Gwalia

Bradwriaeth Pcegethwyr, os Y mae ysgrifenvdd a eflw ei hui; yn "Graphos" yn igwneud y cyhuddiadau difrifol a ^mlyn yn "Seren Cjrmru" :—"Rhoddodd «.glwys dda a pharch- "Seren Cymru" :—"Rhoddodd «.glwys dda a pbreh- us alwad i weinidog galluog, gwrteithiedig. ^uiiecid- igaidd, pur a gweithgar i'w bugeilio. Dydd LInn wedi i'r eglwys bendtrfynu or yr alwad. cwrddodd un o'r diaconiaid' a gwei-nidog cymydogaethol, n nododd y ffaith hapas fod yr eglwys wedi eytuno yn tofrydol !ar wecnidog teolwng. Atcbrfdd y gweinidog, "Wel, we], beth welsoch chwi ynldo ie? Mi clywais i e ya pregethu, a d'oedd ddim yn ei bregeth e. Mae'n wir ei fod yn ddyn round, ond fe bregetha. i yn well nag e." Rhaid cydnabod mai gweinidog ieuanc digoleg, diddysg, didalent ac adnabyddus impudent, ddywedodd hynyna, an esiampl eithafol yw o drosedd ar foesolrwydd urdd y weinidogaeth, ond dywedwn y troseddir rheolau etiquette gweinidogaethol yn rhy ami. Mae gormod o weinidogion yn rhy hoff o roddi barn anffafriol am eu brodyr wrt-h- leygwyr yn eu tai au yn y railway compartments. Gwyddom mai gosodia'd difrifol yw y canlyn, ond gwir yw, "fod lluaws o weinidogion yn anffyddlon a, bradwrus i'w gilydd yn eu cefnau, er yn fel i gyd i'w gilydd, ac yn gwenu yn wyneb eu gilydd pan gwrddant."

Eisteddfod 3-enedbethol Ffestiniog. BETH A WNAED A'R GWEDDILL. Nos ~\X ener, yn ystafell y Bwrdd Ysgol, cyfar- fu Pw-vllgor Gweithiol yr Eisteddfod tichod 0; dan lywyddiaeth Mr Owen Jones, Erwfair. Eglurodd y Oadeirydd mai eu himean yn d'od at eu gilydd ydoedd derbyii mantolen yr Eis- teddfod, a phenderfynu beth i'w wneud -,r gweddill oedd mewn llaw ar ol talu yr holl dreul- iau. Mr R. 0 Davies, yr ysgrifenydd arianol, a ddarllenodd y fantolen, yn dangos y derbyniad- au a'r taliadau. Derbyniwyd trwy danysgrifiad- au, 1627p 13s 10; trwy dal am fyned i'r cyfar- fodydd, 2572 6s 5c o ffynhonellau eraill, 225p 12s lie; yn gwneud cyfanswni o 4425p 13s 2c. Yr oedd yr holl dreuliau :rn cyrhaedd' y swm o 4127p 4s lie yn cynwys 1642p 4s ami y babell, 219p 4s 6c o wobrwyon a beirniaid yn yr ad-ran lenyddol, 509p 2s yn yr adran gerddorol, 159p 3s 6c yn adran celf, a'r gweddill yn nglyn a'r cyngherddau, etc. yr elw clir yni 298p 8s 00.. Mewn atebiad i un o'r pwyllgor, dywedodd Mr H. Ariander Hughes, yr ysgrifenydd cyff- redinol, fod yr holl danysgrifiadau addawyd wedi d'od; i law at ryw ddwy bunt, ond ni chaf- wyd y can' punt addawodd Cymdeithas yr Eis- tedclfod, na'r haner cae punt addawodd Mr Humphrey Lloyd, Matneeiniiofn, oWr deig gini addawodd Oymdeithas Gytmreig Lerpwl. Fel gwobrwyon yr addawyd y ddau swm diweddaf, a chan nad oedid gwobrwyo, cadwyd yr arian. Nid oedd Oymdeithas yr Mateddfod, wedi talu hyd yn nod y wobr a enillwyd, a bu raid i'r pwyllgor ei thalu drostynt, sef 35p. Datganodd yr archwilwyr, y Mri R. Jones n, W. J. Rowlands, eu boddhadi yn y modd y cad- wyd y cyfrifon. Pasiwyd pleidlaie o ddiolchgarwch i'r ddau archwiliwr am eu llafur gyda'r cyfrifon, a. der- byniwyd y fanitolen yn ffurfiol gan y pwyll- gor. I Sylwodd y Cad-eirydd, fod' 'Qymdeithas yr Eis- teddfod yn cyhoeddi cyfrol o'r cyfansoddiada.u buddugol am y pris rhesymol o haner coron. Hyderai y byddai i nifer dda o'r gyfrol gael eu pwrcasu trwy'r ardal. O berthynas i weddill yr Eisteddfod, yr oedd ef wedi bod mewn gryn dra- fodaeth gydag ysgrifenydd Oymdeithas yr Eis- teddfod yn nghylch rhanu y cyfryw, a bu r-vi-i I ohebiaeth ar ran y pwyllgor er cael ganddo eu cyfarfod, ond ni wniai dim llai na.'r haner v tre, iddynt. Felly elai 114p Is lc i'r gymderhas. yr hon nad- oedd, wedi rhoddi y cynorthwy lleiaf iddynt mewn unrhyw fodd. Wedi talu y swm hwnw, byddai ganddynt 149p 4s l^c i'w ranu. Daeth eais o'r Cynghor Dinesig am gyfran at y ddarllenfa iydd; cais oddiwrth Gorph Llywodr- acthol yr Ysgol Ganolraddol; claisoddiwrth Sef- idliad y Gweinydklesau; a chais oddiwrth y ddwy soindorf. Yn y cyfarfod, crybwyllwyd enw Mr Cadwal- adr R-obcrts, anveinydd car yr Eisteddfod, fel un ddylesid ei gydnalx>d. Y Cadeirydd a ddywedodd ei fodyn rheoli y cais oddiwrth y ddwy seindorf,. ac ar ran Mr C. Roberts, allan o dlrefn. Bu is-bwyllgor yn -ys- tyried y gwahanol achosion ddygwyd i fyny y pryd hwnw, a rhoddwyd perffaith ryddidi i ys- tyried y tri achos; ond rai chynygiodd neb ddim. Erbyn hyn, yr oedd yn rhy ddiweddar, ao yr oedd ef yn bersonol yn gofidio yn fawr oherwydd nad allesid cydnabod Mr Roberts wedi ei lafur rnrt.wr a llwyddianus gyda'r cor. Oynygiwyd imry-w symiau ol a blaen at wa- .9 hanol amcanion oedd o flaen y pwyllgor, ac wedi awgrym y Cadleirydd, ar gynygiad Dr. Richard I June*, a chefnogiad Mr R. O. Jones (cadeirydd y Pwyllgor Oyffredinol), pasiwyd fel y canlyn: —At yr Ysgol Ganolraddol, lOOp at y ddar- llenfa, 30p; at y gweinyddesau, lOp; ao at y Oymry yn Mhatagonia, 9p. Gan ei fod yn gyfarfod olaf y pwyllgor, dy- munlLi y Cadeiryddl ddioloh yn galon-og i bawb am eu cydweithrediad yn ystod yr h-oll amser y buont yn gwaithior yn nghyd. Boddhaol iawn iddynt ydoedd fod yr oU wedi dybenu mewn llwyddiant. Ar gynygiad Mr R. 0. Jones, a chefnogiad y Parch J. Rhydwen Parry, pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r cadeirydd am ei waisanaeth a'i ) lafur gyda'r Eisteddfod a'r pwyllgor.

