Gwalia

'==- Tysteb Gynygiedig i'r Esgob Lloyd. Mewn cyfarfod rhagbarotaawl a gynhaliwyd yn -Vstafell y Glwvsgor, Eglwys Gadeiriol Bangor, yr I wythnos ddiweddaf, tan lywyddiaeth y Deon, daf .1 cyehwynwyd mudiad gyda'r amcan o gyflwyno tyateb i'r Gwir Barchedig Esgob Lloyd ax ei ym- noeiUduad. Bwriedir i'r dysteb hon gynwys dar- lun o'r Esgob fel cofarwydd cyhoeddus o'i esgob- yddiaeth. Derbyniwyd llawer o lythyrau oddi- wrth leygwyr a chlerigwyr blaenllaw yn yr esgob- aeth yn addaw cefnogaeth TvTC-sog. ?

lir Bryn Roberts, A.S., arr Arweinydd- iaeth Hadicalaidd. Bu y boneddwr uchod yn anerch ei e-tholwyiyn Llanrug nos Wener, pryd v cvmerwyd y gadair gan y Parch Robert Parry," ac yr oedd cynuHiad da yn bresenol. Wedi gwneuthur o Mr Roberts gyfeiriad at sefyllfa drefniadol y Blaid Rydd- frydig yn Nghvmru a Lloegr, etc., svlwodd ar y cyfwng a achlysurwyd trwy ymddiswyddiad Syr, Wm. Harcourt. Honai fod gan y blaid bawl i drafod yr arweinyddiaeth, gan ddatgan mai byr Wm. Harcourt feddai fwyaf o hawl i'r swydd. Beirniadodd yn llym y cwrs a gvir.erai Arglwydd Ros-ebery a Syr Edward Grey o berthynas i fater- ion traieor ac ymherodrol, gan briodoli iddynt gyfathrach a'r jingoaid. Hefyd yr oedd yxudfli- ewvddiad Arglwydd Rosebery, gan adael ei blaid yn y ffos, yn adlewyrchu'n anffafriol arno. O tyTied eymeriad, galluoedd, a gwaaanaeih Syr William Harcourt, credai mai efe oedd y cym- liwysaf o lawer i arwain y blaid, ac y dylai dder- byn ei chefnoooth. Sylwodd, h-efyd fod dadgy- 8vlltiad er nad mor amIwg ag y bu, yn cael ei byrwyddo lawer gan ddefodaeth yn yr Eglwys Sefydledig.

Tan Dinystriol yn Mangor. Tua haner awr weai pea war o'r gloch pryanawn ¡ lau torndd; tan allan, yn masnachdy Mr William -Parry, ironmonger, High-street, Bangor. Dar- ganfyd dwyd ef gyntaf gan fab Mr Parry, yr hwn at unwaith a gododd waedd. Anfonwyd am y ] tan-frigad, ac yr oedd unarddieg o'r aelodau, ^da'u ceifi, yn y lle yn mhen ychydig funudau. i Timledodd y tan g!yda chyflymdra ncdedig, a buan ,yr cedd y siop yn un pentwr o fflaroau a mwg, y Thai a ymrolientallan trwy y drws i'r heol, gan falurio gwydr cryf y ffenestri. Yn mhen amser hynod fyr cafodd yr oil1 o'r siop a'r stoc eang, yn <<ynvrys swm mawr o lestri arian gwerthfawr, eu dinystrio neu eu niweidio. Dechreuodd aelodau y tan-frigad (tan ly^-yddiaeth Oadben Gill a'r TPeirianydd J. 0. Goodwin) weithio y dwfr aT yr adeilad Dosgedig; nid hir y buooit cyn llwyddo 1 gael y tan danodd a'i gyfyngu i l&wr isaf y ty. Wrth gwTs, ymgasglodd torf fawr o bobl wrth'y lie, a rhaid oedd; cael nifer o heddgeidwaid i'w cad^r yn glir a'r tan. Hyd yn hyn ni -n-yddys pa ^odd y dechreuodd y tan. Yr oedd yr adeiladaa Tve-di eu llawri yswirio, eithr nid oedd ond rhan •or stoc wedi ei yswirio, a syrth llawer o'r golled a.r Mr Parry. Yr oedd un digwyddlad difrifol meiwn cYlgYlltiad d'r amgylchiadhwn. Y mao. « merch 1 Mr Parry, yr hon sy'n 19 mlwydd oed. yn _beryglus o wael, ac mae ei hadferiad yn bur amheus. Oysgai hi mewn yatafell yrely uwchben y siop, a rhag mor ddychiynllyd yr yraddangosai Thwysg y tan, bamwyd yn ansrenrheidiol ei •symud. Telly Mr Parry a'i cariodd i dy cymydog, He mae yn gorwedd reewn cyflwr ansicr, a lleV gwemyddir arni ga-n Dr. Langford Jones.' Mawr Tw y cydymdeinidad a ddangosir tuag at Mr Tarry. 0

I Bwy y Perthyna Ynys Seiriol ? Dydd LIuji cyniialiwyd Ilys ynadol Porthaeth wy, () flaen Cadben Morgan ac ynadon eraill Oyhuddwyd Alexander Rutherford, Birkenhead, o arfer creulondeb at gi trwy ei adael ar Ynys Seiriol rhwng Tachwedd 5ed: a'r 21ain. Cafodd t', yr W-h-,ei,ehirio o'r llys diweddaf, gan fod cyf- xeitliiwr y diffynydd (Mr Lloyd, Lerpwl) yn codi cwestiwn eyfreithiol, pa un a oedd gan ynadon Mon hawl i eistedd ar yr achos? Dadienai Mr Lloyd1 mai cwestiwn o hynafiaeth ydoedd, yn hytraeh nag o ddyddordeb ymarferol. Yr oedd efe wedi gwneud ymchwiliad ac mewn llyfr oedd efe wadi ei gael mewn llyfrgell yn Llundain oedd yn dwyn perthynas a Chymrii, dywedid fod Ynys 0 Seiriol yn ffurfio rhan o sir Gaernarfon ganoedd o flynyddoedd yn ol, a bod y tir yn ymestyn o lanau sir Gaernarfon yn ml a en i Ynys Seiriol. Nid oedd un amheuaeth nad oedd yna fau bychan rhwng y ddau le, a'i fod, yn ystod canrifoedd, "wesdi ynifiangu. Dyfynodd Mr Lloyd achos o ym- osodiad oedd wedi cael ei gyflawni ar yr ynys, a'r ^n oedd wedi cael ei brofi yn Mangor lawer o oynyddoedd yn ol.—Y Oadeirydd1 a sylwodd, yn <M wfnodkm sir Gaernarfon, fod Ynys Seiriol yn Perthyn i sir Eon. Yr oedd yn cael ed threthu, yn Mon ao yn adroddiad y Ddirprwyaeth Gym,reigi, yr oedd yr ynys yn cael ei chyn- sir Ton.—Dywedodd Mr Lloyd yn mhell- 12 oeddynt hwy wedi talu dim tretb am y diweddaf ei fod ef wedi gvmeud ym- iiaa gyda goruchwyliwr Syr R. Williams Bul- '^T vperche^iog yr ynys), a dywediodd y bonedd- ganddo ef yr un dystiolaeth S r mater-"Cafodd Rutherford 1 «Wimry» 1 10a a'r eostau.

Eisteddfod Hen Golwyn. SSu; £ (y/uJaf,C3'1,oe,ldos. ^1- S 2S fWddol » by- Uv^ri^hjn'wyr Cymreig yn Hen Golwyn/ y SM» Dr. ltas, Bfcyi. r 1{- wiI- jr • j r r <1, ^eixniad cerddorcl oedd Mr w;i (<]erdded;.ad cjflym 1 semdorf bres y Rhos, Gwreo ..spm.. ^r, y cornet dyfarnwyd r ,I)r i Mr Robert Smith, Gwrecsam, Darfu i dri ft^aar a basa gjstadiTi mewn unawd; enillwyd y "h" gan Mr Li Jonec, Colwyn, yr h^n a ganodd ly ven-" Ymgystadleuodd amryw jRiowh adrodd yr eirillwyr oeddynt Mr K Jones I&ayies., Glan Conwy, a Miss M. Joneg, Bettws, Abergele. Yn y gystadleuaeth bedwarawd, "Re- JttanibK«jco," ymgeisiodd tri -ehwmni; dyfarn- Kvyd -cwnaii y Rhos yn orea. Kvyd twmni y Rhos yn oreu. T narfod yr hwyr gvmaed yn hysbf, yr IlJjn a ganiyn -Cystadi euaeth seindorf pres, "La Fayorifca gwobr, lOp a chwpan arian: goueu, semdorf axi»n y Rhos, o dan arweiniad Mr Ram- mer. T-raethawd, "Ar ddysgu y Beibl, a chad- wraeth y Sabboth:" goreu, Mr R. J. Evans, Eg" Iwy.sbachL Unawd soprano, "The Heavenly nût:" goreu, Miss Roberts, Colwyn Bay. Ad- "Somebody's •darling; Miss Maggie Jones, A\>eTgele. Unawd 4 den or: goreu, Mr Llewelyn Jcnes, Hen Golwyn. Y prif beth yn ystod. y dydd ydoedd y fearnradaebh ar destyn y gadair. Yr enttforroedd Mr John Vaughan, Hen Golwyn, yr hwn a afodd ei gadeirlo- yn ol y ddiefod arfer- ac PTwipgwyd ef a bfltjjodyia aur gan Mrc Rog^r Edwards. i

