Gwalia

Y NADOLIG. Yr ydym fbellach ers amryw flvnyddoedd wedi cael y fraint a'r mwynhad i gyfeirio sylw ein dar- llenwyr at y caredigrwvdd anawr ddangosir, yr adeg yma o'r flwyddyn, tuag at blant bychain tlod- ion ac anghenus Caerdyddi, ac y mae yn bleser mawr genym wybod fod yr un gwaith yn syrthio i'n rhan eleni eto. Y mae pawb yn gwneud yr hyn a allant, yn adeg y Nadolig, i fod yn llawen. Y mae dymuniad&u da yn cael eu datgan ar bob llaw a llythyr-glud^yr y wlad a'r trefi wedi eu llwytho gam roddioa a ddanfonir gan gyfeillion a pherthynasau at eu gilydd. Ond y mae, hyd yn nod yn Nghymru, ddosbarth o ddynion ydynt i raddau mawr iawn yn auiddifad o'r gallu i gyflwyno rhoddion, ac nid oes ganddynt na chyfaill na pher- thynas mewn sefyllfi i gofio am danynt. Y maent yn byw y tu allan i gylch y gqleuni a'r llawenydd, ac nid oes ond ychydig iawn, o'u dylanwad yn cyr- haedd tuag atynt. Eleni y mae y dosbarth hwn, yn y De, mewn cyfyngder mwy nag arferol, oble- gid nid ydynt eto wedi eu gwaredu oddiwrth effetithiauniweidiol streic y glowyr.. Yr unig obaith allai fod ganddynt am gael cyfranogi, i ryw raddau, o lawenydd y tymor yw y byddai i rhywrai yn eu caredigrwydd a'u hewyllys da i gofio am danynt mewn modd sylweddol trwy estyn iddynt gyfran fechan o'r pethau da fwynheir ganddynt. Ac os na chaiff yr holl deulu eu ffafrio yn yr un modd byddai y rhieni yn foddlawn iawn i ddioddef pe bai modd i'w plant bychain gael ychydig o ym- geledd a mwynhad. Byddai Mender y plant yn llonder i galonau y tad a'r fam, a balchder y rhai bychain yn fiwsig yn nghlustiau y rhieni, tra y byddai un diwrnod o hapusrwydd i'r rhai bychain yn taflu pelydr o fljleuni ar eu bywyd caled yn eu calonogi i wynebu o'r newydd ar anhawsdttrau blwyddyn newydd tebyg i'r hen. Er ein holl fan- teision a'n rhagorfreintiau yr ydym fel oenedl yn mhell eddawrt'h sylweddoli yr hyn a ellid ei wneud i esmwythau beichiau y tlodion ao oddiwrth deimlo ein dylodswydd i'w cynoithwyo. Y mae digon o gynghorion yn cael eu rhoddi iddynt, ond y mae eisiau rhywbeth heblaw cynghorion ar ddynion sydd yn amddifad o angenrheidiau bywyd ar eu cyfer hwy a'u plant. Nid ydyw pregethu dyled- swydd i ddynion yn y cyfryw eefyllfa heb wneud mwy na hyny yn ddim amgen na rhoddi careg i'r hwn sydd yn gofy-n am fara neu sarph i'r hwn ddylai gael pysgodyn. Byddai gweithred fechain o garedigrwydd, mor fechan o ran gwerth a chwp- anaid o ddwfr oer, yn gwneud mwy o les i'r fath ddynion na'r cynghoriom mwyaf doeth a'r pregeth- au mwyaf galluog. Y mae gwneud yn fwy dylan- wadol na dweyd, y mae gweithredu yn fwy tebyg o enill dynicn na phregethu, ac y mae help llaw yn cynhesu y galon yn well na cherydd. Y mae yn dda iawn genym gael ar ddeall fod amryw fon. eddigesau yn Nghaerdydd wedi eu hargyhoeddi o hyn nes y maent yn ymarfer y Adysgeidiaeth. Nid ei chofleidio fel athrawiaeth i'w chredu yn unig y iftaent, ond ei dal a'i meddu fel egwyddor i fyw dan ei harweiniad. Y maent yn brysur wrth y gwaith ers wythnosau yn casglu tanysgrifiadau ac yn parotoi ar gylfer gwneud dwy fil o blant yn hapus ac yn llawen am un diwrnod o leiaf, yn ogystal a rhoddi iddynt sypyn o ddillad i'w cyn- orthwyo i fod yn llai truemus yn ol llaw. Dydd Mercher diweddaf cafodd mil o ferched bychain, tlodion y dref dreulio y rhan fwyaf o'r dydd yn y Park Hall, lIe y cawsant eu difyiu a'u digoni o fwyd nes peri iddynt anghofio eu tlodi. A dydd Iau daeth yr un nifer o fechgyn bychain i'r un lie i gael yr un mwynhad. Y mae ynjweliad Santa Claus a hwy wedi dyfod yn sefydliad paihaol yn y dref erbyn hyn, a byddai gadael i'r wyl syrthio yn peri cymaint o ofid i'r cyfeillion caredig a'u cychwynasant ag i'r plant bychain. Hon yw y chweched flwyddyn iddynt ei chynal, ac er fod personoliaeth Santa Claus wedi cyfnewid dair gwaith y mae yr wyl mor llwyddianus ag erioed. Gydag un o ferohed Mr Lascelles Carr y cychwyn- odd y mudiad ers chwe blynedd yn ol, a phan yr ymadawodxi hi a'r dref syrthiodd ei mantell ar ys- gwyddau ei chwaer. Yn nghwrs a priododd hithau, ac aeth ymaith, ac yn awr arweinydd y mudiad yw y diydcdd chwaer. Y mae yr un ysfbryd yn aros, ac y mae Miss Carr a'i chynorthwywyr lluosog yn cael tal digonol am eu llafur a'u trafferth wrth edrych ar wynebau lion y plant. Nid oea gan- ddynt dderbyn tsyneb, nid yw un plentyn yn cael ei groesavii am ei fod yn perthyn i rhyw blaid neu enwad neillduol ac un arall yn cael ei wrthod am yr un rheswm. Derbynir plentyn y Radical mor -wreeog a phlentyn y Tori a phlentyn yr Iuddew fel plentyn y cenedlddyn. Yr tinig gym- hwysder yw angen a thlodi mor fawr fel ag i'w wneud yn gyfryw ag y bydd tosturi yn rhoddi tocyn iddo am fynediad i mewn i'r wledd. Y mae yr wyl felly yn wers wrthddxychol mown goddef- gairwch a c'hrclydd ymarferol. Dywed y rhai gaw- sant y fraint o weled yr olygfa ei bod yn wir werth cymeryd trafferth fawr i'w gweled, ac na ddileir byth oddiar eu meddyliau yr argraph a naed ganddi. Y mae Moiien yn ei ddesgrifiad c -ngylchiad yn adrodd un hanesyn ainarferol o doa^ odig. Dywed iddo edrych allan am un eneth fechan dd. ll a welodd yn yr wyl y flwyddyn ddi- weddaf. Wedi i gyfeilles ei arwain ati gwelodd y genethod ertill o'i chwmpas yn gweini yn garedig ami tra yn llelpu eu hunain. Nid oedd yr un fechan yn gallu edrych ar na gweled dim drpethau oedd yno ar ei chyfer, ond yr oedd yn gallll mwyn- hau rhoddion Santa iClaus yn ei ffordd ei hunan trwy eu teimlo a'i bysedd. Pe byddai Txmeddig- esau ieuaine trefydd Cymru yn talu ymweliad a'r Park Hall ar yr amgylohiad drwn y buasai llawer o honynt yn myned gartref yn ddi-sylw o bob peth ond swn y geiriau hyny, "Dos dithau a gwna yr un modd" a Miss Carr, a buasem yn bur fuan yn I cael y pleser o gofnodi fod gwyliau tebyg wedi eu I cynhal yn mhob rhan o'r Dywysogaeth.