Bangor a Chronfa y Shyfol. Nos Ia.u llywyddai y Maer (Henadur J. E. Roberts) dros gyfarfod cyhoedldus gynhelid yn ystafell yr Ynadon yn Mangor, i wneud y trefn- isdau angenrheidiol i gychwyu cronfa. leol mewn cysylltiad a'r gronfa sirol gychwynwyd gan yr Arglwydd-raglaw. Derbyniwyd oddiwrth yrhai oanlynol lytliyrau yn gofidioo herwydd eu bod yn mjethu ymbresenoli ao yn llwyr gefnogi y svmudiad —Arglwyddl Esgob Bangor, Arglwydd Penrhyn, y Parch, W. Edwards, Mr W. Pughe, Y.H., Prifathraw John Price, &'r Cynghorydd David Owen. Eglurodd y Maer ei fod: yn bresenol yn y cyfar- fod a aJwyd gan yr Arglwydd-raglaw yn Nghaer- narfon, ao ar ran Cynghor Dirresig Bangor dy- wedodd y byddal iddynt' ymuno yn galonog a'r symudiad. Yr oedd 112p wedi eu casglu yn batod- yn y ddinas gan y Misses Aronson, y rhai a elent i'r gronfa sirol. Credai ef fod amryw gasgliadau eraill wedi eu gwneud yn Mangor, a deallai fod un o Ysgolion Byrddol y dref wedi casglu mewn ceiniogau y swm o 4p. Yr oedd efe wedi galw y cyfarfod hwnar gais nifer o fon- eddigion dylanwadol, ac yr oedd efe yn sier y oytunent ar yr angenrheidrwydd i gychwyii symudiad yn y ddinas i amcan mor dda a chynorthwyo gwragedd a phLant y milwyr oedd- ynt yn ymladd dros eu gwlad yn y Transvaal. Y Prifathraw Reichel a gynygiodd "Fod cronfa leol i gael, ei hagor yn Mangor mewn cysylltiad a. chronfa yr Arglwydd-raglaw." Ymddangosai iddo ef mai un o'u dyledswyddau cyntaf fel dinas- yddion oedd cynorthwyo y milwyr oeddynt wedi myned allan i ymladd dros eu gwlad. Yr Henadur Thomas Lewis a eiliodd. Dywed- ai ef y gallai gwlad fawr a chyfoethog fel Prydain Fawr yn hawdd gynorthwyo y gweddwon a'r aimddifaid o'r cyllid cyhoeddus, ond byddai i danysgrifiadau gwirfoddol y bobl ddangos yn well eu gwerthfa.wrogiad olrb milwyr dewr oedd- ynt yn ymladd mewn gwlad bellenig. Y Oynghorydd. Davidi Williams. wrth gefnogi, a ddywedodd eu bod dan rwymedigaeth i'r inil- wyr oeddynt wedi ateb mor ardderchog i alwad eu gwlad. Pan y byddai iddynt gyferbynu nifer y "reservists" a alwyd i fyny gyda'r rhai oeddynt wedi ateb i'r alwad, byddai hyny, credai ef, yn brawf nodedig y gellid dibynu ar ein milwyr i wneud eu dyledswydd fel yn y gorphenol. Ac nis gallai neb didarllen hanes y brwydrau yn Nehoudir Affrica heb edimygu ein milwyr. Ond yr oedd dylediswydd y rhai oeddynt gartref yn myned yn mhellaoh nag edmygedd. Yr oedd hwn yn achos yn teilyngu aberth neillduol. Ni ddiylai neb am eu bod yn tanysgrifio i'r gronfa hon dynu yn ol eu cefnogaeth i sefydliadau elus- enol megis meddygdai, etc. Yr oedd dyled- swydd neillduol yn galw am ymdrech neillduol, a gobeithiai ef y byddai i'r ymdrech hono gael ei gwneud. Cariwyd y penderfyniad. Cynygiodd y Cynghorydd Grey Edwards fod pwyllgor yn cael ei benodi i gario allan yr holl drefniadau angenrheidiol, y pwyllgor i gael ei wneud i fyny o'r rhai oeddynt bresenol a'r rhai ysgrifenasant i fynegi nas gallent fod yh bresen^ ol Nid oedd amheuaeth o gwbl am yr angen- g7d £ ] hyn' yr oedd et;g- reihfaau anrhydeddus hyd yr holl wlad o haeC ftydedd mewn cyfranu i gronfa y rhyfel. Am j V! I •v?iieKl yn y wlad hon vr? oeddjnt yn ddy.edus i'r milwyr ar y tir a'r mor,, au djledswydd oedd cynorthwyo y rhai wddynt, wedi myned allan ac oeddynt yn barod i colli eu gwaed dros eu gwlad. Gobeithiai ef y byddai! i r pwyllgor weithio ei oreu fel i wneud v gTonfat. leol yn gyfryw ag y byddai nid yn unig yn. gimorth ir milwyr ond yn anrhydedd i'r dref. Yr Henatiiir Henry Lewis a eiliodd, ac ateg- wvd aaii, y kv^horydd Langford Jones a Mr T. G. U illiauxs. T1HrTgyTy^r-n-Jr Kemdur Sa^'ge, y Cynghor- ydd J.J. Williams yn eilio a Mr L. H. Aron- son yn cefnogi, penodwyd y Maer yn Uywydd y pwyllgor di chlerc ac is-glerc y Cynghor yu y>'gnfenyddion. Siaradwyd hefyd gan Dr. E. O. Price a Mr J.. Humphreys, a galwodd y Oynghorydd W. A. Foster sylw at y cyngherddi mawreddog oedd yn cael ei drefnu gan Mrs Assheton Smith, i'w gynal yn r Penrhyn Hflll brydnawn Mercher, Rhagfyr 13f.g. Yr oedd hi yn cymeryd yr holl gostau ei felly cyflwynid yr holl dderbvniadiau ir gronfa. v —