Cyfarfod Cwmni y New "Welsh Slate. gweithredladau BYWIOG. Oynhaliwyd nawfed cyfarfod y cwmni hwn ddydd lau yn Llundain, o dan lywyddiseth Mr J. F. Story. Ychydig o'r cyfranddalwyr oedd yn bresenoi. Hysbysai adroddiad blynyddol y cwm- ni fod yr elw ar weithio y chwarei yn 354p Os lie. Gwnaed: ymdrech i godi o bump i chweJ mil o bunau at drysorfa gweithio y chwarel, ond yn af- lwyddianus ac folly bu raid gweithio o dan an- fanteision. Trowyd at y budd-ddalwyr, a gos- tyngasant eu Hog o 5 y cant i 3 y cant, sef o ddwy fil i fil a dau gant. Gwnaeth y cyfarwydd- wyr gyfnewidiadau penodol trwy wneud i ffwrdd a goruchwylydd cyfarwyddiadol (managing direc- tor), gostwng eu tal eu hunain i'r haner, cymeryd swydd'feydd llai, etc. Bydd yr arbediadau tnyy hyn yn cyrhaedd y swm o fil a chwe' chant o bunau y flwyddyn. Gwnaed i ffwrdd a gwasan- aeth Mr Robarts fel goruchwylydd y chwarei, ac 1 yr oedd y chwarel yn awr yn ngofal Mr Andreas Roberts, rheolwr a pherchenog mwnglawdd gyda bjynyddoedd o brofiad. Eglurodd y Cadeirydd paham yr oedd y cyfaT- wyddwyr yn aros mewti swydd, ac nad oedd gan y cyfarfod unrhyw syniad pa mor feichus fu'r gwaith iddynt. Nid oedd adroddiadau Mr Ro- barts am yr elw tebygol wedi eu sylweddoli gan brofiad d'ilynol, ao felly methwyd codi y cyfalaf a geisid wneud. Yr oedd cyfnewidiadan mawrion wedi eu gwnend yn rheoleiddiad amgylchiadau y cwmni, a llawen ganddo oedd hysbysu fod yr holl lechi ellid wneud yn rstod y flwyddyn, mewn effaith:, wedi eu gwerthu eisoes. Yr oOOd y pris- iau yn bresenol yn dda, ac yr oedd ganddynt nwythau rClddo mawr heb ei gyffwrdd, a chaent y cyfalaf gofynol at ei ddadblygu. Yr oedd gan- ddynt gynllun i'r pwrpas hwnw o dan ystyriaeth er nad allent yn bresenol ddodi ei holl fanylion gterbron. J Mr Joshua King a gefnogodd fod yr adroddiad 11 11 z, r yn cael ei (MeT byn. Mr Hall a ofynodd am eglurhad paham nad oedd y 151p Is lie ddangosid o elw yn 1897, wedi eu talu, na'u dodi drosodd yn mantolen y flwyddyn. Mr Crewdson a, gwynodd nad oedd y cyfran- ddalwyr wedi cael ond amser byr iawn i ystynied yr adroddiad, a chynygiai i ohirio y cyfarfod er mwyn cael amser i'w ystyried, a'r cyfarwyddwyr i egluro yn mhellachi yn nghylch eu cynllun i godi rhagor o arian. Y Oadeirydd a ystyriai yn ofidus i ch;rio ar fater o gyfrifon, gan eu bod wedi eu parotoi yn ofaius. Mr Robarts a ystyriai y dytasai y swm enwodd Mr Hall fod ar y fantolen. Yr Auditor a eglurodd fod y swm i lawr yn mMith y "gwahanol ofynwyr." Gwadai Mr Robarts hyny. Mr Hall a ddywedodd nad oedd yn beth pri- odol i'r cyfarwyddwyr oedi cymaint cyn anfon y fantolen allan. Oynygiai i'r cyfarfod sefyll yn ohiriedig, a bod rhybudd am y cyfarfod nesaf yn cael ei anfon i bob cyfranddaliwr. Eiliwyd hyny. Mr Robarts a ofynodd beth o gymwysderau (qualifications) y cyfarwyddwyr presenol ? Y Oadeirydd a ddywedodd fod y cwestiwn allan o drefn, 110 awgrymodd nad oedd o un dyben golchi dillad budron ym y cyhoedd. Dalodd ef ei gyfranau am nfiv in'yneddi, ac yr oedd y Bwnrdd yn gwneud eu ayledswydd tuag at y cyfranddal- wyr. Mr Robarts a ddaliai fod ei gwestiwn mewn trefn o dan yr amgylchiadau. I Oollodd y gwelliant gynygiwyd trwy 8 yn erbvn 5. Galwodd Mr Robarts am poll. Cyfreithiwr a dd-vredodd nad oedd ganddo fel ¡ "joint-bolder" hawl i ofyn am po-11. Yn y diwedd bu i'r Cadeirydd ohirio derbyn y cyfrifon. I Wedi hyny etholwyd Mr Joshua King yn gyf- arwyddwr. ac e'tholwyd Mr Andreas Roberts (yr hwn a weithreda fel cyfarwyddwr lleol) i lanw y sedd wag ar y Bwrdd. Sicrhaodd y Oadeirydd na byddai i'w cynllun netwydd ymyraeth yn mhellach gyda budd y budd-ddalwvT. Grbhiriwyd y gweithrediadau.

Marwolaeth John Ga.erwenydd Pritchard. Wrth edrych dros un o'n newyddiaduron ddech- reu yr wythnos ddiweddaf, tarawyd fi yn fawr pan I y gwelais y pemawd, "Marwolaeth Gaerwenydd." Yr oeddym, yn deall fod eixi hen gyfaill yn wael era amser maith, a rhywfodd yr oeddym yn cael gohvgi anobeithiol arnoL Oawn iddo fyned i dy j ei frawd i Laugybi, Eifionydd, er ceisio cael ad- feriad i'w iechyd, ond fel y dywedir, dirwyn i'r pen wnaetli y daitli a hyny yn yr un awr a'r flwy- ddyn 1898, sef nos Sadwrri, yr 31ain o Ragfyr, yn 62ain mlwydd oed. Yr oeddwn yn gydnabyddus iawn a'r hen gyfaill doniol Gaerwenydd ers tua deugain mlynedd, ac ar y cyfrif hyny yr ymeflais yn fy ysgrifbin i wneud ychydig bach o sylwadau brysiog am dano yn y "Gwalia." Ganwyd ef yn y Gaerwen, Mon, Ebrill 5ed, 1837. Pan yn 14eg oed, dechreuodd ar y gwaith o ddilledydd gyda'i dad yn y Gaerwen. Yn mhen ychydig flwyddi daeth at ei ewythr, Mr R. Humphreys, i Beth- esda, ac yno yr ymsefydlodd. Wedi bod gyda'i •ewythr am amryw flwyddi yn y gwaith, sefydiodd mewn busnes ei hun fel "tailor and draper." Yr oedd y Parch Daniel Rowlands, M.A., Upper Bangor, yn ewythr iddo o frawd i'w fam, a gwnaeth gryn gyfcillgarwch ag ef. Safai Gaerwenydd yn uchel yn rhestr y beirdd. Yr oedd yn fardd arian- dlysog, ac yn gadair-fardd. Cyfansoddodd lawer iawn flynyddau yn ol, ond yr oedd wedi stopio gyda'r gwaith di-fudd ers llawer o flynyddau. Bu- asai yn well iddo pe buasai heb gyfansoddi llinell farddonoT erioed. Cafodd llawer iawn o'i gyfan- soddiadau yr anrhydedd o fod yn fuddugol mewn I Eisteddfodau Oenedlaethol a Thalaethol, a chyfar- fodydd llenyddol. Cawri enwi rhai o'i brif weith- iau baTd(lonol:-Pe-nillion: "Y Cryd" (buddug- ol), "Y Beibl" (buddugol). Englynion: "Coffad- wriaeth am y diwedd ar Barch Morris Jones, Jeru- safem, Bethesda" (buddugol), yn nghyda Iluaws o benillion ac englynion eraill ar wnhnnol destyn- au. Pryddesteu: "Dedwyddweh" OM (buddugol), "Crist yn y Demi gyda'r Doetoriaid" (buddugol), "loan yn Ynys Patmos," "Y Pharisead a'r Pub- lican ym y Demi" (buddugol), "Marwnad i r di- weddar Mr W. W. Thomas, Cae'rllwyngrydd" (nai ø fab chwaer i Llechidon), (cyd-fuddugol a Mr R. LJystyn Jones); "Carchariad Garibaldi" (buddugol), "Bugeil-gelrdd" (buddugol), et. Cywyddau: "Y diweddar Golyddan" (buddugol), "Y di^rldar Mr D. O. Priehard. Braichrcelyn, Bethesda" (buddugol), "Yr Enaid" (buddugol), "Yr Oruwch-ystafell" (buddugol), "Cwymp Llew- elyn" (buddugol), "Pont Menai" (buddugol). Awdlau: "Adda," "Oen y Pasg," awdlau eadeiriol a ymddangosent yn y "Traethodydd" am 1866. Am yr a mil ar "Oen y Pasg," dywed y "Faner,' yn ed hadoiygiad ar y rhifyn hwnw o'r Traethod- ydd: "Y peth nesaf yn rhifyn ydyw awdi ar y Pasg„' gan Gaerwenydd, yr hon a enillodd i'w hawdwr yr anrhydedd o fod yn fardd eadeiriol yn Eisteddfod Cymreigyddion' Bethesda, dydd 'jivyl Dewi, 1866, ac yn wir rhaid i ni gyfaddef, cr nad ydym yn or-hoff o'r gynghanedd nac yn meddu syniad&ti uchel iawn am awdlau eade rildi yn gyffredin, fed jr awdl hon yn meddu gradd :u helaeth o deilyngdod awenyddol. Mae yn qu- i- nyn tlws, cyfoethog, a gwir farddonol, ae ni l u- Tm yn tybied fod yr amser yn mhell pan y gw-'iir Gaerwenydd yn eistodd fel buddugwr yn nghadair jt Eisteddfod Gtmedlaethol, ac yn cael ei restru •v" prif feirdd ein gwlad." Rhywfodd yr oe<M em hen gyfaill wedi taflu y gelfyddyd awen- gar lion barddonuicth—jo'r neilldu ers llawer •lyn, fel mai ychydig iawn v linellau a gyfaa- foddlodd ers deng mlynecld. ac yr oedd hyn yn weithred gall iawn o'i eidcta. Yr oedd yn aelod cymeradwy gyda'r Hpti Gorph er yn blentyn, yn Jerusalem. Claddwyd ei weddillion yn mynwent (vlanogwien, ddydd Mercher diweddaf. Heddwch 1 w Iwch hyd ganiad yr udgorn 4iweddaf.—Llech- idon.

