Gwalia

IC_t\RIADPUR YN COKCWERIO. NOFELIG sERüR DDYDDOIWL. (Cymreigiwyd gen Eliiirflllb.) n. 0 SERCH mae genyt swynion gwiw, < Tra'th wen fo'n dyner 10n,- Mae genyt gfedd rydd farwol friw Idd y siomedig.fron: Gad' iAi dreuliom dyddiau dan Nawdd dy dirionweh mwy— A phaid a blino'm calon wan Ag un SIOMEDIG GLWY'! I. GLAN ALED. Yr oedd y lodesi yn ymsymud yn brysur o flaen eu drychau yn eu. hystafelioedd yn mhreswylfod Lady Isallt. Yn barod clywid treigl cerbydau yn dyfod i fyny y rhodfa, oherwydd yr oedd "fancy ball" y foneddiges yn un o brif ddigwyddiadau y flwyddyn. Yr oedd1 yr ystafell ddawnsio fawr, ardderchog yn ei cherfiadau, yn ddigon i gynwys dau gant o bobl, c yr oedd pigion boneddigesau a boneddigion gwlad a thref, a cnynrychiolaeth dda o'r Fyddin, wedi ym- gynull i dy y foneddiges ucbelwych, yr hon ag oedd ganddi Dywvsog Brenhinol yn mysg ei bymwelwyr. Yr oedd Cadben David Harcwrt yn berson amlwg yn y lie yn herwydd ei fedalau iwniffona las, gyhoeddai ei fod yn. perthyn Ïr Lane & safai yn mysg y llu yn gwylio y dyfodiaid. om fuasai fod ei holl galon a'i enaid wedi cael eu dallu gtui ei benwendid at Sylvia, yn sier buasai ei galon yn euro yn nghynt, pe y clywsai ef y sylw- adau edmygol a wmelid pan y dynesai Gwen Talbot a'i mam at ben y grisiau. Y cwbl yr ydoedd ef yu ynrwybodol o bono, pan y gwelodd hi, ydoedd lod Gwen fechan wedi tyfu i fyny i fod yn ddynes ieuanc tra. thlos a. chariadus. Yr oedd y gokuadw, øwn y miwsig hudol, y sibrwd a'r cyffro o'i chwnipas, yn gwneuthur i'w llygaid dywynu fel ser. Yr oedd ei thraed bychain yn cadw amser i'r gerddoriaeth pan yr aeth Da.vid; at ei hochr. "Pa sawl 'waltz' i gefnder, Gwen?" meddai ef, gan wenu yn ei llygaid. Curai ei chalon yn ei mynwes o lawerydd gwir, oblegid yr oedd hi yn canfod. gyda threiddiad meddwl cyflym meroh, ei fod ef yn c hedmygu ac yn ei gweled yn hardd. Yr oedd hi pryderu llawer am fedru edrych mor dda. ag ydoedd yn bosibl iddi.. "Deuwch, nid ydyw amser a miwsig yn disgwyl wrth neb," meddai ef. A hyn braidd ei bod. wedi sylweddoli y peth, yr oedd ef wedi ei thynu i'r "waits." Hyd yn nod fel ag y dawnsiai hi yn Jsgafn y^ ei freichiau, yr ydoed-d yn teimlo ofn o'i apusrwydd ei bun. Pa mor hir y parhai yr hapus- rwydd hwn? Ac fel y dawnsient i'r "bar" diweddaf. efe a 1 cadwodd hi eto wrth ei ochr, a. 'brawychwyd ef j drachefn gan rywbeth yn ei llygaid mwyiuan yr oedd ed hanadl yn myned yn gyflym, a chlywodd yn eglur: Jove!' Miss G Talbot ydyw yr anwyiaf o'r oil yma. heno Clywodd hithau hefyd y sylw, oherwydd efe a blygodd, ac a aibrydodd yn ei chlust: "Yn awr, lodes fechan, a ydych chwi yn cael eich boddhau. Chwi a glywsodh pa beth y maent yn ei ddywedyd. A rhaid i mi wneud lie yn awr i'ch partneriaid eraill." Ao yna., yn sydyn, hi a weloddi y dyrfa fel pe yn cilio i tin ochr, a<c yntau mewn braw disymwth yn sibrwcl