Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
17 erthygl ar y dudalen hon
.--Bangor- -;
Bangor- _\rfer Iuith AflaiL—0 flam ynadoft Tiati^or, ddyd-i Mawrth diweddaf, cafodd John Parrv, Tanyffordd, j Bethesda, ei sjyhuddo ) arfer iaith aftaa yn yr h ol- i ydd cyhoeddes, a dh"s yvryd ef i 5s a'r costau.. Dy- wdodd v fod yn ofidns ganddynt vreled fod arfer iaith aflsta ;»r -jynydd Tn:uvr yn yr ardal. a theim- lent ci h'»d yn ddyledsnwdd arnynt osod y fath ddir- tryon trymion ag & fydd yn atrufa ar eraill.—Am v ■"•yfftdyb dr^sadd, dirwywyd Mary Jane Parry. Tany- fFordd, TV'th>?sd:i. i 5s a'r ro:ta.u,a Mary Jones. Kyffin- sqnare. i 2s 6c a'r costau. Yr YVsroiior. No?.—Ail agorwyd y dosbarthiadan hyn yn St. Paul's nos Fawrth drweddaf. pryd y daeth eyr;f>r a 120 (--wry-waidd a benywaidd) i I .srynyg eu bun-da. fel aelodau. Y Prifsthraw John Price (cadeirydd y B^rdd Yag-ol) a dr uldod-vH J pn°rclu?!d a.croriadoJ. Yr ocdd hefyd yn bres'.no!: Mihvriad vr Anrhvdeddfs W. E. Sactrille Wos«", | nr. E. 0. Price.MrA. C. Dovms (clerc). aMrR. W. »Tone-s (yr athraw tr?fniaooi>. Y m-ie staff cryf () 1 athra-ron cymhwvs wpdi eu dprr,tr. ac y mae pnb •trabyscolrwydd v cyferfrdd y dosbarthiadau a'r lhrvdd haeddnnt. Bydd i'r dosbarihiadau gael eu cynal bob nos Fawrth a nos I ;u yn ystod misoedd v frauaf. Y Cynghor Dinssig. —Cynhaliwyd cyfarfod misol y Cynarh 1!, Dinpsig ddydd Meroh?r, Dr. Grey Edwards yn y gad-.iir.—Hysbyswyd fod Bwrdd Llywodr- a^thLeol wedi cymeradwyo gwneuthury reservoir n<>, "rtd fwriadedig a'r water mains a rhoddi awdurdod i ecbwyna yr arian angenrheidiol at hyny, i'w had- Vtahr o fewn 30 inlvredd.—Dr. Landlord Jones a ad- Toddndd mai crr'-ddfa y marwolaothaii yn ystod v mis dtwpddof oedd 2L96 r fjl, a'r gen?digaet!iau yn 40.36. f ithviid o yjhvii</ achosion yn yspytty'r clef- ydon beintus, nid oedi ar hyn o yr iino heintus yn y ddinas.—Adroddiad rheolvdd y nwy a ddangowa i 1.763.000 t-roedfeddi cnbaidd o DWY pael ei ,gynyrclui yn yscod y pedair wyt-bnos yn t-r- iiii Attst 21ain. yr hvn ocdd Iciliad o 94,300 trood- fc deli 'Tib.'idd ar y cyfnoo cvf°rbypiol y llrnedd.— Gyrb, crol-wg ar sd-iladu crorssf rlieilffordd yn Llan- 1ffo. Mon, y Milwriad Ravage a ddywedodd iddo Pi. hvsbysri pan Jfr Necles. tT dcsbirthol Tvbc-iJfforud Llnndain a'r •'rosledd-orilevrin, ei fod ef MV Nrelft) vn iTobeithio, at ddiwodd y mis bwn, cvf- crfod i ddirprwyaf.th a apwyntiwvd s'an y Cynghor fl bcrtnvoas i'r c^-estiwn hvn.—I'.fr Richard Da vies fcid^irydd PwyHcor v Pier a'r Fprrvl a fynegodd rrni nifer bob! a- uludwyd Bancor a Beaumaris yn 1896 ydoedd 31,275 y nifer dni oedd ^4.260. Eleni yr o^dd y teit]>wTT a gludwvd i ac o Fan^ror gar. acfrlonsrn." Lf'rp;,yl. Ynvs Maaaw. a IBInckpo^l n rh:fo 70.000. tr-i vn 1896 nad oadd y njfp. 46.576.-Cu.fnrtcl yr vstrriaeth o adroddiad "V M-istri Prit"lvird, Syers. and Co.. cvfrifyddion trTrydd"dig. Lvrpwl. ei ohirio hyd gyfarfod nosaf y Cynghor. Yr Ethoiiad B-rrrdeisioI.—Maa yr etholia.d b-svr- deÜÜol yn prysarr ddynesti, ac tnae y canf;'sio Nved-" dwhreu o ddifrif. Dcialhvn y bydd gwagle i'w hmwi yn inbob un o'r pedair ward. Yr a^lodan a ym" HjJ- 'iuant yn v Ward (Xyi^ddid ydynt Meistri Henry Le-vris ac Ensrene Clarke, eitL-7 nid w yr old yn -ymofyn ail-etholiad. Df-allir y bydd i Mr Henry 5>jm sefvll am ail-otholiad TRe-srn imdeb a- Mr John Griffith, n:> Hive ivr hwn sy'n dod aHan fel ymgeis- ydd annibvnolV Sibr\-dir hefyd fod Mr Farrar Ro- T» rts vn dod ;1 J1"1 fol ymgeisvdd annihviiol hefyd, fod Mr T. J. W-i-qs iSt. Paul's) a. Mr John Wil- 'iams (adailadvdd) am ddod i'r maes yn muddianau yr hyn a '-I-wir Cymdeitba»s v Traithdalwvr. Yr aelodau ymneillduart vn y Ward Orllctrinol ydynt Mr RfI- bort O-wcn a. TIr. Rowland Jones, ac mae y ddau vn ymofvn ail-et';o'iad. C,1. sthol-wyr y ward hon hefyd fod dan ymg^isydd newrdd ar y maes yn mh^rsonau Cliarl" Ppzi a Mr John Push (cyfrwyvvl-), v hla.enaf o bz mi a vmlarld y f-edd mevn nndeb a Mr R. Owen a'r iwoo(:" f mpm undeb a. Dr. Rowland Jon-s. Yn y Ward Ddeheuol, yt dod a ymneilldua v,lv-w Mr Richard Williams, vr hwn svn gofyn am ei ail ethol: ac. yn ol nor, tebygolrwydd, fe'i firwrth- frmebir ef gan Dr. Emyr Owen Price. Mr Robert Koberts yw vr gelod a ymneiildua yn v Ward Ddwy- ririol wrth trwrs. v mae f-fe am sefyil ail-etoliad. find s'ibrvdir y bydd iddo ei wrthwvnebn gan Mr L. D. J ones:, melstr Y,ol y Garth. Y mae mwvaf- rif vr ymgei«wyr n^'vyddion yn cynrychioli gojygiad- mi "Cymdeithas y Trethdalwyr," sef gwrtliwynebn y goleuni trydanol. etc.. ac. a barna oddiwrth brofial y o-ornhenol. nid yw rmdr?>ch y corph nodedir hwn i enill i'w bH.d-rvr seddan ar y Cynsrhor yn debvg o Iwyddo i .rren rhyw lawer o gyfncwidiad yn aelodau ein Sfnedd leol. Yn Masnachdy W. O. Williams ma", yr non De- partments weoi en vfi--nw. gyda Nwyddou Newydd yr Hydref. Yn v Showi-oom chwi ga.nfyddwch gyf- ier.wad d'thnl^dig ip-,wn o Millinery, Capes, Costumes. Jackets, Furs. ftc.. etc. hefvd Novelties mewn Dress Goods, Tn nghyda Dresroiaker o'r dosbarth cyntaf. At yr uchod v m-i ■» yro New Art Serges a Plushetts at im.eiid Cr:rtii".»i Drvsan a Ffone«tri, etc. Byddwch gystal a galw yn 348 i 350a, High-strar.t, Bango,.
-----------.-----Beanman's.
Beanman's. Y Cynghnr Trafol.—M vn cyfarfod o'r Cynghorj Trefol, a Lrvnhaliwvd ddvdd Mawrtli. derbyniwvd1 precept oddjwrth y Bwrdd Ysgol am 130p. a gort-h- "ymvnwyd iddo gasl ei dalu. Dangosai yr amcan- gvfrifon blynvddrd ddiffv' o 625r>. a phenderfvnwyd troth fwrdeLsiol i »ylw~ddoli 60(1). Penderfyn- -wy-d hefvd pwrcasu y "Crown rants" o 33p yn ol pryn- i::nt 25 n'ynedd. U Heb Farvro'aeth o'i mewn am Dri Mis. — Y mae Cler" Trafol Beaumaris w(,di hvsbvsu v Cvnghor "Trefol na fn cym»\nt ag un fmvol"e-th yn v drei rhwng vr 20fecl o Fehefin a'r 12fed o Fedi, cyfnod o ncros i dri. mi?. Fe fu i!-t farwola^th yn y dr"f yn Gomhenaf. vr hyn wedvn a. ada-srai agos i dri mis heb rn farwola„eth vn y dref na> plwyf. Yr oedd y ddiiu berson diweddaf a gladdwyd dros 80 mlwydd osd.
---Bethssda.
Bethssda. Ein Cymdeithasau Llenyddol.—Mae y cym- eithasau rhagorol hyn, ar ol bod yn farw a hollol fywyd am dros flwyddyn o amser. wedi dechreu blaguro a dyfod i ail fywyd eto. Deallwn eu bod yn dechreu symud yn rghapelau Jeritsalem, Car- neddi, a Brynteg, ac y mae un ragorol wedi dech- reu er nos Fercher diweddaf yn y Cafe, sef Cym- deithas Feihlaidd Seisnig, a diamheu y bydd i lawer o les ddeilliaw oddiwrth hon heblaw v bydd yn fantais ac yn gaffaeliad mawr tuagat ymber- ffeithio yn yr iaith hono. Y Setlo Cyntaf ar ol y Streic.-I--lawr ydoedd y parotoadau yn mhlith masrtachwyr Bethesda ar gyfer y diwrnod hir ddisgwyliadwy hwn, scf 11 y dydd Sadwrn diweddaf, a gellid gweled y ewa- hanol siopwyr ers dyddiau yn trefnu a thacluso eu ffenestri yn y modd mwyaf hudolus a allenfc er denu y bobl; a phwy a all eu beio am hyny ? A diameu i lawer ohonynt lwyddo drwy hyn a gwneud er.:1.il da. Pan wawriodd y diwrnod yr I oedd golwg bywiog a siriol drwy yr holl lo, a phawb i'w gweled fel ar eu hegni yn hwyluso eu nwvddau yn barod i'w symud ar eiliad. Yr oedd y farchnad hefyd wedi ei gorlenwi a phob math, o nwvddau gan ddyeithriaid o wahanol leoedd; a diameu i lawer o'r rhai hyn fyned a rhan fawr o'r setlo i'w canlyn. Ond yr hyrj darawodd ein cyw- rainrwydd ni fwyaf yn nglyn a'r setlo oedd agos- rwydd y cyflog at y safon a roddwyd i lawr with ddechreu gweithio—5s 6c y dydd i'r chwareKvyr medrus. Dealhn^ oddiar awdurdod dda fod y swin I « dalwvd iddynt ddydd Sadwrn diweddaf yn 5s 6c a thair ffyrling ar gyfartaledd i bob chwarelwr, sef ychydig yn fwy naIr addowid.Gohebydd.