i A Word to Our Readers.—If you desire vour I Brinting to ba up-to-date, smart, effective, and low in price—consistent witli quaJity-send a trial order to the North Wales Chronicle Printing Works, His^v-street. Bangor, and you will not be dis- ) appoitfU^'i in getting the fcest value for your money. —Note the address The "North Wales Chronicle Co., Ltd., Comnaeroa! Meters and fSiaiwaers, j B)g11..t.rœ Bangor.

p Cynghor Dinesig rfsstiniog. Cyfarfu y Cnighor nos Wener. o dan lywydd- ilÐh Mr J. Lloyd Jones, Y.H. Erlyn PerchenogLon Tai.—Wedi darllen y cof- nodion gofynodd Mr E. T. Pritchard am reawm y Cvncrhor dros un o'r penderfymadau oeddid newTdd ddarlieai. Yr cedd dau dy nevvyddwedi eu codi yn Caeclyd, a'r Oynghor wedi peaiderfynu erh-n y per^henogion am fyned iddynt heb dysL- wS yn eu hawlurdcxli. Onid Ahd cano alan y penderfyniad ?—Y Olero a s^lv-odd na< oedd amser penodol i wrth y penderfyniad. —Mr Oadwaladr Roberts sylwodd mai gwas- traff ar amser oedd pas penderfymadau a pheidio eu cario allan ar vi hynv.—Y Olero. M bu llys ynadol ar ol y Cynghor diweddaf.—Mr J. Mor-'an a ddywedodd fod un o'r rhai y p&nder- fynwvd eu herlyn yn wraig weddw, a i gwr edi ei ladd yn Chwarei Graigddu dro yn ol. Onid ellid oedi ychydig heb gymeryd cwrs cyfreÜhlOll Mr William Oven a ofynodd beth a wnaed ar ol pasio y penderfyniad. Peth da ia.wn oedd c) d- ymdeimlo a'r weddw, ac yr oedd ef yn uno yn y cyfryw ond yr oedd dyledswydd gyhoeddus gan- ddtynt i'w chyflawni. Chwarddid ar ben pender- fyniadau y Cynghor a'r esgeulusdod yn myned yn mlaen yr un fath er y cwbl. Er y Oynghor o r blaen yr oedd rhai wedi myned a fyw 1 dy capel Engedi heib dystysgrif. Nid ar y weddw yr oedd y bai, ond ar swyddogion y Oynghor yn esgeuluso edrych ar ol pethau yn y dosbaitli. Nid oedd ei yn pwyso unrhyw achos yn mlaen, ond dylid dechreu yn rhywle.—Mr E. T. Pritchard a ddy- wedodd mai gweithwyr oedd y ddau deulu yn Oaeclyd, ac yr oeddynt yn cario y gwaith yn rnlaen mor gjyflyin ag y gallent yn ol yr amgylch- iadau. Dyhd gadaei iddynt gael hamdden i or- phen y gwaith, ac annoethineb oedd rhuthro ar- nynt gyda'r fath frys.—Mr Evan R. Jones a ddy- wedodd fod y cytundeb a wnaeth y boblhyn a'r Cynghor gyda golwg ar y garthffos oddiwrth y lie at y brif garthffos.—Mr Humphrey Roberts a syhvodd nad oedd y cyfeillion siarad-cdd yndeall dim ar y mater gerbron myned i'r tai heb dyst- ysgrif oedd y gwyn, ac nid peidio codi gwal a gwneud ffos.—Mr Owen Jones a gynygiodd fod y clerc yn oedi cymeryd cwrs eyfreithiol am fis. —Mr W. Owen: Rhaid dim CvnT, hyn o gwbl! Ni cherir ef byth allan.—Y Clerc Bydd yn rhwym o gymeryd cwrs y cyfie eyntaf geir i gael llys.—Y Cadeirydd: Ond gellwch oedi ychydig. —Y Clerc: Arnoch chwi yr oedd y bai yn pasio y penderfyniad Rhaid i mi ei gario allan yn bellach, ac fe wnaf hyny. PwyUgor y Efyrdd.—Cafwyd adroddiad y pwyllgor hwn, ac argymhellent nad: oedd arwydd- fwrdd Glynllifon Hotel i'w ganiatau i ddod yn mhellach allan oddiwrth y mur na cwr allan borth y drws. Fod cynUun Ifordd newydd elwir yn Ffordd Wynne ar Ie Arglwydd Newborough i'w gymeradwyo, a bod ei arglwyddiaeth yn cael cyd- syniad i'w gwneud ar ei gost ei hun. Fod congl ffordd yr ysbytty yn cael ei chryfhau, a ffordd y Ddinas yn caeei chau i fyny.—Cyin eradwywyd yr aTmhellion hyn oil. Nwy.—Cafwyd adroddiad ffafriol iawn am sef- yllfa y gwaith nwy a'r dwfr.—Pasiwyd i wneud archwiliadau ar rai o brif bibelli v gwaith. Y Llyfrgell.—Cafwyd adroddiad y pwyllgor, yr hwn a ddangosai fod gini yr un wedi ei thanys- grifio at y drysorfa gan dri boneddwr. Anrheg- odd Dr. Roberts (Isallt) ganghen Conglywal a llu o gyfrolau gwerthfawr iawn; ac addawodd Mr Owen Jones, Elrw Fair, y "Strand Magazine" ar hyd y flwyddyn i'r un ganghen. Cafwyd amryw lyfrau hefyd gan bersonau eraill at y llyfrgelL- Pasiwyd pleidlais gynes o ddiolch1 i'r oil o garedig- ion y sefydliad am en rhoddion gwerthfawr.— Rhoddoddi y HyfrgeUydd 1135 o gyfrolau allan yn ystod y mis—cynydd o 98 ar y mis blaenorol, a 73 ar y mis cyferbvniol y Uynedd. Derbyniiodd lis Ie mewn t^-iadau.—Pasiwyd pleidlais o gyd- yaideimlad a Dr. Jones. Isallt (cad'eirydd y p'tvyllgor), yn ei waeledd.—Cymeradwy odd y Oynghor yr adroddiad calonogol uchod Adroddiad y Pwyllgor Iochydol-Oafwyd ad- roddiad maith a manwl gan y pwyllgor hwn.— Hysbysodd yr Arolygydd Iechydol i 34 o achosion o glefydon gael eu nodi yn ystod y mis, ar gyfer 43 y mis blaenorol, a 53 yr un mis y liynedd—Hai o 9 a 19. Ystyriai y dosbarth mewn cyflwr iechydot ffafriol, ac yr oedd y dwymyn goch wedi gadael y lie, wedi iddo fod yma er mis Gorphenaf. Argymhe!Iai anfooi amryw rybuddion allan yn nghylch tai gyda charthffosydd a geudai diffygiol yn pert,hyn iddynt, a phasiwyd! hyny.—Pasiwyd i'r pwyllgor fyned! d olwg y lie y codir tai newydd arno wrth Taliesin-terrace.—^Pasiwyd i anfon rhe- olau newydd y gladdfa. i'w oymeradwyo gan Fwrdd y Llywodraeth Leol, a bod bwrdd yn cael ei godi wrth y glladdfa. jti nodi y t&iadau oeddynt i'w codi am gladdu, etc. dodi Adeilad1 heb Ganiatad.—Yr oedd y Meistri Connnh, cycle agents, wedi codi adeilad wrth gefn sio- y Gwalia Clothing Establishment hreh gania>- tad' y Cynghor.—Pasiwyd ei fod i'w dynu i lawr ar diwrnod o rybudd. Cael Adroddiad Misol.—Mr W. Owen a cfyn- odd ai nid oedd modd cael adroddiad misol gan y Pwyllgor Iechydol o'r gwaith a wneid ar ol cael penderfyniadau ar hyny yn y Cynghor. Yroedd llu o gynlluniau tai yn cael eu pasio; ond ar ol hyny ni cheid byth air o son am danynt a oeddynt wedi eu cario allan. Cynygiai fod y pwyllgor yn dod ag adroddiad bob mis, yn cynwys y manyl- ion, fel y gweilid ty fyddid1 wedi ei godi a'i breswylio heb dystysgrif y peirianydd.—Mr E. H. Jonathan a ddywedodd mai y daffy* oedd na wyddai y rhai god en t dai fod eisiau tystysgrif; dylid gwneud hyny yn hollol glir i bawb wrth basio ei gynliun.—Mr John Morgan a ddywed- odd y dymunai ef gael adroddiad misol ar yr holl, benderfyniadau basiwyd gan y Cynghor er gwy- bod lie yr oeddynt yn sefyli. Yr oeddynt yn cael eu pasio, a dadleu mawr yn eu cylch, ond byth feddwl am danynt ar ol hyny.—Mr Owen Jones a gefnogai gynygiad Mr Morgan, a chredai 1 yn gryf ei fod yn sam "ti yr iawn gyfeiriad, ac y byddai i'r gwaith gael ei sicrhau fejy.^—Mr Huffir phrey Roberts a ddywedodd buasai ef yn cefn- ogi Mr J. Morgan pe dywedllRai "er gweled lle'r ydym yn gorwedd" yn lie ydym yn sefyli!" (chwerthin mawr).—Pasiwyd y penderfyniad. Ffordd Ysgol Uwchraddol y Beclie'yn.—Ar gynygiad Mr W. Owen, pasiwyd i'r Pwyllgor Ffyrdd a'r Pwyllgor Iechydol fyned i olwsr y ffordd uchod. 0 Arianol.—Darlknwyl alroddiad Pwyllgor Ar- ianol, a dangosai fod y swm o 546p 123 5c yn yr ariandy yn ffafr y Bwrdd. Ymddiswyddo.—DarSenwyd llythyr ymddi- swyddiad Mr G. H. Ellis Y.H.. fel aelbd dros ranbarth Cvnfal ohenvydd pellder ffordd a'i oriau hwyrion y cynhelid y C^mghor.—Pa-siwyd i beidio llenwi y sedd hyd yr etholiad rheolaidd yn Mawrth nesaf.—Derbyniwyd ymddiswyddiad yr JfSTdd Morgan fei awyddog y Oynghor 0 dan Ldeddf y Trefi a'r Heddlu, ac oedi^yd penodi neb yn ei le nea-gweled ei olynydd.—Mr O. Jones a gynyg,ai eu bod' yn cydnabod gwaeanaeth yr arol- o dan y Oynghor, beth bynag oedd wedi galw am ei symudiad, a datgan gofid ei fod yn gorfodl symud. -Mr Howell Jones a gefnogai ein bod yn gfidi ei fod yn. gorfod symud. Yr oedd y si allan mjai dyn rhy dda ydoedd i fod yma i wneud ei Waith yn mhlith y bobl oedd o'i gwm- y cynygiad ar hyny o. siarad. A.mrywiol.—Cyflwynwyd mater y troethdai (uri- nal) uwchben afon Bowydd i Bwyllgor y Ffyrdd. —Fod corgi ffordd Glanypwll yn cael ei gwneud yn grynach er mwra hwylusdod i drafnidiaeth'.— Darllonwyd l'lythyr oddiwrth Mr R. O. Jones, clerc Corph Llywodtacthoi yr Ysgol Ganolraddol, yn diolch am y mil punau dderbyniwyd oddiwrth v Oynghor at addysg gelfyddyd ol.—Hysbyswyd am ddau ddali-wyd yn tori lampsu.—Pasiwyd i gymerydl cv,ts yts. eu lierbyn.—Cyflwynwyd matsr llwvbr o flaen Diph-viys-terrace i Bwyllgor y Ffyrdd.

