwyd ond y cyntaf. pa un a yrnddangosodd yn eich adroddiad rhagorol o lian-s v gweithreciadau. Eifionydrl ddyrchafa ei chlodydd 1 Buddug Brenhines ein gwlad, Can's urddodd tywysog eiii bronydd A theitlawg urdd barwn, pwy "wad? Anrhydedd a bery i'w deidu, Tra Neiiion a'i donau y-11 fyw, Anrhydedd y Jiv^bili i Gymru Ddisgynodd ;;r'g-yddau Syr Huw. l'a wladwr mwy cywir a fiyddlawn, N4- Cynuai o'r Gwynfi-ym yn fyw? Gweithredoedd ei fywyd sydd unia-wn, Can's cywir yw'r galon Hy'n llyw: Wrth dlodion a gweiniaid tosturia, I'w cwymon fe chwilia ei hun Amddifaid a. gweddwon ddyrchafa. Eu dagrau, a sycha bob un. Mae heulwen ha])usrwydd vn gwenu Yn wastad o galon Syr Huw, A'r werin sy'n bloeddio tan ganu, Ei deitlo ga eto gan Dduw: Bydd teitl yr orsead ddaearQ1 Yn disgyn i'w wyrion sy'n dod Ond dwyfol y teitl brenhinol Fydd iddo tra nefoedd yn bod. Lianystumdwy. SAMUEL ROBERTS.

Uytiiyraa at y Galygydd. [Nid grdyn yn gyfrifol am syntadau ein gohcb. wyr Y'fI y golofn hon. BWRDD YSGOL AMLWCH. Syr,-Ga.wn ni 09n i Mr W. JoDv beidio cymeryd syiw pellach o lythyrau yr "Hen Graswr" a'i dras? Yr un ydyw y lot. Maid yn ddigon diniwed, ac ni lygra neb. Gan nad oes ar galon neb Lrall folianrt tipyn ar y-r hen frawd, caniataer iddo-, dan gysgod gwahanol tfugcnwau, gRnmoi ei hun. Mae pawb yn l ei clcleall ers tro bellach. Mito yn ddigon na,turiol i 1 hen wr "out of class," a bron cael ei hun ar y shilff, heb ddim arall i'w wneud, i ganu ambell i luinan folawd er mwyn yr am;er gynt. Gadawer iddo ei ryddid. Rhaid i'r byd fyned yn ei flaen, ac ymafaet a dyledsv.-yd.da4i mawrian bjwvyd. Yr ydych wedi cosi digon arno bellach Mr Jones bach, ac o dynorwcl» tuag ato y dywedwn "atal dy law.Ydwyf, etc., RHYFEDDNOD

TE PEFA.IDD IvIAZA.WATTEB TPi PERAIDD MAZLWATTF,1,1, TH PY-RAil)D MAZAWA.TTBB TB r'EJtA"IDI) MAZ A WATTES TB FERAli)# MAZ4WATTKE Yw y Td wwyaf dasteitisisl yn y byd.