Gwalia

Yr oedd yn "Ormod o Wr Bonheddig." MllIOO RYNOD DDRW GDTBUS. Walter Jams ydoedd enw dyn tal, mewn gwiag 0 da, ac yn foneddwribob ymddangosiad, a gyhudd- -.vyd yn Heddlys Bow-street, Llundain, o fod yn berson drwgdybua ac o dori i mewn i yatafoll yn y Cecil Hotel gydag allwedd pwrpasoL Mr Charles Hinman, marsiandwr, o Brooklyn, New York (Bin aros ar hyn o bryd yn y Cecil Hotel), a ddywedodd iddo y prydnawn blaenorol weled ei wraig yn cau drws d hystafell wely, i'r hwn yr oedd do picio, ac yn myned fr ystafell eistedd gyda'r plant. Aeth yntau (y tyst) allan am dro ac wedi dychwelyd efe a aeth ar ei union i'r ystafell wely, gan geiaio dadgloi y drws. Er ei syndod ni wnai y drws agor, a gwthiodd ef a'i ben- glin. Treiodd yr allwedd drachefn. bu i'r drws agor. Dyna lie gwelai efe y carcharor yn sefyll tumewn, a'r tyst a ddywedodd wrtho: "Beth ydych yn ei wneud yn yr ystafell hon ?" Yntau a ateborJd "Daethum yma i gyfarfcwl djrne,3 -Mrs Sadlk x-J-wkson wrth ei henw.'f "Nis gwn i ddim yn nghylch Mrs Sadlier-Jack- son," ebai'r tyst. "Nid dyma ei hystafell hi; ya- tafell fy ngr»r»ig a'm plant ydyw." "Wel," ebai y carcharor, "yr wyf wedi gwneud camgymeriad mawr." "Mae arnaf eisiau gwybod pwy ydych a phaham yr ydych chwi yma," meddai y tyst. "Yr wyf yn wr bonheddig perffaith," atobodd y carcharor. "Nid wyf yn meddwl eich bod," ebai'r tyst yn ol; "Thaid i chwi ddyfod gyda mi i'r brif swyddfa," a gafaelodd ynddo. Aeth y carcharor gydag ef haner y ffordd i lawr y grisiau yn ewyllysgar, oud yno efe a safodd ac a sylwodd: "Nis gallaf fyned i lawr yna. Nid af ychwaith. Tr wyf jn ormod o wr bonheddig. Fe andwya hm/fi j" "Mae'n rhaid i chwi fyned," ebai y tyst; a myned a wnaeth. Galwyd y rheolwr, yr hwn a holodd y carcharor. Ax y cyntaf dywedodd y carcharor nad oedd y tyst wedi bod tuallan i'r drws ond am eiliad, ond addefodd wedi hyny ei fod ef (carcharor) wedi bolltio'r drws oddimewn. Dywedodd mai y "forwyn a'i gollyngodd i mewn. Siaradodd y tyst a'i wraig hithau, wedi myned i'r ystafell, a gafodd fod ei satchel (yn yr hwn yr oedd allweddau eu trynciau) wedi cael ei dori yn agored a'r trynciau wedi eu dadgloi. Oa-fwyd yr allwedd- au wedi hyny ar lawr. Ar gais yr heddgeidwaid caxodd yr achos ei ohirio, a gwrthwynebwyd gollwng y earcharot dan feichiafaeth. Dygwyd y "gwr bonheddig" eilwaith o flaen Llys Bow-street ddydd Gwener, pryd y dywedodd De- tective-Inspector Leach fod y cyfeiriad roddes y carcharor yn un cywir. Syr John Bridge: Beth ydyw y dyn ? Y Swyddog: Edrychir amo fel un o foddion an- nibynol- Mae ganddo gyfrif yn y New Zealand Bank, ond hwy a wrthodant roddi i mi fanylion. I Ei eiddo rhydd-ddaliadol ef ei hun yw y lIe yn Horsham. Y mae wedi byw yno dair neu bedair I blynedd- Mae y lie yn werth tua 1500p. Oeidw dair neu bedair o geeyg magu. Tn icihob man lie bu y dyn hwn yn aros yr oedd pethau yn cael eu colli, ac mae efe wedi ei ddrwgdybio. I Yna galwyd Mrs Sadlier-Jackson, dynes wedi ymwisgo yn ffasivnol, yr hon a ddywedodd mai yn yr Iwerddon yr oedd yn preswylio. Dywedodd I hefyd ei bod yn adwaen y carcharor. Nid oedd yn frawd iddi, ond yr oedd yn "berthynas i mi." Yr oedd hi yn aroe yn yr Hotel Cecil ar y 9fed o Ea^fyr, ond ymadawodd ar y diwrnod hwnw ar ol bod yno rhyw bythefnos. Ni fu iddi ddychwelyd i'r gwesty hyd y boreu hwnw. Syr John Bridge: A oedd y dyn y fath "berth- ynns" i chwi ag i roddi iddo yr hawl i fyned i'ch ystafell ? Mrs Jackson: Nac oedd, ond mynych y mae wedi bod yn fy ystafell. Gwraig briod ydwyf fi, yn byw gyda'm gwr. Nid oedd dim byd o'i le yn y ffaith ei fod yn dyfod i'm hystafell. Wedi i Mr Judah, rheolwr yr Hotel Omil., roddi tystiolaeth, Syr John Bridge a ddywedodd fod y careharor, pan ddarganfyddwyd ef yn yr ystafell wely, wedi dweyd mai myned yno i weled boneddiges a wnaeth, ac nid oedd amheuaeth ei fod yn golygu iddo gael ei gredu, os ffeindid y peth allan, y byddai yna "scandal." Yr oedd y foneddlges yu berthynas, ac ni fuasai ynA ddim "scandal;" a dy- munai ddweyd ar unwaith nad oedd un adlewyrch- iad yn cael ei daflu ar Mrs Jackson. Pe yn ddyn gonest, ni fuasai'r carcharor byth yn defnyddio'r fath esgusawd. Tr oedd yn argyhoeddedig iddo fyned i'r ystafell gydag amcan anghyfreithlon, a dedfrydid ef i dri mis o lafur caled.

¡ Yfory.—Y dydd pin y mo cybyddion yn cyf- ranu, y mae diogwyr yn g-.voithio, s phan y mae peoliaduriaid yn diwygio.