A Word to Our Renders.—Tf you desire your printing to be up-to-date, smart, effective, and low in price—consistent with, quality—send a trial order tn the North, Wales Chronicle Printing Works, High-street T'npor. and vou will rot be dis- apTiointed in ¡!ï.tilH( the best value for your money. —Note the address The Nort-h Wajes Chronic-Ie Co.. Ltd., Commercial Printers and Stationers, High-street, Bangor. Y mae un wenol yn llyncu ar y lleiaf 6000 o wybed bob dydd. Y mae tri pheint o yrlybwr bob dydd yn ddigon- 01 i ddyn mewn oed. Fe gyfrifir fod 3000 0 briodasau yn cymeryd lie bob dydd drwy y Dyd.

Brawdlysoedd Cbwarterol. ARFON. Oynhaliwyd brawdlys chwarteiol y sir hon yn Nghaernarion ddydd lau, Mr J. E. Greaves (Ar- g^wydd Raglaw) yn llywyddu. Y Cadeirydd, yn ei anerchiad i'r uchel neithwyr, a ddywedodd fod y gwaith oedd ganddynt yn gyfryw ag y buasai ef yn eu llongyfarcli oheiwvdd absenoldeb troseddau yn y sir, ond nis gallai wneud hyny yn ngwyneb y gyflafan ofnadwy gym- crodd Ie yn Nghriccieth—trosedd nad oedd ei fath yn hanes y sir ac yr oedd yn ddrwg ganddo ddweyd, o berthynas i droseddau yn Nghymru, fod y flwyddyn ddiweddaf wedi bod yn un ddu i iawnu Mewn cysylltiad a'r achosion oedd i dd'od o'u blaenau dywedodd y Cadeirydd fod un yn yr hwn y cyhuddid dyn o ladratta crysau o siop yn Llanfairfechan. Yr oedd yn ymddangos fod y crysau wedi eu rhoddi i'w dangos y tuallan i'r ffenestr. Nid oedd amheuaeth nad oedd yr ar- feriad hwn o roddi nwyddau ar y ffordd y tuallan i'r masnachdai yn un beius iawn ac yn rhoddi temtasiwn na ddylid ei roddi. Cymerodd Mr Thomas Roberts, Aber, ei le fel ynad dros y sir. Cyfaddefodd Jpmes Thompson, 63, llafurwr, ei euogrwydd yn ngwyneb y cyhuddiad o gaffacl arian irwy dwyll-honiadau oddiar Mrs Anne Da- vies. Trebcrth, a Mr Charles Pierce, Bangor.— Dedfrydwyd ef i chwe' mis o lafur caled. Owen Jones, glanhawr clociau, 36, a gyfaddef- odd iddo ladratta deuddeg o grysau, gwerth 2p 2s, eiddo Llewellyn Frederick Jones, Llanfairfechan. Cyfaddefodd hefyd ei fod wedi ei euogfarnu droion o'r blaen.—Anfonwyd yntau i lafurio yn galed am chwe' mis. Benjamin Rose, 24. a gyhuddwyd o dori i dy J. Bolloren. Bargor, a chymeryd oddiyno oriawr arian a dwsin o lwvau arian, yr oil yn werth 7p, —Erlynai Mr S. R. Dew, ac amddiffynai Mr R. A. Griffith.—Yr amddiffyniad ydoedd fod y cy- huddedig yn Lerpwl ar y pryd yT haerid ei fod wedi tori "i'r ty.—Dygodd y rheithwyr i mewn ddedfryd o ddieuog, a rhyddhawyd y cyhudd- I edig. Taflwyd allan y cyhuddiad yn erbyn William Jones, ilafurwr, a gyhuddid o gaffael arian trwy dwyll-vmhoniadau vn Llangian. Dywedodd un o'r rheithwyr fod y rhai hyny o honynt oeddynt yn d'od o gymydogaeth Llan- dudno wedi dymuno arno alw syiw y Llys at yr anhwylusdod i amryw o honynt dd od i Gaernar- ion erbyn deg o'r gloch. Yr unig gerbydres idd- ynt oedd yr un a adawai Llandudno tua saith or gloch, acer mwyn cael hono bu raid i un bonedd- wr gerdded dwy filldir ac un arall dd'od mewn cerbyd 13 o filldiroedd. Buasent oil yn falch pe y gellid gwneud rhyw drefniant i gael cerbydres hwyrach neu eu bod yn newid yr awr i ddechreu v lly?.—^Dywedodd Mr Osmond Williams a'r Cad-I eirydd fod yr un peth yn cael ei deimlo yn rhan- au deheuol y sir, ac ychwanegodd y diweddaf fod yn ddrwg ganddo o'r oherwydd,ond ofnai nas gall- ai v Llys roddi unrhyw gynorthwy. Gohiriwyd y llys hyd dranoeth. Ar ail-gynulliad y Llye ddydd wener: cyfeir- iodd Mr John Hughes at ymddiswyddiad Syr Llewelyn Turner a'r Oadben J. G. Wynn Griffith r o Bwyilgor Ymweliadol r Carchar, a dywedodd ei fod yn sicr nad oedo y LIys yn dvmuno i hyny basio heb iddynt bwy fel ynadon ddangos eu gwerthfawrogiad o'u gwasaixaeth maith a'u cyd- ymdeimlad a hwy yn eu gwaeledd. Oynygiai ef henderfyniad i'r perwyl. -—Eiliwyd hyn gan Mr John Robinson, a chariwyd yn unfrydol. Dygwyd yn mlaen apel gan awdurdodau y cyllid II yn erbyn dyn o'f enw Robert Jones, Nantlle. Ymddengvs i Robert Jones, ar y 5ed o Hydref, fyned gyda Mr Tom Ro- binson, Tan'rallt Hall, i saethu ar dir yr oedd gan y diweddaf hawl i saethu arno, yn pys- ylltiedig ag ystad Broom alL Yr oedd gan Mr I Robinson drwydded helwriaeth s Jones drwydded saethu, ac fod yr atebydd wedi saethu at. amryw 2dar, a 11 add dan ed hunan. Cyhuddwyd ef gerbron ynadon Pwllheli. y rhai a daflasant yr achos allan.—Caniataodd y Fainc yr apel, a dirwy- asant Robert JG11 i 2p yn cytmyf y costau. DINBYOH. I Llywyddai y Cadben Griffith-Bosra>v'eii dros Frawdlys Clnyurterol Dinbych yn Rhuthyn ddydd I Gwener. Nid oedd yr un carcharor ? dd'od ger- bron, ac anrhegwyd y Cadeirydd a phar o fenyg gwynion. I MEIRION. Yn Dolgellau, ddydd Mawrth, y eyidialiwyd Brawdlys Ohwaiterol Meirion, Mr W. R. M. Wynne (Arglwydd Raglaw) yn y gadair. Penodwyd jt Anrhydeddus O. H. Wynn, Rhug, a Mr R. D. Roberts, Corweni, yn ymweiwyr a Charchar Rhuthyn, a Mr John Jones, Ynysfor, a Mr A. Osmond Williams, Caste-ll Deudraeth, a Charchar Caernarfon. Dywedodd Clerc yr Heddwch nad oedd dim car- charorion i'w profi. Dymunodd y Cadeirydd i bawb "Flwyddyn I Xewydd Dd'a" gan obeithio y byddai yn un lwydd- ianus. Gofidiai fod y Gyfraith yn gofyn am i'r I uchel-reithwyr ymbresenoli yn y llys pan na fydd- ai carcharorion i'w profi ond yn unol a threfniant newydd nid oedd yn angenrheidiol i'r rheithwyr ymbresenoli. Oddiwrth adroddiad y Prif Gwn- stabl gwelai nad oedd dim trosedd bron yn y sir. Yr oeddynt yn agos i dldiweddl canrif yn awr, a'i obaith ef oedd i droseddau fyned yn llai o hyd y