Hen Gymraes wedi blino ar Fywyd. BODDI EI HUN. Mr R. Bromley, crwner sir Fflint, a gynhaliodd drengholiad yn y Dolphin Hotel, Wyddgrug, ddydd Mercher, ar gorph Margaret Jones, 69ain mlwydd oed, yr hon a gafwyd wedi boddi mewn casgen fawr at ddal gwlaw oedd gysylltiedig a'r ty. Oddiwrth y dystiolaeth ymddangosai i'r drancedig fod yn isel-ysbryd ers amser. Trigai yn Berth y Bee, ger Wyddgrug. Yr oedd vn di- oddef hefyd oddiwrth feddaliad yr ymenydd. Yn hwyr nos Sabboth hi a lithrodd allan o'r ty yn ddisylw; ac yn mhen oh wart er awr wedi hyny, pan aed i chwilio am dani, canfyddwyd ei "hood" gerllaw y twb gwlaw, a syiwyd fod bocs wedi ei ÐSod ar y step a arweiniai i fyny at y twb. Ar hyny edrychwyd i lawr i'r twb, ac yno gwelid Margaret Jones mewn sefyllfa a arwyddai ei bod hi wedi neidio i mewn gyda'i thraed yn mlaenaf.— Dydhwelwyd rheithfarn ir perwyl ddarfod i'r drancedig gyflawni hunanladdiad pan mewn cyflwr o wallgofrwydd troa awuier.

Siroadd Aberteifi a Chaerfyrddin.-Deallwn fod Ilenorion medms a phrofedig yn ysgrifenu cyfres o erthygl&u i'r cylchgrawn ceneSlaethol, "Y Geninen," at y flwyddyn nesaf, ac y cychwynir ar y gyfres yn rhifyn Ionawr nesaf. Diau v bydd lluaws o'n dar- lfenwyr yn y siroedd yna yn awyddus am fwynhau y gwleddoedd ameuthyn hyn.