Blaenan Ffesiinicg a'r Amgylclioed
Blaenan Ffesiinicg a'r Amgylclioed- "Ymweliad ag America. "—Nos Iaa, bu y Porch Thomas Lloyd yn tTctddoda dariith ddyddorol ger- feron Cymdeithas Lenyddol E!hØOl ar el vmweliad diweduar ag America. CdiVyd ystaitii lawn o i wi-a.ndawyr a stud. I Ymadawiad G-ff-einido,Y mae Eglvrys Bedydd- vvr Caltaria ar fin tfarwelio a'i gwciiddog, y Parcn Alfred Morris, yr hwn sydd yn i tafuno i Ddeheudir Cymru. Ni bu arhosiad Mr Morris yn hir yn yr ardal. HofEd ef yn fawr fel pregethwr a cbyfaill. Gwobr i Bryfdir.—Ddydd Ll;:n diweddaf, vn Eis- teddfod Aberdar, bu y cadc-irfurdd aweug&r iBryfdir -yn llwydiiuius i enill y wobr o bum' gini am farw- i'r dimreddar Mr D. Davies (Dewi Mabon). "Cafodd ei gyfansoddiad gymerad^Fyaeth uchel iawn. 1a.e ei wobrwyon yn cyuyddu yn barhaus. Athrawcs Coginiacth.—Yn y Bwrdd Ysgol diwedd- af yr oeddid yn penodi attirawes coginiaetlx i ysgolion yr Dedal. Yr oedd cyiiifer a 36 yn ymgeisio am y wydrl. Y cyflog ydy", pedwar again punt yn y flwyddyn. Wedi pleidleisi-'j ddwywaitli neu dair, penodwyd Miss J, W. Thomas, Bala. CymvJeithag v Gweinyddesa-u.—Cynhaiiwvd Pwyll- ^or Githiol" y gyindeithas' hon iios Fawrth, dan 4vwvddiaeth Mr liavics, Caerblaidd. Ymddengys fod amvvv gynv.l'eidfaoedd eto heb wnf ud casgliadau ■«at y symijilia.d daiouus hwn. Hysbysodd Mr Owen •Jony.5, Erw Fair, fod m j .dcrbyaiadau a'r addewid- ion yii cyra«-Jd 172p. "Y Lantern ar Yi>gQl Nos.-Doniol iawn "d syliv=K!okB Mr Humalirer Roberts yn y Bwrdd Ysgol dydd S<v/v.-rn yn ngiyn a cl'.we*tiwn yr ysgol nos. Dywidiii ef fod athraw Ysg!i>l Tajiygrisiau yn erbyn yagol ncs, zm fod gwaith y dydd yn Hawn -ddigon gant'da. Bv j'sgol nos iwyddianu?t iawn yn Nljaaygrisiau, rr^A- i Mr Robert?, hyd nes y daeth- pwyd a'r "hen lol aii-tes o magic lajitern yno. Bu Jlyny yn felldity tr )1'01, ac ya bQi A»ru'b*ff> o 4mmpaz y lie." I Dariith at -Nos Iau, agorwyd t-i-mor I Cymdeithas Lenyddol Peniel gyda. dariith idluog ar "Thoma-s Carlyle" gan v Parch J. R. Jones, B.A. LlYWJ-ddwyd gan Mr Ellis Hughes. Llys Arbenig.—Ddydd Mcrcher, cpiihdiwytl llys juadol arbenig o iiaen Mr D. G. Williams. Yr oedd y Rhingyll Bree^j yn cyhuddo Richard Owen, ad- nr.byddas fel "Die Hyll, dyn o Gaernarfon. 1 tn- ddengys fod Die yn feddw ac yn anailuog i symud ar v ffordd f >wr y noson 3aenorol. Bu yn rhaid ei gloi i fvny. Dirwywyd ef i haner coron a'r eosbu. Carthffosydd Tanygrisiau.—Galwyd cyfarfod Din- esig arbenig nos LUll i ystyried mater y cartliifcsydd yn Nhanygrisiau, ac i gjiaeryd golwg ar y camrau mwy:d' priodol at sicrhau y personau oedd i dalu y drul. Eglurwyd y mater yn gyflawn ac yn oku gan Mr Alltwen Williams, clerc y Cynghor. Wedi cryn lawer o siarad. pen.de rfynwyd yn ot awgrym Mr Walker Davies, cyficithiwr y Cynghor, i anion am fam Bwrdd Llywodraeth Leol ar y raat'.T. Dvrehafiad i Weithiwr.Plessnis bob atnsar yw cofnodi am ddynion yn myned yP, mlaen. Gwen gan ambell un groniclo vn ddibaid am bobl fo y-n llitliro yn ol. Gyda ilawenydd v derbynir y nc-wj'dd rn yr ardal fod y Cyngliorwr E. T. Pritch^ird, Conglywal, wedi ei benodi yn cruchwyliwr yn Chwaral Vctty a Bowydd. Mae "Mr Pritchard wsdi gweithio yn y chwarel hon ers 35 a in o flynyddau, ac y mae yn un o weithwvr mwj-af diwylliedig yr ardal. Caerblaidd a'r Ysgol Ganolraddol.—Mae genym berSath hawl i alw Mr Davies, I.H., wrth enw ei balasdy prydferth, ohenvydd fe'i hui'ddwyd witho yn Ngorsadd Beirdd Ynvs Brydain ar gyho ddiad Eis- teddfod fcLTvT 1898. Hysbysrwydd djinanol oedd hwnw a roddodd Mrs Jones, priod Dr. Jones, Bryn- marian, yn. ngliyfarfod diweddaf Rheolwyr yr Ysgol Ganolradd,s3f eu bod wedi cael addewid am haner cant o bunau at yr ysgol oddiwrth y boneddwr hael- ionus Caerblaidd." Mae y rhodd hon, yn caniyrTmor fnan ar ol ci rodd ardderchog at Gymdeithas y Gwein- yddesau, yn siarad yn hygiyw am baroorwydd. Mr ) Davies i gynorthvryo achosion da. yn ei ardal enedig- oL Yr Eisteddfod.—?arha y pwyllgorau i gyfarfod yn fynych. a gwneir gwaith rhagorol. Gyda llawenjrdd mawr yr hysbysir tod Mr W. E. Oakoley, Tan-y- Bwlch. prif lywycld y pwyllgorau, wedi tanysgrifio y swtu anriiydaddus o ddau gant o bunau at diysorfa jT Eisteddfod. Dyma rodd gwe-rth canu ei chlodydd am ddvddiau. Dengv's hyn y dyddordeb awfn ac eang a gymer Mr Oakeley ar hyn o bryd, ac a fwriada' 11 n ei gyniTj'd et:> yn Ngwvd (xenedlaethol 1898. Deall- wm "hefyd fod Mr Owen Jones, llywydd y Pwyllgor Gwejth'iol, wedi cael rhodd o ddeg ount oddiwrth gylaill na fyn wneud ei enw yn hysbys. Disgwyhr yn dra ffvddiog y gellir codi y drysorfa i fil a bailor o bunau. Marwolaeth Hen Fardd. Tuag wythnos yn ol bu farv Mr John Rowlands, yr hwn oedd yn adnabyddus 1 avm yn y cvichoedd hyTi dan yr enw loan Glan Prvsor. Yr oedd ya agos i bed war ugain mlwydd o:d. Cyfansoddodd lawer o farddoniaeth yn ystod ei oes. Nid oedd odid ei well am wneud cerdd yn null hen feirdd yr oes o'r blaen, ac yn un o'r ymgom- "7 mwyaf diddan Meddai ar gof annghydmarol, ac y mik, ystor fawr o hanesion beirdd a chymcriadau: Sir Feirionydd wedi eu colli gyclag ef. Tua deng mlynedd ar hugain yn ol cyhoeddodd lyfryn byehan. < '•hwaethus. dan yr enw "Cell Prysor." Ei orchwyl' dydt1101 oedd cfrfio ar geryg beddau. ac yr oedd yn dra, medrus yn ei gdfyddycl. Yr oedd yn wr goleu- cdig iiwrn yn yr Ysgrythyrau, yn Eglwyswr selog it ilyddlm. ac yn gadarn fel Ceidwadwr. Trigai ersi amiyw flynyddau gyda Mr a Mrs (ei fereh) Griffith Owen, Shop, Bethania. Bu y ddau yn hynod o garedig ac ymgeleddgar o'r hen fardd diddan yn ystod holl ddvddiau ei gystudd. CliLcldwyd ef gyda phereh yti inynwent Eglwys y Blaenau.
Caernarfon.