ganrif nesaf. Yna anrhegwyd y Cadeirydd a phar o fenyg gwynion. MON. Oynhaliwyd brawdlys chwarterol Mon yn Beau- maris ddydd Mercher, Syr Richard Williams Bul- keley, llarwnig, yn llywyddu dros gynulliad mawr 0 ynadon. Nid oedd yr un carcharor i'w brott. Cymeirodd y boneddigion canlynol y llw fel ynadon newyddion :—Mr W. Lloyd, Bryndyfrydog, Llanr- erchymedd y Cadben T. G. Kendall, Caergybi; a Mr R. Jones Edwards, Bryngoleu, Caergybi. Yr oedd Mr William Thomas, Tregarnedd, Llan- gefni, a Lerpwl (cyn uchel-sirydd), wedi ei alw 1 r fame, ond nid oedd yn bresenol i gymeryd ei Ie. Y Cadeirydd, yn ei siaxs i'r uchel-reithwyr (blaenor y rhai oedd Mr Edward Jones, Pen- traeth), a ddywedodd fed yn bleser ganddo eu hysbysu nad oedd dim gwaith iddynt. Cyn eu gollwng dymunai alw eu sylw at y ffaith fod Deddf ar fin .dyfod i rym a ystyriai ef fel un o'r rhai goreu basiwyderiœd er atal meddwdod. Cyfeirio yr oedd at y Ddeddf, yr hon nad oedd yn barod eto i'w rhoi mewn grym, a roddai allu i'r ynadon i anfon meddwon parhaus i fath o sefydliad diwygiadol lie y cymerid gofal o honynt, a He, gooeithiai ef, y byddai iddynt ga61 eu gwella. Credai ef fod meddwdod yn haint, a gobeithiai ef y byddai i'r meddwvn mewn amser ddychwelyd o r sefydliadau i'w sefyllfa gymdeithasol yn ddyn wedi cyfnewid, Yn ddiamheu, mewn amser, gof- ynid i lawer o r siroedd ddarpar allan o'u cronfa eu hunain gartrefi fel hyn i feddwon parhaus, yr un fath i raddau pell ag y mae yn rhaid iddynt ddarpar gwallgofdai. Teimlai ef yn hvderus cs y gweithid y Ddeddf allan yn briodoil y byddai yn un o'r camrau mwyafeffeithiol a gymerwyd erioed er meddwdiod. Gall nad oedd pawb o 110nynt yn cytuno a manylion v Ddeddf new- ydd ond credai en bod oil yn cytuno y dylid gwella meddwdod rhywfodd, ac ediychai ef ar V Ddeddf hon fel cymhorth mawr yn yr ysstyr yma. Dr. John Roberts-, Porthaethwy, a gynygiodd: — Fod y FrawdlYS1 Chwarterol yn y dyfodol i'w chynal ar gylch yn Llangefni, Caergybi, a Beau- maris gan ddechreu yn Llangefni yn Ebrill nesaI. Dywedodd Dr. Roberts fod arno eisiau newid yohyd:;g ar y cynygiad. Credai na fyddai yr ad- ■eiladau newyddion yn Llangefni yn hollofbarod erbyn mis Ebrill, gan na fyddai y paent wedi cael amser i galedu. Felly cynygiai fod y llys cvntaf i'w gynal yn Llangefni ganol yr haf. 1899. I ategu ei gynygiad dywedodd Dr. Roberts fod y symudiad wedi cyohwyn o ymdeimlad dwfn a chyffredinol yn Llangefni, ac yn awr yr oedd yr adeilad bron wedi ei orphan. Yr oedd yr Ar- glwydd Raglaw (Syr R. Williams Bulkeley) yn garedig wedi anrhegu y sir a thir, a gallai ddweyd nad oedd neb wedi cymeryd rhan mwy blaenllaw nm Syr Richard mewn cael adeilad priodol yn Llangefni. Oredai ef pan y deaiai yr amser i gynal y Frawdlys Chwarterol yn Llangefni y byddai yr un boddhad' yn cael ei deimlo a phan y deehreuwyd yn Nehaergybi. Y Milwxiad Hampton Lewis a ddywedodd ei fod gyda phleser yn. cefnogi y cynygiad. Nid oedd ond yn gobeithio y eaffai y Hys hefyd mewn amser ei gynal vn Amlwch (clywch, clyweh). Y Cadeirydd* a ddywedodd fod y llys, a siarad vn ymarferol, dan addewid y eaffai y frawdlys chwarterol ei chynal yn Llangefni mor fuan ag y bvddai He priodol i hyny wedi ei ddarpar. Yr oedd vn falch fod y cynvgydd wedi gweled yn biiodol newid geiriad y cynygiad, gan nad oeda yntau yn credu y byddai y lie yn gwbl barod ui'bjn mis Ebrill. Cariwyd y cynygiad yn unfrydol. Ail-apwvntiwvd y Milwnad T. E. J. LIo) d iri G. J. "Roberts, Thomas Owen, a Harry Olegg yn xistusiaid i ynuv-olcol a C'harchar Caernarlon. M- Harry Glegg a ddywedodd fod cyfarfod i w yn fuan vn Nghaernarfon o berthynas i'r Gymdeithas er Cynorthwyo Carcharorion. Nid y cwestiwn yn gymaint oedd cael arian at y gym- deithas, ond enill cydymdeimlad cyflogwyr llafur, fel y gallai y carcharor pan y gollyngid ef o giar- char gael gwait.h i ato yn lie dychwelyd i'w ffyrdd drygionus. Gobeithiai ef y gwnai yr ynad- on bob ymdrech i fod yn bresenol. Siaradadd y Milwriad Lloyd hefyd am y gwaitb da a wneid gan y gymdeithas.. At oynygiad Mr J. Matthews, yn cael ei eiho gan Mr O. E- Jones, pasiwyd pleidlais unfrydol o gydymdeimlad ,a theulu y diweddar Mr O. Lloyd Jones, Gwredog. >

Gwraig i Pfermwr yn Tori ei Gwddf. Dydd Mercher cynhaliodd Mr "Wynn Evans, crvmer rhan ddwyreiniol sir Ddinbych, raith- chwiliad vn Glynceiricg, ger y Waun, i amgylch- iadau marwolaeth Elizabeth Evans, gwraig flerm- wr o'r oenw John Evans, yn byw yn Fferm Taj- ygarth.—Y Gwr a ddywedodd ei fod, boreu Llun dfweddaf, wedi gadael ei wraig yn y ty wrthi ei hun tra yr elai ef i dy cymydog. Dywedodd wrthi na fyddai yn absenol ond rhyw ddeng munud. Hithau "a atebodd: "O'r goreu mi a huyliaf givpanaid o de erbyn y dowch yn ol. Pan ddvchwelodd yn mhen deng munud eafodd y ddau ddrws wedi eu bolltio oddimewn. Gwth- iodd un o honynt yn agoredi, a chafodd ei wraig yn gorwedd ar lawr v gegin wedi tori ei gwddf. Yn'ei Haw yr oedd cyllell garfio, ac yr oedd yn honol farw." Hi a arferai, yn achlysurol, ym- boeni llawer yn nghylch pethau bychain; Tua thair blynedd yn 01 yr oedd wedi bod yn K gwall- gofdy Dinbvch am bedwar neu bum' mis ta-n driii- iaeth, gan ei bod yn gwrthod bwyta dim ac yn llwg,u ei hun. Y boreu hwnw nid oedd dim neiliduol i aflonyddu ei meddwl oddieithr y gwynt cryf a chwythai, yr hwn a ymddangosai yn effeiithio ami. Ni fyddient yn arfer a'i gadael wrthi ei hun. ond y diwrnod hwnw yr oedd y for- wyrt wedi myned *ymaith.—Dychwelwyd rheith- fam o "Hunanladdiadi tan ddylanwad munud o orphwylledd."