Angladd y Paroh Thomas Roberts, Jerusalem. Oymercxld angladdT^ieinidog gwir barchuf; a hwn le am ddau W iawn ddvdd Mercher diweddaf Ji Pry«- Obn„i;«e„. Yr ,(j,M canoedd 'o bobT^Cb u J;'n.a £ Arfon, a lleoedd eraill, i'w gweJedl dY-l< i Bethesda, er yn foreu, ac erbyn dau or gl(K: yr oedd amryw filoedd wedi cyrhaedd. A:,V,u! .M=ferp,,v> r il i hv'n i ddechreu wrth' y t v a redd odd einyn 829, ton "Capel y Ddol" allan i'w ganu. Yr oedd holl gorau y etfundeli drwy yr ardal wedi uno yn un cor, fel yr oedd y canu yn wir fawreddog. Yn nesaf darllenwydl cyfran (t r Ysgrytliyrau gan y Parch T. J. Whel- diii:a, Bangor, aa offrym wyd gweddi ddwys a tf einiladwy gan y Parch Owen Owen, Lerpwl, r de uwyd a'r arch aEan, yr hon oedd o dderw c." ooledig, ac wedi ei bras mountio, 00 o wneu- fchuriad Mr John Roberts, builder, Braichmelyn, a'i gorchucJdio a phleth-dorchau, etc., a chych- ivynixld yr oryiiiidaith fawreddog yn y drefn a pnlyn:—Yn gyntnf yr elor, yna y teulu, wedi hyny aw."ddo.gion Capel Jerusalem; yn dilyn gwekidio-gion, diaconiaid, cantorion, ac yna* y c Til oedd; a thra yr elai y dorf anferth i mewn, chwareuai yr organyddes, Miss Davies, High- street. "Judge me, O! God." Bernir fod odd- eutu 15 cant o'r tuallan wedi miethu dyfod i! mewn. Yr oedd y cyfarfod hwn dan lywydd- iaeth y Parch J. Owen, Gerlan. I ddechrea cr.nwyd emm 626, ton "Llaniestyn." Yn ddi- lyno: cafwyd anerchiad gan y Parch W. Jones, Felinheli, yr hwn a olrhedniodd ei symudiadiaa o'r adeg yr oeddynt eill dau yn y Bala, a dy- wedai ei fod wedi parhau yr un ar hyd ei dadth —sef ar y blaen yn mhob peth y gafaelad ynddo. Yna cafwyd sylwadau gan Mr Griffiths, Y.BL, Dolgellau, yn fwyaf neillduol yn nglyn a'i gys- ylltiad ef a'r trancedig a Chymdeithas y Genhad- l aeth Gartrefcl. Wedi hyn cafwyd gair gan; y P.rch James, Manceinion, ae yn ddiweddaf. I cafwyd sylwadau doeth a galluog gan y Parch J. Puleston Jones, yn ymdrin yn benaf ar neilldu^- olion galluoedd meddyliol a chyfansoddiant Mr Roberts, gan ddyfynu rhai 0 I feddyliau dwfn a chceth. Wedi hyn canwyd emyn 173, ton "Dies Irae." Yr oecld, y cor dan arweiniad y cerddor ieuanc medrus, Mr J. E. Williams, Pant. Cycih- wynwyd weoehn tua'r bedd, Miss Davies yn chwareu y "Dead March" (in "Saul"), tra yr elai y dorf allan. Ail-ymffurfiwydl yn orrmdaith tua'r fynwent, y cor yn canu emyn 874, ton "Lraisanne." Cyrhaeddwyd y heddi, yr hwn oedd wedi ei dori mewn craig, a'i safle mewn man cvfleus lie y gellid ei wel'd tra ar y ffordd i'r capel. Arolygwyd gweithio y bedd gan Mr Ellis Owen, Slate Works, Bethesda. Wedi i'r cor ganu emyn 817, ton "Broncairo, darllenwydi rha-nau o'r Ysgrythyr gan y Parch Dr.. Oynhafal Jones a'r Pa.rch John O. Jones, Bala, a gweddi- wyd gan y Parch J. Roberts, Tai Hen. Oyn ymadael canwyd emyn 654 ar y don "Trewen," ac yniwalianwyd, a gellid gweled amal i wyneb athrist pan yn gorfod gadael eu hen weinidog anwyl a ffyddlon i huno ei hun dlawel hyd '"Nes bydd .bed>d:lJ¡u'r byd Ar un gair yn agcryd." Diamheu y gellir rhestru yr angladd hwn yn mhlith y rhai mwyaf parchus a phoblogaidd a welwyd erioed yn yr ardal. Clywsom rai wedi eae-l gwell mantais na- ni i'w cyfrif yn dweyd fod o ddwy fil a haner i dair mil yn yr angladd. Yn canlyn mae rhestr o enwau gweinidogion, diacon- iaid, etc., oeddl yn yr orymdaith —Yn cynrych- ioli Cyfarfod Misol M,on-y Parchn. Janhes Donnei, Llangefni O. Hughes, Amlwch; J. Williams, Caergybi; J. Roberts. Tai Hen; W. Pritchard, Pentraeth; J. Mills Jones, Tabcr- nacl; C. O. Pierce, PenucheldTel: R. C. Jones, Porthaethwy; OweIll Thomas, eto; R. Thotmag, Ll&nerchymedd-; T. C. Williams, Porthaethwy; C. Parry, Cetnaes. Lleyn ao Eifionydd—-ji Parchn. W. Williams, Criccieth; Thos. Owen, Porthmadog; J. Owen, Criccieth; a. W. Jones, Trenjadog. Arfon.—y Parchn. W. Matthews, Vanfairfechan; Daniel Rowlands, Bangor; D. D. Jones, etc W. Rowlands, Oefnywaen; W. J ones, Porthdinorwig T. J. Wlieldon. Bangor; Evan Jones, Caernarfon; J. C. Jones, Llare- beris; G. Tecwyn Parry, eto; R. Humphreys, Bontnewydd; W. Williams, Talsarn; D. Jones, D'iagwylfa; D. E. Davies, Clae,rnarfon.; O. Hughes, Talsa.rn; W. R. Jones, Llanf airfechan E. Th-omas, Tregarth; W. Williams, Rhostry- fan J. Mostyn Jones, Bangor; W. Elias Wii- liams, Penygroes; Edward Lloyd, Gatehouse; Richard Jones (Glanalaw), Bryn'refail; D. Richards, Capel Oooh; R. Pryse Ellis, G-laa- goed; D. O'Brien Owen, Caernarfon; O. G.: Owen (Alafon), Ysgoldy; H. Rees Daviee, BaIng-or: R. D. Rowland's, Oaornarfoni; Rhys Lewis, R. Williams, Llanllcohid; R. Willianns1, Graig; G. Owen, Bethania; L. Williams, Waen- fa.wr; J. Puleston Jones, R. W. Hughes, Rhyd- ddu; J. Eiddlotn Jones, Bangor; D. Hughes, Caernarfon; W. W. Lloyd, Brynteg; J. Owen, Gerlan; J. Rogers, Bwlan; J. T. Job, Oar- neddi; J. E. Hughes, Caernarfon R. M. Jones, Hermion; R. Parry, Llanrug; P. Owen, R&. hoboth ;E. P. Jones, Bangor; W. O. Jones, athraw W. H. Owen, Bryn Menai; W. J. Wil- liams, Beddgc lert; a W. Lewis, Bangor. Dyff- ryn Conwy-y Parchn. Dr. Oynhafal Jones, Ool- wyn Bay; O. Gaianydd Williams, Roe wen T. M. Jones. Oolwyn Bay; a EKvrn Davies, Tref- riw. Dyflryn 'Olwyd--y Parchn. B. Hughes, Llanelwy; Francdsi Joaies, Abergele; Lewis Ellis, Rhyl; a. W. Thomas, Llanrwst. Dwynain Meirionyddl-y Parchn. Ellis Edwards, Bala, a John 0. Jones, Bala. Lerpwl—y Parch Owen Owens. Manceinion—y Parchn. W. James a Ellis James Jones. GwednidogionJ gwahanol en. wadau Bethe,sd,y Parchn. R., T. Jones, B.A., ficer Glanogwen; R. Ll. Headley, curad; E. Davies, rheithor