Caernarfon. Lh*s yr Ynadon.—I'ydd Sadwrn. o flaen j-rynadon, ( y iiuddwyd geneth o forvyn, o r enw Maggie Thomas, yn byw vn Penygroes, o gael oriawr a cliadwen gan Air John Banks, Porthdinorwig, trwy dwyll. Tros- glwyddwyd yr achos i'r tivs Cli wa rterol. Y Cor Mawr.—Nos Fawrth cyfarfu aelodau cor inawr Mr .John Williams, organydd Eglwys Crist, yn y Guild Hall Maes llafur yr ymarferiadau fydd v>Elijali." Sibrydir y bydd i'r cor gystadlu am v brit wobr yn Eisteddfod Ffcstiniog. Yn y D. C. C. Harris fel trcfnydd bu y cor mawr n ffortunus. Budd Gyngherdd.—Edrvch rhagolygon budd gyng- herdd haoddianol Miss Wiiliams (Telynores Arfon), yn dra chalonogol. Neillduir yr elw er rhoddi man- tbisioii i'r Delynores gwblhau ei hefrydiaeth. Gwas- anaetlur gan y brifenwogion y dref, gyda'r ficer yn y gadair. Y mae yr amcan yn un teilwng yn mhob ys- I, ityr, a mawr hyderir y eaiff gefnogaeth cyffredinol. Trengholiad a Chladdedigaeth.-Dydd Llun cyn- lialiwyd trengnoliad ar gorpli y diweddar Colonel R. a.p Huw Williams, yr hwn a fu farw yn y Cottage Hospital foreu Sul. Wedi clvwed y tystiolaethau dychwelwyd rhtjitlifarn ddarfod iddo gyfarfod a'i farw- olaet-h trwy ddamwaia.—Boreu ddydd Mawrth heb- ryng-.vyd y corpli o'r Cottage Hospital i orsaf y rheil- fI,. lfordd. yn cael ei ddilyn gan dyrfa barchus o'i ecl- rnygwyr, a cldudwyd y gweddillion gyda'r tren 8.30 i Bodehvyddan. lie y cjTnerodd v claddedigaeth le yn meddrod y teulu. Mawr gj^dymdeimlir a'r teulu yn eu profedigaeth lem ac annisgwyliadwy. Deugain Mlynedd yn y Tlotty.—Yn nghyfarfod y Gwarcheidwaid, dydd Sadwrn, gwftaed yn hysbys gan feistr y ty fod un hen gymeciad o'r enw Owen Owen wedi mariv. Yr oedd, yn ol llyfr y cofnodion, wedi bod yn y ty am 40 mlynedd. Adnabyddid yr ymad- awedig gan lawer yn y dref. Bu yn gwasanaethu rhwng y ty a'r drtf fel negesydd am gyfnod maith. Gwnaetii sylw toihvng unwaith, mewn ymgom a c-hyf- eliIl iddo. Sicrha.odd ei fod yn llawer gwell arno ef nag y bu gyda'i Waredwr. But hyny, gofynai ei gyfaill. Iddo ateb, "Fod gan y llwynogod fftuau ac ehediaid y neioedd nythod, "ond am Fab y Dyn nid oedd ganado Ie. i roi ei ben i lawr." Diolch i Dduw, nid felly y dig- wydd bod arna'i i, meddai. Diolch i Dduw am y tlotty. Cymdeithas Lenyddol yr Eglwys.—Nos Lun, 7n yr Ysgoldy Cenedlaethol, cynhaliwyd eyfarfod cyntaf y tymhor. Y gwr a wahoddwyd i draddodi yr anerch- iad agoriadol ydoedd y Parch H. L. James, prif- athraw yr Hostel, Bangor, a gwnaeth. ei wa.ith gyda medr diainheuol. Penawd ei gyfansoddiad ydoedd "Yr Eglwys yn ui pherthynas a'r Beibl ac uwch adol- ygiad." Profiad y frawdoliaeth ydoedd mai da idd- ynt eu bod yno. Caed gwledd a hir gofir. Caed syl- wadau buddiol gan Mr Eos Bradwen, Parch Rees Jones, M. A.. y Meistri William Owen a Trebor lon- awr. Y cadeirydd ydoedd y Parch E. Owen Jones, B.A. Gwnaeth y Wyddogion yn rhagorol trwy wa- hodd y chwioiydd i'r cyfarfodydd. Byddant o was- anaeth mawr. Na fydded i'r gymdeithas golli yr enw d 1 y mae wedi ei enill. Cydnabyddir fud y gymdeith- as yn un o'r rhai mwyaf blodeuog yn y dref. Bwrdd y Gwarcheidwaid.—Dydd Sadwrn cyfarfu aelodau y Bvir-ld, Mr T. R. Jones yn y gadair. Yr oedd y dallen yn dangos fod y swm o 4625p wedi ei dalu fel arian [tiwyf yn ystod yr haner bhvyddyn vm diweddu yn "Michaelmas" diweddaf,gwahaniaeth o lp yn fwy am yr un cyfnod y llwyddyn liaenorol, a Iku o 607p na'r hyn a dalwyd am yr un cyfnod yn 1894. Darllenwyd llythyr oddiwrth Dr. Edwards, Porth- dinorwig, yn hysb}rsu y Bwrdd ci fod wedi dod i'r pen- derfyniad i dderb}rn y swydd o "mcdical ofliccr" am ddosbarth 2il o ranbarth Llanrug. ar y telerau a osod- wyd i lawr yn y cyfarfod diweddaf. Gwnaed cais ga.n "Relieving Officer" Llanrug am godiad yn ei gyflog, i gyfarfod a'r swm yr oedd allan o'i boced. Cymerad- wyai y "Finance Committee" iddo gael 8p. Wedi llawer o ddadleu, penderfynwyd gohirio y mater, ac 1 gymeryd i ystyriaeth y swyddfevdd taiu yn y dosbaith. Llys yr Y aadon Sirol.—Dydd Sadwrn, o tiaen y Cadben J. G. Wynne Griffiths ac ynadon eraill, cy- huddwyd Samuel Jones, chwarelwr, yn byvv- yn Taly- sam, o fod yn feddw ac afreolus, ac o ymosod ar y "signalman" yn ngorsaf Penygroes y nos Sadwrn blaenorol.—Mr Fenna, yr hwn a. erlyna ar ran cwmni y rheillfordd, a ddywedodd ei fod wedi cael achos cyff- eiyb i erlyn dyn arall ychvdig wythnosau yn ol am gynelyb drosedd yn yr un orsiif. Tynoad ddarlu.n hyllig o Orsaf Penygroes ar nos Sadynuui. ac yr oedd y swjciaogion yn nollol anailuog i gynawiu eu dyled- swvcldau. Gallesid dwyn yn mlaen lawer o achosion cyti'elyb, ond yr oedd yn anliawdd sicrhau yr euogion. — vV edi gwrandaw y tystiolaethau dirwywyd yr am- ddiSyiiydd i 25s a'r costtu.-Sylwodd y Cadeirydd fod llawer o bobl oedd yn dychwelyd o Gaemarfon i Peny- groes ar nos Sadvrnau yn waradwydd i'r wlad, ac yr oedd yn olid gan y Fainc glywed hyny. Hyderent bvddai i'r heddgeidwaid arfer eu gallu yn y dvfodol sivda tnvysio bob psrson a. ganfyddir mewn ystad o feddw dod yn disgyn o'r gerbydres yn Penygroes. Beth pe byddai i weinidogion yr oil o'r enwadau gvm- crvd awLrrym irr ustusiaid i fyny. -N id oes ain■1 vKU'tli nad yw meddwdod yn dal piTthynas agos a miloedd cl o rai sydd ag enw o grefyddwjT arnynt. Ysguber y pechod damniol h-wn allan o'r eglwysi, a hyny heb goll amser. Brwydr y Cynghor Trefol.—Edrychir yn mlaen at y frwydr adnabyddus hon gyda dyddordeb mawr. Wedi bwrw y draul v mae y Ccidwadwyr wedi pen- dcrfynu dwyn all-m dri o ymgeiswyr yn y ward fawr yn mhersonau y Meistri William Hamer, Hugh Jones, a Richard Gordon Roberts. Er yr holl addcwidion a gaed gan yr ymgeiswjT Radicalaidd o bryd i bryd, nid otddynt ond addewidiongau. Flynyddau lawer yn ol, pan yn ymladd brwydr y Bwrdd Y'sgol,gwnaeth y diweddar Dr. E. Herber Evans yn hysbys yn y Guild Hall na byddai treth y Bwrdd Ysgol end lc yn y bunt, ac os y buasai yn fwy, y buasai ef yn talu y gwahaniaeth tros bawb.' Nid oes eisieu ymhelaethu erbyn hyn y mae aelodau hunan-etholedig y Bwrdd Ysgol wedi bod yn foddion i roddi y trethdalwyr mewn dyl- ed o SMp, trwy brynu y tir ac adeiladu ysgol newydd y Bwrdd ar faes y Pavilion. Cya anturio gyda'r &agl lethcl hon, dylasai aelodau y Bwrdd alw cyfar- fod eyhoeddus o'r ti-ethdalwjT, gyda dadlenu eu cyn- 'I Uimiau iddynt; yn He hyny, aethent yn mlaen gyda'r anturiaeth, gosodasant- y trethdalwyr mewn dyled warthus am flynydrlau, a gwnaethont y cyfan ar eu cyfrifoidtb eu hunain. heb ofyn gair i neb. Ymddeng- I ys fod dyled o 19.000p yn aros ax y gwaith nwy, ac fod y trethdalwyr yn gvfrifol am v swm. Gwnaed y newydd difrifol yn hy?bys gan v "borough account- ant" yr wythnos ddiweddaf mewn atebiad i gwestiwn fod y trethdalwyr yn gvfrifol am v swm. Gwnaed y newydd difrifol yn hibys gan y "borough account- ant" yr wythnos ddiweddaf mewn atebiad i gwestiwn ociddo Mr Issard Davies. Er at holl ganu mawl am I' gyflwr arianol y Gorphoraeth, ni yrngaii-nyd yr un sill am y swm dyled cyfeiriedig, ac y mae y trctb- (hlwvr i ddiolch. i Mr Issard DavipH am v wybodaeth. Yn yr ymgyrch agoshrol v mae gnn y trethdalwyr i ) ddewis cydrliwng estroniaid ac ymgeiswyr sydd wedi J eu magu a'i meithrin yn y dref. Pe wedi gwrandaw ar foneddigion o wybodaeth a dylanwad, ac nid ar gorachvddion, ac wedi anfon Syr Llewelyn Turner i Llundain i ddadlu hawliau Ca'-rnarfon, buasai Prif Goleg Gogledd Cymru yn y dref hon lieddyw ac nid yn Bangor. Dvgwyd gwleidyddia-sth i'r helynt, a bu hyny yn drancedigaeth i hawliau pen tref y sir. Chvri, etholwyr Caer Seiont, byddwch ddoeth yn eich cen- hedlaeth, gadewch yr ymgeiswyr Radicalaidd iddynt eu hunain. nid ydynt yn ewyllysio llesiant neb ond eu llesiant personol eu hunain anfonweh y Meistri Wil- liam Hamer, Hugh Jones, a Richard Gordon Roberts, Glandwr. i'r Cynghor yn fuddugolaethus. a thrwy eu hanrhydeddu hwy fel eicli cynrychiohvyr byddwch yn ain'hydcddu eich Imnain. RItaid vdyw cyfnewidiad, Er dod a'r dref i'w lie, Y noddfa fwyaf nnwyl I ni o dan y ne'; Crn hir fe gwympa'r "Radicals" O'r Cynghor ar eu cefn, Ac vma fe ddaw'r "Ccidwadwyr," A'r dref yn ol i'w threfn. Nac esgeulser cofio Y cyntaf ddydd o'r mis. Anfoner y "Ccidwad-nyr" i fyny A'r "Radicaliaid" yn is Bydd plant y dref yn canu Am fuddugoliaeth fawr. Y r Ccidwadwyr aiif i fyny A'r RadicaIiaid i lawr. Foh llwyddiant fo i Hainer. Hugh Jones a Roberts wiw, Ar hvd ru hoes y bvddartt D- n nowdd a. nodded Duw I'r Cynghor eu dychwelir Fel caffo plant y dre' Fyn'd oddiamgylch gyda bloedd Hwre, IIwr:1, Hwre. Y Cynghor Trefol.—Nos- Fawrth cyfarfu aelodau y Cynghor. yMaer (Mr Edward Hughes) yn y gad- air. Pasiwyd pleidlais o awdymdeimlad gyda. theulu y Colonel R. ap Huw Wilhams. y Maer yn cynvg a Mr J. P. Gregory yn cilio.—Peuodwyd dirprwyReth 1 ymweled a Mr Lloyd Hughes, Coedhelen, mewn perthynas i brynu hawliau y ferry, er mwyn myned yn mlaen gydag adeiladu y bont fwriadedig tros yr Aber. Gwnaed yn hysbys mai prisia.u Mr Wawn, y "consulting engineer," am ei lafur fyddai pump y cant o gost v gwaith. neu un swm o 150p os na byddai yr un tender yn cael ei dderbyn. Llawnodwyd cytundeb jrvda Mr Wav, T, i'r perwyl.—Penderfynwyd galw sylw "lessee" ferry Sir Fon yr oedd cwynion wedi eu der- byn gan y Cynghor yn nghvlch y dull o weitllio y f in*.—Galwodd Mr J. T. Roberts sylw y Cjmglior at v ffaith os nn. byddid yn cvmeryd mantais ar y gyf- raith yn nglYll a chael t;Li i'r dosbnrth gweithiol. y bvddai yn rhaid ei ohirio am flwyddyn yn mhellach. Diolch am v (pasiwyd hi gan Ceidwadwyr). Dcallai Mr Issard Davies fod y surveyor yn sicrhau v gallesid darpam y planiau mewn wythnos, a ehvnvg- iwyd fod y gwaith yn cael ei wneud, ac fod cyfarfod :ubenict o'r Cynghor i gael ei alw. Mewn atebiad i Mr Issard Davies. gwnaeth ysgrifcnydd y Gorphor- aeth yn hysbys fod dyled o 19,000p yn aros ar y gwaith nwy, ac fod v trethdalwyr yn gyfrifol am y swm.—Disgwylir eglurhad arwyr cynildeb ar y Cyng- hor gyda dyddordeb.