Ymddygiad Gwarthus Clerc o Lerpwl. Yn y Court of Passage, Lerpwl, dydd Mawrth, o flaen y Barnwr Baylis a rheithwyr, gwrandawjd achos Dixon yn erbyn Ronald. Yr achwynyades ydoedd Mrs Marion Dixon, yr hon cano yn mlaen fusnea fel ironmonger yn Park-road, Ler- pwl a dygid y cynghaws yn mlaen er codi swm o iawn oddiar y diffynydd—Angus Ronald, clerc, yn byw yn Rosslvn-street, St. Michael's—am ddar- ostwng ei m'ch, a'r golled o'i gwasanaeth mewn 1 canlyniad- Ymddangosodd Mr Tobin dros yr aehwynyddes, a Mr Rigby Smith dros y diffynydd. Yr oedd Mrs Dixon wedi bod yn weddw ers dwy flynedd, ac yn enill ei bywoliaeth trwy gjadw siop yn Park-road. Yr cedd ganddi wyth o blant yn byw gyda hi uwchben y slop. Ei merch hynaf oedd Marion Lucy, yr hon oedd yn 27 mlwydd, ac wedi arfer helpu ei mam trwy gadw llyfrau y bus- nes. Yr oedd y diffynydd wedi bod yn glerc am ddwy flynedd ar bymtheg yn swyddfa y Water- ford Steamship Company, Water-street, a'i oed. oddeutu deugain mlwydd. Tua'r Pasg, 1897, cyfarfu y diffynydd a damwain ar y rheilffordd, he aeth mab yr aehwynyddes i dy ei chwaer yn Rosslyn-street i edrych am, dano, canys yno yr oedd1 efe yn llettya. Ar ol yr adeg yma daeth y diffynydd i fod yn ymwelvdd gwastadol a thy Mrs ¡ Dixon, a magodd cyfeillgarwch rhyngddo a'i merch hynaf. Derbynid ef yn y teulu fel ymofyn- ydd anrhydeddus am law a chalomyr eaerh. Am- ryw weithiau y cafodd y ddau eu gadael wrthynt eu hunain yn yr eistedd-ystafell yn y llofft; ac yn mis Chwefror, 1898, darfu iddo, ebai Mrs Daxon, gyraeryd mantais ar yr eneth y cymerai arno fod yn ei charu. Ganwyd plentyn ar y laf o'r mis diweddaf, a honid mai y diffynydd oedd ei Marion Lucy Dixon a roddodd dystiolaeth i attegu yr achos. Hi a addefodd nad oedd amod priodas wedi ei wneud, ond darfu iddo yn Mehefin diweddaf ofyn iddi aros wrtho. Ni fu iddi erioed gadw cwmpeini gyda'r un dyn aralL Dywedodd Mrs Marion Dixon (y fam) ei bod wedi dwyn ei merch i fyny yn barchus a phriodol, a chafodd y diffynydd ei oiling i'r teulu ar y dealltwriaeth ei fod yn caru ei merch yn anrhyd- eddus. Wedi gwr and aw rhagor o dystiolaethau, cauwyd I yr achos dros yr achwynyddess. Yr amddiffyniad oedd gwadu y darostvngiad yn bendant. Y diffynydd a addefodd idclo gael ei gau mewn ystafell gyda'r eneth amryw weithiau, ond nad oedd erioed wedi cam-ymddwvn tuag ti: ac nid ocdd yn off ohcni o gwbl. Bu yn gyd- nabyddus a'r teulu am ddeng mlynedd, ac yr oedd wedi eu parchu un ac oil. Yr oedd wedi cael Marion Lucy bob amser yn foneddiges ieuans weddaidd, barchus, a geirwir. Wrth ed groesholi gan Mr Tobin, dywedodd y diffynydd na ddarfu iddo erioed ofyn am gael bod wrtho'i hun gyda Miss Dixon. Nid oedd ef yn hidio dim am dani, gan ei fod yn rhwymedig i ferch ieuanc arall. 0 A ddywedasoc h chwi wrth Mrs Dixon a'r teulu eich bod yn rhwymedig?—Yr oeddynt oil yn gwy- bod. -=> b Beth ydyw enw y ferch ieuanc—ysgrifenwch ef 1 lawr.—Waeth gen i ddweyd na pheidio: ei henw yw Miss Gardener, o Glasgow. A ydych chwi wedi ymrw^mo iddi?—Nac yd- wyf. dim ymrwymiad wedi ei wneud, ynte 1 i Yna paham y dywedasc.ch wrth Mrs Dixon eich bod yn. rhwymedig i'r ferch ieuanc hon?—Nid oedd ymrwyrniad priodol yn bodoli. A ydyw y ferch ieuanc hon, Mass Gardener, enw yr hon roddasoch mewn Hys cvhoeddus, yn bodoli o gwbl-beth yw ei chyfeiriad, os oes ganddi gyfeiriad?—Ibrox, Glasgow. Deallais chwi yn dweyd ar y eyntaf eich bod yn "engaged" i'r foneddiges hon o Glasgow ?—Na, nid oeddwn wedi jrmrwymo yn ffurfiol, ond yr oeddwn yn cadw cwmpeini gyda hi. Y Barnwr: Darfu i chwi ddweyd eich bod yn rhwymedig iddi. Mr Tobin A ddywedasoch chwi wrth fam Miss Dixon eich bod wedi ymrwymo gyda boneddiges arall?—Naddo camgymeiiad yw hynyna. A roddasoch chwi enw y foneddiges ieuanc iddi ? —Nid wyf yn meddwl i mi wneud. Pa bryd y dywed!a?oc]i chwi hyn wrth y fam 1- Uwchlaw deuddeng mis yn ol—o flaen Ionawr, 1898. Beth ydyw enw bedydd yr eneth hon?—Isa- bella. Dywedweh wrthyf rif ei thy yn Ibrox. Yr wyf fi yn awgrymu nad ydyw hi yn bodoli. Mr Swift: Nid oes genych hawl i awgrymu. Diffynydd Yr wyf yn gwrthod rhoddi ei chyf- eiriad. Apeliedd Mr Tobin at y Bamwr i'w orfodi i roddi y cyfeiriad. Ei Arglwyddiaeth a reolodd mai nid teg ydoedd enwi person, pan na feddai gyfle i amddiffyn ei hun. Yvrth ei groesholi yn mhellach, y diffynydd a ddywedodd iddo ddyfod yn gydnabyddus a bonedd- iges ieuanc Glasgow yn Mehefin, 1897, a'u bod wedi ymobebu a'u gilydd. Ni welodd efe erioed mo Miss Dixon yn cadw cwmpeini gydag unrhyw ddyn arall: ni welodd vT_un dyn arall erioed yn y ty. Daliodd ef i ymweled a'r tv hyd o fewn pump neTi chwech wythnos i enedigaeth y plentyn, ac n:d cyn i'w brawd hi siarad ag ef y darfu iddo p.top.o myned yno ati. Yr oedd yn gweled fod obaith magu. L Ar 01 vmohirio i gael tamaid o fwvd. ail alwyd y diffynydd yn mlaen a'r pryd hyn rhoddes mewn ysOTifen gyfeiriad Miss GardeneT. vn Glasgow. Dyfamodd y rheithwyr o blaid Mrs Dixon, gyda 50p o iawn, yr hyn a gadarnhawyd gan y Bam- wr. y