Llwyddiaat Bachgen 0 Lanberia yn i America. Mewn papyr Oymreig tJldd newydd gyrhaedd yma o'r America ymdden^ys ysgrif ddyddorol gan y Parch D. E. Bicharda, M.D., dan y penawd "Ellis Owens, Slatington, Pa. ac er mwyn ein darllenwyr yn Llanberia a'r crick, yr ydym yn ei had-argraphu: — Gamrld y llecb-chwurelwT adnabyudua uchod yn Nant Ucha, Llanberia, G. C., yn 1835. 0 du ei dad hana Owens o un o hen deuluoedd parch- usaf Garn Dolbenmaen, lie mae cenhedli^tbau o honynt wedi eu claddu yn hen fynwent y Bedydd- wyr; ao o du ei tam J Lanllyftii, yr hon oedd o synwyr cyffredin uwchraddol, o deithi crefj'ddol cryf a selog, ac a fedyddiwyd yn yr Afon Llyfni pan yn bedair ar hugain oed, gan ddechxeu ed gyrfa grefyddol tua'r un adeg a'r anfarwol Robert Jones, Uanllyfni. Wedi ei godi ar aelwyd gref- yddol felly, ymfudodd ein harwr i'r wlad hon yn hogyn tua deunaw oed, gan ymsefydlu yn r lie hwn, ac yma y mae byih oddiar hyny, a'r lie mae heddyw yn un a gclofnau cadarnaf yr achoa Bed- yddiedig, fel y mae wedi bod am flynyddau lawer. Haiies ardaloedd a phobloedd fel rlueol yw, fod y cyffredinedd a'r tebygolrwydd rhyugddynt yn gyfryw fel nad yv y gw aniaeth rhwng personau a'u gilydd yn ddigon amlwg i dynu un math o sylw aeillduol. Ond nid feUy mewn cysyllfciad ag Ellis Owens; perthyna iddo ef ddigon o wreiddioldeb meddyliol ae arbeaigrwydd yn amryw o'r elfenau ydynt yn ffurfio cymeriad da, CywiT, gonest, di- weniaeth, #efydlog ae ymddiriedol, fel ag i dynu sylw y cyhoedd a hyn ydyw ein rheswm dros fod yr arlun a'r ami in eiliad byr hwn o'i hanes ar wyneb glan y "Drych." Nid ydyw ei wreiddioldeb na'i arbenigrwydd, fedd bynag, wedi ymddangos yn un o'r ffurfiau neillduol Oymreig, set bardd, lienor, neu gerddor, ac y mae wedi diolch lawer gwaith am hyny, oherwydd, ebe fe, nid yvr nemawr erioed wedi eanfod neb o'r cymeriadau jjchod yn troi allan yn chwarelwr da. ( Diamheu y gallasai ddisgleirio mewn mrnry nag un, os nad yn y tair ffurf uchod, oblegid y mae y dalent ynddo yn naturiol wedi i lawr drwy y llinaoh yn etifeddol felly, gan nad beth ydyw darocaniaethau y dadblygwyr lluosog sydd yn gwyntyllu y cyfiyw mor egniol yn 18- tod y misoedd diweddaf yma. Yn nghanol cwrs ei linach aafai yr hen gymeriad doniol Abiaham Owmglas, un o hen feirdd nodedig diwedd y ganiif o'r blaen, a'r hwn a gydnabyddid gan bobl Llan- berit yn rhywbeth tebyg fel y gwnai pobl Ffestin- iog a Hugh Llwyd o Gynfal gynt. Honid fod yr hen Abraham dllm wedi dadblygu gradd neu ddau yn mhellach na'i gyfenw fEyddiog ere talwm, yr hyn a amlygid trwy ei fod yn ucbel yn Nghyfrin-Gynghor ei Fawrhydi Satanaidd, a dylanwad neillduol ganddo ar amryw o'i lieuten- ants. Pan fu Mr Owens yn rhoi tro am ardal ei faboed tua dng mlynedd ar bugain yn ol, yr oedd ewythr iddo yn dangos ffenesir mewn hen adeilad yn Llanberia o'r hon y byddai yr hen Gwmglaa yn galw y cythreuliaid a'r traddodiad yw, iddo alw gormod o griw o honynt un tro Dies methu a'u dar- ostwng; a chan nas gallai y math hwnw o gythreul- iaid groesi y dwr, daeth Abraham i'r America, gan eu gadael," a sefydlu yn y gymydogaeth lie sail NanticokQ yn bresenol. Fel un yn deall y llechfaen ynei holl agweddau, taif Mr Owena yn y cylchoedd thyn fel y gwna awdwr "Da/ydd Morgan" yn Michigan. Saif yn y rhes fla«naf fel gweithiwr a contractor air hyd y blynyddau, gan enill cyflog da ond y mae wedi colli amryw filoedd o ddoleri yn ysbod ei oes mewn eanlyniad i anonestrwydd eraill. Dyn unplyg, cywir, ao ymddiriedol ydyw wedi bod, heb un blewyn ar ei dafod at weithiwr na meistr ac nid yw wedi bod yn llai felly yn ystod y deng mlynedd diweddftf oddiar y mae yn feistr ei hun. Mae gonestrwydd yn un o erthyglau penaf ei gyifeø ifydd, a darfydda a phob un fyddo yn gwyro o'r cyfeiriad hwn. Braint fawr i filoedd fyddai i'r lluaws ddilyn ei ol yn hyn. fel mewn amryw a bethau da eraill; bendith fawr i Utica fyddai, fe doraihAf digymar Uwyddiant ar ein masnach- wyr, a byddai yn jiwbili mewn ^lwysi lawer dros hyd a Ued y wlad. Allan o'i gartref fe Hia ftrwd gyson o garedig- rwydd sylweddol, yr hon rin lloni llawer calon, ao yn goleuo wybren ami i deulu tlawd, ao y ma t yn rhaid i ni gael dweyd fan hon fod ei hen wreig- an anwyl yn llawn mor aftlog ag yntau yn y gus hwn, fel y mae hyd yn nad pob tramp yn Lehigh. County yn gwybod os gall gyrhaedd cartref Mrs Owens unrhyw adeg, y bydd iddo lon'd ei gylla o ymborbh. Bendith fawr i Eglwyt ac ardal ydyw perscr* ct deimlad ac ysbryd crefyddol dwfn un felly ydyw Mr Owens, wedi mynycbu moddion graa yn rheol- aidd a chyfranu yn dda a chyson ar hyd ei oe*. Ac y mae yn bleger nodi nad ydyw haul llwyddinnt tymihorol wedi bydoleiddio yr ysbryd hwn, na chrebachu agoriad y Hogell, fel y mae yn dueddol i wneud: gyda llawer, ond yn hytrach fel arall; oblegid ychydig droe ddeng mlynedd yn ol ym- gymerodd y brodyr Ellis Owens, Robert G. Pierce, a Joseph Richard:" ag agor chwarel dan yr -row Carbon Slate Co., ac mient yn llwyddianug yn y busnes, a pharhant yn "sicr a diymiod a helaeth- ion yn ngwaith yr Arglwydd yn wastad-ol." Pleser ganddynt yw gwneud pob peth a fedrant er U. ac hyrwyddiant yr "achot da," ac nid ydynt yn ang- hofio eu gweinidog, ond yn cario allan gynghor yr Apostol Paul pan yn dweyd: "A chyfraned yr hwn a ddysgwyd yn y Gair, a'r hwn sydd yn ei ddysgu, yn mhob peth da." Un o dylwyth Ellie Owens oedd "WmfEra y cipar" ar ysitad LHnb^ris gynt; cofus gan yr hen- afgwr am dano. Clpar oedd Wmffra, a'r hogiau oil yn ei anwylo, oherwydd ni ddaliodd Wmffra yr un o honynt erioed. Byddai yr hogiau ar ol bod yn herwhela yn gahr yn Nhafarn Pen Pass, ao yn talu am chwart o gwrw i'r hen Wmffra i'w yfed pa.n y galwai yno, a rhaid fod hyn wedi bod mown gweithrediad am gwra o ameer, n-eu fod yr hen frawd m gymedrol iawn ar y ddiod, oblegid pan fu Mr Owens yn rhoi tro ddeng mlynedd ar hugain yn ol, gofynai yr ibeu gipar iddo dd'od hefo fe i Pen Pass, fod gandde gant a llanef o las- eidiau o gwrw i'w hyfed yno! Oipar cloff oedd y cipar hwn—un goes yn fyrach na'r llall; nid hyn sydd i gyfrif. fodd bynag, dros nad oedd wedi dal neb erioed, ond ei deimlad d& "t y boys. Dywedir am berchen yr ystad pan ar ymweliad a'r agent un tro, iddo ofyn pwy oedd y cipar, a'r agent a ateb- odd: Ond dyma fo, Wmffra! Edrych dipyn yn gilwgud wnai y pervshenog nes i Wmiffra gynyg rhedeg ag ef am bum' punt, ond; gofalai yr hen gipar eu bod i redeg ar draws yr allt, fel y gallasai y goes fer fod yn ucba', a thrwy hyny fod tua'r lID hyd a'r Hall J Ellis Owens wedi etifeddu cryn dipyn o wi eiddioldeb yr hen Wmffra, a gellid dweyd amryw o ddywediadau a gweithredoedd yd- ynt ar eu pen eu hun yn 'ei hanes, pe gofod yn caniatau. Ca un neu ddwy fod yn ddigon. Un tro pan oedd y brawd anwyl Giraldus yma yn pregethu ar noson waith, a phan ar ganol ei woddi dyna'r gloch dan yn myn'd?—mae y Fire Brigade yn ymyl y capel yr ochr arall i'r stryd, ac wele y bobl yn myned allan i gyd o un i un oddigerth un neu ddau; dal yn rnlaen yr oedd Giraldus, nes iddo gil-agor un llygad, a dyna Ellis Owens yn dweyd wrtho "Cysbl i chi roi fyny, 'rhen frawd, mae nhw wdi myn'd allan i jzyd 1" Bu y Parch E. Edwards. Allentown, Pa., yn llanw y pwlpud yma yn lie y gweinidog un Sul tua j dechreu y flwyddyn hon ac yr oedd yn dywydd gwlyb, yr hyn aeffeithiodd ar lais Mr Edwanls, ac aeth at ein Dr. Williams ni am rywbeth ato a dywedodd wrth Mr Owens ei fod wedi cael dose dda ganddo, ac atebodd yntau gyda gwen "Dioloh- "Weh mai un dowe gawsoch, oblegid pe cawsech un arall fasech ohi' a siarad byth ond hyny!" Fodd bynag, rhwng moddion y ddau, gwella wnaeth Mr Edwards. Mae Mr Owens wedi gwrando braidd bob pre- gethwr Oymreig sydd ac a fu yn y wlad yma yn ystod t- mlynedd' diweddaf ac y mae yn caru myned i'r Oym anfaoedd yn Nghymru i wran- do pregethau. Bu ef a'i ferch, Miss C'einwen, yno yr haf diweddaf. Gwellhaodd y gantores yn neill- duol yn ej hiechyd, a hyderwn fod ei thad wedi gosod darn da wrth ei einioes. Dymuniad yr ysgrifenydd ydyw iddo gael blyn- yddau etc o einioeei ao iechyd, a phan ddaw adeg yr ymddatodiad, fyddai dim yn well ganddo na bod yn alluoff i fyn'd ato a dweyd fel y dywedodd Esaiah eiriau yr Arglwydd wrth Hezeclah gynt: "A mi a chwar-egaf at dy ddyddiau di bymtheng mlynedd."