Chwno,
Chwno, -Marwolaeth Henaf.-Y mae genym y gwaith o gofnodi marwolaeth henafgwr parch us ac arlnn- byddus yn Lleyn ac Eifionydd, sef Mr Joh?) ",7iil- liams, Madryn Villa, a fu farw ar y cyntaf o'r mis, yr hwn a dreuliodd y rhan fwyaf o'i oes yn inhcn- tref prydferth Llanystumdwy, He magodd deulu parchus, sef pedwar o feibion a merch. Yr oedd yn hynod am gywirdeb manwl ei fasnach, yr hon. a gariai yn mlaen mewn cysylltiad a'i felin am dros 45 mlynedd, ac yn ddiweddar ymneillduodd i Chwilog i dyddyn bychan, ar yr hwn y saif hen drigfod Shoe Wynn o Eifion. Ystyrid ef fel prif henafgwr y pentref, a theimlir chwithdod mawr ar ei ol fel Cristion disglaer, gwladwr cywir, a chymydog- tawel. Dydd Mawrth, y 5ed cyiisol, ymgasgiWdd torf luosog i hebrwng eu cyfaill a'u cydnabod parchus i dy ei hir gartref wedi treulio 83 mlynedd yn myd y gorthrymderau. Darllen- wyd a gweddiwyd wrth y ty gan y Parch J. Wal- ters, rheithor Llanarmon, a chanwyd emyn. YLa cychwynwyd yn dorf fawr tua mynwent henafol Llanarmon, pryd y gweinyddwyd gan y rheithor yn yr eglwys ac ar lan y bedd, ac y canwyd emvna* priodol. Gellid dywedyd am dano yn ngeiriau yr englyn: — Gwr od o gywir ydoedd-yii wastad Cristion diargyhoedd 'E wirir gan laweroedd, Mai digwyn gymydog oedd. CydymdeimJir a'i weddw oedranus, ei fab, a'i ferch, ac yn enwedigol a'r periglor adnabyddus, v Parch Robert Cumber Williams, M.A., yn awr o Goleg Llanbedr, diweddar ficer poblogaidd Pol- wyddelen. Coffadwiiaeth y cyfiawn sydd fendi- gedig." -Alltud Eifion, Tremadog.
Criccietb.
Criccietb. Bwrdd Y'sgol.—Cynhaliwyd cyfarfod o'r Bwrdd nos Fawrth, dan lywydcliaeth Mr J. W. Bo wen.—• Derbyniwyi llythyr o Fwrdd Ysgol Nefyn yn gofyn i'r Bwrdd eu cefnogi i wrthdystio yn erbyn cynygiad o eiddo Gwarcheidwaid Ur.deb Pwllheli i godi prisiad yr undeb i safon v sir gan ddadleu y byddai i hyny beri coHed i'r grants cedd y Bwrdd Y sgol yn dderbyn. —Wedi trafodaeth, penderfynwyd i beidio cefnogi Bwrdd Y sgolN dyn gan eu bod yn ystyried fod a,?:ghyfartairwydd rhai o'r plwyfydd yn galw am ail- brisiad.—DarHcnvv-yd adroddiad arolygydd ysgolion am sefyllfa Ysgolion y Bwrdd, ac ystyrid yr adrodd- iad yn un tra boddhuol.—Oynyg Mrs Margaret Grif- fiths, Castle-street, dderbyniwyd i lanhau yr ysgol. ion. Cyfarfod R!iyddfrydig.Bu Mr William Jones, A.S., a Mr Thomas E. Ellis. A.S., yn aros vma am ychydig ddvddiau gyda. Mr D. Lloyd George, A.S.. a bu i'r tri anerch cyfarfod cyhoeddus yn Nghapel Jkdyddwyr Bere?. nos Ferclier, dan lywyddiaeth v Parch John Owen, B.A. Nodaclifa y Wesleyaid.—Derbyniwyd dros 300p o<idiwrth y nodac'ofa a gynhaliwyd yr wythnos o'r blaen c-r budd y Wesleyaid.
TjfUcyn "axitllo a r Amgylchoodr?.
TjfUcyn "axitllo a r Amgylchoodr?. Digwyddiad Torcalor;us.—Tra yr oedd Mrs Da- vies, gwraig Mr Humphrey Davies (gynt Bodyeh- ain), Efail y Berth, Llanllyfni, yn y beudy, a phan ar ddyfod allan yn y drws, syrthiodd i lawr yn farw, a chan mai ei hunan yr ydoedd ar y pryd, cafodd hwch fagu afael ynddi, a dechreuodd fwyta cnawd un fraich iddi, ond daeth ei gwr a dyn; arall yno fel na chafodd amser i wneud fawr ond braiud damaid o'i braich. Parodd y digwyddiad ddych- ryn trwy y gymydogaeth, a chydymdeimlir a Mr Davies yn ei brofedigaeth lem. Ymclrechfa ac Arddangosfa Cwn Defaid.-C-n- haliwyd yr uchod ar gae perthynol i Mr Edward Lloyd Williams, Gelli Bach, LIanllyfni. Cafwyd ymrysonfa ac arddar.gosfa ardderchog a llawer iawn o edrychwyr. Clyvvsom mai cwn y Saeson oedd yn myned a'r gwobrwyon blaenaf. Ni chef ais enwau y buddugwyr.
Hendygwynardaf.
Hendygwynardaf. Diolch am y Cynhauat.—Yn Eglwys Dewi Sant, dyddiau Sul a Llun, y 3ydd a'r 4vdrl cyfl.so!, cynhal- iv-yd gwasanaethau o ddiolcligarwcli i Dad y Trugar- t-ddau am y cynhauaf toreithiog eleni. Am wyth o'r glocli forou Sul gweinyddwyd y Cymua Bendigaicld pryd y daeth oddeuta har'.er cant yn nghyd i gyfran- ogi o'r wi dd sanctaidd. Am 11, lIaÍ<tlga.nwyd y gwasanaeth gan y Parch Evan Jones, a phregetnwyd yn Saesntg gan y Parch A. E. Evans, Waunarlwyd'd. Am 2.30, ilafargan-v>yd v Litani. a phregethwyd yn Gymraeg gan y Parch R. H. Roberts. St. Ffagan's, Aberdar. Am 6.30, llafarganwvd y gwasanaeth gan y Parch Evan Jo-Tif s, a phr?gethwyd yn Saesneg gan y Parch A. E. Evans. Yn yr hwyr,\ r oedd yr eglwys yn orlawn, yn nghyd a'r porth a'r festri, ac yr oedd amryw o amgylch y ffenestri odclialian yn gwrando yn astiid. Nos Lun, llafargan\vyd y rlmJJ. gyntaf o'r gwaRannc-th yn Saesueg, gan y Parch Evan Thomas, ficer Llanon, a'r rhan ohif yn Gymrasg gan y Parch Roger Williams, rheithor. Darllenwyd y llith cyntaf gan y Parch Evan Jones, a'r ail gan y Parch J. W. Jones, ficer Llandeilo-Talvbont. Pregethwyd yn Saesneg gan y Parch J. G. Mathias, curad-mewn- j gofal St. loan, Hafod (a ficer apwyntiedig Kilvey) ae yn Gymraeg gan y Parch T. D. Evans, Cilycwm. Yr oedd y cam: trwy y gwa.sanaeth yn rhagorol. Yr oedd y cor dan arweiniad Mr J. M. Hall, a'r organ 114 cael ei chwajreu gaa Mr J. Roberts, pirif-feistr Y sgol y Bwrdd. Hefvd,chwareuwyd gwahanol offer- Y!èU cerdd gan scindorf y lie, yn cael ci harwairi gan Mr W. Bright, Neuadd-fach. Alor hyfrvd ydoedd gweied ll Nby Dduw yr offervnait cerdd yn hyfforddio y gwiis:maeth Dwyfol. fel yn y dc-ml gynt pan yroedd organ a, theiyn a sain "cornet" yn moli Duw. Casgl- wyd yn mhob gwasanaeth dros bump punt.
---------Llf::.1)a ?
Llf:1)a ? Ysgol Golegcd Dewi Sa.nt.—Mae ger.jm y gorchwyl dymueol i longyfarcli y Parch T. "M."Evans, M.A.. prif-ati;raw Ysgnl Golegoi Dewi Satit. aID. lwyddia.nt ei efiydwyr. Eniilodd tri o Ironynt ysgoliaethau aT eu gwaith yn pasio yr arJ»:lii-.d i Goleg Dewi S?„nt tlem, sef Mr D. Jones un o !"9 3s Lie (mathematics), a'r Meistri Joshua Davies a W. B. Jones bob un o ;88 [5:i. IT. fyd, hen efrydyddyn yr ysgol hon yw Mr D. J. Jones, y "senior scholar" yn y coleg eleni, a Mr T J. W. Davies, y trydydd ar y rhestri. Marwolaatli.—Drwg gCDyf orfod hyjrbysa am far- wolaeth Air David James, cabinet maker, o'r dref hon. yr hyn a gymerodd le prydnawn dvdd My.T-rrth eliweddaf, wedi rhai misoedd o afiochyd. YTr oedd pawb yn rhyw ddisgwyl y baasai yn gwella, ond I fsl arall y bu. Yr oedd yn un a, fawr hoffid ac a herchid gan bawb, dengys ei lu-'ddiant yn ei fasnach hyny yn. amlwg iaw.a, er nad oedd ychydig flyn- yddau er v cychwynodd fusnes ar ei gyfrifoldeb ei hun. Gadawa weddw a dau o blant byehain ar ol, yn nghyd a thad a mam, [t dau fmwd. Cydvmdeimlir yn fawr a. hwy yn y brofedigaeth lem. nosd i'w weddw a'i ddau blentyn gael eu cysgodi dan aden dyner a, chlvd Barnwr y weddw a Thad yr amddifaid. Cynifrodd y claddcdigaech 10 am ddau o'r glocli dydd Sadwrn.