NODlUN O'R DEHhUhiK. Hysbysir y bydd i Arglwydd Tnedegar agpr yr Ysgol Sirol yn Tredegar dydd Mercher, Ionawr 18fed. Yn Abertawe, dydd ilawrth, anfonwyd morwr, o'r enw Morgan Evans, 7, Castle Wall, i gaichar am ddau fis am ymosod ar ei wraig. Anfon odd Mrs Vaughan Davies ei rhodd flyn- yddol o 50p i'w rhanu yn mysg tlodion rhanbart.h Llanfarian, Penparciau, a Threfechan. Cyfarfyddodd glowT, o'r enw William Edwards, a'i farwolaeth trwy i ran o'r nenfwd syrthio arno mewn glofa yn Blaengarw ddydd Mercher. Y mae Mr Bernard Wentworth, y nofelydd barddonol o sir Gaerfyrddin, wedi ymgymeryd yn ddiweddar a gwaith newyddiadurol yn sirWar- wick. Nid yw rhagolygon yr alcanwyr yn Llanelli mor ddisglaer ag y gellid dymuno. Mawr hyderir y llwyddir i symud y cwmwl cyn fod y gawod yn syrthio. Rhan odd Syr Pryse Pryse ac Arglwyddes Pryse (Gogerddan) swm mawr o biff i'r gweithwyr air yr ystad, a thlodion y gymydogaeth. Boreu ddydd Llun bu Miss Katie Edith Price, Plasydderwen, Llanymddyfri, farw yn hynod o sydyn ar ol bod yn cario yn mhie.i gyda'i goreh- wylion fel arferol. Bu plentyn tair blwydd oed, o'r enw William H. Sweet, farw yn ysbytty Caerdydd y Sabboth, mewn canlyniad i'r niweidiau a dderbymodd i'w wddf trwy yfed dwfr poeth. Dydd Llun cynhaliwyd yr eisteddfod flynyddol a'r cyngherdd yn Neuadd Albert yn Ffynonau Llandrindod. Llywyddid gweithrediadau yr eis- teddfod gan Dr. D. W. Scott. Boreu. dydd lau cymerodd dumwain ddifrifoJ Ie mewn pwll glo yn Tredegar Newydd trwy i ddyn o'r enw Henry Saunders, Coedcae, Tirphil,syrtruio i lawr y pwll a chyfarfod a niweidiau angeuol. Gadawodd weddw a thri o blant. Mewn cyfarfod arbenig o lywiawdwyr Y sgal Sirol Aberystwyth, a oynhaliwyd nos lau, pen- odwyd Miss Ewart, prifathrawes Ysgol Abertileri, yn feistres hynaf Ysgol Sirol Aberystwyth am gyflog o 180p yn flynyddol, Dinystriwyd y babell oedd wedi cael ei chodi yn y Porth ar gyfer yr eisteddfod trwy yr ystorm ddydd Llun a bu raid cynal yr eisteddfod ddydd Mawrth yn y N euadd Drefol. Gan nad ydyw y diphtheria yn lleihau yn Aber- tawe, y mae yr awdurdodau wedi rhoddi gorch- ymyn nad ydyw yr ysgolion i gael eu hail agor ar 01 gwyliau y Nadolig hyd Ionawr. 16eg. Etholwyd Miss E. K. Bees, diweddar o LÙlJ elli, ond yn awr o Ysgol1 y Babanod yn Aberteifi, yn athrawes gjaioithwyol yn yr ysgol uwchraddol yn Llanelli am gyfiog o 85p yn flynyddol. Syrthiodd bachgen dwy flwydd oed, mab i Mr Parry, yr hwn sydd yn byw y tu ol i'r Colliers' Arms, Georgetown, Merthyr, i ferwedydd o ddwfr poeth nos Lun, a bu farw trwy gael ei ysgaldio. Y dydd o'r blaen cyflwynwyd pwrs, yn cynwys 14p, i Mr Morgan Protheroe, gan aelodau eglwys Annibynol Cathays, Oaerdydd, fed cydnabydd- iaeth o'i wasanaeth i ganiadaeth y cysegr yn y capel hwnw. Disgwylir i'r Parch Jeinilrin Thomas, Aberdar, yr hwn sydd wedi ymgymeryd a gwahoddiad a dderbyniodd oddiwrth Eglwys Rydd (Undodaidd) Pendleton, i ddechreu ar ei ddyledswyddau tua diiwedd mis Mawrth nesaf. Dirwywyd marsiandwr coed, o'r enw James Williams, yn llys yr ynadon yn Barry, ddydd Gwener, i Ip a'r costau am ymddwyn yn greulawn at geffyl trwy ei weithio tra yr oedd yn dioddef yn drwm oddiwrth gloffni. Trwy ymdrech a llafur Mrs Knott, yr hon sydd yn o Fwrdd y Gwarcheidwaid, llwyddwyd i roddi biff a phytatw i 250 o deuluoedd tlodion yn Llanelli dydd Llun. Ar yr lleg o Ionawr y trefnir i Mr Tom Stephens a Chor Brenhinol y Rhondda. ganu o flaen y Due o. Westminster ac urddasolion eraill yn Eaton Hall, Caer. Sibiydir y gall Tywysog Cymru fod yn brosonol; ar yr amgylehiad. Tiaddodwyd darlith vn Babell, Cwmbwrla, nos Lun ar "Yr hynod a'r ffraeth Thomas Rowlands," gan y Parch D. Geler Owen, Cydweli. Cymer- wydi y gadair gan Mr R. J. Lloyd, Abertawe. Bwriodd dafad perthynol i Mr Evan Jones, Moelifor, plwyf Llanrhystyd. ddau oen yr wyth- nos ddiweddaf ac yr oedd y ddau yn chwareu yn braf o gwmpas eu miam, a golwg cryf arnynt, i groesawu y flwyddyn newydd i mewn. Y mao y flwyddyn a basiodd wedi bod yn hynod am ei ffrwythlondeb yn mhob cyfeiriad. EniBodd Mr Christopher D. Williams, unig fab Mr EV2.11 Williams, marsiandwr, Maesteg, wobr o 15p am ddarlun mewn olew yn Athrofa Freiniol y Oelfyddydau. Mr Williams yw yr unig Gymro sydd yn yr athrofa uchod. Darfu iddo enill am- ryw ysgoloriaethau a gwobrwyon cyn hyn. Bydd i Dr. Probert, yr hwn sydd wedi gadael Dyffryn y Rhondda, er ymgymteryd a'r gwaith o brifathraw yn Ngholeg Annibynol Bangor, gael ei I anxhegu ag album addurnedig, yn cynwys cyn- ysgrlf (autographs) -r holl1 weinidogion Annibyn- ol sydd yn trigianu yn Nwyrain Morganwg. Oymer y cyflwyniad1 Ie yn Nghacrdydd yn mis Ionawr. Diaingfa gyfyng a gafodd tren ar Ffordd Haiarn Llundain a'r Gogledd Orllewin, rhwng Caerfyrdd- in a Llandeilo, boTeu ddydd Mawrth, rhag cael ei daflu oddiar y Uinell. Fel) yr oedd yn teithao yn ol v cyflymder o ddeng milldir ar hugain yn yr awr rhuthrodd i wartheg oedd wedi crwydro ar v llinell. ond pa rai yn ffodus a arosasant ar y llinelX Lladdwyd tri o'r anifeiliaid Hysbysir am farwolaeth Mrs Saunders yn Porthcawl, sir Forganwg, y foneddiges a hawliai ei bod yn etifeddes i yetad gwerth 4,000,000p oedd wedi cael ei cradal gan ei hewythr, yr hwn oedd wedi lnaiw yn ddi-ewyllya yn yr America. Dywedid mai y drancedig oedd y perthynas nesaf i'r miliwnydd dii-ewylly&—dyn o'r enw Leake, yr hwn a ymfudodd i America tua 70 mlynedd yn oh Tra yn claddu hen ddiacon Methodist yr wyth- nos ddiweddaf yn Llansaint, sir Gaerfyrddin, cy- merodd digwyddiad anarferol le. Pan gyrhaedd- odd yr orymdaith at yr eglwys blwyfoi darfu i'r Parch Mr James, y ficer, nesu at y Parch D. G. Owen, y gweinidog Methodist, a dweyd wrtho: "Carwn i chwi gymeryd rhan yn y gwasanaeth ac os nad oes genych wrthwynebiad, y mae genyf yma gyda mi ddwy wenwisg cewch chwi ddewis yr oreu o'r ddwy, os gwnewch ei gwisgo." Rhoddodd Mr Owen y wenwisg am dano, a hy- merodd ran yn y gwasanaeth yn yr eglwys, er mawr foddhad i bawb oedd yn bresenol. Ychydig o ddim sydd i'w ddweyd am y fasnach mewn glo a haiarn yn Neheudir Cymru yn ystod yr wythnos. Fel y disgwylid, in. wnaed neinawr o waith, ac nid oedd pethau wedi cyrhaedd i'w hystad arferol ddiwedd yr wythnos. Yr oedd gwaith yn cael ei gario yn milaen gyda'r egni mwyaf hyd y Nadolig. Cafodd llawer iawn o lo ei allforio: anfonwyd 400,000 o dynelli o Gaer- dydd yn unig. Pris y glo ager goreu ydyw o 138 1 138 6c y dun ell, ac y mae yn debycach i godi eto yn hytrach na gostwng. Y mae y fasnach mewn glo tai wedi cynyddu yn ddiweddar, a'r prisiau yn myned vn fwy sefydlog. Credir y bydd galw by\viog am y math hwn o lo am y tri mis cyntaf o'r flwyddyn newydd. Bydd y gweith- feydd haiarn a dur yn ail gvchwyn eto gyda'r un prysurdeb wedi yr elo'r gwyliau heibio. Parhau yn gad arn y mao y jvisiau yn y ganghen hon. 1 Cynhaliwyd trengholiad yn 1a&t-- Mawrt h, ar gorph Mr R. I-L. Jor a, gafwyd foreu y Nadolig gyr* casgen o ddwfr gwlaw. I oddef yn drW..m oddiwrth wedi bod yn gvrlychra ei lii-ry iddo lithro i'r ga Treulicdd arweiwvyr y WA'thnos ddiweddaf yn Myn newyddion i'r undeb newydc a 60 mil eisoes yn perthyn idu. eto rhwng Mabon a Mr JOl. llvHyddiaeth, a. rhwng yr Reu", Mr P. Rees, a Mr W. Brace an iaeth. Cymerodd damwr.in angeuol Ie yn "5y- Rhondda nos Faxth-cr,mewii cystadieuaeth saettfc*. colomenod. Wedi i un o'r cystadleuwyr, yr hwn oedd yn iiiOddu gwn davi faril, saethu un ergycl, ymgiliodd jai ol i fysg yr od--vehvr;-r. Tra yn ymddiddan a chyfaill, aeth yr ergyd arall allan yn ddamweinio- gan effeitliio yn ajigeuol ar un o'r edryelnryr, o'r .-iiw David Hams, tua 40aiti mlwydd oed. Gwnaeth Elizabeth Jones ei hymdd^jvgosiad o flaen yr ynadon yn Nhredegar, ddydd Mawrth, ar y cyhuddiad o fed yn feddw ac anrheithio y celloedd yn Abertileri ddydd Nadolig. Dywedir fod Elizitoth Jones wcdi gwneud ei hymddangos- iad tua 200 o weithiau o flaen yr ynadon. Rhodd- wyd ar ddeall iddi y byddai i ddn.rpaiiaethau Cyf- raith y Meddwon gael eu gweiny idu arm os gwn-ti ei hyrnddangoeiad yn y Ilys drachefn. Anfonwyd hi i garchar am fis