— — "Pa beth sydd yn gwneud oich buchod mor groes ?" gofynai hen foneddiges i'r llaethwr y dydd o'r blaen. "IOroe2, ma'am? Y maent y creadur- iaid mwyaf addfwyn yn y byd." "Wel, y miae y llaeth bob amser yn chwexw!" atebodd y fonedd- iges yn bert.

Chwytbu Dau Ddyn yn i y mon. TRENGHOLIAD YN MHENMAENMAWR. i Bu crwner Sir Caernarfon (Mr Bodvel Roberta) yn tynal trengholiad dydd Sadwrn gyrph John BOIs- tock a Robert Jones, y rhaa a laddwyd mewn damwain gymerodd l y diwrnod blenorolln chwaareli satta y Meiatri Darbiahira. Yr oedd Mr Le Nere Forter, arolygydd mwngloddiau Oymra, a'r Arolygydd Wil. liams, yn bresenol. Ymddaagya fod j dynion a laddwyd yn wyr priod ao wedigadael teuluoedd ar ea hoi, y rhai a drigant yn Roewen, gar Conwy, 0 y tyst cyntaf a kolwyti oedd W. Hughes, gwne<uth- urwr setts, yr hwa a ddywedodd fod y fer&ncedig John Lostock yn ewythr iddo, ac yr oedd yc. 66iiu rniwydd oed. Ystyrid ef yn uu sspdrua am wueud uta. Robert Darics, Celynddu, t prif wsithiwr yn y chwareli,a dywedodd ei fed yn hoHol gyf^rwydd ar ddau ddyn. Yr oedd Robert Jones, yr hwn oedd tua 35ain mlwydi owd, wedi bod yn gweithio yn y chwareli am drOit aaitii Hilynedd, a. Bostock er pan yr oedd ef yn eofio. Yr oadd T dda.u yn wyr profiadol gyda.'r gwaith o ddctr-yddio pylor, a ffrwydron erlLiU; ac yr oedd Bostook yn un nodedig am ei ofal a'i wy- bodiieth wrth en defnyddio. Nid oedd R. Jones mor brofiadol, ond yr oedd yn erweithio gyda Bostook. Arferent ddefnyddio "gelignite" yn aehlysurol. Y Trengholydd: Beth ydyeh yn ei olygu wxth achlyaurol T Y Tyst: Pan yr oedd y tywydd yn rhy laith, defn. yddient "gelignite." Y Trengholydd: Tna, ni byddai iddynt ei ddefn- yddio yn yr Y Tyst: Dibynai hyny ar y tywydd. Dibynai y IIWm a ddefnyddid ar faint y twll. Yr oedd y dynion yn gweithio yn yr hen chwarel, o 15 i 30 o latheni uwoh law y bone. Nid oeddynb wedi cael ea rhwymo wrth raff, ana fod yna vmyl gwastad o bedair llathen ysgwar i eefyll arno. Ond yr oedd yna raff o ben y bone. Aeth y tyab yn mlaen i egluro y modd i dyllu gyda'r gwialen-nodau a dywedodd fod y gwialen-nodau yn gadarn, ae Tn rhydd oddiwrth graciadau. Yr oedd y twn a dyUid yn 15 fcroeHfedd o o fodfeddi o dryfesuryn top, a o fodfeddi yn y gwaelod. Yr oedd y twU yn cael ei dyllu gan beirianwaith, a byddai i'r dynion fyned yno wedi i'r twll gael ei dyllu, er mwyn ei danio. Aeth y tyst i'w gweled yn fuan ar ol un o'r gloch, er gweled sufe yr oedd pethau yn myned TO mlaen. Yr ateb oedd, "Y mae pobpeth yn iawn." Yn mhen pum* munud wedi hyny, clywodd ffrwydrad, & .gwel- odd ddarnau o graig yn syrthio i lawr. Yr oedd yn eefyll rhyw 50 neu 60 o latheni oddiwrth y lie, ar yr un bone. Gwyddaa fod rhywbeth dan o'i Ie, oblegid digwyddodd y ffrwydrad o ddeg i ugain munud cyn yr amser cyffredin i danio, as nid oedd unrhyw arwyddion wedi en tfoaod i fyny. Nid oedd dim o gwmpM y ffrwydrad ei hun yn anarferol, ond ei fod allan o amser. Gan yr Arolygydd Foster Pan welais y dynion y tro diweddaf, yn mron cyn y ffrwydrad, gwthient yr eIgyd i lawr gyda darn o bren. Arferent gylymu pedair ergydsypyn (cartridges) gyda'u gilydd, ac yr oedd yr ergydsypyn tua thair modfedd. Yr wyf yn meddwl fod ynllo 15 pwys o ergyd-sypynau yn y twll. Y Tyst, wrth gael ei holi yn xthell&ch gan y trengholydd, a ddywedodd ei bod yn ergyd gyffredin. Bymudid toe. 50 tunell o graag. Tanid yr ergyd ya gyffredin gan ffrwydron. Byddai i'r dynion oeod tan ar y "fuse;" ac yns., esgynent gyda rhaff i'r bone nchal. Yr Arolygydd William* a sylwodd fod y "fuse" wedi ei chael. Dangovd nad oedd wedi eael ei thanao. Y Tyst a ddwedodd ei bod hi ganddo ef i'w dangos, ao yna estynodd hi i'r Arolygydd Foeter; mewn ateb- iad i'r hwn y dywedodd ei fod yn acr mai hon a ddefnyddiwyd, am ei bod yn mysg maJurion y graig. Nid oedd wedi ei thorchi, ond-yr oedd yn ei hyd, roo yn dangos ei bod wedi ei dattod yn barod at waith. Y Trengholydd A oes genych unrhyw syniad beth damodd y "gelignite." Y Tyst: Nid oes genyf unrhyw syniad o gwlSl. Tr Arolygydd Foster: A oedd yn galad neu wedi rhewi? Y Tyst: Na: y mae genym lestri a.t doddi y "gelig. nite" pan yn an^enrheidiol. ,Mewn atebiad i'r Trengholydd, dywedodd y Tyst nad oedd erioed yn gwybod am "gelignite" yn tanio heb iddo gael ei danio gyda ffrwydron. Gan Dr. Foster: Pan welais y dynion rhyw bumt munud cyn y ffrwydrad,nid oeddynt wedi gorphen rlioi y "gelignite" i mewn. Nis pallaf fod Tn sicr, ond TT wyf yn meddwl i'r "gelignite" ffrwydro pan y gwth- iwyd ef i mewn gyda gordd. Nid wyf yn gwybod pa un o'r dynion oedd yndefnyddio yr ordd, ond eafodd dwylaw John Bostock eu chwythu i ffwrdd, a. chafwyd ei gorph yn mysg y ceryg. is law y bone. Gorweddai oorph Robert Jones ar bin y ceryg. TOO Jones a dystiodd fod y ffrwydron yn T chwarel o dan ei ofal. Yn fuan ar ol un o'r gloch, rhoddodd bedwar pecyn o'r "gelignite" i Robert Jones. Pwysai bob pecyn bum' pwyø. Nid oeddynt wedi rbewi. Yr oedd y tywydd bod yn rhy dyner i hyny. Gan Dr. Foster: Byddwn yn a.gor y pecynau agos bob dydd, ac ni welais olew Tn dyfod allan. Nid oedd dim pedyll twymno wedi cael eu defnyddio i doddi y "gelignite" y flwyddyn yma. Robert DaTies, yr hwn a ail alwyd a ddywedodd mai-yr ergyd gyntaf yn y twll ydoedd. Dr. Foster a. ddywedodd fod y trengholydd wedi gofyn iddo roddi ei ddamcaniaeth mewn pthynu i'r ddamwain. Cynwysai y ffrwydron 59 o ranau o "nitro glycerine" yr hwn oedd yn olew ffrwydrol uchel, a datI y ca.nt o "gun cotton." Ei ef am y ffrwydrad ydoedd, fod ychydig o olew wedi llifo allan o'r ergydsypyiiau, a bod y weithred o wthio yr ergyd- sypynau i lawr y twll wedi achosi y ffrwydrad. Damcaniaeth arall ydoedd, y gallai ffrwydron nen fatsrien ddisgyn i mewn ond nid oedd hyny yn debyg. Y ddamcaniaeth gynygiodd efe, yr oedu yn meddwl, oedd yr eglurhad goreu ar y digwyddiad. Gallai ddweyd mai nid dyma. yr aehos cyntaf o ffrwydrad yn cael ei achosi trwy fr ma.th hwnw o "gelignite" gael ei wthio i'r twll gyA darn o bren. Clywodd am hyny y dydd o'r blaen gan un o'r ar- olygwyr yn Woolwich, yr hwn a, ddywedodd fod agos yr oil o'r damweiniau eleni wedi cael eu hachosi gan y ffrwydron hyn. Dangosai yr amgylchiadau fod y dynion yn gwneud eu gwaith mewn modd cyfreith- lawn a. phriodol. Wedi ychydig ymgynghoriad, dychwelodd y rKeith- wyr ddedfryd o "Farwolaeth ddamweiniol;" a chwan- egasant nad oedd yna un dystiolaeth i ddangos pa fodd yr oedd y ddamwain wedi cymeryd lie. Y Trengholydd: A ydych yn terfynu yn y fan 7*4 Y Blaenor: Y mae yna. awarrymiad yn cael ei wneud ga.n ra.i o'r rheithwyr fod yna. ymchwiliad yn cael ei wneud gydag golwg ar y priodoldeb o ddef- nyddio y math hwn o "jreliRnite." .I Dr. Foster Bydd i mi adrodd y mater i'r Swyddfa Gartrefol; ac nid om ynwyf un amheuaeth nft. bydd i Arolygwr Ffrwydron wnend ymchwiliad i'r mater. Mr 0. H. Darhishire a. ddywedodd nI). fyddai i chwaneg o'r ffrwydron hyny srael eu defnyddio. An- fonodd wefreb y dydd o'r blaen at oruchwyliwr T cwmni oedd wedi ei gyflenwi: ac yr oedd yn synu am nad oedd wedi rhoddi ei bresemoldeb yn y trenghol- iad.