Llanllechid D. Dennis Jones, Qtitmel; R. Rowlands. Treflys; W. Davjies, Chwacrel Goc-h; T. Hughes, 'Siloam; a T. Hughes, Tregarth. DiaconMd—D. Williams, H. Evans. J. E. Roberts, Bangor; D. Williams, eto; Henry Lewis, eto; L. Hartley, H. LI. Jones, J. Pierce, Ellis Jones, Norman Daviee, D. Jc nes, R. B. Ellis, W. Jones, M. Evans, J. Hughes, W. Edwards, R. Edwards, W. Ed- wards, J. Edwards, Gerlan, etc. Yr oedd yma arnryw ddiaconiaid perthynol i Fon, Arfoni, Lleyn, Lerpwl, a Manceinion, na chawsom eu henwau. Yr oedd 8Jrnryw o efrydwyr o Goleg Bangor a Clio leg y Bala yn yr orymdaith. An- fonwyd y pleth-dorchau, etc., gan yr Henadur J. n: Rogers, Stockport; Mri Home a. Bircham, Llnn.dain Miss Wallace, Bangor; W. G. Wil- liams, Char; Mrs Jonathan .Tones, Machyn- lleth Mrs Jones, Porthdim.rwig; Dr. a Mrs Roberts, Ogwen-terraee Mr a Miss Roberts, Tv'nymae:s Farm. Nos Sul pregethwyd pregeth angladdol idido yn nghapel Jertisi-lem gan y Parch Evanj Jones, Caernarfon, pryd ycane-dd y cor hefyd yr an- them. angladdol, "Dyddiau dyn 3ydd fel glas- welltyn" (D. Emlyn Evans). Cyn sychu ein pin caniatewch i ni roddi 7r englyn dlesgrifiadol hwn o hono i mewn:. Nid yw yn wyhyddlus pwy yw yr aiwdwr, oond credir mai y diweddar Gaerwenydd ydyw Dyn yw hwn, sydyn hynod—am ei waith, Fel yn methu gwybod; Ond poetha, 31 dymia hin diod, Oyneua diyrfa oyn darfod.

AM BOB MATH 0 I I ARGRAPHWAIIH j 1 A LLY FC ?.W YMIAD K AT q Nixon»Jarvisj v- GYFERBYN A'R CLOO B A N 0 0 n W. PARRY & SON, General Ironmongers, 327. HIGH STREET BANGOR. AMMUNITION < ELECTRO-PLATED GOODS LAMPS! in the very Latest Designs, Suitable for 1 Ghurohes, Chapels Publio Rooms, and Private Use. A LARGE STOCK TO SELECT FROM AT PRICES TO SUIT ALL BUYERS. 17856 TITTO Artistic, Hygienic, can be re- W _| vJTU dressed iu any style, fit guaran- teed. Finest workmanship. Detection impossible. T?T) TATT7 U made on the premises XV* IN VJT Hi in all sbade9 of curled hair, which wifi stand all climates and wet weather. Guaranteed to remain in curl. From 7/6. fjl A X f CI °f Pure Human Hair. Extra X A1 Lio fine quality from 2/ made up at 2/- per COMBINGS ounce. PRIVATE SALOON FOR LADIES' HAIRDRESS- ING AND SHAMPOOING. Prices on application to R. B. WATSON, Opposite The Cathedral. 16812 BAN GOB. Connah & Co., HIGH STREET, BANGOR. (Opposite W. 0. Williams' and Adjoining Bangor Football Ground.) LOOK THROUGH THIS LIST! CHILDREN'S MACHINES, With Pneumatic Tyree, from B5 5 0 DRUID ODGLE, With Midland Pneumatic Tyres, £110 0 ROYAL WELSH, Dunlop Tyres, from £ 10 10 0 ROYAL CAMBRIAN, from JB1210 0 We are SOLE DISTRICT AGENTS for Hum- ber, Raleigh, Enfield, Orescent, New Hudson, Oyoiee. A Large and Complete Stock of each kept, and any Standard Pattern can be supplied samp day. ACCESSORIES. No Retail Firm has a Larger Stock than we have. OUR PRICES are as low or lower than Gamage, Pigott, 01 any of the London Stores. We have the ONLY REPAIR FACTORY IN rHB KINGDOM, having built a large and thor- oughly equipped Factory to attend specially to TSfwani Plating and Enamelling Plant laid dsnm, and all repairs attended to strictly in rota-, tion, we also repair for the trade. 17611 OWEN OWEN & CO.'S WINTER NOVELTIES. MANTLES « COSTUMES. THE NEW MIWNERY, FURS! FURS!! FURS! IAMIM UNDERCLOTHING CORSETS, GLOVES, The Now Costume Tweeds, 8id, V-, 1/3, 1/6, 1/11, 2/6. MACINTOSHES, UMBRELLAS, BLANKETS, FLANNELS, OVERCOATS, MEN'S & BOYS' CLOTHING CLOTHING CLUBS AND CHARITIES SUPPLIED AT WHOLESALE PRICES. Owen Owen <& Co., Castle Hill, Bangor. 17671 W. RICHARDS, FISH, GAME, AND POULTRY MERCHANT. 172 and 174, HIGH STREET, BANGOR. t Telephone, No. 28. 14990 S. W INIFRED'S CHURCH OF ENGLAND Public Day and Boarding School FOR GIRLS, BANGOR, N. WALES. Tifldtar THE LORD BISHOP OF BANGOSU Provoefc: REV. ARTHUR TALBOT. Lady Warden: MISS A. M. COLERIDGE. Hon. Chaplain: The Very Rev. THE DEAN OF BANGOR. Headmistress: MISS E. L. WELOHMAfif, LL.A. THIS SCHOOL offers an Education preparatory to Cambridge Local, R.A.M., and South Kensugton Examinations, with definite Church teaching. _0 Terms for Boarders from 31 Guineas per an- num; Day Pupils, 9 Guineas; Day Boarders, 15 Guinew. A, 1045 yiOLlN LESSONS. vt ISS ISABEL HEWITT and MISS MAR. GARET HEWITT give LESSONS at Own or Pupil's Residence. Peiimaenmawr, Conway, Llandudno, and Col- wyn Bay visited. Bodafon, Upper Bangor. 