-7 Masnach Yd yr Wythnos. Y mae y cyfienvvad o rawn sydd ar law yn ncchreu y flwyddyn neivydd yn fwy nag arfer. Ni welwyd cymaint o wenith heb ei werthu ur ddydd y Chn ery llawer o flynyddoedd. Dy- wedir fod yr un peth yn ffaith é4m, Ffrair.e, Rwsia, a'r Unol Dalaethau. Yn yr Aimaen, Awstria, Hungary, yr Eidal, Roumania, Yspaeii, a Por- tugar yn gy^tal, tv nad un graddau. Caf-v^-d mai chnad cedd. tra sefydlog ar ol y Nad- olig. Methwyd cadw y prislau i dueddu ar i fyny. I>iwe<ldcdd y iiwyddyn Is 5c y cliwai'ter yn uwch nag y declueuodd. Spfy(ll,)tr ond amf, oeia y fasnach mown haidd yr wythr.oti ddiweddaf. Am geirch ychydig o alw oedd. Am haner c-n- mif bu Rwsia ar y biaen --ney.-n gyru ceircli dros- odd i'r hon end. erbyn hyn y irae yr Unol Dala-ethau wedi myned a lie y wlad hono. Yn yr holl nwyddau eraill ni bu cyfnewidiad yn ystod yr wythnos. Wrth gwrs, dihyna y prisiau i gryn fesnr ar yr bin a leir o hyn hyd ddiwedd mis Mawrth.

Genedigaethau, Priod&sac:, Marwolaetha u. GENEDIGAETHAU. Evans.—Eluagfvr 26, yn y Mount Pleasant, Graian- rhyd, Llanannoii-yn-Iai, priod Mr Morris Evans, ar ferch. Jones.—Rhagfyr 27, yn 30, Snowdon-street, CadI. narfon, priod Cadhen Thomas ,Jonet>, ar fa.b. Jones.—Rhagfyr 27, yn Lower Brognallt, Holway^ Treffvuon priod Mr William Jones, ar ferch. Jones.—Rhagfyr 27, yn Gwendraetii, Ffynongroew, priod Mr Thomas Jones, vsgolfeistr, ar ferch. Riebards.-lor.awr 3, yn y Castell, Dinbycb, priod Mr Tliomas Richards, ar fab. Tait.—Ionawr 5, yn Avondalie, Albany-road, Caer- dydd, piiod Cadben Thomas A. Tait, ar fab. PRIODASAU. Edwards—Williams.—Rhagfyr 27, trwy drtvyelded, yn Eglwys St. Peris, Lianberis, gan y Parch J. J. Davies, curad, John Glyn Edwards, 14, Tithe- barn-street,. Caernarfoo, a- Kate Williams, ail ferelt Mr John Williams, Ty Newydd, Nant Uchaf, Lianberis. Hughes—Bmch.—Rhagfyr 27, gan y Parch Robert Price, curad, yn Egiwys St. Cybi, Caergybi, Mr John Evan Hughes, a. Miss Mary Ann Binch-y ddau o Gaergybi. T < Hughes—Williams^—Rhagfyr 31, yn Nghapel y Methodistiaid Calfinaidd,Pennrachno, gan y Parch T. M. J ones, gweinidog, Mr Cadwaladr Hugiies, .Melinau Dchaf, a. Miss Jane Ellen Williams, High- street-y ddtiu o Benmachno. Jones—Hugh«^.—^Rhagfyr 26, "yn eglwy y plwyf, Treffynon, gani y Parch Joseph Davies, ci.r.id, Mr John Jones, Parciau, Hal cyn, a Miss Sarah Hughes, Carnarvon Castle Inn, High-Street, T; ffynon. Jones—Williams.— Rhagfyr 27, yn Nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, Waenfawr, gan y Parch Lewis WlllianiiS, Mr J. H. Jones, cysodvdd, Shirehall-street, Caernarfon, a Miss Ellen Wil- liams, LiHvyncelyn, Waenfawr. Lockyer-O-weii.-Ionawr 4, yn Eglwys Llandrilla, George J. Lockyer, o Landudno a CLolwyn Bav, a Margaret Alice, merch hynaf y diweddar ThoDlél6 (hen, o Landudno. Dim cardiau. Owen—Morris.— -Rhagfyr 28, trwy drwydded, yn Nghapel Beulah, Caernarfon, gan y Parch Rich: I'd Humphreys, Bontnewydd, a Mr T. G. Jor; Owen Owens, Cae'rbos, Llanfaglan. a Margaret Morris, 9, Bculah-square, Caernarfon. Swinglea—Stacey.—-Rhagfyr 27, yn Eglwys St. Mair,, Ashfieldrcum-Thoi-pe, Sir Suffolk, gan y Parch G. Allan, ficer, Thomas Swingler, Staiiion, Sir Northampton, ng Amy L. Stacey, march icu- engaf John Stacey, diweddar o Fan cor. Tapson—Griffith.—Rhagfyr 26, yn Eglwys St. Crbi, Caergybi. gan y Parch Robert Price* curad, 'Mr Robert Tapson, a. Miss Mary Grace GriffiifL-Y ddau o Gaergybi. MARWOLAETHAU. All wood. Ionawr 4, yn 1, Talbot-street, Cac-rcydd Mary Ann (PoUy), priod' Frederick John Alhvoed a merch ieuengaf Hcradur Sander-, J.P., yn 28 mlwydd oed. J Barber.-—Rnawr 1, yn 3, St, Aiaph-street, Rhyl, Mrs Margaret Barber (gynt o Plas Ashnooi), ya 81 mlwydd oed. J Bulkeley. Ionawr 2, yn Moimtair.-square, Bangor wedi maith gystudd, William Bulkdcv, ;^rinn- ydd argraphyddot. Ca;wson.-Jouawr 5, yn 82, Ri^i.'u'«l^teiracc, Caer- dydd, Mrs Ann CawæD, yn 69 mlwydd oed. Lvans.—Rhagfyr 31, yn 22, Eversiev-street, vn 62 mh^ oed, Jane, gweddV Cadben John Evan, I reftjTicn a Lerpwl. E'<1ns.-Ioa.wr 1, yn Llanrwst, yn 60 mlwyJd oed, Robert Evans, mab i.ynaf y diweddar Joseph M Evans. Solway stre«t, Lerpwl. FairclougJj.-ionawr 2, yn 20, York-road, Edgbas- Sgh.jnmn° e'anwyl bnod clough. G mTwvrWRh'i"Jr1" 26' W"!i maith Py?t"dd, vn 18 SS, SJSt'S.ail 1'«««»«• Jones. Icnavvr- 1. wedi cystadd maith, Mr Edw-rd oed^' J"111' M»rfo, Rhuddlan, vn 74 mlwydd Moxon.-Rhagfyr 30, at Fron, Clmrch-walks Llin- dudno Mary Ann Moxon, gweddw v diweddar John Payi)o- J%Ioxon,o Lijilington.Burtoli-on'-Trezt, yn 73 oed. PoweH Rhagfyr 30, yn 1, Gold-street, Rcath taerdydd, Emma, ar,wyl briod James R Powefl peirianydd yndiohadoJ. R<pe?S'^fIOnam' -1' yn ci bre^^>d, Gorphwysfa, Roby, Margaret, anwy] briod W. Earie Rci-ts. Roberts Rhagfyr 28, yn ei bre^ifed, 27, Mather- road, Claughton, Alfred Charles, anwyl briod Lucy Augusta Robeits. h 0'1 Rowlaind.s.-Tena^ ] yn mhre^y^fod ei ferch, BrjTiteg, ger Amlwch, Mr Rowlands, gynt. o Gau- narfon, yn 88 ndwydd oed. Simpson -Ionawr 4, Mary Ellen Kathleen, ati 11 mJwydd oed. merch. hynaf J. F. K. L. Chnrch-avcnuo. Penaith. Watchur.^t.-Ionawr 5, yn. Ashbourne House, Mere- road, Le.cester, Margaret, priod v Parch rciv W {itcaurst. a. merch y diweddar J. L. Mo^iriev! o Gaerdydd. Watkins.—ItMiawr 2. yn James-strpet Vaults, Ban- gor, Maggie Grace, anwyl ferch John a kins (unig blentyn), yn 4 mlwydd a 3 mix oed. Williams. — Tonawr 4, yn dra sydrn. Fr^dcri.d^ Westall, aiiTvyl faban, Mr a. Mrs J. p. Wi4;; mV confectioner, Ogwen-terrace, Bethesda, vn 6 wvth- nos oed Williams.—Ionawr 3, yn 39a, Church-rond. Higher Ulr.a.nme.-e-, -ilit 7 ndwydd oedi Gertrude May, merch hynaf Richard Henry a Hannah AVillinnis!

Y mae chwech o ysgolion yn yr Iwerddon sy hi yn dysgu yr iaith WyddeJaeg. Yn yr oesoedd boreuol yr oedd dawnsio yn cae: ei gynghori fel meddyginiaeth i aiiediyd. Aa a safe, permanent, and warranted to currs Pimples, Sorofula, Scurvy, Bad Legs, Skin and Diseases, and Sores of all kinds, we can, with coira dence, recommend CLARKE'S WORLD FAMEO gloOOD UIXTUilE. Sold by Chilmisfs m'I.lter.