Pobl a Adwaenoch. | RHIF L—T POBTDD. Mr T. Treater, 56, Southam-street. Kensal-rd., Llundain, a ysgrifena: —"Tr wyf wedi derbyn cy- maint o le« oddiwrth Vi-Oocoa Dr. Tibbies fel ag y teimlaf fod yn rhaid i mi ddiolch i chwi am. dano. Pobydd ydwyf wrth fy ngalwedigaeth, yr hwn sydd waith caled, fel y gwyddoch ond mae yn bleser genyf ddweyd, wedi rrnrnhen am y noson, y byddaf yn myned adref a chael cwpanaid o'ch Oocoa chwi, gan deimlo yn hollol ffres drachefn, ac yna myned i fwynhau fy hun. Ond, cyn i mi gym. eryd at Dr. Tibbies' Yi-Cocoa, mi a arferwn ym- lusgo a amgylch y ty mor flinedig ag oedd modd." Y mae Yi-Cocoa wedi dyfod vn air teuluaidd yn ein plith. Mae Yi-Cocoa Dr. Tibbies wedi ei bar- otoi o sylweddau "dietetic" addefedig werthfawr, ao felly y mae ar unwaith yn beth treuliadwy ac adlonol, maethlonol, ac adfywjsdol. 'Dyma ddir- gelwch ei Jwyddiant dihafaL Fe ymddengys, cyn belled ag y gallwn gaeglu, yn cytuno gyda phawb, a bod pawb yn cytuoo i roddi enw da iddo. Eg- lur yw mai efe ydyw flafr-ddiod pobl sydd wedi cydnabod a gwerthfawrogi ei rinweddau iechyd- roddol nodedig. Ac yn sicr mae yn ym.borth del- frydol yn yr oes hon o ruthr a phryder, o "wear aaid tear," a phan y mao egnioedd corph a meddwl yn cael eu trethu mor drwm. Gellir cael Yi-Cocoa Dr. Tibbies gan yT holl Fferyllwyr, y Chwegnwyddwyr, a'r Ystorfeydd, neu ynte o 60, 61, a 62, Bunhill-row, London, E.O. Fel prawf digyffelyb o denyngdod. fe snfonir blychaid byhanhtmld o Yi-Oocoa Dr. Tibbies yn siampl, yn rhad drwy y post air apel i unrhyw gyfeiriad, os. pan yn ysgrifenu (gwna postgerdyn y tro), y bydd i'r apelydd enwi y "Gwalia."