yn baner hyglyw A dirgrynodd gwefusau y lodes fel yr ydoedd Sylvia Beiis yn dyneau mewn gwisg ardderchog, a'i gwallt wedi ei weithio i mewn i'r Jiyn a elwir yn gwlwm Groegaidd mawr tonog, dim addurniadau o gwmp. ei gwddf en a'i breichia.u difrychau, cariai yn unig lUiau a dyfent ychydig funudau yn nghynt draw yn nghwr T llwyn; gyda y rhai hynv yn ei llaw hi a ysgubodd i fyny ar hyd yr ystaiell i'r lie y safai ei gwestyes. Gyda glas dwfn, oer, ei llygaia duon, y elaiarineb balch. a hynodai ei gena.u penderfynol, hi a wnelai fercbaid eraill, disglaer eu perlau a'u fliw- iau, i fyned yn ddi-nod ger ei bron. Yn cael ei dynu fel pe gan ehedfaen (magnet) tremiodd David i'r dorf a'i hamgylchynenit hrL "Nid ydyw cyfnitner i'w chyfrif yn ddim," ebai llais Gwen yn ei glust. Yr ydoedd ef wedi troi yn wyn gan gyifro ag y mynai ei gadw yn anweledig. "Fel yr ydych chwi yn ei charu hi 1" aibrydodd Gwen.. Ac, yn frawychedig, efe a. droes, i weled ei gwyneb anwyH yn gwelwi, a'i llygaid yn dywyll o ddagrau. "Gwen meddai ef, a rhyw gymaint o'r "inkling" cynta.f o'r gwir yn curo dor ei galon. "A allaf fi gael y pleser?' meddai swyddog ieuanc prydweddol ar yr un foment. Ac, wedi ei adael yn unig, gwyliodd David yr hudoles ag ydoedd wedi ei swyno., Yr ydoedd lawer yni ddiweddarach ar yr hwyr pan 1 gwnaeth David Harcwrt ei ffordd i r lie yr eisteddiai Sylvia. yn oghongl oeraf y "conservatory" ar esnrwythfainc fawr gymfforddus. Edrychai ei wyneb yn ystem a. aarug. Hi a. ffaniai ei htm yn bwyllog gyda'i gwyntyll fawr o blu eatrys. efe yn unig 8t ddywedodd. "Wei," atebodd hithau, wen swynol hono o'i* heiddo. "Ah, David, peidiwch a bod yn groes Efe a ediychodd arni "Deuwah," meddai ef yn unig, ac mor rwydd y cafodd ei hun i ufuddhau iddo ef, fel ag y cyfododd hi yn ddiatreg, ac y cymerodd ei fraich. Efe a'i hanreiniodd hi all an i'r terrace," yr hwn & lew- yrohid yn wyn gan y lloer, i lawr y llwybr-troed, heibio 1 ddielwau o farmor gloew, yn mhlith coed bythwyrddion, i'r arckj flodau, tie yr oedd liliau tal a grwelw yn gwyro eu pena.u gwylaidd; a'u brodyr rhosynawg wedi can eu hamrantau eochion hyd nes y bydflk i fysedd tyner y wawr eu hagor y boreu 'yn. "0 ysmotyn anWyl," meddai hi; "ail i ardd Eden, yn wir I" Hi a deimlai ajnt y tro cyntaf gyffroad ofnus wrth wr.aidd ei chalon oer dwyllodrus fel a.g y cynaerai ef ei lla.w yn yr eiddo ei hun. „. < "Ni cbewch ahwareu a mi ddim yn rhagor! ef a ddywedodd mewn math o sibrwd eras. "Yr ydych wedi fy ngyru yn baner gwallgof heno gyda. ch esgus- §ariad a'oh mursendod. Unwaith ac am byth, ylvia, rbaid i ohwi fy ateb! A wnewch chwi dd'od yn wraig i mi?" -j Gwyddai yn ngwaelod ei chalon mai hwn ydoeaa yr unig ddyn yn yr holl fyd ag yr hoffai iddo fod yn feistr iddi. Yr oedd hi yn. ei ofni, ac eto yn ei barchu. Ac eto y fa,th resyn nad ydoedd ef ond y mai) ieuengaf, a. hi yn