14837 BALA COUNTY SCHOOL. Headmaster J. C. EVANS. M.A., Formerly Powis Exhibitioner and Scholar of Jesus College, Oxford, and liate Assistant-Ma ter Christ College, Brecon. Mathematical and Science Master:— A. L. TURNER, B.A. (London), Formerly Master of Stratford on Avon Granmar School and Rochester Mathematical School Drawing, Book-keeping, eto. O. R. OWEN (London University). NEW BUILDINGS admirably fitted with tvery convenience for Boarders. Preparation for the Universities, Civil Service, Preparation for the Universities, Civil Service, Preliminaries of the Law. thfd Medicine, and the Oxford and Cambridge Local Examinations, and good Commercial Course. Boyt attend theplace of worship selected by parents BOARD AND TUITION (inclusive charge), f.36 per annum. Recently Scholarships have been obtained direct from School at the University Colleges, Lampetex College, and Clifton College, also there have been several Matriculations, including Two at London Uni versity (in 1st Division). DISTINCTIONS IN OXFORD LOCAL EXAMINA TIONS. Among the Seniors 2 Certificates of Exemptioi from Responsions (the First Examination at Oxfor. University); 7th place, in all England in English 2nd and 50bh, England in English 33rd place Re- ligious Knowledge. Juniors.—7th, 13th, and 24th, in Greek 7th, 17ti 30th, and 58th, in Latin 11th, 36th, 32nd, 42nd and 58th, in English; 36th, in Mathematics; 24tJ and 25th, in religious Knowledge. For particulars apply to Headmaster. < EN DAL, MILNE, & CO LETrER ORDERS HAVE CAREFUL AND tj EXPEDITIOUS ATTENTION. PATTERNS SENT POST FREE. CARRIAGE PAID on PURCHASES of 20a and UPWARDS. KENDAL. MILNE, & CO.. MANCHESTER. 1256 .¡¡. Private Christmas Cards. SAMPLB BOOKS NOW roaDY. JARVIS & FOSTER LORNE HOUSE, BANGOR. 17815 By TO HER Special Majesty APTOtWTMKST TH- QUEBIT. AND H.R.H. TB. PRINCKSS OF WALES MESSRS BROWN & Co., SILK MERCERS, E ASTGATE ROW, CHESTER, Are now prepared with a COMPLETE SELECTION OF NEW GOODS FOR THE AUTUMN SEASON. SILKS, DRESS MATERIALS, NEW JACKETS and MANTLES, 16310 LATEST MILLINERY, FURS. OOLWYB BAY ANr DISTRICT ADVERTISING AID BBLLPOSTIKG CO. LTD BEING Owners of Private Stations in all these places, they can POST your Bills at a much less met than by giving the work into different hm&Apply for terms to J. R. MORRIS, Managing Director and Secretary, VICTOR-ROAD, OOLWYN BAY. A DAIRY I FOR THE SALE OF MILK, CREAM, BUTTER, CHEESE EGGS, <fcc., &c.y HAS BEEN OPENED AT 2539 High Street G^Kluse) Bangor under the Management of MISS MARY EYTON LLOYD, N.D.D.. of the Brookhouse Dairy Farm, Denbigii. Every possible care has been taken to sipply Milk from Cattle that have been tested, examined and pronounced free from Tuberculosis. Appended is a copy of a certificate recently re- ceived. September 1st, 1899. Tan y Graig, Denbigh. I certify that I have tested with tuberculin the Dairy Cows at Brook House Farm, and in my opinion they are free from tuberculosis and diseases of the udder. 18915 J. H. WYNNE, M.R.C.V S.L. THE BRITISH HOTEL, BANGOR, N.W. Close to Railway Station. a FIRST-CLASS HOTEL for FAMILIES A and COMMERCIALS; entirely under new Management, with many years' experience. HOT LUNCHEON Daily from 12.30 to 2.30 p.m., 2s. TABLE D'HOTE at 7 p. m. 3a 6d. > BEDS from 2s. WEEK END TARIFF ON APPLICATION. HOT and COLD BATHS. BILLIARDS, PLEASURE GROUNDS, TENNIS LAWN, GOOD STABLING, and LOCK UP COACH-HOUSE. Telephone No. 58. OMNIBUS meet all trains, and will convey pas- sengers to all parts of the town. FARES:—To the Pier, 6d; Half-way, 3d. R. GRIFFITHS Proprietor (Late Crown Hotel, Pwllheli). 17920 TANGYES GAS & OIL ENGINES1 —Apply, TANGYES, LIMITED, 13, DEANSGATE. MANCHESTER. SCIENTIFIC PA LMISTRY MISS BRAIN, FELLOW of the CHEIROLOGICAL SOCIETY, LONDON. ADVICE ON HEALTH AND OCCUPATION. OONSULTATIONS DAILY. 48, MOSTYN STRART, LLANDUDNO. 8602 Important to Advertisers. LARGEST CIRCULATION IN WALES. The combined circulation of these Journals is sruch as to énsur the most extensive publicity fo" all announcements throughout Wales, amongst English firms having business relations with the Principality, and amongst Welshmen generally throughout the United Kingdom. I Istablished 1807. "THE NORTH WALES CHRONICLE" And Advertiser for the Principality. The Oldest Established Newspaper in North Wales, and extensively circulated every SATURDAY MORNING throughout Wales, and amongst Welsh- men in England, Ireland, and Scotland. Advertise- ments for insertion in the "North Wales Chronicle" should reach the Office not later than FRIDAY MORNING. Price Twopence. Free by post for a Year, lis; and 13s on credit. It circulates among the upper and middle classes throughout Wales, those who possess purchasing power, and is con- sequently justly esteemed a first-rate paper for advertisements of real property, whether for sale by public auction or private treaty; while in re- spect of letting estates, mansions, houses, farms, etc., it is considered by the principal auctioneers and. land agents one of the best papers in the" Princi- pality. Established 1854. THE ORIGINAL THE ORIGINAL LLANDUDNO DIRECTORY AND VISITOR, Containing List of VISITORS for Llandudno and District. The "Directory" can be