Eisteddfod Lerpwl. Erbyn hyn y mae Eisteddfod Temlwyr Da. Lerpwl, y Nadolig, wedi dyfod yn un o bethau mwyaf pomog- aidd Cymry y ddinas, a'r Nadolig diweddaf hwn ni phallodd ei phoblogrwydd ddim. Cadeirydd ei phwyllgor oedd y Parch Edmund Griffith; a Mr Llew Wynne, gyda:i fedr diarhebol, a. weinyddai'r swydd o ysgrifenydd a Mr Lewis Roberta, Bootle, oedd ysgrifenydd deheuig y cyngherdd. T beirniadd ooddynt :-Bardcloniaeth, Pcdrog cerddoriaeth, Mri Tom Price (Merthyr), Emlyn Evana, A.R.C.M.. ao L- ou Dar; llsn, Parchn. G. Ellis, M.A., W. O. Jones, B.A., P. Williams (Poor Hir), a D. Adams, B.A. adrodd, M1"I McLenan &'r Parch W. Wynn Daviee; celt, Miss Tmns. M. G. Eranu (Brodas Dar). Caerdydd, Par oh R. H. Morgan, M.A. (Bangor), Mri John IAS, C.D., IC Eran Edwards (Rook Ferry). Y Parch Dr. R. O. Morrie, If.A., oedd eto yn arwain gyda'i fedr a'i fywiogrwydd srferol. Y CYEARFOD CYNTAF. Oad«;rydvl y cyfsrfod hwn oedd Mr Edward Ro- j bert-a, Bootle, a taraddododd a.n.^rchiad doeth, yn oynifya awgrymiadau gwerthfawr i'r pwyllgor. Dyfarnwyd y gwobrau fel v canlyn:- Ysgrifftnu emyn Jnewn llaw fer, 10s 6c, W. A. Hughes, Princes-road—4. Traethodyn dirwestol, lp Ie, Tliomt-m Jones, Bir- kenhead, enillydd y deg gini ar y llawlyfr llynedd— 8. Cauu gyda'r tanau, i rai dan 18.oed, 10s 60. Ni ddaeth ond Ernest Williams, Grove-street, yn mlaen, ac yr oedd ei ymgaia mor g&nmoladWy fel y dyfarn- wyd iddor wobr. Llian bwrdd dillyn, lp In, Winifred Hughes, Orox. teth-roaa. Chwareu'r orwth, cyfyngedig i Gymry, lp 1s, W. R. Williams, Kirkdafo. Sylwodd y bcirnia.d fod v dernyn yn rhy anhawdd, ond llawenychai weled pwyllgorau Cymreig yn hyrwyddo cystodleuon ar offer eerdd-2. Darlun o olygfa Gymreig mewn dwfr liwiau, lp b, Tim ETans, Birkenhea.d, arlunydd ieuanc addawol iawn sydd eisoea wedi enill llawryfon yn yr wyl genedlaethol. Parti o lei«dau cynayag a ganai oreu "Yn y Dechreu- ad yr Oedd y Gair," 2p 2s, parti Mr Morris, sMw. street. Myfyrdraith, "Y Daith i Emaus" (heb fod dros 200 llinell), 2p 3s, G. Elwyn Jones, 11, Castle-street, Caernarfon, cynyrch yr hwn a fawr ganmolid gan Pedrog. Unawd tenor, "Llam y Cariadau," lp Is a thlws •rian. Allan o luaws, oafodd dau dd'od i'r llwyfan, ond Ap Heli, Boundary-street, oedd y goreu, ac er iddo gwrdd ag anffawd ar y nodyn olof, cwbl deil- ynjfai'r wobr. Tri englyn, "Ffydd, Gobtùth, a Charia.d," 7a 60 a thlws arian, Abon, Cefnmawr-11. Caed eystadleuaeth gampus rhwng Ifan, Tegid, a Tbcrebor &r adrodd "YIMOn Wolsey," 158 a thlws axian"; ond o'r triawd dawnus, Griff. DaTies (Tegid), Walton, ragorai o gryn lawer y tro hwn. Caed cystadleuaeth ragorol ar y ddeuawd i denor a bass, "Bydd Bur i Gymru Fad," lp 5a, ond Tim Eyans, Birkenhead, ao E. Kingston Jones, Kensing- ton, oedd fuddugol Traethawd y merched, "Dylanwad Neillduol Merch ar y Mudiad Dirwestol," 1, lp Is, Mrs Erans, Glvn Myfyr, Ffestiniog; 2, 10s 60, Miss Williaraa, The Emporium, Amlwch. Can* gyd4'r tanau, i rai heb enill o'r blaen. Dy- ddorel iawn oedd y gystadleuaeth hon, a rhanwyd y ddwy wobr, lp 118 6e, rhwng y ddau ymgeiaydd, Arthnr Thomas, Lerpwl, a W. T. Hughes, Talysarn. Cynygid cadair dderw, erth pum' gini, am JT awdl oreu, heb fod dros 400 o linellau, 'a.r "Y Dd&u Ddarlun" (Galarnad Jeremiah, ir. 7, 8). Ymgeis- I iodd tri, ond barnai Pedrog nad oedd yr un o honynt yn deilwng o'r gadair. Parodd y dyfarniad hwn gryn siom i'r cynulliad mawr, (ran yr edrychir ar r ddefod o gadedrio fel anhebgor Eisteddfod'; eithr da gweled safon cystadleuaeth mor bwysig yn cael- ei gadw i fyny. Campus oedd cystadleuaeth yr unawd soprano, "The Wondrous Cross" (J. H. Roberts, Mus Bac.). AHan o saith, cafodd tair ymddangos ar y llwyfan, ) a. dyfarnwyd y gini a'r tlws arian i Lillie Jones, 116, Selborne-street, ca.nt1 yr hon oedd wedi swyngyfar- eddu y bearniaid. Qyfleithu i'r Gymraeg, "Trial Scene from the Mer oant of Venice," 2p 2s. Tri ymgeisydd, a.'r P&rch T. Dennis Jones, Llanllechid. yn oreu. Gwych iawn oedd cystadleuaeth y pedwarawd, "Mi Welaf Mewn Adgof (Dr. Parry), tI-O o'r tri ddaeth yn mlaen, pedwar o Birkenhead (T. Morris yn arwain) enillodd. 4Prif draethawd, "Arwyr Krwestol Cymru," 1, 2p 2s, H. R. WiHiatna, Amlwch, yr hwn a gynyrch- odd draethawd llafurfawr yn cofiantu 800 o ddirwest- wyr Cymreig; 2, Eliaa Hughes, Ysgol y Bwrdld, Rhydyclafdy. Ymgeisiodd llu mawr ar yr unawd baritone, "Niagara" (Dr. Parry), lp Is a thlws arian. Dy- ddorol oedd gweled Cymro a Sais ar y IIwyfan ac er i'r Sais ganu'n dda, y Cymro enillodd. sef DILvid Jones, Stanfey-road (brodor o Lanfrothen), yr hwn a haeddodd glod uchel y beirniaid. ^Nofelig, Cymraeg neu Saeinew, yn deøgriflo bywrd crefyddol yn Nghymru tua 1856-65, 2n 29. Ymgeis- iodid pump, a barnwyd eiddo'r Parch J. B. Parry, Rumley (enillydd ar T nofeliff v llynedd), ac E. R. Evans, SwydcVer "Herald," Caernarfon, yn prd- fuddugol. Deuwyd yn awr at Y BRIF GYSTADLEUAETH GORAWL. rr cor o feibion, beb fod dan 35 na thros 50 njewn nifer, a gano oreu "Gyrwch, Wyntoedd" (D. Jenkins, MlUf. Bac) gwobr, 25p a thlws aur i'r arweinydd. Teimlid dyddordeb anarferol vn y gystadleuaeth non, ac yr oedd y brwdfrydedd Tn uchel. Anfonodd chwech o gor&u eu henwau, ond ni ddaeth Corau Llanberis na Walton Park vn mlaen, Canodd y lleill yn y drefn a.nlynol :-1, Nelson Arion Prise Glee Union (Mr Thompson) 2, Cedrn Mawr (Mr G. W. Hughes) 3, Gwalia, Lernwl (Mr John Roberta] 4, Oldham (Mr Hannam). Felly, gwelir fod clau gor Cymreig a dau Seisnig yn rmyeisio, ac ychwanegai hyny*r dyddordeb. Traddodwvd y ifeirniadaeth gan Mr Tom Price. Sylwodd i'r cor cyntaf ganu'n rhatr- oroJ-yn hollol' gywir, mewn tonyddiaeth bur, "an ro'i mynegiant da yn yr unltwd. yr oedd diffyg penaf y cor hwn. Ail gor—lleisiau campus, dartleniad cywir, mynegiant da, a'r una.wd yn well na chan yr un cor arall, eithr collent mewn tonyddiaeth, ac vr oedd hyn yn fai na. ellid ei anwybyddu. Trrdydd cor-Ilei.sian yn fwy garw nac yn y ddau gor blaen- orol, ac yr oeddynt hwythau wedi methu cadw mewn tonyddiaeth. Pedwarydd cor—Ueisiau da, eithif tueddent i erwnefud y mynegiant, ac i waeddi yn lie ca.nu, ond yr oeddynt wedi cadw eu tonyddiaefcn yn j well na'r ddILu gor blaenorol. Yn ddibetrus, y cor eyntaf a. haeddai'r wobr. Derbyniwvd y dyfarniad gyda. banllefau, a dll. oedd gweled y Oymry yn ddigon eangfrydig i lawenychu am i gor Seisnig ra.gori ar eu eydwladwyr. ) Ysgrifenu llaw fer oddiar lafar, 1, 10s 6c, D. Jones 2, 5s, Gwladys Roberty ddau o Lerpwl. Dygodd hyn weithrediadau'r Eisteddfod i ben, a theimlid mai cwrdd rhagorol ydoedd, llawn o ysbryd Cymreig, ac yr oedd y cystadleuon oerddorol yn uchel- radd iawn. Canodd Eos Dar benillion telyn yn ei ddull dihafal, a rhoes hyny vywair Cymreig i'r wyL Y CYNGHERDD. Yr oedd y neuadd dan sang, a lluoedd yn gorfod troi ymaith. ,Cymerwyd y tfadair gan Mr F-divard Lloyd,, Y.H., a thraddododd anerchiad pwrpasol yn ol ei arfer. Y dadgeiniaid oeddynt—Miss Gertrude Hughes, soprano; Miss Lizzie Teify DaTies, con- tralto Mr William Trefor Evans, tenor a Mr Em- lyn Davies, baritone; Eos Dar, dadgeiniad gan dant'; Miss Bessie Jones, telynores: a Miss Maggie Evans a Miss Millicent Richards, Birkenhead, yn cyfeilio. Nid oedd ball ar y boddhad, a gwnaeth pob un ei ran yn odidog, a bu raid i'r dadgeiniaid roi encor bron bob tro. Ar ganol y cyngherdd bu cystadleu- aeth ar yr adroddiad Scisniv, "The Dream of the Reveller." Allan o luaws, -cafodd dau dd- 10 i'r llwyfan, a barnwyd Mr J. E. Lewis, Mynydd Seion, yn teilyngu'r wobr o 15s a. thlws arian. Gellir ych- wanegu'r i'r Eisteddfod droi allan yn Uwyddiant per- ffaith, a theily-.igar swyddojrion ddeuparth y clod I am hyny.