Gostyngeiddrwydd y Dywysoges Louise. Pan yr ym/welodd y Dywysoge» Louise ag Yn- ysoedd Bermuda sydd yn perthyn i Loegr, yr oedd trigolion yr ynys wedi pernclerfynu rhoddi derbyn- iad tywysogaidd iddi, ac yr oedd y tlawd fel y cyfoethog wedi parotoi i'w hanrhydeddu. Un diwrnod pan allan yn braslunio (sketching), oblegid y mae hi, fel ei chwiorydd oil, a'r Frenhines ei ihun, yn hoff o sketchio, daeth syched arni, ac aeth i ddrwstbwthyn bychan a gofynodd am ddwlr. Yr oedd yr hen wraig yn rhy brysur yn smwddio crys ei gwr, a gomedidodd fyned i 'nol dwr iddi am, meddai, fod eisiau y crys yn barod i'r gwr fyned i'r ciniaw er anrhydeddu merch y Frenhines. "Wei," meddai y Dywysoges Louise, "mi orphena i smwddio y crys os ewch chwi i gyrchu dwfr i mi." Ac fe11y, y bu. -p-

Lleidr Cist. Ychydig ddyddiau yn ol yr oedd cist yn cael ei hanfon gyda rhoilffordd o Paris i Cologne. Cy- merwyd ei ofal gan .un o'r swyddogion, yr hwn gan farnu nad oedd y cauad yn ddyogei, a benderfyn- odd roddi hoelion ynddo. Pan yn morthwylio yr hoelion olywodd waedd boonus o'r gist. Agorwyd y gist mor fuan ag oedd bosibl, ac yna cafwyd dyn oddifewn, i ysgwydd yr hwn yr ydoedd amryw o'r hoelion wedi treiddio. Addefodd mai lleidr yd- oedd, a'i fod wedi mabwysiadu y dull hwn o dra- faelu er mwyn cario ei ddyhirwaith yn mlaen. Oymerwyd meddiiamt o hono gan yr heddgeidwaid, ac ni chaiff gyfle i drafaelu mewn cist am beth amser o leiaf.

Arglwydd Selborne ar Lwyddiact yr Undebwyr, Wrth agor iOlwlY Ceidwadol yn Reading, ddydd Llun, cyfeiriodd Arglwydd Stlbo-rae at y Blaid Radicalaidd fel mewn cyflwr o annhrefnusrwydd tymihorol, ond nid oedd wiw i'r Undebwyr adael i'w sylw gael ei dynu oddiwrth y ffaith fod y perygl i'r deyrnas gael ei dariio eto yn bodoli, ac fel pnawf o hyn cyfeiriodd at sylwadau Dr. Spence Watson yn Birmingham. Yn ddiweddarach, with Eiarad niewn ciniaw yn y Neuadd Drefol, oefnog- odd Is-Ysgrifenydd y Trefedigaethau wladlywiaeth dramor y Llywodraeth, a hawliai fod eu llwyddiant yn ddy-ledus i Gyfrin Gyngjhor unedig, a phlaid unedig wrth ei gefn. Nid oedd gan eu gwrth- wynebwyr ddim i'w gynyg ond Ymreolaeth a di- ddymiad Ty yr Arglwyddi, gJdawladlywiaeth yn ol polisi Mr Labouchere. Daliai y siaradydd yn mhellach fod ein cenhadaeth fel rhai yn cario baner gwareiddiad yn Affiica a lleoedd eraill yn un y credai y wlad ynddi.

Bwrdd Cymod y Glowyr. ARGLWYDD JAMES YN DERBYN J LLYWYDlftAETH. Mae Mr Thomas Ratcliffe Ellis, ysgrifenydd Cymdeit'has Perchenogion Glofeydd, a Mr Thomas Ashton, ysgrifenydd Cynghrair y Mwnwyr, wedi derbyn y llythyr canlynol oddiwrth Arglwydd James o Hereford, i'r hwn y gofynwyd fod iddo 1 dderbyn llywyddiaeth y Bwrdd Cymod sefydlir lhwng y ^lo-berchenogion a'r mwnwyr:—"41, Cadogaln-square, S.W., Rhagfyr 16eg, 1898. An- wyl SyTs,—Mae genyf i gydnabod derbyniad eich llythyr. Mae eich dewisiad o honof fel cadeirydd ein Bwrdd Cymod1 yn golygu rhoddi i mi safle an- -rdiyde-ddus, ao felly mae genyf y pleser o gydym- ffurfio a'r cais geir yn eich llythyr. Rhaid i mi ddatgan fy moddhad fod gallu i benderfynu cyd- rhwng y gwa'hanol fuddianau yn cael ei roddi i Gadeirydd: y Bwrdd dan reol XI. o drefn cich gweithrediadau. Heb y gbllu hwnw mae llafur y cadeirydd a'r holl Fwrdd yn ami wedi bod yn ddifudd.—-Yr eiddoch yn ddiffuant, James o Here- ford."

Gwaredu Dyn o Grafanc Crocodile. GWOBRWYO TEILYNGDOD. Yr wythnos ddaweddaf oafodd milwr o'r enw Subada-r 8-hamas Khan, o'r 1st Uganda Rifles, ei wobrwyo a bathodyn y Royal Humane Society am waredu dyn dan yr amgylchiadau anghyffredin a ganlyn -Är yr 28ain o Fedi yr oedd Mehar Khan, o'r un gattrawd, yn golchi ei ddwylaw ar lan yr Afon Juba, perthynol i Brydain yn Nwyrain Âff- rica, pan y gafaelwyd ynddo gerfydd ei ddwy fraioh gan grocodile, yr hwn oedd wedi gweithio ei ffordd i'r lan. Lluegwyd ef ar unwaith i'r dwfr, tra y bu iddo yntau ag un Haw, yr hon a ymwthiai allan o aafn y bwystfil, amryw weithiau geisio gafael yn y "stocade" oedd wedi ei osod o amgylch y Ian. Ond nid oedd ei ymdr-ec-hion yn tycio dim yn erbyn nerth enfawr yr anghenfil ac nid oes amheuaeth, onibai i gynorthwy diattreg ddyfod, y buasai wedi boddi. Rhuthrodd y Subadar dewr i'r dwfr a chymerodd afael yn Mehar Khan, yr hwn, modd bynag, a ddragiwyd oddiarno. Ar amrantiad gwaeddodd allan am ddryll, ac wedi ei gael taniodd ar y crocodile, yr hwn y pryd hyny a ollyngodd ei afael a chafodd Mehar ei waredu er wedi derbyn niwed tost. Yna diangodd y erooodil.e i'r afon.