obtained in Llandudno at the Publishing Office, Caxton House, 133, Mostyn- street. Splendid medium for Advertisements, which should be received at the Offices in Bangor, or in L'az:dud::o, early on Wednesdays. Free by Post, fur a .ea: 6s 6u and 7a 6d on credit. Established 1881. G W A L I A. A High-class Welsh Newspaper, price Id. Eight Pages, 56 columns. Every Monday Evening. Sold regularly in every Town and Village throughout Wales, and in Liverpool, Manchester, etc., by over 500 Agents. The contents of the Paper are particu- larly directed to the landed gentry and farmers, the industrial and general working classes, the literary classes, especially Olergy and Ministers. PublisheThe North Wales Chronicle Co., Ltd.. Caxton House, Bangor. SCALE OF CHARGES "North Wales Chronicle," "Original Llandudno Directory," and "Gwalia" (Welsh). Per Line Per Inch s. d. s. d. Parliamentary Notices, Election Addresses 1 0 10 0 Prospectuses of Public Companies and Government and Chancery Notices 0 9 7 6 Legal and Publio Notices, Sales of Real Property,and Miscellaneous 0 6 5 0 Publications, Local Concerts, En- tertainments, etc., I. 0 3 2 6 The above Advertisements are Scaled by Type Measure, the actual print lines not being counted. When Advertisements are inserted in more than one paper, a deduction of 50 per cent. off Scalfc Price is made for each extra paper. TRADE ADDRESSES.—These are inserted at Reasonable Rates, varying according to space taken up and number of insertions ordered; when the order is for 52 insertions, the price is Is per inch Single Column, and 2s per inch Double Column. A considerable reduction is made when more thaa two inches are taken. PARAGRAPH ADVERTISEMENTS. Charged at 6d per line: Special Positions at Is per line. CHEAP PREPAID ADVERTISEMENTS. Under the bead of "Wanted," "To Let," or "To be Sold," One Insertion. In In 2 Papers In 3 Paper One or 2 Insertions or 3 Insertion Paper, in One Paper, in One Papers Words. a d « a ad 18 10 19 2 0 24 16 2 6 3 0 32 2 0 3 3 4 0 I 48 3 0 4 0 5 0 Extra Insertions charged Pro. Rata.-Twopence extra if replies are to be addressed to the Office. Remittances.—Cheques and P.O. Orders to be made payable to D. William*.—Stamps not received tor amounts exceeding Two Shillings and Sixpence. GLOBE I FURNISHING COMPANY, 12 TO 18 PEMBhOKE PLACE ¡ LIVERPOOL- CYFLENWIR DODREFN AM ARIAN neu ar ein CYNLLUN ARBENIG 0 HUR-BRYNIANT AM ARIAN PAROD. SYLWER.—Y mae ein oynllun o Hur-bryniant yn hollol wahanol i unrhyw un arall, ac y mae mera wedi derbyn cymeradwyaeth uchel gan yr oil o'r wasg leol. NI OFYNIR UNRSYW SICRWYDD; SI CHODIR UNRHYW .GOSXAU CHWANEiiOL AR EIN CYNLLUN O EUR-BP.YNIANT. Y mae ein dull teg a chyfiawn o srario yn mlaen ein tmsnes, ein telerau rhesymol, an prisjau isel, mor adnabyddus trwy yr oU o Ogledd Lloegr a Chymru, fel nad oes angqn urirhvv,)!)Yada,u pKllach. 7 rip ELERAU— Yr ydym yn rnuddi i'n Owsmeriaid y rhagorfrai- o drefnu eu telerau eu hunain i dalu, gan mai hv wyr pa faint a ailant iforddio dalu bob wythn neu fix. Anfonir yr holl Nwyddau a wertbir genym vi rhad a digost i unrhyw ran o'r Deyrnas Gyfunol. Gellir cael Vans preifaf," os yn ofynol. Ni chodir unrhyw dal. I Bydd i arolygiad ar ein hystoc foddloni y rhai* a fwriadant brynu ein bod yn rhoddi gwell gwerth nag unrhyw Dy Dodrefnol arall ax y cynllun o Arr- bryniant yn y wlad. DODREFNU AM ARLAN, NEU EIN CYNLLUN G HUR-BRYNIANT AM ARIAN PAROD. J Anfonir ein Rhagleni Newydd, ein "Catalogue" niaWr ac addurnedig, trwy y llythyrdy yn rnad, ond gwneud cais am danynt. GLOBE FXTENISHING COMPANY, (J. R. GRANT, Perchenog), 12 TO 18, PEMBROKE-PLACE LIVERPOOL. Oriait Busnes :—9 yn y boreu i 8 y nos. Dydd Sadwrn :—9 yn. y boreu hyd 6 y nos. 9646 4 AMERICAN LINE. UNITED STATES MAIL STEAMERS. SOUTHAMPTON—NEW YORK SERVICE. SOUTHAMPTON to NEW YORK SATURDAYS, at Noon. alGHEST CLASS of Accommodation for Sal- *-JL oon, Second Cabin, and Steerage Passen- gers. LIVERPOOL PHILADELPHIA SERVICE. Every WEDNESDAY. LIVERPOOL TO PHILADELPHIA, Calling at Queenatown every Thursday. Passengers and Goods are landed at Philadel- phia on the Wharf of the Pennsylvania Railroad, which has the Shortest and most Direct Route tb all places in the Western States.—Apply to Rich- ardson, Spence and Co., Southampton or Liver- pool, or to Local Agents:—Edward Jones, 173, High-street, Bangor; Hugh Hughes, 8, Market- row, Amlwch; H. J. Williams, 50, High-street, Betheeda; T. J. Williams, Meirion-terrace,^ Blaenau Festiniog; J. R. Statin, Station-road, Colwyn Bav: W. Jones, Rose Hill-street, Con- way O. Jones, Old Post-office, Penygroes; T. Evans and Co., Station Chambers, Rhyl. 8136 ALLAN LI N E £ BS TO CANADA and the UNITED STATES. SAILINGS FROM LIVERFOOL. w e. LAURBNTIAN for Portland Dee. 9tt. 11.9. CARTHAGINIAN for-St. John's N.F.. amd Halifax Doe. Wth •s.