gwybod yn berffaith dda fod ei gefnder, Harcwrt, ond yn unig yn disgwyl cyfle i ofyn iddi hi i fod) yn wraig iddo ef, a. dodi ooromg ar ei pheni. Ac eto nid ydoedd y dyn ystern, pryd- ferth hwn yn edrych yn ddyn i dreiffio gydag ef. Hi a wyddai am ei gwano ma.wr ei hun am gyfoeth, sefyllfa, ac addoliad y byd-am gael teyrnasu fel breninea cynodeithas; ond eto blin oedd ganddi feddwl cylymu ei hun wrth ddyn. nas gallasai byth ei gaTU ef. Cariad! Ie, cariad pur oedd y dyn nwn yn ei gymrglddi hi, a. darfu iw ohalon oer, hunanol, fyw- iogi fel yn dirion. y cymerodd ef ei dwylaw anwrto- wyneboL Yn anymwybodol, braidd, hi a sibryd- od: "Yr ydwyf yr eich earn, David! "A'r foment nesaf hi a wyddai fod y llanc yn gaeth iddi, tra y sibrydai ef yn angerddol: "Anwylyd, ai 'Ie' ydyw yn awr ac am bythT Yr oedd curiad ei chalon, nerarogl hyfryd ei gwallt tonog, ymwridiad dwfn ei gwyneb, ac edrychiad ei llygaid yn ei ddallu ac yn ei feddwi ef o lawooydd. Yno yr oeddynt yn oedi, fel na. fiaaseixt- fyth am adael y lie, Ihyd nes y daoth swn traed prysur iw clyw, a llais erfyniadol lodes yn dyfod yn nes ac yn nes, gan beri i Sylvia- frawychu a dirgrynu ddi. ^^nwyl Harcwrt, yr ydwyf yn bepo axnoch— peidiweh a bod mor wallgof—mor ffol! meddai Ilaas Gwen. "Harewrt, nid ydych yn eich synwyrau I" la.wn "Nis gwneir fi yn ffwl I" meddai ei lais, yn dew o wylltineD, ac wedi cael ei gyffroi yn fwy ga.n win. "Yr ydwyf yn dywedyd wrthych ei bod hi allan yma, jrydag ef, a mi a wasgaf allan y bywyd o'r dyn- a l cymher hi oddiwrthyf fi Dododd ei Haw fechan air ei fraich. "Harcwrt, pa beth ydyw y Sylvia Belis hon i chwi, fel ag y dylech anghofio eich oesa-hyd yn nod gweddeidd-dra cyffredhi—i'w dilyn hi fel hyn. Ni cSewch chwi, Harcwrt, em .gwaradwyddo ni i !h^Nid oes arnaf eisieu dim ° ^roS^Sylvia yn welw hyd at ei gwefusau, ac yn reddfol hi a giliodd yn ol, fel cynddeiriogrwydd y daeth Arglwydd Harcwrt ir ardd flodau. Camodd David yn mlaen. „ "Nid ydych mewn cyflwr ffit I fod yma, Harcwrt. Gwell a fyddai i chwi fyned—ac ar unwaith. A ydych chwi yn fy nghlywed i?" Ond y boneddwr ieuanc, yr hwn oedd wedi cael ei spwylio o'i febyd, nid ydoedd mewn tymher i wrando ar reswm.. j. "Ewch allan o fy ffordd, David. Yr ydwyf wedi dyfod i ymofvn Miss Belis; y mae hi we^riioddi ei gair i mi am beb dawns ag sydd ynn^wedddl. (Iwynebodd y ddau ddyn eu gilydd-David yn ^gch Harowrt. TO.7 Kefoedd,m>-fi a'eh ciciaf chwi allan!