The Public should be on their guard against "doctored" cocoas, of which there are many in the market. Cadbury's Cocoa, being absolutely puae, stands all tests, the Medical profession and P- Rom proclaiming its superiority as a delicious beverage find nutritious food. It should always be born* n mind that Cocoa must be pure and unadulterated —like Cadbury's-to impart the utmost benefit. The "Medical Annual" says: "A perfectly pure Cocoa, of the highest quality. The name dualoury on any packet is a guarantee of puritv." Darfu i gei dwad gwesty yn Ameriea-pan yn cyfranu rhoddion Nadolig; i'w weision--ddweyd. wrth un o honynt ei fod yn un o'r dynion goreu o gweupas y ty; ao o ganlyniad, y rhoddai iddo ef yr anrheg fwyaf costfawr. "Yn wir!" llefai Pat- rick, gan rwbio ei ddwylaw yn llawen, "yr wyf bob amser yn bwriadu gwneud fy nylooswydd." "Yr wyf yn dly gredu," meddai ei feistr; "ao felly, yr wyf yn rhoi i ti yn antfheg yr oil a ladrateaist oddi arnaf yn ystod y flwyddyn!" "Diolch i'ch J anrhydedd," meddai Pat; "a bydded i'ch holl gy- feilliom a'ch cydnabyddiaeth chwithau ymddwyn I yr un wot haeltrydig eleni tuag atoch ohwithau!

Eisteddfod yn nhvi, Dydd Llun cynhaliwyd yr Eisteddfod Gadeiriel flynyddol hon yn y Pafilion, yn Rhyl, a thiodd allan yn llwyddianue. Yr arweinwyr oeddynt: Maohraeth Mon » Mr P. Moatyn Williama. OYFARFOD T PRYDNAWN. Cymerwyd y gadair yn y cyfarfod hwn gan Mr J. H. Ellis, cadeirydd Oynghor Dosbarth RhyL Freehand drawing: laf, Master W. O. Tro- hearn, Rhyl; 2il, Master H. Roberta, Corwen. Gwniadwaith (tea cosy): Mxs S. Jones, Rhyl; Miss Hughes, Bangor. Cadair wedi ei chexfio i'r bardd: Mr T. Hum- phreys, Caernarfon. Enillwyd y wobr am y bagiau goreu i emillwyr gan Miss Hughes, Bangor. Deuawd: Mri E. G. Williams a J. P. Jaaea, Llanberis. Adrodd, "Y baohgen amddifad," rhanwyd y wobr rhwng Master J. Edwards, Wyddgrug; a Miss Jane Williams, RhyL Am yr unawd tenor goreu, Mr J, Peris Jones, Llanbehs. Adroddiad: Mr R. T. Pierce, Henlknx Am y traethawd goreu mr "T Sabboth a'i Gad- wraebh:" goreu, Mr James Edwards, Rhos. Ymgeisiodd saith o gorau meibion am y dernyn, "The Comrades' Song of Hope," ao ar ol ymdrechfa gailed, dyfamwyd y wobr rhwng cor N ewmarket a Ffynhongroew, a chor Glan Lavan. CYFARFOD TR HWYR. Yr oedd y Pafilion yn orlawn. Yn absen-olclob y Ficer, cymerwyd y gadair gan Mr T. Morgan Owen, arolygydd yegolion. Enillwyd y gwobrwy- on fel y canlyn:— Gwniadwaith (fancy): goreu, Mia a Jonea, Aquar- ium-street, RhyL Dyfarnwyd Mr E. G. Williams, Bethel, ger I Bangor, yn oreu am yr unawd baritone, "Why do the nations." Yn yr adroddiad ar "Arwerthiant y Oaethwas," I dyfarnwyd y wobr gyntaf i Mw Owen, Nelson House, Abergele; yr ail, i Mr Gwilym Evana, River-sk., Rhyl t Ni ddaeth ond cor plant Ffynhongroew, d dan arweiniad Mr T. Jones, i ymgyatadlu; ond, yr f oedd eu canu hwy mor berffaith fel y dyfamwyd y f wobr iddynt. Anfonwyd pedwar o gyfaneoddiadau i mewn ar destyn y gadair, sef, "W. E Gladstone ond nid oedd y beirniaid yn ystyried fod yna ddigon o deilyngdod i ddyfarnu y wobr. T cyfansoddiad "Oswald" a yetyrid yn oreu o fy y rhai oedd wedi anfon eu eyfanrrddiadau i mewn. Rhanwyd y wobr am unawd soprano rhwng I, Mise Williame, West Parade, Rhyl, a Misa M. Parry, Crewe. Ganwyd amryw ddarnau yr hynod o Iwyddian- us, yn ystod y cyfarfod, gan Madame Ruth I Lainb. ¡

Eisteddfod yn Kgliaer. I Cynhaliwyd yr Eisteddfod flynyddol hon yn y Nevjbdd Gerddorol, dydd Llu*. Yr oedd yno gynull- •idfaoedeL gorlawn. Gwoithredai Mr H. Jonea fel arwemydd. yn nghyfarfod y prydnawn, yr hwn a. gyftwynodd y I Uywydd-Jlr H. Taylor, ysgrifenydd trefol Filint- i'r cyfarfod. Y Cadeirydd » sylwodd mai amoan gwreiddiol yr Eisteddfod ydoedd lleihau y ddylec1 ar gapel yr An- nibynwyr Cymreig yn Albion Park ao yr oeddynt wed: llwyddo i wneud hyny. &0 i gynorthwyo y sefydliad rhagorol hwnw—yr Y*bytty yn 5*gaaer, ao elutenau lleol eraill. Yr oeddynt, hefyd, Tredi orthwyo, i raddau helaeth, i ddiiwyllio a gwella ehwaeth pobl Ca»r at gerddoriasth. Dyfarnodd Hwfa Mon y wobr am y gan or 1 Mynydd'' i Mr T. E. Griffiths, Pwllheli- Rhoddwyd y wobr am yr adroddiad Saesnig goreu I o'r "We are Seren" i Lettie Manley, Cambrian-road, o'r "We are Seren" i Lettie Manley, Cambrian-road, Caer a gwobr chwanegol i fach-gren. bychan o'r Rhos. | Yr oedd ohwech o gorau wedi rhoddi eu henwau i r ymgeisio am y wobr o ddieg edni a roddid gan y Due o Westminster; ond ni ddarfu i'r cor o Connah's Quay wneud ei ymddangfcaiad Oa.nodd y pump it a.11 yn y drefn a ganlyn :—Cor Undebol Treffynon, f dan arweiniad Mr J. E. Pearce Cor Maelor, o dan arweiniad Mr E. W. Bellis: Cymddthas Gor&wl Talke, o dan arwsiniad Mr J. Whewall; Cor y Wes- leyaid, Trinity, Crewe,&,rwelnydd, Mr A. Hough: a Chor Tudno.arweinydd, Mr Robert Jones. Y darn a ddietholwyd i'w ganu vdoedd "Stone Him to Death" (Mendelssohn). Dyfarnwyd y wobr i Gor Talke. Rhoddodd dau gor eu henwau i lawr am y brif gystadlmiaobh gorawl i ddetir ar hugain ac i fyny i haner-cant o leisiau, am wobr o 20p, a "baton" i'r arweinydd; a gwobr o 5p i'r ail oreu. Ond gan na wnaeth Cor Meibion Llanberia ei ymddangosiad, ¡' cafodd Cymdeithaa Gorawl Talke, Sir Stafford, y maes iddo ei hun a rhoddodd dadganiad da o'r dernyn i'w ganu, sef "Hushed in Death" (Dr. Hiles). Ond nid oedd y beirniad (Mr Emlyn Evans), modd bynag, yn ystyried y cor yn deilwng o gael y wobr lawn; a dyfamodd y "baton" i'r arweinydd (Mr J. Whewall), a haner swm y wobr cyntaf i'r cor. Unawd contralto: Goreu, Miss Augusta Jones, Helygain. } Adroddiad Cvmraeg (i gystadleruwyr o dan un ar bymtheg oed): J. T. Jones, Rhoe, a Maria Edwards, Wyddgrug, yn gyfartal. j Llywyddid y cyfarfod hiwyrol gan Faer Caer (Dr. Stolterforth); a gweithredai Mr Henry Jones fel ar- weinydd. Penderfynwyd nifer o gystadleiinethan byeliain a chymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Miss Magsrie Davies (soprano), Miss Bessie Jones (contralto), Mr T. Thomas (tenor), Mr T. Amoa Jones (baritone). Cyfeilid gan Miss R. A. Evans.