Cyhuddiad Poenus yn Erbyl% Oyn- ysgclfeist.res. Yn Llys Ynadol Prestatyn, ddydd Mawrth, 1F dygwyd i fyny Evline O. Jones, cyn-ysgolfeistres yn Llanasa, Treffynon, yr hon a gyhuddid o gaffael 8p 8s trwy dwyll-esgusion gan Mr T. Lean, gor- uchwyliwi" mwnawl Llanasa. Erlynwyd gan Mr F. J. Gamlin, yr hwn a. ddy- wedodd nad oedd efe yn gwasgu y cyhuddiad, a gofynodd am gael ei newid i un o "ladrad gan bai- lee." Galwvd tystiolaeth i brofi. ddarfod i'r ddiffyn- yddes yn mis Medi, 1897, pan yn sengl, logi organ deuddeg gini oddiwrth y London and Cambrian Music Company, Rhyl, a chytuno i dalu gini y chwarter hyd nes talu yr holl swm i fyny. Yn fuan wedi derbyn yr organ bu iddi dalu un gini, ac wedi hyny priododd. Gan ei bod mewn eisieu bara beunyddiol, darfu iddi werthu yr organ i Mr Lean am wyth gini, ac ar y dderbyneb gosod- odd allan i'r offeryn gostio deunaw gini. Y Ddiffynes a blediodd yn euog ac ar ei rhan gofynodd Mr D. C. Radcliffe (Rhyl) fod iddi gael ymddwyn tuag ati o dan Ddeddf y Troseddwyr Cyntaf, a dywedodd iddi gael ei dwyn i'r sefyllfa bresenol trwy gael gwr na. roddodd iddi amdaiffyn- iad na dim byd arall. Y Fainc (drwy y Cadeirydd) a ddywedodd eu bod yn ystyried yr achos yn un poenus iawn, a'u bod yn gollwng y ddiffynes yn rhydd ond iddi fyned dan rwymau i ddod, i fyny am ddedfryd pan elirid ami.

— Pwy ydyw y lay ? DYWED Y DUG ARGYLL MAI HWYNT- HWY SY'N EISTEDD AR FEINCIAU I Y TRYSORLYS. Mae y Dug Argyll, mewn atebiad i gwestiwn yn nghylch a oedd unrhyw obaith cael "ail bobi" y Blaid Ryddfrydol, wedi ysgrifenu fel y canlyn at oh,ebydd "Chwi a roddwch y teitl o 'Blaid Ryddfrydol' i ddynion nad ydynt ac na fuont erioed yn ei chyn- rychioli. Yr ydych yn anghofio fod holl ddynion goreu y Blaid Ryddfrydol, gyda'r rhai y darfu i mi wasanaethu am ddeng mlynedd ar hunain, wedi gwrthryfela yn erbyn gwladlywiaeth Wyddelig newydd Mr Gladstone. Ni adawyd dim ond y gwehilion ar ol iddo. "Yr oeddwn i yn eu hadnabod oil yn bersonol, ac yn alluog i wybod eu gwerth yn lied dda. Ym- enydd ac asgwrn cefn y Blaid Ryddfrydol oeddynt Arglwydd Hartington, Mr Chamherlain, Mr Goschen, Mr John Bright, Syr Henry James, Ar- glwydd Selborne, yn nghydag ychydig eraill. "Y rhai a lynasant wrth arweinydd personol gyda ffyddlondeb cyfrwysgall, gan nad pa beth a wnai efe, oeddynt oil yn ddynion cydmarol is- raddol. Eto yr ydych yn galw y gwaddodion hyny 'Y Blaid Ryddfrydol.' Ar ba ddamcaniaeth o gyf- ander plaid nid wyf yn gwybod. Rhaid ei bod yn an WTthun. "Mae y Blaid Ryddfrydol yn cael ei chynrychioli yn well ar feinciau presenol y Trysorlys nag y bu erioed o'r blaen yn fy amser i. "Y rhai hyny sy'n awr yn ymhollti yn adranau manach fyth-nid y Blaid Ryddfrydol mo honynt. Ni ddaliwyd hwy erioed wrth eu gilydd gan un- rhyw wladlywiaeth ddealledig neu unrhyw eg- wyddor y gellid ei deffinio, a'u tynged yn awr ydyw canlyniad aiiocheladwy eu dechreuad an- haipus."