_ Ni cherwchdd^n rhugor o ddawnsiau gydar foneddiges hon, TJ0** wedi adda* bod yn wraig i ma, ac yr ydwyf yn rhwvm o'i hamddiffyn rkagoch chwi! ^Swyddwr, dolefodd Arglwydd Harcwrt g^ « daraw^ a'i ddwm yn ei wyneb. Mewn eiliad yr f oedd gwaed poeth David t fyny, ao yr oedd ei law ar wddf y Hall, pan y darfu i'r hen Arglwydd Bryn- eryr hercio atynt yn frysiog o'r lie yr ydoedd wedi aros i wra.noo. j "Fechgyn!" efe a ddolefodd, braidd yn tfyrnig, a'i hen wyneb teg yn- llawn cyffro. "A ydych chwi eich dau wedi myned yn wallgof ?" "Yr ydych chwi yn chwareu 'game' dra. pher- yglus," medldai Mrs Belis, fel ag yr eisteddai hi yn moreu-ystafell y ty yr oeddynt wedi ei rentu, afi gwysvefe Iltym, plvofb llineill anliirioln ynddo yn arddangoa yn oagojleuni y boreu y ddynes a eilw'r Sais yn "society woman," ond ag ydoedd drwy ei hoferedd yn gwirio yr hen ym- adrodd Oymreig, sef, ei bod wedi "myned ar ei hen sodlau." "Yr ydwyf yn edrych ar eich dyfodiadl i lawr yma fel Ni fydd i'r ymddinedol- wyr flaendalu i mi yr un ddimai yn ychwaneg o ariam., Sylvia, ac yr ydwyf yn eiah ystyried yn lodes ddiffaeth os y bydd i chwi cihwareu yn ffast a. 1:00 gyda'ch cyfleusderau- Ar ol row yuos o'r blaen ohwi a wnewch y He hwn yn rhy boeth i'oh dal chwi. A"—-gyda gwen wawdus—"nis gwn i pa fodd y 'bydd i chwi ffansio 'lodgings' rhad mewn tref ar y Oyfandir. Gall dynioneich ed- mvgu, ond! nid ydynt MJ1 eich priodi dhwi." "Dyna ddigon o siarad, mam," meddai y biwti gan dori ei hewinedd yn harnddlenol, ond eto yn ofalua. "G allaf dybied, gan hbod yn edryoh arnaf yn tmig fel articl i'w gyfmewid neu ei werfchu Jgallaaf gael dewis fy mhrynwr. Fel ag y mae yn digwvcfcd, galiaf gael fy newis o dri, yr hen Syr William, y barwniig cyfoethog. gvryllt, wrbh srvffvrddiad pa un yr ydwyf yn diyohrynu, gall ef roddi i mi ag-os yr oil a ofynrf. Arglwydd Harcwrt, gwell effco—hen farwmaeth, ieuenefcid, vmddangosiad corphorol symol, ac hefyd oyfoeth. Y mae ef, yr hwn a droa. y glonan, ei gefnder, David; yn weddol dda allan, gyda genedigaeth dda, ond yn llalwn o ddrwgdybiau ac yn dra man- wl, ond efe ydyw y dyn wyf yn ei ffansio." "Yr ydych dhwi yn cymeryd y peth yn dra phwyllog, mi 8i welaf," dywedaa ei mham, gyda thon o edmygedd yn ei llais. "Yna, a allaf fi ofyn, a ydych dhwi ynbwrÜldu ei briodi ef ?" "Nid ydwyf wedi gwneuthur fy meddwl i fyny," meddai Sylvia, gan barter ooheneidiio. "Nid yd- wyf yn sicr. Ere a wneilad y gwr mwy. digysur, a gallwn droi Harcwrt o gwimpas fy mys bach. 009 genyf ddim: amynedd gyda chwi," dyw'ediad ei mhiam, yri fftom. "Yr ydwyf yn gwario aiian ajnodh chwi fel dwfr, 1J¡O nid ydych yn gwrteuthur dim i ad-dalu i mi." Yr oedd (gwen fechan, chwerw yn Cyrlio gw'efua ei mlherch. "Nid ydwyf onddisgybles eich. addyag 2Ionuog, mam. Ohwi a'm dysgasodh i gredu fod hunan yn llywodraefchu y byd. Ni raid i chwi ofni. Hwn ydyw 4y nhrydydd tymhor. Nid ydwyf yJIi ibwr- iadu aros yn sengI, dim ond fy mod braidd mewn cyflwr lied chwith. Yr ydwyf Wedi dyn cyn- vgiad David Harcwrt; yr ydwyf yn rhanol wedi derbvn cynygiad ei gefnder. Felly, gan naa gall- af briodi y ddaa, rhAid i mi wneuthur eqgusawd dros d'on fy ymrwymiad a'r Oadben. Bydd yn anhawdd." "Gwnewah hyny a rhoddiweh fi allan o fy mn- der," meddai ei mflwwn yn aswyddus. "O'r braidd na