Y FLWYDDYN YN MARW. ¡ Mae'r flwyddyn yn maz-w! I' A diwedd ei hoes ddaeth i ben Man edrych yn welw, A'i gwyneb sy'n llwyd dan ucr Icti I Pa glefyd a'i daliodd? Beth wnaeth i'w gewynau lesghauf Paham y cla.fychod.d r I Oes neb heddyw all ed gwelUhau? Mae'r flwyddyn yn rp-arvr! I Er dechreu yr Hydref bu'n glaf Ochneidiai yn chwerw Bob dydd er pan gollodd yr haf: ¡ Ymroddodd i wylo,- A gwisgodd alarwisg rn brudd I O'i hurddaa diosgodd— Dihoenai-—ai'n wanach bob dydd. I ,Mae'r flwyddyn yn marw! A dystaw ymedy a ni A gwyneb llwyd rrwel-vr I Rhaid bellacb ffarwelio a Ili: Hi drengodd yn ddvstaw I A ehaJon lesg anian sy'n brudd J Diangodd o'n dwylaw Dan len y gorphenol m.,w'n nghudd. Bu farw y flwyddyn t Bu farw—do'n dawel ei bynt; Ni chollwyd un dfiigryn, Pan ganwyd ei chnul vn y gwynt Ffarwel i ti bella-ch.- Boed i ti gael gorphwys mown hedd Rhow'n groesaw dirwgnach rth chwaer wrt-h feddianu dy sedd. Pwy all dy anghofio? i Rhoest ini gysuron diri j Er cymaint ein cwyno, 1 Ti fuost garedig i ni: [ Ca'dd llawer un adfyd A thrafferth trwy'th crydol i gyd; Ca'dd eraill wen hyfryd, Tangnefedd a hawddfyd o hyd- Mae llu o adgofion Pruddglwyfna yn llanw ein bron, Pan: ing a gwasgfeuon. t Yn gwrthl&dd pob teimlad wnai'n lion Funudau ein bywvd,— Er hyny, ni gawsom fwynhad Yn nghanol ein hsdfvd,— Y mwyniant ac iddo barhad. Ti huliaist ein Ifwrbrau A myrdfl o gysuron tra hcdd Yn dawnsio'n dy wena.u, A barai gyflawnder o wledd I enaid newynog Ar drengu arlwya'sb win ter A'n gwnai yn galonog Yn mheraidd sawr heirdd 3odeu per. 0 flwyddyn odidog! Bu gorlawn dy gewyll bob un 0 ffrwythau toreitbiog A maethlawn i hoU detùu dyn r Ffarwel i ti ftwyddrvn Garedig mae'th urddas dan Ion A dysgi fod terfyu I bob peth aanserol is ner. GWERNYFED.

Nià y-n YI'rit.l am »yr.xa*au gthtb- PuHEILFFYRDD MON. Syr.-Da.rllenai dd"U lythyr yn y "Gwalia" dS- weddaf o biaid gwneud itor^ld kaiarn o'r Valley i Amlwch. Mae yn amhrg wyr yr an o'r^Lu ,grifenydd ddim a.m yr y byddai yn rhaid ir ffordd fyn drwyddynt, lU; nad oes ganddynt v syniad Ueiaf am gj-fri!'oJde;> actiurioketh mor bwyrac. J cyfarwydd yn gwybod yn dda, mai lawn yoyw publogact.j'i y rhun o'r wlad!, aa na. byddai y dr«.fni'j'M:th yn daii;on i wrioud i'r ffordd cialu heb godi crojhrm nm teithwrr a n-wyddau ai" byd-ddi. Dyna be^h srall, onid trueni fyddai myr-ed a byw-- oliaeth y oiuivryr ,1 r occbyhvyr tfydu.l&wn sydd wedi gwaanH.ethu,-1" ar.Jaloedd oddiwuynt? Mae y rhan fwyaf o drigolion y rr.an yma o r wlad yn bsi^aith fcddlawn ar bethau M r ir^ar.i. Ac o ran hrnv, ni raid i ni ofni, mai fel 7 mtcst y byd dant am un ganrif etc, o'r hyn iieiu-f, eaaya gwyr cyfalafwyr nad 008 yn bo^lbl i'r iTürJd dala. felly n;d oefq berw) y rhoddant m* m.r-i. He n<vl fles obaith noS byth ?,rr,ynt. D L, U S-A-NC.

TTSTEB MR JOHN HUGHES, FRONDJG. -Syr,-Mae y dy&teb yn myned yn mlaein gyda bywiogrwydd neillduol y dyddiau hyn, pawb fel ¡ am y goreu yn ceisio ei gwneud yn deilwng e Mr ilughec. Tr wyf yn dieall y bwriedir aigrtothu enwiu yr oil o'r tenywrifwyr Tn iurhvda swft m rhoddion o'r mwyaf i'r lleiaf, a'u gosod i fyny yn ffenewtr niop Mr Jones, lrommociger, Amlwofl^- am fit neu chwech wythnos o amser, ei mwyn i bSW6 ga«l gweled fod pob-peth yn cael ei gario yn mlaen yn d yn rheolaidd, ac mown trefn. Ctyn ter- fynu, yr wyf yn taer gymhell trigolion "Mon, Iløm Cymru," i gymesryd gafael yn y cyfleusdra kwn, achoa mai anfynyeh y ceir y fantais o ddangos ein. parch a'n hedaiy^id o ddyn yn ngwir ystyr y gair -un sydd a llon'd ei galon o barch i lmwb: tiawtl fel y cyfoeihoy, y gwae fel y mewtr un sydd yn deilwng nid yn uuig i fod ar Gynghor Siroi 3kn, wd yn 8nedrl Pijdain Fawr.—Tdrrrf. etc.. MIN-T-MQR.