Marw Trwy Tisian. Mewn trengholiad a gynhaihvyd dydd Iau ar gorph labrwr o'r enw Charles Henry Deemer, o Dawley, ger Uxbridge, cafwyd mai .flit o disian'fu yn achos o'i farwolaeth. Yn y dystiolaeth dywed- wyd fod Deemer wedi tisian deirgwaith, ac wedi hyny syrthio i lawr yn farw.—Rhaid, meddai Dr. Bell, fod y tisian wedi cynyrchu dirdyniad mawr ac wedi chwyddo y stumog allan yn dost. -Ff aitli brudd yn yr achog ydyw fod y trancedig yn gadael gweddw ac wyth o blant ieuainc, er budd pa rai y rhoddodd v rheithwyr i fyny y tal dyledus idd- ) ynt. -u-

Gwraig yn Llosgi i Parwcheth. Mrs Paddock oedd enw y wraig, yn byw yn Wirs- wa-H, sir Gaer, gwr yr hon sydd wedi bod yn "goachman" am dros ddeugain mlynedd i Mr Ethel- ston, o Hinton (cadeirydd mainc ynadol Whit- church). Qyfarfu Mrs Paddock a marwolaeth ar- swydus yn fuan wedi i'w gwr adael y ty foreu Iau. Daeth i lawr at y tan i wisgo am dani. Pan oedd agos wedi gorphen, cymerodd ei dillad dan a phan y canfyddwyd hi yn mhen dwy awr wedi hyny, yr oedd yn gorwedd wrth y drws gyda phob tiovn o'i dillad wedi llosgi. Yr oedd y coiph mewn cyflwr dychrynllyd, a'r gwynebpryd yn anadwaen- adwy. Dr. Gwynn, yr hwn a alwyd i mewn, a ddywedodd ei fod yr achos gwaethaf o losgi a wel- odd erioed.

Rhedeg Ymaith gyda Owrsig ei Gyfaill. ADYN ANNIOLCHG AR, Llwyddodd Mr William Mathias, adeiladydd yn Nghaerdydd, i gael y lie o feddyg trigianol yn Nhlotty Caerdydd i Dr. John Richard Foster, ac ad-dalodd y doctor y caredigrwydd trwy redeg ymaith gyda gwraig Mr Mathias. Dyma yr ystori adroddwyd gan Mr Mathias yn Llys Y sariaeth, dydd Mercher, wrth roddi cais i mewn am ddi- ddymiad y briodas —Rhoddwyd tystiolaeth bell- ach gan un oedd wedi bod yn heddgeidwad i'r per- wyl ddarfod iddo ef un ncson, wedi sylwi fod dnrs cefin ty Mr Mathias yn agored, fyned yno a churo. Darfu i ddyn roddi ei ben alhn tiwy ffenestr yr ystafell wely, yr hwn a ndnabu efe fel Dr. Foster, y cyd-atebydd.—Caniatawyd diddymiad y briodas, Mr Mathias i gael cad-wraeth y plant.

Ardalydd Mon a'i Gi. Cafodd Ardalydd Mon ei ddirwyo i 20p a'r cost- au yn Lerpwl, dydd Mercher, am droseddu yr '"Importation of Dogs Order" trwy lanio bulldog Ffrengig yn Lerpwl, yr hwn a ddygasai drosodd o'r America. Yn y dystiolaeth dangoswyd fod yr Ardalydd wedi pellebru at Fwrdd Amaethydd- iaeth yn mis Hydref, yn dweyd ei fod yn hwyiio o New York ac yn dwyn bulldog Ffrengig i'w gan- lyn], dros yr hwn y gofynai iddynt anfon trwyddc-d i'w gyf.rfod i Lerpwl. Yr oedd y Bwrdd yn an- alluog i ganiatau y cais hwn, gan nad oedd efe wedi anfon y cais ar bapyr o apel ffurfiol, ac an- fonwyd y cyfryw ffurf-len i Lerpwl. Pan gyr- haeddodd yr Ardalydd yno canfyddwyd ef gan ewyddog y ToUdy, yr hwn a ddywedodd y rhoddid y drwydded dros ddadforio y ci y diwrnod canlyn- ol, eithr ar y pryd nid oedd ond papyr apelio, t, edi cyrhaedd.-Y twrnie erlynol a ddywedodd fod yr achos yn un pwysig iawn, gan fod yr "Order" wedi ei gwneud er rhwystro i afiechyd gael ei ddwyn i'r wlad hon o wledydd tramor. Yno yr oedd yn bur gyffredinol, and bron wedi diflanu o'r wlad hon. hon.

Oynllun Oenedlaethol mawr i Atal y Darfodedigaeth. TYWYSOG OYMRU YN OYNORTIIWYO. DENG MIL A THRIGAIN YN MARW BOB BLWYDDYN. Yn Marlborough House, dydd Mawrth, cych- 1-1 wynwyd mudiad cenedlaethol mawr, tan nawdd Tywysog Cymru, gyda'r amcan o atal lledasniad y darfodedigaeth yn y wlad hon, ac yn y diwedd, fe obeithir, i'w lwyr ddadwreiddio o'r tir, gan fod oddeutu 70,000 o bob! yn nueirw o hono bob blwyddyn yn y Deyrnas Gyfun ol. G oT>eithir gallu cyrhaedd yr aimcan trwy gyfrwng corph o fonedd- igion a elwir ''Cymdeithas Genedlaethol er Atal Darfodedigaeth," i'r hon y mae'r physigwr enwog Syr William Broadbent wedi ei dd-ewis yn gadeir- ydd. Llywyddwyd y cyfarf od uchod gan Dywysog Cymru, yr hwn, ar ol agor y gweithrediadau, a alwodd ar Syr W. Broadbent _i wneuthur myneg- iad ar amcanioni y gymdeithas a'i dull o gario yr ame-anion rhyny allan. Ar ei ol ef cafwyd sylwadau gan ddoctoriaid eraill o fri. Traddodwyd areithiau hefyd gan Ardalydd Salisbury, Iarll Rosebery, Syr Samuel Wilks (llywydd y Royal College of Physi- cians), Mr Walter Long. etc., oil yn calonog gy- meradwyo amcan canmolaclwy y miudiad.