Porthmadog-
Porthmadog- Live, Arbenig.—Dydd Liun, g-rhron Mr Jonathan Davies a Mr J. R. Prilchurd, eyliuddwyd morwr o'r c.v.w Joseph Tillett o fod yn feddw ac afreolus, a dirwywyd ef i 2s 6c a'r costau. Marwolaeth v Parch Griffith Jones (W.), Porth- madog.—Bcreu dydd faii diweddaf bu vParch Griffith Jones ¡\V.), Uwchrif, Porthmadog, farw, yn 68ain mhvydd oed. Pan yn Mhwilheli yn weinidog, tua chy/e blvncdd yn ol, cafodd ergyd o'r parlys, ond galiodd f^T.ed oddi.imgylch hyd yn ddiweddar iawn. Brodor ydoedd o A.berdaron, a bu yn teithio am 40ain mlynedd. Yr oedd mewn sat'io bardius yn ei enwad, a llanwodd sveyddi. pwysig yn ystod ei oes. Teith- iodd dnvy y prif gylchdeithiau, ac edmygid ef yn fawr c-ri fd "supe-rintrndsnt" gofalus a gweithgar. Gadawod-1 weddw ac un mab (Cadben Jones). Ymladd a Shark.—Cafodd Air Owen Griffiths a Mr William Griffith, Borth-y-Gest, brofiad rhyfedd tra yn pysgota penwaig yn y bau nos Lun mewn cwch byclian. Oddeutu ([,,g o'r gloch yr oeddynt yn ym- drechu tynu y rhwyd i mewn, ond v pryd hwnw ni Iwyddasant i wneud hyny. Adnewyddwyd yr ym- drech, a phan ddaeth y rhwyd i fyny, gwelwyd pys- godyn mawr ynddi, yr hwn oedd yn brysur geisio dinystrio y rliwycL Tynwyd ef at y eweh, ac er eu ina^ syndod, canfyddaaant mai shark ydoedd. Dechreuodd yn fuan neidio yn gynhyrfus gan ymosod ar y cwch er psn-gl mmr i'r dynion. Cymerodd Ivlr (Griffiths ei gyliell yn ei liiw gan ddisgwyl ei gyfleus- dra i drywanu y pysgodjoi, a llwyddodd i wneud hyny yn ei gynt;on. Ya uniongyrchol neidiodd v shark yn wyJlt, a thynodd y eweh tua milldir a haner i'r mor. Parhawyd i ymladd gycla'r pysgodyn am tua dwy pan y trywa:iwjrd ef o'r diwedd yn farwol gan Air Griffiths. Bereu ddydd Mawrth dygwyd y shark i Borthmadog i faelfa Mr Evan J. Williams, lie y talodd rhai canoedd o bobl am ei weled. Yr Oedd yn Biarar wyth troeclfecid wyth modfedd, a 4k troedfedd ar draws. Bwrdd v Gwaicheidvraid.—Cvnlialiwyd y cyfarfod ]ivt!ie.friosol ddydd Mawrth, Mr John Jones, Y.H. (Ynysfor) yn llywj'ddu.—Yr oodd Ilytlivr wedi ei dderbyn oddiwrth y Parch Samuel Owen, Blaenau Ffestiniog, mewn perthynas i achos un David Davies, pan y sylwodd Mr Caclwaladr Roberts eu bod wedi gwrthod darllen cyrfelyb lvthyrau oddiwrth berson- iaid, a phaha.m yr oedd rhaid gwrieud gwahaniaeth a phregethwyr? Yr oedd y fath lythyr yn adlewyrchu arnynt fel gwarcheidwaid-iNIr Morgan Jones a ddy- wedodd mai Gwarcheidwaid Ffestiniog ddylent wybod oreu betli oedd yr amgylchiadau.—-Cynygiodd Airs Morgan fod v llyxliyx* yn cae! ei adael m" y Bwrdd. a phasiwyd.—Ar gals yr arch-adeiladvdd (Mr W. W. Thomas). pewdwyd PwyJlgor yr Adeiladu i fyned gydag ef dros amcangvfrif y "bill of quantities."— Galwodd Air Cadwaladr Roberts sylw at yr angen- rheidrwydd o gael sierwyjd yn n glyn a chyrtygion am gigoedd fod y cyfryw yn "gig cartrsfac nid cig tramor. a phasiwyd peitderfyniad i'r perwyl hwn. Daeth Air Alorgan Jones a'i gyr.ygiad yn mlaen na fyddo y Bwrdd yn ymwahann mewn achosion o gymhorth allarol, gan mai hyny fyddai yn fwyaf teg tuagat y gwahanol blwyfvdd.— Eiliwyd" gan Mr R. 0. Williams, a phasiwyd.—Iihoddwyd caniatad i'r meistr (Mr D. J. Jones) i fyned i dreulio ychydig ddyddiau o wyl. LLYS YR YNADON. CylihaUwyd y llys hwn ddydd Gwener, gerbron v .uri R. M. Greaves (yn y gadair), Robext Rowland, J. R. Pritchard, a Jonathan Davies. IIEltWHELA. CVhuddwyd Joseph Bartlev Lewis o drespasu am helwriaeth ar dir yn naliad John Thomas.—Erlynwyd gan Mr C. E. Breese, yr hwn a ddywedai fod cwyn mawr yn cael ei wneud yn nghvlch y trespasu oedd yn cael ei gyflawni yn yr ardal.—Addefodd y diifyn- ydd ei euogrwjrdd, a. dirwywyd ef i Is a. 5s o gostau. YMOSOD AR HEDDGEIDWAD. Givysiwyd Ellis Griffiths, Saw Mill-terrace, Porth- madog, o fod yn feddw ac afreolus yn Nghriccieth, ae o ymosod yno ar yr Heddgeidwad William Owen. —Erlynwyd ar ran yr heddgudwaid gan Mr William George. -Taflwyd yr achos o feddwdod allan, ond am yr ymosodia.d, dirwywyd y diiTynydd i 10s ar costau. OYHUDDIAD 0 HERWHELA. C^huddwyd William Wright a Robert Evans, Cr:e- cieth, o fod yn chwilio am hehvriaetli ar dir Tan- rhiwiau, Criccieth.—Frlvr.wyd gan Mr Cledwyn Owen, ac amddiffyuwyd gan" Air William George.— Tystiodd Richard Davies iddo weled y diffynydd YV right yn saethu at haid o betris. Pan aeth at y ddau ddiliynydd bu iddynt wadu fod wedi saethu o gy/bl. —Yr a m dri iffy ni ad ydoedd na, fu y diffynyddion ar dir Tanrhiwiau o gwbl, ond mai ar lan y mor yr oedd- ynt, a.'u bod wedi myned i chwilio ar lineil y rheil- llordd am golomen a>g oodd Wright yn feddwl oedd wedi darn.-Nid oedd y Fainc yn ystyried fod yr acho-, wedi ei brofi, ac o ganlyaiad, tadvvvd ef ailan.
PwIIheJi.
PwIIheJi. Llwyddiant.—Y mae Mr William Parry, mab hynaf Air Henry Parry, Pentafig, wedi pasio fel "second mate." Arwrthia.nt. Yr oedd yi ai-wertliiant gan. Mr Robert Pany, yn iard y Crown Hotd ddydd Mercher, ar gymaint a 60 o geflylau. yn un o'r rhai rnwyaf llcwyrchus o r fatli a gynhaliwyd erioed, a chal'uyd prisiau da. IJWRDD Y GWARCHEIDWAID. Cynhaliwyd y cyfarfod misol ddydd Alercher, Mr J. T. Jones yn llywyddu, a Mr J. T. Rees yn llenwi yr is-gadair. BWRDD YSGOL NEFYN A'R AD-BRISIAD. Derbyniwyd deiseb o Fwrdd y gol N efyn yn gwrth- dystio yn erbyn mabwysiadu safon y sir yn nglyn ag ad-brisiad yr Undeb. Yr ocdd eyffelvb ddeiseb wcdi ei derbyn o Fwrdd Y.;ol Pistyll a Chaergiwch. Y Clerc (Air R. 0. Jones) a eglurodd nad oeddynt wedi mabwysiadu safon treth y sir ond yn unig fel cyfrwng i fyned wrtho. Yna daeth Dr. Thomas, Nefyn, a'i gynygiad jti mlaen ar fod iddynt ddiddymu y penderfyniad a basiwyd yn mabwysiadu llinell y dreth sirol fel safon i ad-brisio yr Undeb. Efe a ddywedodd y byddai yn goHcd i'r U ndeh po y mabvi'ysiadid safon y dreth I sirol a threth yr inewm, a byddai yn golled i'r Undeb po-' y cochd y prisiad trethol, ac fe fyddai yn golled i FWTdd Ysgol Nayn o tua 40p yn y flwyddyn. Nis gallai ef weled yr enillid dim trwy fabwysiadu y cyfryw safon, a rhan ei fod yn credu y byddai yn gelled i'r Undeb os y mabwysiadid yr oedd ef yn meddwl mai <u dyledswydd oedd diddymu y penderfyniad; a basiwyd. Os codid y prisiad trethol v. oedd cyflog y swyddog meddygol yn rhwym o 9 ei godi mewn canlyuiad. Eiliwyd gan Dr. Griffith. Yr oedd Mr R. Jones Evans yn barod i gytuno a Ih\ Thomas mi-wn rh<ai pothau, ond dylid coiio fod y cynlkm presenol yn golled i Bwyllgor y Prisiant, ac yr oedd anghvfarcalrwydd dybryd yn bodoli yn y gwahanol blwyrydl. Nid ocdd yn dymuno ad-brisiad ynddo ei hunan, oni, yn ngwviieb yr amg\dchi?-dau, y oedd yr hyn a basiwyd eisoes vn sicr o fod y ffordd oreu i gyfarfod a'r a.ihawsder. Dywedodd Air William Roberts (Moelfre Fawr) ei (a ef yn sjaiu brae eld fed cwestiwn ag oedd wedi ei drafod mewn cymaiut o gyfjirfodydd yn cael 01 ddwyn yn mlaen drachefn, ac nid oedd jt uu safon tecach na'r un fabwysiadwyd. Mr R. G. Thomas a ddywedodd nad oedd ef yn gweled rhyw lawer o degweh yn nglyn a'r mater o F>ybl. # Tueddai Air <J. T. Rees i 'ohirio y mater o ad-brisiad nes y byddai y Bwrdd newydd wedi ei ddewis a phan ff altai na ddychwiid eu haner i'r Bwrdd newydd. Mr R. G. Thomas: Yr wyf yn gobeithio hycy (cbwerthin). Mr Rees A dvwedaf inau "Amen" (chwerthin). Mr Thomas: le, "amen ac amen" (chwerthiu I adnewyddol). Siartuiwyd. yn mhellach yn erbyn cynygiad Dr. Thomas an Mr William Pritchard, y Cadeirydd, a Mi J. F. Roberts. Pan vairaowyd, cafwyd fod 13 dros gynygiad Dr. Thomas, a 13 yn erbyn, a rhoddodd y cadeirydd ei bi: icllais yn erbyn, fc-i, o gaulyniad, cafodd y cynyg- iad ei golli. Yr oedd Air R. G. Thomas wedi rhoddi rhybudd na feed iddynt benodi prisiwr hyd nes y byddai y Bwrdd newydd wedi ei ethol, ond fa reolf.dd y Cadc-irydd y cyfryw allan o drain, gan nad oedd y pwnc hv.n eto gerbron.
Eoewcn, ger Ocnwj . !