LLWTBRAU RHOBYB04 Sjt,—Hyfrydwc.h mawr i lawer heblaw fy hitman ydoedd oanfod "Ardzilwr" yn un o'ch rhifynau di- weddaf yn tynu sylw at sefyllfa waradwydd»8 v llwybrau yn y plwyf hwn. T syndod ydyw na faaaai y pwnc pwyig hwn wedi dezbyn sylw yn anhell eyn byn. Yr wyf fi fy hunan wedi rhyfeddu fod y Oynghor Plwyf wedi hepian mor hir gy&lr aehoe. Mae y llwybrau yn fester o bwys i'r pres. wylwyr, ac nid oes unrhyw reswm at gorfodi i gerdd-ed drwy fwd a btlrw, ar bob adeg o'r flwyddyn, heb son am fyned amgylch-ogyleh gymaint ddwy- waith a ffordd ag a ddylaaeot. Mae yn rhywyr bryd bellach i'r (bnghor Plwyf symud yn y metber df mwyn aiexhau i'r plwyfolion eu hiawnderau. Pat reswm ydyw goddef i'r llwybr oddiwrth lidiait wen Glasgraig Isaf i Rhoegoch gael ei u i'r cy- boedd ? Mae y llwybr hwn wedi oaol ei arfsr er cyn cof, m nid oee rhlrnl na hawl gan unrhyw allu i'w giau. Dylai y Cyng-hor Plwyf edryoh nad yw pobl yn «ael eu hatal i'w ddefnyddio. Pa Je mae y bobl sydd yn profleeu bod yn arweinwyr y gytmydogaeih, cefnogwyr iawnderau y cyhoedd, a byrwyddwyr hawliau y plwyf I A ydynt oil yn aysgu a heptan, tra y plwyfolion yn coed eu haunddifadu 0-'11 hnwliau, a'u breintiau, a'u hbrwn- derau 1 Hydetraf y cymerir y mater hwn i fyny o ddifrif, drury fod Mais yr atrial yn galw yn ddir fioeegni ar gynrychiolwyr y plwyf i wneud Ayw- betih i ddangos eu bod ar dir OOdblaeth, ac yn ben- derfynol o wneud eu gallu cr mwyn btuidianffc yr ardal drny sicrhau i'r trigolion eu tedlwnj alu faoeddianol iawu&mtL-Ydwyf, etc., PLWYFDL.

OIG IffANGEFNI. Syr,—Oefais y fantais yr wybhnce ddiwedOaf o fy..d i wahanol farohnadoedd y air, ac wrth gjwra y peth cynftiaf ddaw dan aylw yn y farchnad o fIaem. y Nadolig yw y cig. Da oedd gonyf ganfod un Llangefni os dim ar y blaen i'r lleill.—Ydwyf, ,etc., HHN GIGYDD.

YR ANNIBTNWTR YN MON. Syr,—Goddefwch i mi, trwy gyfrwng eiefc cy- hoeddiad olodwiw, alw sylw y 'brodyr uchod at ys- tadejgaeth Mon, yn Annibynol felly; ac yr un pryd, diolch i chwi am y gofod ydych eisoea wedi 6Ï ganiatau i hanes cyfarfodydd crefyddol p1 y air so yr wyf yn sicr pe'r anfonai MWT o o aitoch na byddech ddig wrtllynt. Mae y Dyddiadur newydd ddod i'm llaw heddyw, ac yn ol ystadcgaefch 1897, mae yn Mon 41 o addoldai ac ynddynt eisteddleoedd i 10,415 o bersonau. Mae yno 18 o weinidogion, 3,205 o aelodau, ac Tsgol Sul yn rhifo o fewn 200 nifer yr aelodau cyfiifir hefyd y gwrandawyr a'r plant yn 2,672. Mae y caegliadau yn hynoQ; o dda 3130p 19s lo at yr adhoe Ooiegjau 68p 5e Oc y- at y genhadbveth 190p 4a 9c; talwyd o ddyùdon Capeli 537p 13s 6^c; ac nid yw y dyl-edion sydd yn aros ddim ond rhyw yehydig dree bumewllt-ar- hugain yr un dros y sir i gyd. Dymo, oedd yn cynyg ei hun x n meddwl: Yn awr ar ddeohreut blwydidyn newydd beth pe byddai i bob Bglwys ac Tfgol Sul trwy y Sir gyineryd y peth yn ddifrifol i ystyriaeth pa fodd i lenwi y padair mil a haner 0 aeddi gweigion sydd yn addoldimi Annibynol Mon, a gwneud hyny yn arbenig heib broeelytio. Yr wyf yn eithaf sicr yn fy meddwl fy hun nad yw h.wn yn bechod pairod gyda'r Annibymvyr, eto nid oes eisieu ei anghofio. A ellir cyrhoedd clust yagpi- fenydd pob doebarth ysgolion i gynyg y petfli i sylw y cyfarfod ysgolion. Qybwyllai? yn ostyng- edig fod papyr yn cael ci ddarliesi yn y oyfarfodydd cyntaf ddechreu'r flwyddyn newydd ar y llwybr tefbycaf ellir ei weithio i sicarhau better attend- etc., GWYLITOR. Non Sadwrn Nadolig.

EIN GWEINIDOGION. Syr,Csniatewch i mi ysgrifenu ychydig linell- au i'r '"Gwalia" ar fater aydd yn cyflym ddyfod k bwysigrwydd cenedlaiethol. Fel y gwyr eich dar- llenwyr lluosog, y mae ton gref o Undodiaeth ar' fin, yn wir wedi, tori dros ein gwlad yn y dyddiau diweddaf hyn,. Golyga hyny fod ein harweiirwyi, neu o leiaf y rhai a ddylent fod felly, sef ein gwein- dogion parchus, wedi rhoddi derbyniad pwyUog (i) 1 athrawiaethau ydynt yn hollol groes i'r hyn a ddysgir yn y Testament Newydd. Teilynga sylw fod amiyw o'n gweinidogion ieuainc yn cofieidio I eyniadau hollol gyfeiliornus ac anysgrythyrol am rai o brif athrawiaethau y gnefydd GristionogoL A pheth iiofyd sydd yn dod i fwy o amlygrwyddi bob blwyddyn ydyw y duedd hon i roddi derbyn- iad croesawgar i bob gau-athrawiaeth ac 08 cxed- wn brophwydi Baal yr oes bresenol, yn mhen yohydig iawn o liynyddoedd eto bydd y rhan fwyaf a drigolion Cymru lan yn Undodiaid penboeth! Yn awr, peidied neb o ddarllenwyr y "Gwalia" a meddwl fy mod i mewn un modd vn cyfeitio at neb yn bersonol. Fy unig amcan yn hyn o ysgrif ydyw ceisio agor llygaid fy nghyd-grefyddwyr i'r aefyllfa yr ydym ynddi y dyddiau yma. Efallai fod ambell un o'n daxllenwyr yn barod iawn i ddweyd nad oes ond ychydig wahaniaeth irhwng pregethu yv oeshon a phregethu yr hen dadau gynt; ond fod ein pregethau yn awr efaUai yohydig yn fwy ymarferol na'u heiddio hwy. (Yr gore'! Tna cyfyd y gofyniad ofnadwy a ganlyn yn naturiol: A ydyw ein gweinidogion er eu holl broffeg mor wyneb-agored ag y tybir eu bod ? Nen mewn ge-iriau eraill, pe gofynid iddynt fel Corph a ydynt yn credu yr oil a bregethant, a allent roddi atebiad cadarnhsol i'r ewestiwn 7 Na, nid oes ganddynt ddigon r> wioldeb Cristionogol i gyhoeddi eu daliadau yn ngwydd y byd. A ddjlai y pethau hyn fod? A ydyw yn gy&on a phroifesu dilyn yr Axglwydd Iesu Grist i gredu un pefch a phregethu peth hollol wahanol 1 Nid yw yn rhyfedd o gwbl fod y weinidogaeth yn Nghymru vn myned yn llai ei dylanwad ac yn wanach o hyd. Beddau wedi eu gwyn^galchu ydynt y rhan fwyaf o'r T>re- gethan sydd yn cael eu traddodi i'n clywedi^jaeth yn SabbothoL Pa le yr ae'h yr hen ffydd ddiy?-gog oedd yn meddiant ein cyn-dadau 1 Dylem bwyso pob dam- caniaeth newydd cyn ei derbyn yn uyfangwbl, ac j nid ei derbyn yn ddi-drafferth fel y gwna Jlawer o horioii); yn bresenol. Gobeithio y cymer rhywun y mater pwysig htvn i fyny cyn yr elo ni yn rhy ddiweddar i'w feddyginiaethu,ydy\v g?reddi a dym- uniad ,,—. 'un UN O'R FEN STAMP.