Mae eich Tynged wedi ei Selio." "MWYNBAWN GAEL FY NGIffiOGI 0'00 ACHOS OHWI." 0 flaen yr ynad yn llys Gogledd Llundam, dydd Mercher, cyhuddwyd Herbert Elliott, a ddesgrifid fel "advertising canvasser," o anfon llythyr at Mr Frederick Dyall, aelod o'r Stock Exchange, yn bygwth ei lofruddio. Dywedodd Mr Dyall fod y ca,roharor yn fab i gyfreithiwr, a'i fod yn ei adwaener, Ar y 19eg cyfisol y tyst a dderby y cyhuddedig lythyr yn cynwys y gan,lyn "Yr ydych wedi tori i fyny fy nghartref, fu unwaith yn un hapus yr ydych wedi'm dinystrio mewn corph ac enaid a phoced—'mewn pobpeth ond meddwl a synwyr cyffredin. Bydd i chwi farw o farwolae,th greulon: nid oes dim all ei stopio. Mae eich tynged wedi ei selio. Am danaf fy hun, 'does dim fuaswn yn ei fwynhau yn well na chael fy nghrogi o'ch achos chwi. Gyda phleser y disgwyliaf am y fath farwolaeth. Na feddyliwch y bydd i mi dreulio'r Nadolig yn Uwgu yn yr he- olydd, fel ag yr ydych chwi wedi dymuno a go- beithio i mi fod—ie, wedi plotio i ddwyn y peth oddiamgylch. Na, bydd i mi. hyderaf, fod yn y gell gondemniedig, mewn cynhesrwydd, cysur, a digon o fwyd." Mr Dyall a ychwanegodd mai creadur meddw, ffyrnig, ydoedd y carcharor, a bod arno ei ofn am ei fywyd. Yr oedd ef (y tyst) yn gyfaill i'w ddi- weddar dad, ac yn parhau eto yn <ryfaill i'r teulu. Yr Ynad a draddod-odd Elliott i sefyll ei brawf yn y Central Criminal Court.

"Nicb i Arglwydd Lcvat." MEMM I WEINIDOG CYMIiEIG MEWN HE, LBUIA. Yn llys ynadol Bow-street, Llundain, dydd Llun, cyhuddwyd Catherine Louisa Lovat Fraser, 23 mlwydd oed ac heb drigfod sefydlog, o gaffael dress gwerth pumpunib trwy chwareu trie. Yr oedd y garchares yn flaenorol wedi cael ei chy- huddo yn Edinburgh o gaffael nwyddau trwy dwyll-esgusion, a dydd Sadwrn y gollyngwyd hi allan o'r carchar, lie y daliwyd hi yn. gaeth am dair wythnos am na f-edrai ffeindio meichiau am ugain punt. Bron gyda'i bod wedi cael ei thraed yn rhydd cafodd ei hail gymeryd i fyny ar y cy- huddiad presenol gan Sergeant Collins, o Scotland Yard. Wrth i'r swyddog ei chyhuddo, cyfaddef- odd iddi gael y dress, ond gwadodd mai ei lladrata a wnaeth. Sergeant Collins a hyabysodd Syr James Vaughan fod awdurdodau Scotland Yard wedi der- byn lluaws o achwynion o Lundain. y talaethau, ac o'r Cyfandir parthed ymddygiadau y ferch ieu- anc, ac yr oeddynt yn gofyn am gynorthwy cyf- reithiol. Yr oedd y garchares wedi bod yn cario allan gyfres o driciau twyllodrus ers tros ddeu- ddeng mis o amser ac wedi caffael canoedd o bunau trwy dwyll-osod ei hun allan fel nith i Arglwydd Lovat a'i bod wedi priodi un o deulu y Roths- childs. Bu i'r ynad rimandio y garchares, a chyfarwyddo i ymohebu a'r Tiysorlys. Ymddengys fod y garchares yn ferch i weinidog Oymreig, ac iddi am dymhor fod yn nurso yn un o yspyttai Llundain. Dywedir hefyd fod ei thad yn frawd ieuengaf i'r boneddwr sydd yn hawlio eti- feddiaethau Lovat yn Ysgotlard. Honir iddi hefyd godi nwyddau vn Edinburgh dan yr esgus mai Miss Fraser Lovat ydoedd, o Bewly Castle, Larerness-shire.

—3> Boddiad Cymro Ieuano yn li ow York. M^ y Parch Thomaa Jones, xheithor Llanbedr, \d^bya hysbysrwydd o> foddiad eo. diydydd mab, Thomas Jones vn harw York. AilJbeirianydd oed'd y trancedig- ar yr agerlong "Avalon," ac yr oedd ar riniog jryrfa addawol. Derbyniwyd y newydd gyda thristwch. mawr yn ardsl Rhuthyn, lie yr oedd y dyn ieuano yn dra adnabyddus a phoblogaidd.