Eoewcn, ger Ocnwj Athrawes Newydd i'r Bwrdd Ysgol.-—Dydd Iau diweddaf oedd v dydd cyntaf i Miss Owens, o'r Llan Ffestiniog, ddcchrau ar ei gwaith fel athrawes newydd yn y gol y Ihvrdd S-o.?wen. Cavn fod Miss Owens ;p:isi9"yn velLl yn y gwahanol arholiadau yr aE-th trveyddynt." Gobtitluo y bydd iddi fwynhan ci hun yr. hapud yn y gymydogaeth ddyeithr hon, se.f Roe- wen, ac y bydd pob pcth yn xayned yn mlaen ya berifaith gycurus yma. Cyfarfod Diolchgarwoh am y Cynhauaf. — Dydd Iau, 7fed eyfisol, cynlialiodd yr Eglwys jungynulledig yn Caerhun, eu cvfai'fod diolchgarwch am y cynhauaf, am ddeg, dau a chwech yn. yr hwyr. Am ddeg yn y boreu, g; weinyddwyd y Cjinun Bendigaid gan y Parch J. W. Roberts, rheithor y plwyf, etc. Am ddau o'r gloch, cynhalhy>-d gwasanaeth Saesneg a phregeth gan y Parch E. Hughes, rheithor, Abermaw..Am saith yn yr hwyr cynhaliwyd gwasanaeth Cymracg, pryd y darllenwyd y gwasanaeth gan y J. W. Roberts, y rheithor, ae y pregethodd y Parch W. Morgans (Penfro), rheithor,LlansantiTraid, Glan Con- wy, Gwnaod ca«gHad yn y gwahanol gynulliadau at gynorthwyo v gymdeithas "Er lledaeniad yr Eglwys." Cdwycl cvnulliadau rhagorol, yn aeillduol felly yn yr L\J-Yr. Agar y Bont Newydd yn Talycafn.—Dydd Sadwrn diweddaf agonvj-d y bout. tieii-y a sydd wedi ei gwneud dros afon Uomvy yn Talycafn, yr hon sydd tua haner v ffordd rhwng Conwy a Llanrwst. Daeth i'r lie rai miloedd o bob! i weled y sereinoni o agor y bont am y tro cyntaf, i neb ond y gweitliwyr. Y neb a gafodd yr anrhydedd o fyTied trwy y seremoni o'i hagor ydvw Dr. Arthur Pritchard. m :er Conwy. Mae yn un o'r pontydd prydferthaf yn y deyrnas o'i maint, ac yn c'letio i'w gwneud dros ugain mil <> bunau. Gobeithio y bydd iddi dalu yn dda i'r cwmni. Clywsom y bydd y f,.es yn lied uchel—yn uwch na Menai Bridge na- "C'ionwy, na Llanrwst. Gobeitliio nad yw hyn yn wir. ddiamheu mai ychydig iawn fydd y Hog a dderbynir or yr arian a dr^uliwyd arni. Yn y pryd- navrn ar ol ei hagor hi yn fiur-ri(ii, cynl;aliv,yd "rural sports" am oiiau ar un o'r maesydd cyfagos. Cymcr- odd rhedegfa cychod le hefyd ar yr afon yn y pryd- navn. Yr oedd y cyiHilliad pobloedd yn fawr ryfedd- ol trwy'r dydd.—Gohebydd. Feair Llanbedr.—Dydd Llun, Hydref 4ydd. cyn- haliwyd Ffair Llanbedr-y-Ceimin. FLir bwvsig yw y ffair hon, nid yu gymaint ar gvfrif ci henaiut (er ei bod yn fwj' na chant ocd), ond yn benaf ar gyfrif y fasnach ofnadwy a wneir ynddi mewn defaid, gwartheg, a cheffylau o bob rhywogaeth ac oed. ddiamlicu fod lion yn un o'r ffeiriau mw-yaf poblogaidd yn Ngogledd Cymru. Bydd miloedd o bobl yn dod iddi bob blwyddyn o chwe sir Gogledd Cyraru a dvwedir fod y flair eleni yn un o'r rhai mwyaf poblogaidd a 111 yn y pentref hwn H3 llawer o flynyddoedd. Yr oedd y tywydd yn ffafriol iawn i hvnv. Dywedir mai ffair lied slack oedd hi er y cyfan. I>ywedir i mi gan amacthwyr parchus fod y defaid a'r gwartheg a'r cefivlau a'r merlynod mynydd yn gwcrthu yn is nag y gwdwrd hwy ers blynyddau. Clywais un narnnwr yn dweyd fod yno ganoedd o geffylau, ac yn enwedig canoedd o "ferlynod y myn- ycld." na ofynod.d neb beth oeddynt yn dda, Er y cwbl gwerthwyd gwerth miloedd o bunau yn y ffair o anifeihaid o bob mathau.
f; of A. ç'll ee
f; of A. ç'll ee Cj*farfod Diolchgarwoh. — Cynhaliwyd gwyl o ddiolchgarwch i Dcluw am y cynhauaf yn eglwys y phvyf hwn dydd Sul, y Sydd eyfisol. Yr oedd trefn y gwasanaethau fel y canlyn :—Am naw yn y boreu, gv/einyddiad o'r Cymun Bendigaid gan y Parch D. H. Simon yn Gymraeg am unarddeg, gwasanaeth foreuol weddi, gweinyddiad o'r Cymun Bendigaid, vii Saesneg, gan y Parch Canon Roberts,M-A., Llandaf am 2.2>0, y Litani a phregeth gan Canon Roberts; yn yr hwyr, am &.30, prydnawnol weddi, a pliregeth gan Canon Roberts. Ni chynhaliwyd erioed wJol yn llawer iytvy llewyrchas a, llwyddianus na hon. Golygfa, doddedig oedd gweled yr ugeiiuau yn cyrchu at Fwrdd yr Arglwydd i gofio'r angcu'r groes, o bob oed, gradd a safyllfa. Calonogol iawn oedd gweled yr eglwys yn orfawn yn y gwasanaethau eyhoeddus, a lhiaws yn methu ymwtldo i mewn. Nis anghoiir yn sydyn weinidogaeth darawiadol a difrifol Canon Roberts. Cafwyd pregethau oedd yn bachu yn y bob!, nes peri iddynt deimlo eu nerth. Canwyd dwy bob!, nes peri iddynt dcimio ei nerth. Canwyd dwy anthem gan y cor yn ystod y dydd, mewn modd teil- wng a medrus, o dan arweiniad Mr D. Griffiths.ysgol- fciatr. Clivitixeuocl(I Mrs Griffiths ar yr organ. Yr oedd yr eglwys wedi ei harwisgo yn hynod o chwaeth- us gan y boneddigesau canlynol:—Mrs T. C. Phillips, Miss Remolds-, Miss Thomas, Mrs Eccles, Alias Jones, Mias Williams, etc. Yr oedd yr wyl i barhau dros nos Lun, Mawrth a'r Alercher canlynol, pryd y dis- gwylid y Parchedigion A. E. H. Hyslop, Caerdydd; Lewis Jonfes,Cadoxton-juxta-Neath,a LewisRoderick, Briton Ferry, i draddodi pregethau ar yr acldysur yn egiwysi eraill y plwyf.
Talgarrs.e-
Talgarrs.e- GwyJ De.—Dydd Afaverth rhoddwyd gwledd o de a bara brith, etc., i blant Ysgol Sabbothol y He uchod gan y boneddwr haelfrydig Mr John Enoch. Caerdydd. Un o blant llwyddianus yr ardal hon ydyw Air Enoch, ond er wedi symud oddiyma. i fyw ers blynyddau bell- ach i Gaerdydd. 110 y try mewn cylchoedd pwysig ac anrhydeddus, eto ca-wn I)roflo-L parhaus fod yr hen gymydogaeth, a'r hen eglwys y magwyd ef ynddi, yn arosvn a nwy] ac agos at ei galon. Er mai plant Pis- gall yn unig oedd "plant yr addewid" profodd Mr Enoch ei hun y tro hwn fel bob amser yn well na'i air, a chroesawodd holl blant yr ardal, a phawb o bob ocd i'r wledd, pob enwad fel eu gilvdd. Mawr yw dylanwad y tebot a'r te i glymu cymdeithas yn nghyd, ac i foddi v bwystfil enwadol sy'n rheibio, ac yn gwahanu ardafoedd a clivfeillio-n amryl é':U gilydd. Titaliwyd prydnawn llawen, ac wedi gorphen a'r te awd. allan i'r bane cyfagos, lie y treuliwyi dwy awr neu dair i chwareu, etc., a rhoddwyd amryw wobrwy- on i'r plant gan Mr Enoch a'i ddau gyfaill o Aberdar -—Air Williams a Mr Alorgans,—a gwn yr erys y pryd- nawn yn hir ar gof pawb ag oedd yn bresenol. Ym- ddangosai pob o^d fel plant ie<uainc bywiog ar y banc, y man dan sylw, er fod cymala.11 llawer yn peri iddynt adgofio eu bod wcdi cyrhaedd oedraa gwr, eto i gyd yr oedd yr ysbryd mor hoenus a chwareus ag erioed. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod aaloniadol llwydd- ianus a chwaethus yn y capel, pryd y llywyddvryd gan Air Enoch, ac yr arweiniwyd gan y Parch T. C. Benjamin. Rhoddodd Mr Enoch ya ystod y cyfar- fod amryw o wobrau pellach am ganu ac adrodd. etc.. ac hefyd rhoddodd wobrwyau i'r plant hyny ag oedd wedi bod yn fwyaf ffyddlon Ysgol Sul yr y lie. Yn mhlitii pethau eraill vn ei anerchiad o'r gadair dywedodd Mr Enoch y gwnai ef eto yn y dvfodol os liyddai byw roddi "treat'' tcbyg i'r plant unwaith feob l)lT,yddyn ar v telerau fod vr "ysgol yn y He yn rhoddi y Hall, fci y bo'r plant- yn gwyl gvffelyb di,t-.vy waith yn y flwyddyn. Yn ystod v cyifarfod cymer/ wyd rlian gan bla-nt Pisgah, Bwlch'yfadfa, ac Eglwys Talgarreg, a. theirnlad pawb oedd. fod prydnawn o'r natur yma yn icchyd i'r ardal. ac yn gynorthwy i wreiddio teimladau da a meithrin gwir frawdgarweh. Ar ddiwedd y cwrdd rhoddwyd diolchg&rwch gwresog j Mr Enoch am y draul n, aeth iddo yn nglyn. a hyn, a'i barodrwydd gwsietadoi i helpu pob mudiad da yn yn ardttL
T!'e'll 5.c.