lefa fy nghalon am i rywbeth ddigwydQt-rhyw- beth, fel ag i mi eich gweled ohwi yn ddyogel, wedi priodi gydag Ajiglwydd Harcwrt." Nid ydoedd y geiriau bron ond wedi gadael ei gwefusau pan y gwelid oefbyd yn dreifio i fyny ar hyd y fPorrdd, ale yn troi i mewn heibio'r gatiau agored. "David ydyw," meddai Sylvia. "Y fath nwyn- sans, mor gynar yn y dydd." Ond hi a edrychai yn dra chariadua yn ei gown gwyn rhydd boreuol. Hi a oUyngodd' gyris ei gwallt yn frysaog, a dododd rai rhoeynau gwynion yn ea mynwes. Hi a droes pan yr agorwyd y ddor, a gwenodd ed gwen fwyaf swynol. Ond ciliodd y wen pan y gwelodd yr olwg o ing syfr- danol yn ei lygaid, a phrudd-der ei wedd, yn nghvda' i wyneb prydiferth yn gwisgo cwmwl du. "Sylvia!" meddai ef, "y mae y peth mrwtyaf ofnadwy wedi digwydd "B0bh ydyw?" hi a ddolefodd. "Mor arswyd- "us yr ydych yn edrych!" "Y ma.e fy nghefnder, Harcwrt, wedi cael ei ganfod wedi ei saethu—yn gwaedu i farwolaeth vn y cOetf. Ac^—efe a Oedodd—-t*y NeSotedd fawr, yr ydwyf yn eredu eu bod amheu i o wneuthur hyny." "A ydyw efe yn hi a aibrydodd yn frvsiwr. mae arnaf ofn hyny. Nid ydyw wedi si- arad o gwbl." Am foment, hi a safai yn ttfemio arno er. Yna, gyda fflaoh fawr o ilaWenydd, daeth i'w chof mai y lyn hwn ydoedd' yr efcifedd uniawngyrdi yn awr. Hi aIM fod yn Lady Haruwrt ynte, ar ol y cwjbl. "Ainwy^yd!" hi a sibrydodid, gan ddodii ei breichiau am ei wddf, "pwy allasai felly feiddio eioh u chwi T" (rw baihau.)

"Y Brytkon," Cylohgrawa Llenyddol Cymru. Mae Alltud Eifion yn myned yn mlaen yn araf gyda. dygiad allan ei argraphiadi newydd o'r "Brython." Mae'r seithfed rbifyn o'r ail gyfrol allan, a ohyda phum' rhifyn eto cwblheir yr adargraphiad1 o un o hen newyddiaduron a. chylchgrona.u parohusaf y Dywysogaeth. Dodwn yma gynwysiad y rhifyn, yr hyn o bosibl all godi awydd yn rhai o'n darllenwyr i'w brynu, ac o wneud hyny aicrhawn hwynt y cant lawer o bleser wrth ei didarllen: —Goresgyniad Prydadn gan y Seison; Amaethyddiaeth—Hanes y Pytatwa; Partbatf Cymrn-Caerdydd Llythyr I. Amryvriaeth—Erledigaeth Mari; Beddgelert gan Daniel Ddu o Ceredigion Amoan a Dyben Cerdd; Nodau Meddygol; ohbiaeth-Cyfenwau; Bardd Llawryddog Beddfaen Die Aberdaron Nod, Hawl, ac Ateb—Can Benrydd Prydyddiaeth-Awdl y Caws Englynioti i'r Gwefir Hysbysai; Englynion i'r Parch R. C. dough; Darganfyddiad Hen Frein- len y Bala; Marwolaeth yr Archddiaoon Williams Y Drwg o Ohiwedleua; Amaethyddiaeth—Gwerth Perthynol i Wahanol Fathau o Anifeiliaid Parthau Cymru-Caerdydd Llythyr II. Amrywion-Teulu Athrylithgar; Penillion—Araeth D. William-s, Ysw., Castell Deudraeth Y Wobrgamp a'r Cyfieitbiadau Nod, Hawl, ac Ateb—Y X4 Mesur a'i Amserau; Cyfarfod Beddgelert am y fl. 1860; Piydyddiaeth— Cywyd!d' i Anerch Llwyd Llangathen a Gwilym Teilo; Englynion y Credo; Llinellau ar ol Merch Ieuanc I Gantorion y Dafarn Manion tM; olion.