Eleilgyrdd Ysgeifn yn Sir Drefaldwyn.. RHODD 0 7000p GAN Y LLYWODRAJBTH. Boreu Mawrth diweddaf derbyniodd y Milwriad Pryce Jones, A.S., hys'bysrwydd fod y Tiysorlys wedi cytuno i roddi y swm o 7000p tuag at wneu- thur rheilffordd: ysgafn o'r Trallwm i Lanfair. Derbyniwyd y newydd gyda boddhad mawi yn N hrallwmi, gan fod rhad rodd fel yr uchod yn sicrhau gwneuthuriad y llinell, yr hon a effeithia ar ranbarth aruthrol o wlad. Mae y cyfarwydd- wyr wedi gorphen y rhagbarotoadau, a dechseuir ar y gwaith yn bur iuan.

Poblogrwydd yn Uchgadben Hobscn, CUSANU 165 0 PERCHED IEUAINC. Dyma fel y dywed giohebydd o New York:— Mae newyddiaduron y lie hwn yn cael ciyn lawer o ddifyrwch allan o'r ffaith fod Lieutenant Hob- son, arwr y "Meraimac" yn Santiago, wedi cusahu dim llai na 165 o ferched yn Chicago, lIe bu yn traddodi darlith ar y digwyddiad hwnw yn y rhyfel ag sydd wedi dwyn y fath glod a bri arno ef. Ar derfyn y ddarlith ymddengys i'r heddgeidwaid ofyn i unrhyw bersonau a ddymunent gael eu "cyf- lwyno" i'r swyddog dewr ddyfod yn mlaen, a'r rhai ddaethant yn mlaen i'w gusami gyntaf oedd! merched i Lywodraethwr blaenorol Carolina Og- leddol. Yna syrthiodd ysprydiaeth cusanu ax fon- eddigesau eraill, ond ymddangosai Lieutenant Hobson yn leicio hyny. Cydiai yn Haw pob un o'i edmygesau a thynai 'hwynt ato, gan eu cusanu. yn serchog, a bu i ami un gael eu cofleidio ganddo nefyd. Y Cadfridog M'Nulta ddarfu ei gynghori i gusanu yr oIL Dodai y genethod tlysion eu dwylaw ar eu gwynebau, ond, caffent eu cusanu er hyny. Wedi i'r merched stopio dyfod yn mlaen, peidiodd y cusanu.

Aflonyddu y Pregethwr Tra yr oedd y Parch A. Sarjent yn pregeth u. foreu Sabboth yn Nghapel y Wesleyaid, Brighton- road, Croydon, bu i ddyno wisgiad parchus ger- dded i mewn yn diystiog ac ymddwyn mewn modd anghyffredin. Ei enw oedd William Mer- cer, yn byw yn Helder-streefc, South Croydon. Pan ddaet.h i'r capel, cymerodd ei Ie mewn set, pan oedd y bregeth wedi dechreu. Y funud hono dig- wyddai y pregethwr wneud y sylw fod corph y bOibl, mewn ystyr ysgjrythyrol, y "tu allan ireg- lwys," pryd y llefodd Mercer allan, "Hollol iawn hefyd." Aeth Mr R. Biggs, un o stiwardiaid y capel, allan yn ddistaw i nol heddgeidwad. Wedi dychwelyd cafodd i Mercer aflonyddu drachefn trwy waeddi "mai twyllwr" oedd y gweinidog. Dywed- odd hefyd "fod Iesu Grist yn pregethu yr Efengyl am ddim." Yna trowyd ef allan. Dydd LIun dygwyd y troseddwr gerbron ynadon Croydon, yn cael ei gyhuddo o aflonyddu gwasanaeth dwyfol I Datganodd y dyn fod yn ddrwg iawn ganddo am ei gamymddygiad, yr hyn a b-riodolai i effaith diod. Ar ei waith yn gwneud ymddiheuxad gastyngedig, a gaddo peidio gwneud yr un peth byth wedyn, gollyngwyd ef yn rhydd ar dalu 2s 6c o gostau.

Y Wialen yn yr Ysgol. DIRWYO PRIF ATHRA W. Yn Crewe, 'ddydd Llun, cyhuddwyd Arthur- Samuel Bramall, meistr Ysgol Bhgyn Iarll. Crewe yn Weston, o ymosod ar Ernest Gallimore, wyt'h mlwydd oed, un o fechgyn yr ysgol.—Dy- wedodd y bachgen i'r meistr, am. drosedd honedig, ei daro ar ochr ei ben gyda'i ddwrn nes disgyn o hono i lawr. Pan y cododd tarawodd ef drachefn gyda ff-on ai ei law, ac wedi hyny cymerodd ef ar ei liniau gan ei daro bump neu chwe' gwaith gyda'r gansen.—Tystiodd mam y bachgen iddi gan- fod gwrymaau ar gorph y bachgen, a bod ei glust a'i fysedd wedi chwyddo.—Y Parch H. E. Smith, ficer Weston, a ddywedodd iddo archwilio y bach- g)en a chael fod ei fysedd wedi chwyddo, y rhai nas gallai eu hunioni. Gwelodd y gwrymiau hefyd ar ei goi-nh.-IVrth ei groewl-oli, addefodd yr er- lynydd iddo ddweyd wrth rai o'r plant mai cael gwasgu ed law yn y llidiart a ddarfu.—Gwadai y diffynydd yn llwyr bobpeth y gellid ei alw yn ym- osodiad. Yr oedd yr erlynydd yn fachgen drwg iawn, ac yr oedd ei dad wedi gofyn iddo ef ei geryddu. Yr oedd wedi ei gospi trwy ei daro ddwywaith ar ei law, ac yna ei roddi ar ei liniau gan ei daro bedair neu 'bum gwaith. Gwadai iddo ei daro a'i ddwrn. Yr oedd y bachgen wedi dweydi mai yn y llidiart yr anafodd ei law, ond yr oedd ei fam wedi ei anog i ddweyd mai ol y gansen ydoedd. Hefyd yr oedd y bachgen wedi dweyd mai y ficer oedd wedi an ei fam i godi gwys yn ei erbyn ef. Dywedodd y diffynydd hefyd nad oedd y ficer ac yntau ar y telerau goreu a'u gilydd ers tair blyn- edd. Rhoddwyd tystiolaeth dros yr amddiffyniad gan amryw o blant yr ysgol ac eraill.—Wedi ym- gynghori yn hir, barnai y Fainc fod y gosp a rodd- wyd yn ormodol, a dirwyent y diffynydd i 2s 6c a'r qa-y cwbl yn lp lis.