T!'e'll 5.c Priodas Mr William Morgan, Oswestry, a Miss A. L. Roberts,merch hynaf Air J. Roberts, Church-street, Tremadog (inspector y Cambrian Railways gynt).— Cym-.rodd y seremoni le ddydd Alercher, y 6ed o'r mis hwn, yn nghapel y Wesleyaid, Porthmadog, gan y Parch O. Evans, yii mhresenoldeb Mr Richard Parry, y cofrestrydd: Cyrhaeddodd y priodfab erbyn 8.30 a.m gvda-'i frawd, J. Morgan, a Master W. Ro- berts (brawd. y briodasfirch), a Mr E. Morris. Ac yn fuan cyrhaeddoda y briodasfercb, yn nghyd a Miss Potty a Jennie (chwiorydd) a Miss Lizzie Jones, Machynlleth. Rhoddwyd v briodascerch gan ei thad, a gwisgai ddress o liw coloman gyda sida-n gwyu a het chiffon i gj-fcrbynu, a cliyda trimming o liodeej (-range. Y ijaorwymon a wisgasant dciresses o liw llwydlas a hetiau duon wedi eu trimio yn gyferbyniol. Amryw gyfeillion a clderbyniwyd yn ngharfcref y briodnsferch. Yniadawodd y cwpwl dedwydd gyda'r train 11.20 a.m..i Ddeheudir Cj-mru (gydagarwyddiou o "fog signals' yn y station) i dreulio eu mis mel. A ganlyn sydd restr o sjirhegion a roddwyd gan lv.osog gyfeiliion y par ieuanc :-T2,d y briodasferch, cheque, gwely a bedstead; J. F. Roberts (ei brawd). cutlery; Master George a. Willie Roberts (brodyr), dinner ser- vice Misses Pollie. Jenr.ie, Alice, a Gertie (chwior- ydd), bed linen, tea- service, sugar basin, milk jug a butter cooler Mrs Jones, Ruilth-road (modryb),linen table cloth Mrs Davies. Pontypridd (modryb), pair of sheets a bath towels Mrs L. Nunmerly, Ellismere, family Bible, tea chest a egg cup Air L. Nunmerly (ewyrth), pair of vases Miss May a Be>ssie Nunmerly (cyfnitherod), pair of decanters Mrs Nunmerly, Elles- niero, glasses a cloths Miss Dawson, glass a fruit casket: Miss Dawson, kitchen utensils Mr J. Mor- gan (brawdy briodast'ereh), cheque Mr R. Alorgan, cheque Mr a Mrs T. Morgan, Brecon, silver salver Miss Williams, Shop Tremadog, counterframe a cush- Miss Williams, Shop Tremadog, counterframe a cush- ion Miss -,prvservedisa; Mrs ,Church- street, Tremadog, dinner mats a d'oylcys; Miss Evans, Church-street, Tremadog, vase o'doleys Mr Parry, do, linen table cloth; Airs —, do, linen bedroom towels Mrs Morris, do, linen table; cloth Miss AlcKerro w, Ty Nanney, Tremadog, d'oyleys Mr Bryant, cake Master Bryant, Tremadog, photo- graph Airs Rees, Porthmadog, half a dozen silver tea spoons; Miss Johnstone, toilet covers Mrs McKay, pair of slippers Airs Evan, Bank-place, linen bed- room towels Mrs Yaughan,Porthmadog, ornamented bread plate; Mrs MacMillan, pair of vases Miss Clay, Cornwall, pair of vases; Air E. Morris Porth- madog, brass lamp Mrs Humphreys, Machynlleth, linen bedroom towels; Miss Jones. Red Lion Hotel, Machynlleth, sideboard cloth Miss Lizzie Jones, Machynllcth, toilet cover Miss Brady, Birmingham, silver cruet; Miss Roberts,Lioll Hotel, Llanymynech, silver a 1J<Lrl preserve spoon cyfaill, pair of vases Miss Edmunds, Newport, d'oyleys. Ail-agoriad yr Eglwys.—Nid oes cciid i neb a wyr am Drcmadcg na wyr am yr aeleilad hardd sydd ar boncyn o graig Y1 nghwr deheuol y dref. Meddyl- iodd ei had^iladydd ei gwneuthur yn"district church, ac ar ol ei gorphon i'r dyben hwnw cafodd weithred seneddoi arni yn ei gwa&uthur yn rectoria-eth arbenig gyda breintiau yn gyssyliticdig a. hi. Gwelaf yn y weithred (yr llOn sydd o'm blaen) mai y rheswm a rydd yr enwog Air Aladocks am ei hadeiladu ac am- canu ei gwaddoli oedd darparu moddion crefyddol yn 'J He fel chwanegiad (supplement) i eglwys y plwyf, sef Eglwys St. Cynhaiarn, yr lion sydd agos i dair milldir o bollder.. Rhed llawer o'r Saeson i ffwrdd gyda'r dybiaeth moi yn eglwys i'r Saeson y darpar- wyd hi, ond yr Act a ddywed yn blaen fel hyn :—- "That the said chapel (Ynyscynhaiarn) is at incon- venient distance from the town of Trcmadac, and is cot only difficult of access, is much out of repair, but is not sufficiently large and commodious to contain the inhabitants therein (of Tremadog, etc.)." Gwelir wrth hyn mai i drigolion Tremadog, y rhai oeddynt bron i gyd y pryd hwnw yn Cymry, unwaith y dar- parwyd yr eglwys. Er i'r Hyglod Madocks lwyddo i gael gvreithred seneddoi arni, gwrthododd yr Esgob Magendy ei clivssegru (am ryw resymau). Yr ydoedd Esgobion Cymru, y piyd hwnw, yn fwy o "dog in the manger" na dim arall, ac oherwydd hyny y mae'r eglwys hon byth heb ei gwaddoli na'i chysylltu a'r esgobaeth, ac felly lieb ddim ond rhoddion gwirfoddol i'w cliynal heblaw lOp o'r ystad Tremadog (ond yr oedd 30p gynt), ae yn awr 60p o'r "Church Extension Society." Adeiiadwyd hi yn y flwyddyn 1805 i 1808, ac agorwyd hi yn Medi, 1810, sef dyddiad yr Act of Parliament, yr hon sydd yn darparu llawer o ragor- freintiau perthynol (pe buasai yr "endowment" adclawedig yn cael ei roddi), megys gwneud "district"' o un fiildir a amgylchc-dd, yr eglwys ei gwaddoli mewn tir, etc. Y mae ei calochdy yn 104 troedfedd o uch- d'r, a no ynddo i saith o glochau (peal of bells). Yr oedd ei hadeiladasth o'r dosbarth uwchaf. Yr oedd yr organ o rodd Miss Nanney (ond sydd yn awr yn eglwys y plwyf). Yr oedd "coat of arms" Esgob Winchester ar y Senestr ddwyreiniol, oherwydd na chyrhaeddodd y clvchau cyn ymadawiad Mr Madocks o'r wlad. Bu am riyryddoedd heb ddim "town crier" yn canu ei gloch yn "porch" yr eglwys. Yn ystod y 82 mlynedd o'i bodplaeth aeth dan amryw adgyweir- iadau byehain. Rhoddwyd cloch yn y "bellfry" yn 1840 drwy gasgliad yn yr arrlal. Ar yr un pryd symudwyd y pwlpud a'r "reading desk" i ganol y "chan.cd" er gwneud mynedfa o'r tuallan. i'r "gallery" a'r "bellfry" Yn y flwyddyn 1849 caed cloc i'w osod yn y "bellfry," yr hwn a bwrcaswyd gan Mr Nath- aniel Mathew y Wern, yr hwn a gostiodd 82p rhwng ei osed, yr hwn swm a. gasglwyd gan y "churchwar- den" oddiwrth y trigolion, ac a osodwyd i fyny gan yr Hyglod Archckknvydcl Clv-ydfardd (D. Griffifh, Dinbycii). Ar Town Hail Derby yr oedd v cloc I cynt. Telid gan y trigolion tua 50 mlynedd yn ol am ganu y gloch wyth cyn cael y cloc. Bu rheitbor y plwyf (y Parch John Jones, M.A., Criccieth) yn cynal gwasanaeth byr am dri o'r gloch y prydnawn am 335 mlynedd yn rhad ac am ddim a phan gaed gweinidog scfydlog yn mherson y Parch Canon Thomas (yn ivrr Caeigybi), anrhegwyd y rheithor a "silver salver," gwerth 33p 10s, drwy roddion y gynulleidfa. Bu un amgylchind llecl hynod yn y finyddyn 1850. Anrhegodd Mrs Weinhouse, Tre- madog (yr hon oedd gares i Mr Aladocks) a llcstri cjmiun hardd o arian o wneuthuriad E. F. Flower. Lerpwl, a'r geiriau canlj-nol wedi eu cerfio arnynt: — "Tremadoc Given by M. A. Weinhouse, the friend and relation of the founder of that place." Chalice, gilt inside, round 7-ineh plate, and 1 by 9-inch do. .Ond ysywaeth yn y flwyddyn ganlynol yspeiliwyd v "vestry" a lladradhawyd y lestri arian. Gwnaed pob ymchwiliad a hysbysiadau yn y newyddi'aduron, ond yn ofer. Yr oedd y "vestry" y pryd hwnw ar yr aswy pan elycli i'r eglwys, a baelydclfan bren yr ochr ddeheuol wrth y drws. TncÙ un amser daeth Mr John Williams, manager y 'stad, a. "flower stand" o'i ardd yn fedyddiaen, ac a'i gosododd gerllaw yr allor, a, hon yw yr un sydd yno yn awr, ond ei bod with y drws yn ei lie priodol. Yn y flwyddyn 1855. mrhegodd Deon Cotton, Bangor, yr eglwys a Beibl a "Common Prayer" yn lie y rhai mawr (folio) o rodd Mr Madocks, pa rai a roes y warden yn nghist y Llan, Ynyscynhaiarn. Bu yno un briodas.a chladd- wyd tri drwy "special licence" mewn "vault" (o dan lie mae'r pwlpud pre"Elld), sef Mr John Williams, Tahwnt-i'r-Bwich. golygwr yr ystad, a'i wraig ;Ù unig fab, fel y gwelir ar y "tablet" sydd ar y pared- Yn y llwyddyn 1868 yr adciladwyd y vestry bresenol,ac. y gwnaed eisteddleoedd drwy yr eglwys, a gosodtd lnvynt y pryd hwnw i 80p y flwyddyn, gan fod llawer o deuluoedd da arnynt yn byw yn yr ardal v pryd hwnw. Fel y dengvs y eyfrifon sydd yn medd- iant yr ysgrifenvdd bu llwyddiant mawr ar yr Eglwys yn y dref yn y blynyddau 1856-58 pan. ddaeth y Parch D. Walter Thomas yma, ac am rai blyuyddoedd wedi, ond olierwydd prinder moddion i gynal gweinidog, byddai yr aclios yn isel ar droiau, ac olierwydd hyny planwyd a. meithrinwyd Y'mneiilduaeth yr. y He, fel mai Seison cyfoethog a gynhalient y weinidogaetli yn eu hiaith eu hunain, a gadael y Cymry druain am fiyiiyddoedd heb ddim ond Ysgol Sul ac arnbeil i bregeth Gymraeg gan offeiriaid gwirfoddol hyd nes y caed .gweinidog sefydlog yn Porthmadog ac adcil- adu eglwys