«. BUENOS AYREAN for Portland Dec. 16th s.s. PARISIAN for Hahfar, and- Portland Dec. 21st. *CMff»loniy. • SALOON FARE FROM L10. SECOND CABIN, 27; STEERAGE, JB5. Through Tickets to all points at special rates. CANADA.—Handbooks, Maps, Rates, and Ful. Particulars free on application to Allan Brothers and Co., 19, James-street, Liverpool; to M. Goldie, 217, High-street, Bangor; W. J. Parry, Coetmot iard, Bethesda; or to T. Mills, North Wales Art Studio, Garth, Bangor. 16402 YN EISIEU, -Pedair Geneth Gref yn JL GENERALS; o 16 i 20 oed: ca-rtref cysurus cyflog o 14p i 18p; a chapel Cymraeg.—Address, Miss Newton, Underbank, stockpoit, Cheshire. 3148 IT^OXES.—-WANTED, at once, Two or Three freslh caught Wild FOXES. — Apply, with price, Pierce Williams, Cefni Rug, Corwen. 3152 Benthyca Arian yn Gyfrinachol. R PROMISSORY NOTE f BENTHYCIWR JlEI HUN. Mae yr un sydd a'i enw isod edig, ar PROMISSORY NOTE Y BENTHYC- IWR EI HUN. Mae yr un sydd a'i enw isod wedi ymsefydlu ers 08 i 30 mlynedd, a phob acaser wedi cario yntalaen w. fusneg dan ÈI ENW EI HUN. Y mae wedi ymdrechu yn wastadol i actio yndeg ac mewn dull gwyneb-agoredf. ,ac y mae efe wedi derbvn OANOEDD LAWER 0 LYTHYRAU 0 WERTHFAWROGIAD A DIOLCHGARWCH oddiwrth y rhai fuont yn delio ag ef. NI CHODIR DIM TAL RHAGFLAENOL. NI OHYMERIR BILLS OF SALE. TELIR SYLW DIATTREG I YMHOLIADAU. Bydd i Prospectuses, Telerau Benthyciadau, ac unrhyw hysbysrwydd arall a ddymunir, gael ei L-yflenwi YN DDIDAL trwy apelio, un ai yn ber- sonol neu trwy lythyr, at GEORGE PAYNE, Accountant, 18158-3077, 3, Crescent-^Rhyl. OUR MARVELLOUS OFFER. F- R B T» ALL. 60s. SILVER WATCH AND CEHAIK. It would be ridiculous to expect us to contrin giving: away these Watches and Ohtains for any length of time, so kindly tend at ouce if tow wish "to secure one. This is our Third) Hugs Advertisement, and by it we are determined to bring our name before the public. As guarantee of good faith we impose this con- dition. Every person sending for our Manellous Offer must purchase one of our 22-carat Gold cased Brooohes or Soarf Pins, price 18 6d each. On rakeipb of Is 6d' we will immediately send Iroach. or Scarf Pin as ordered IN A SMALL UASE. We will ALiSO SEND OUR MARVELLOUS OFFER BY SAME POST. Please note, the Watches and Chain* are entirely free. Send Is 6d P.O. or Stamps, and also a stamped addressed envelope with your full name and address.—RENNIE and OO. (Dept. 39), 236, Saschiehsll-street, Glasgow.

Y B H YFEL. j Enillwyd y fuddugoliaeth ger y Modder River gan Arglwydd Methuen wedi "un o'r brvrydxau ealetaf yn hanes y Fyddin Brydeinig." Dyna fynegiad y cadfridog ei hun, ac ategir hyny gan yr adrodddad fod y milwyrwooi bod yn ymladd am ddeng awr heb fwyd na diod dan belydrau ta-Rbaid yr haid. Mae- adreddiad diweddarach yn: mynegi i bedTOr o swyddogion gael eu lladd a phewar-ar-bTtmifcheg. ga-el eu clwyfo, tra y oeir I Jit'ddyw fanyh'on yn dangos fod nifer yr is- swy ddogion a miiwyr eyffrcdin a laddwyd yn 68 ac a glwvfwyd yn 377. Er fod y rhif yn uchel I yr oedd Up i ofni oddiwrth yr adroddiadau cyntaf ) y byddtai yr alann«dra yn llawer imwj gwaediyd. Y ma? Arglwydd Methuen ei hun wedi ei glwyfo, rmd nid m>: win un modd yn ddifrifol, ac ni fydd iddc gcl'i amser i barhau ei ymdaithi i ryddhau Kimberley. Gellir cymeryd prinder y newyddion oddiwrth y ddwy fyddin arall sydd yn gweithio eu ffordd i fjny y wlad fel yr un .m:or awgrymiadol. Rhaid peidio datgan barn ar y rhyfel hyd nes j c-edr rhagor o fanylion, ond gallwn fentro sylwi fed y digwyddiadau i fyny i'r presenol yn cadarnhau y dybiaeth fod rhan gynfcaf y rhyfel wedi myned drosodd yr wythnos ddiweddaf. Yr ydym wedi myned heibio i'r amser yn yr hwn y bu milwyr dlewr, dan arwein- iid cadfridogion gwrol a phrofedig, yn sefyll yn ddigrjTi yn erbyn dylifiad y goresgynwyr oedd- ynt yn anghydmarcl luosocach na hwy. Gwir fod yr amddifFynwyr gwrol eto heb eu rhyddhau. Ond y mae yr ail ran 0'1." rhyfel wedi dlechreu yn awr. ga<n fod digon 01 filwyr wedi cyraedd o Looegr i'n cyfiawnhau i syimud yn mlaen, yr hyn yr ydym cyhyd wedi ei ddisgwyl. Dyna y gwahan- iaeth rhwng y ddwy ran. Y gyntaf oedd gwrth- sefyll ymosodiad goresgynwyr trahaus, a'u holl 1 fryd ar gonowest.a dwyn oddiarnom ein tiriog- acth.au." Yr ail yw myned yn mlaen ao ymlid y goresgynwyr o'n trefedigasthau a rhyddhau y milwyr sydd wedi gu cloi yn Mafeking, Lady- a lleoedd eraill. Y drydydd ran a'r olaf fydd ein gwaith yiia gyru y gelyn o'n blaen, a phan y bydd i'n milwyr fyned i feddiamu prif- ddinas y Transvaal. Yr ydym yn cymeryd yn ganiataol, beth bynag fydd agwedd y gelyn, y bydd rliaidi m eddianu Pretoria. Bydd i hyny nodi yn ddiamwys oruohafiaeth y Gallu Yanher- odrol, a. sicrhau na bydd i'n deiliaid tejTngarol yn y trefedigaethau