I N'ewyuu Plentyn yn MoEtyn. OYHUDDO BTD-WRAIG 0 DDYNLADDIAD. Dydd Llun yn y Glanydon Inn, Mostyn, cyn- haliodd crwner sir Fflint (Mr Richard Bromley) raith-ymehwiliad gohiriedig ar gorph plentyn o'p enw Lewis Clayton, mab Lewis Clayton, Mostyn- square, Mostyn, yr hwn na fu fyw ond am wyth- nos. Ymddengys i'r fam gaol gweini arni adeg genedigaeth y plentyn gan hen wraig o'r enw Jane Parry, yn byw yn ymyl, yr hon airl. lawer o flyn- yddoedd oedd wedi gwasanaethu fel byd-wraig yn y gymydogaeth. Yn fuan ar ol ei enedigaeth. daeth y plentyn i gael "convulsions," a rhoddodd yr hen wraig iddo beth elwid yn "cinder tea," sef marworyn poeth mewn ychydig dd'wfr a thipyn o siwgr Ni -roddid dim maet'h-fwyd arall i'r plentyn hyd y dydd cyn ei farwolaeth, pryd y rhoddwyd tri thiopyn o gin mewn dwfr iddo, ond yr hwn nid: oedd yn aIM i'w gymeryd. Tystiwyd fod genau y plentyil,wedi cau yn hollol, ac Dis gellid cael gan- ddo gyrjeryd y gin a'r dwfr. Gofynodd y tad i'r fyd-wnaig a gaffai alw medldyg i mewn, ond ni chytunai hi a hyny. Rlhoddwyd tystiolaeth fedd- ygol gan Dr. J. Owen Jones a Dr. W. Owen Evans, Treffynon, y rhai wnaet'bent archwiliad ar y corph. Mynegasant fod y plentyn yn ei hwn dwf, ac nid oedd dim i'w rwystro i gymeryd bwyd. Yr oedd yn debygol pe buasid wedi edrych ar ol y plentyn yn briodol y buasai yn byw. Eu barn hwy oedd i'r plentyn farw o "convulsions," a ddygwyd oddi- amgylch gan ddiffyg maeth. Dygodd y rheithwyr ddedfryd i'r perwyl fod y plentyn wedi marw o newyr mai y fyd-wmig oedd yn gofalu am y plentyn ac yn gyfrifol am dano; nad oedd y fyd- wraig wedi arfer gofal rhesymol i airbed bywyd y plentyn; ac os oedd y plentyn wedi cael rhy fychan o fwyd a sylw mai y fyd-wraig oedd yn gyf- rifol. Dywedodd y Crwner fod hyny yn dyfod a dedfryd o ddynladdiad yn erbyn y gyhuddedig, ac yr oedd efe yn 'hollol gytuno a hyny. Tra- ddodwyd y fyd-wraig i sefyll ei phrawf ar warant y crwner.

"Quite the Prettiest," is the Universal Opinion °f Horniman's Almanack for 1899. Bea-utiiully in colors and now being GIVEN t 'r nearly JO,000 retailers of Hornim»n'» a- Sold by Bangor Roberts. Uaemtst; Lewis, Groeer; "Comet Stores," at Llanrws* and at Colwyn Bay. Cwnarvoa: Owen, Chemist. Port- madoo Morris Chemist; Newell, Confectioner.; Pwllheli: Owen, Chemist. Nevm Griffith, Gr»cer. Brynsiencyn Hughes, Grocer, etc. Coikway: Wil- liams, Chmist. Beaumaris: Williams, Grom. etc. PenmaenmawT Co-operative Society; Roberts, Grocer. Llanberis: Ingham, Grocer. Llpjafair. fecham Morgan, Grocer, etc. Williams, Tea Dealer, etc. Llandadne": Hooson, Gloddaeth-street; lte. berts, Chemist. Llangefni: Jones, Grocer, etc. Colwyn Bay: Hughes, Grocer, etc. Brox Ceimwea* Roberts, brocer. Newborougk: Lewil, Groca.. Llanerchynaedel: Roberts, Grocer, etc. Kolyke#A-. Davies, Bros., Greoen.