yno. Nid oedd yn y dref lu-n wasanaeth lleygwyr bob nos Sul. Yn. awr v mae ficer gweith- gar u/i ddau gura-d yu rhoddi un gwasanaeth Seisnig y boreu ac un Cymracg y nos. Y mae yr eglwys yn graddol godi ei phen. Yr ydoedd "frames"$ffenestri ardderchog oedd ynddi a'i nenfwd (ceiling) yn galw am adgyweiriad, hefyd y clochdy, a phenderfymvyd. ei hadgyweirio. Rhoddwyd "frames" o "free stone" i'r fierestri <l'r nenfwyd new:ydrl, ond, ysywaeth, tyn- wyd ymaith y "gallery" gadarn a wnaothpwyd gan ei sylfaenydd. Mewn gair, newidiwyd bron bobpeth Ivlvn rhai mai distrywiad yn hytrach nac adgyweiriad ydyw, gan fod archadeiladaeth (architecture) yr hen eglwys mor beretaith nes tynu sylw pawb, ond djTred- ir fod yr adgyweiriad yn dilyn ordor yr amser presen- ol. Tua blwyddyn yn ol agorwyd rhestr danysgrifiol a chodwyd pwyllgorau, tynwyd planiau gan Mr T. Roberts a'i Fab, a gosodwyd y contract i Mr Griffith Roberts, bricklayer. Symudwyd y gwasanaeth Gym- raeg i'r Tower Hall,He cynhelir yr Ysgol Sul a'r gwas- anaeth Saesnaeg Eglwys Gymrasg St. John Porth- madog. Cymerodd Mrs Casson ac amryw foneddig- csaueraill rein flaenlla-w mewn casglu a phethau eraill. ac ar ol anibendod o dros dn chwarter blwyddyn ail a.gorw3rd yr eglwys ddydd gwyl Miha-ngel, Aledi 29ain, yn y drefn ganlynol :—Gwasanaeth a phregeth Seis- nig. a'r Cymun Bendigaid. Am uii-ar-ddeg y boreu darllenwyd y gwasanaeth gan yr Hybarch Arch- ddiaccn Wiiliams, Llanystumdwy, y llith gyntaf gan y Parch J. Lloyd Jones, M.A., Criccieth (y deon gwlaclol), a phregcthodd y Parch Canon Wigmore, rheifhor St. Albans. Am dri y prydnawn, gwasan- aotiiCymraeg.pryd y darlienodd y Parch G. Salt,B.A. (carad YuyscynhaiaTQ), y gwasanaeth,yr Archddiacon y Iiithoedd, a phregethodd y Parch W. E. Jones, rheithor D:>Iheumacn, gydag cgiurdeb a phwysigr- wydd neiilduol. Am saith o'r gloch, gwasanaeth Cymraeg: Darlienodd y Ficer (y Parch Llewelyn R. Hughes, M.A.) y gwasanaeth. y Parch J. Jenkins, B.A., cur-ad Tremadog, y llithould, a. phregethodd y Parch Canon Davies, ficer Pwllheli, gyda'i hyawdledd a'i fywiogrwydd aricrol i dorf fawr o -vrrandawjT. Yr oedd cynulliadau da y boreu a'r prydnawn, cr U garwed a gwlyped yr hin. Yr oedd yr eglwys yn or lawn i'r drws, ac hyd y "porch" tuallan. Nid ydoedd yr eg- lwys haner cligon ei mhaint ar y pryd. Cnm rla drwy'r dydd Buasai yn dda- fod y gallery hcb ei thynu i lawr erbyn hyn. Gwnaed casgliad:«i da drwy y gwas- anaethau at draul yr adgyweiriad. yr hwn sydd yn tynu, meddir, at 700I). Y mac bwrdd y Cymua yn llawer uwch na'r un o'r blaen, a'r reredos o'r tu ol. Cynhcsir hi a pheiriant o dan y 11 awr, a goleuir hi a nwy. Y mae nidi ffenestri heblaw yr up ddwyreiniol, yr hon a. gyfyngwyd rhagor yr hen ffenestr. Runcorn free stone yw y frames, [I, chwnr/lau byehain plwm o'r hen deirdl. (Jresyn na welai perchenogiou yr etifedd- iaeth f-u ffordd i gjilwyno yr adeilad a'r gwaddoliad a'r weithred Seneddoi i'r esgobaeth. oblegid eiddo per- sonol ydyw yr oil, weeli'r cwbl. Nid oes yr un tref na phentref wedi ei hesgculuso'n fwy drwy'r holl ddsoniaeth yn eglwysig na'r dref hon hyd yn ddi- na phentref wedi ei hesgculuso'n fwy drwy'r holl ddsoniaeth yn eglwysig na'r dref hon hyd yn ddi- weddar. Ond' drwy garedigrwydd. y Church Exten- sion Society ac ymarechinn y ficer prasenol, y mae rhagolygon da i'r eglwys yma os dygir ef ya mlaen gj-da cliyd-ymdrecJi Ueygwyr a'r ficer llafurus. ac "ysbryd y peth hyw" i g,.)roT-.i ,r gwaith. Oa-ltaeli^d mawr "Y{,r'r cloc mawr a edgyweiriwycl gan Mr R. M. Greaves a'r orgaSydd cywrain (Mr Percy Tliomas), yi hwn hefyd a adgywoiriodd yr organ, yr hon a sym- udwyd i'r chancel. Y ni.,i,(-r hanes wedi myned yn i-hy faith cisices, gallesid traethu llawer yn ych- waneg o'r heJvnt y bur Cymry yn ymladd am gael gwasanaet !at J- n eu iaith eu hunain. Dylid crybwyll am ffyddioj;dei.i un Eglwyswr o Borthmadog, yr hwn a chwareuodd j" haauonium i'r Cymry am dros ddeng mlynedd yn rlied, gan ymbres. noli ar bob tywydd, a gobeithi- r vhoddir cydnabydcii.'MJth syhveddol iddo am ei lafar. Effdbi yr ys'rifenaf ychwaneg o fanyl- ioa. ALLTUD EIFION.
Advertising
-=-==-=-=- AC YN Y DYNION SY'N 1EDDWL. EDRYCH y ,N' A-f I Å Å Y G IV., GOHEU, y a pi -in (ywragoi »* ofalant 1" AMDDIFFYNANT FYW x DAU 1 A y dynixoi WEKTrL JTTT n TTTP- C? C'> f^ii U tTiill'O 13 } E'jOOi) FSLS Fel Meddygiuiaeth DeiiLuaidd AT Y GWYNEGON, LDMBA.(iO, Y BLaST A THORIADACT AR T CHO^N, POBN7YN YR OCHEAU. Y A'R ARENAU. AKHWYL I) E R A. U YR AFU, idFFYG TRAUL NKRVES q WAN, AC YSBRYD. PEN TOST, 1-1FFYG BLA.S AT I'WYI), PEN1")DUOD, CIJCFi'!> it BlIN (Manv7ynien), PILEs. YJCURVY, A Hati GLWYEAU. Y Fwyaf Effeithiol o bob Meddvgniaeth i FenYTiod Y mae y Pills rliyf- udol liyn yn gwncmd G-waed Newydd Gwaed Pur „ Atlr.ChYD Gwaed Da yn r Gwaed Bras CY!(;)D}). PEIDIWCH -HYMHRYD Fich C AM AR WAIN I GYMERYD UNm,i" YT,T T El I ARALL A < Y N V „ .i I ijli WI. pAftdTi'iK GAN I JACOB HUGIiES, I, Manufacturing Chemist, CARDIFF A gweribir gan bob Chem^t a G wrlhv-yr Pataafe 5Jedioinb8 am la l^c, 2« 9c, » 4« 6c. neu asuu'ouer ea gwerth mewn Sfcaistpa o«a P.O. as y Goi-uok- wylwyr Neiilduol, NuvjiSKUY & botes, 1 & 5, Xtag Edward-alreet, London, E.G. Eli nt Bolb Clwyf. I Y tCHO 11 Balm yu Elf ao sydd vn hcn;>u Ciwvf*.n ar y AtvirtwJn Trawd, Cloniau, ti, Gwdai', Bry- *t0 lYI t» 1 n Manan Ulidiog a D«ur«-^nsdd». VI v/lllvjl kl CarEwydO", *itoriini> Phen Broaaa Dolorus, Pil'». Traeri Chusy.'edig, Dolorus, Pil'». Traeri Chusy.'edig, 1 Toriadau All»u » Cr»ch yaiibenaa K{1 ITJJ Plant, -io^rtadau, J>tyi«iw Tori-• Plane, '!Ugl'i:H!:o,U, j)'oq')"h-w Tori- a ID. Itdol, ijSygixtdao AraranrKSDolaccw, CrafK, Bcarvy, Gwyr:«'goa, C, y m a, law Poeuud, Cbwyddiadau, Tatwden, Mjelaef.an, Y mae yn bytcd ya ei «if;iitb. Rhodderprawfarno. I Gofyner am GoMER'n BAMt.' or \irersh gaa b«b Cbemist a Gwertbwr Pataat, M erf mi on I,m In lie, I nCIl danfaner l?3omewu Stacojjd at y Dur^ynfyddwr, JACOB Huohks, Manafaotnriny Cneud^t, Oferciff. ■■ IMPORTANTT TO ADVERTISERS. ,I-) Y "CLOIAjl A"i'-N-TYDD. ijfcTABLISKED lfcai. — OFFICES: — Bridge Street, Llangefni. THE CLOPJANYDD IS a WELSH NEWSPAPi-lIi devoted to the inter- (VHS of AGRICULTURE with a LARGER CIRCULATION than any Paper ot thti kind amongst all clasaes in Anglesey & Camacvonsbire THE CLOW N\'DD Is the ONLY WELSH PAPERR poblislmd intboCoQntyr PRICE HALFPENNY. Published e-try THURSDAY iVORNING (Market Day at Llangefni) in time for the Market Oura for remote placas of too Island. A GOOD MEDIUM FOR ADVERTISEMENTS' Charges Mod^bats. PUBLISHERS The North Wales Chronicle Co. Ld- Y "CLORIANYDD." SCALE OF • CHAEGZS. Pfc-r Lino. Per Inch. e. d. s. d. Parliamentary Noficea 0 6 5 0 Prospectuses of Public Corapomea and Government und Chancexy NotioeB 06..50 Election Addresses, LeKni and Public Motices 0 3 2 6. Sides cf Rodi Property, 0 2 6. Concern, jKntortKitinitBtrf, and Misceilaaecua Acveriiaeruent-Ji.. 0 2.. 1 The abovii Advertisex»f-n!8 hrc Bcalfd by Type Mi-i*.iufe, the aotaau prini i t.es nor; hemo (;<,anted.. TRADE ADVERTISEM ENTS. These are inserted a'. KeasjonobJe Ratcs, varying according to spaca tanen Dcuaber cf insextions. ordered. The Charge for tin Incb Eiuyle Colomn Adver- tisement is aa t'ollcwa:— 52 insertions at 6d per wsek. 26 do ab 9.1 uo 13 do 1,3 do For a Two Inch Sicjfle Goiiisijti or au Inch Double- Col'air.is:— 52 ilisrrtious at Is per week. 26 do at Is* fi i éo 13 do t 28 OJ, do For a Three Inch Sirsele Columu or One^nd a-half Inches Doufcii Coltima — 52 insertions at is 6d per week. 26 do lj 8 3d do 13 do at 3s 0a do A considerable reduction is made when more- than Three Inches are tku. PARAGRAPH ADVERTISEMENTS, Charged at 4cf j.er Ime; Special ut 6d per line. CHEAP P EPAID ADVERTISEMENTS. Under the bead cf 41 Wanted," To Lût," or To he bold," Ao. vViJitDS. r ONCE. I. VViCtf. a. d. H, (I s. d. l u 10 16 24 1 0 1 6 2 0 32 13 19 26 48 1 6 2 0 3 0 Rkmittanch.'s—Cheques to ht. nude payable to the Ncara Walks Chronicle Comp-ky LTD.; i.G. Orders tu D. Williams. br«tt.um received ou atnooui^frxceedtnji Two ShMju^waon S>xpenoa. Eitni lE^ei-tionH char^e^ rra xtr. if rtplies are 10 be addrtfcbtd :o the Office. Argraphwyd a ohyhoeddwyd orosyNortto "lee Chronicle Compacy, Limited, Ran Davis Williams, yn y JSorth Wale8 Chronicle a'r Gicalt* irr/rnmg Works, Caxton Honao. Higb.Ftrc-et Bacgcj, yn Mhlwyf Bangor,yn Sir Gaeibarfon.— Dyad hwrtb, Hydref 12,1897.