fod eto yn agoredl i erch- yllderau goresgjniad gan fyddinoedd, sydd fel locustiaid yn byw ar y wlad sarnir ganddynt, gan gymeryd trwy drais, nid yn unig fwyd ac eiddio, ond hefyd bersonau y trigoliow anffodus sydd yn ca-el eu gorfodi i ymladd yn erbyn y Penadur y maent yn fallch o gael talu gwarth- ogaeth iddi. Ar y ffordd i Kimberley mae taith » Arglwyddl Methuen wedi ei nodi gan frwydro caled, yn mha un y mae y gelyn wedi ei yru oo saflo bob tro gan ein milwyr. Yn Natal rhwystrwyd i ni fyned yn mlaen æn. rai dyddiau gan ymgais benderfynol o eiddo Joubert i dynu sylw trwy aaifon lluoedd mawiion rhwng ein mil- wyr ni. Ni pharhaodd yr ysbryd hwnw yn hir. Yn wir, pe buas-ai wedi parhau yn hwy gallasOm gael y pleser o weled byddin y Bweriaid mewn, lie poefchach nag y rhoesant hwy fyddin Syr George White ynd. Ymddengys, fodd bynag, fod Joubert wedi rhagweled y perygl, ac aeth yn cl cyn y gellid oario all-an symud- iadau i'w garohiru neu i sicrhau 4, orch- fygiad. Y gobaith a'r disgwyliad yn awr yw y bydd iddo aros i. yralatld wrth yr Afbn Tugela, ac as felly, gall y bydd Syr George White yn cael y pleser o ymtuno yn y frwydr i'w erbyn cyn y diwedd. Gall, fodd bynag, y bydd Oadfridog y Bweriaid yn derbyn adroddiadiau anffafriol o leoedd eraill fel ag i'w dueddu i gilio mwy yn ol. Mae dau beth boddhaol iawn yn nglyn alr ymr- ladd. Yn mhob brwydr—yn Glencoe, yn Elands Laagte, a. BoitfoTitein., ac Escourt yn Natal, ac yn Beknont, Grsspan, a'r Modder River ar y ffordd i Kimberley—nid yw y Bweriaid wedi gallu gwrthsefyll y,r ymosodiad Prydeinig. Bob tro y mae. y Prydsinwyr wedi gwneud ymosodiad y mae y Bweriaid wedi eu hyrddlio o safleoedd cryfion. Pan y mae y Bweriaid wedi enilt man- tais fejhan am ysbaid, y rheswni yw fod gan- ddynt fwy o gyflegrau, gan fod eu holl nexth i cyflegrol hwy yn barod ar y maes tara nad yw cyflegrau y Prydeinwyr and yn dleckreu cyraedd. Pa bryd bynag y mte, y Piydeinwyr wedi gallu myned ato mae y gelyn wedi gorfod ymostwng. Yn mhob brwydr, beth bynag mewn pump allan o saith, mae y milwyr Prydeinig wedi cario safle- oedd y gelyn a blaeni y fdiog. Yr oeddym wedi ein dlysgu nad oedd yn, bogibl, dan amgylchiadlau diweddiar, i gael rhuthr gyda'r bidogau, gan y byddai y linell ymosod/ol wedi eu saethu i lawT i gyd cyn myned ddigon. agoo i diaro. Mae hyn yn neillduol, foddhaol yn banes y rhyfel, gan mai gydla.'u bidogau y mae y milwyr Prydeinig wedii rhagori. Nid, oes yr un gelyn eto wedi gallu gwrthsefyll rhuthr ein anilwyr gyda!u bidogau, oddieithr dan amgylohiadlau anmhosibl, pan, er engraipht, y chwythir y milwyr ymosodol i fyny a phylor.

Mr Chamberlain yn Leicester. RHYBUDD I FFRAINC. it Bu y Gwir Anrhydeddus Joseph Chamberlain (Ysgrifenydd y Trefedigaethau) yn traddodi araeth yn Leicester nos Iau diweddaf, yr hon a gyfyngodd efe bron yn gyfangwbl i'r rhyfel yn y Transvaal. Dywedodd nad oedd eu meddyliau yn awr ar y dadleuon cartref ol, gan mai meddwl yr oeddynt am y rhyfel fawr a gerid yn mlaen yn Neheu Affrica gan: filwyr y Frenhines er amddifiyn yr anrhydedd oenedlaethol. Yr oedd yn rhyfel fa.wr, oherwydd yr egwyddorion a gynwysid. Nid oedd ganddo amynedd i ateb yr enllibion ei bod yn rhyfel am diriogaeth a maesydd aur. Ymladdent am gyfiawnder a llywodraeth dda. Ceid amcanion y rhyfel yn nhraddodiada.u eu; llinach. Ymladdent am ryddid oddiwrth orthrwm, cyflawniad cysegred- ig addewidion, a thaliad sylw i gytundebau difrifol. Dylai fod ganddynt feddwl unfryd, parod, os eisieu, i dderbyn colledion heb fod yn orlawen mewn buddugoliaethau, gan ddiisgwyl am y diwedd mewn perffaith hyder. Ni ddylent feirniadu y gwaith ar y maes. Ni ddaeth yr amser eto. Dylai fod gauddynt ymddiried yn eu cadfridogion y byddent yn gymesur i'r argyfwng xnawr. Dangosai cyfran- ogiad y trefedigaethau yn y rhyfel nad gwanc am aur oedd y bwriad. Ni fyddai i deyrngarwch Natal o dan yr amgylohiadau o anhawsderaxr enfawr byth (gael ei anghofio. Arddangosai y rhyfel undeb anhebgorol yr Ymherodraeth Brydeinig. Nid rhyfel plaid oedd hon. Yr oedd areithiau Arglwydd Rosebery, Syr Henry Fowler, Syr Edward Grey, a Mr Asquith yn deilwng o draddodiadau goreu y blaid Ryddfiydol. Yr oedd, rhyfel yn anhebgorol o'r cychwyn, er na thybiai y Llywodraeth hyny yn y dechreu. Condemniodd mewn modd llym saile Syr Oampbell-Bannerman, ao yn derfynol datganodd am y dytodol, yn nghylch y modd i ddadrys y pwnc, na fyddai unrhyw f6ddion yn oddefol nac yn bosibl •s na fydd-ai iddo ffynal uwohafiaeth y fane-r Brydeinig. Yna aeth Mr Chamberlain rhagddo i wneud sylw o'r dirmyg a defiir ar ein Grasusa; Frenhines gan newyddiaduron Ffradnc, a dywedodd fel y ca;na,yn: -Mae yr ymosodiadau hyn wedi deffro yn y wlad hon ddigflonedd naturiol, a bydd iddo ganlyniadau difrifol os na bydd i'n cymydogion wella. yn eu hymddygiaid."