MEUSYDD AUR CANADA A'R TIROEDD FFERMIO. Derbyniasom bamphled argraphooig, gydag amiyw ddarluniau, oddiwrth y Mri Allan, yn rhoddi des- grifiad o'r tiroedd at ffermio a mwnau yn Llywodr- aetb Canada. Gwneir arbenig yn y pamphled hwn at fwnwyr Prydeinig, gweithwyr ar fferm, a'r rhai sydd yn bwriadu ymfudo yn gyffredinol. Y mae eisoes yn Canada nifer luosog o fwnwyr o Cernyw, y rhai a dystiant, tra y mae y cyflog mor oohel, fod amodau bywyd yn llawer mwy cysurus, sefydlog, a Saesnig, nag yn nghanolbarthau mwnawl Deheudir Alfrica. 1 mae y drganfyddiadau ii- weddar ar aur, heb ddweyd dim am arian, copr, glo, etc., dros ranau mor eang o'r Llywodraeth, yn sicr o arwain llawer o fwnwyr yno yn ystod y flwyddyn nesaf. Yr ydym yn dea.ll, mewn gwirionedd, fod y galw am lafur mwnawl yn gyfryw, er gwaethaf y cyflogau uobel, a'r ceisiadau aanfonir i'r wladt hon am fwnwyr, fod yna. brinder mawr, hyd yn nod yn awr, aja lafurwyr trwy yr holl diriogaethau mwnawl yn Canada. Telir teyrnged uchel i hansawdd Canada, a'r cyfleusderau digymbar y mae tiroedd amaethyddol Canada yn ei estyn i ymsefydlwyr, y rhai sydd heb rBim cyfalaf ond eu hiechyd a'u nertb, i ddyfod .yn berchenogion ffermydd o'r eiddynt eu hunain. "I rai nad oes ganddynt ofn gwaith caledj nid oes yna un wlad lie y mae yni a ddwydrwydd mor sicr o gael eu gwobiVyo a digonedd." Cynwysa y darluniau olyg- feydd ar agerlongau newydd v Mri Allan—-y Bava- rian" a'r "Tunisian," yn nghyd a "map" o Ranbarth Kootenav, yr hwn a. ddesgrifir yn ami fel un o r dos- bartbiadau mwnawl cyfoethocaf yn y byd. Gellir cael copiau o'r pamphled, yr hwn sydd yn yiftwneud yn llawn a bywyd mwnawl, o Swyddfeydd Llmell Allan, 19, James-street, Lerpwl, neu gan eu goruch- wylwyr, y rhai sydd i'w cael yn mhob tref a phen- tref o bwys trwy y wlad. DIWRNOD YN HAMPSTEAD HAPUS a fwyn- heir yn y modd mrwyaf trwyadl gan dJodion rhan- bartb ddwyreiniol Llundain, fel y profir yn ddi- airtheuol gan y miloedd a ant yno bob Gwyl y Banciau. Nis gall yrawyr bur ac iachusol sydd l w chael ar fryncynau awelog Highgate a'r gymydogaeth hi na bod yn llesol i'r rhai nas gallant gael ond yohydig oriau yn eu canol. Ond nisgellir mwynbau ywyliau yn lla.wn gan y rhai fydd yn dioddef o dan anhwylderau. Gall E-naint a Phelenau Hollo way symud y rhwystr hwn ymaith, ond rhoddi prawf teg arnynt. Fel meddyginiaetb rbag y gymalwst, y droedwst, defy don, rhyddni, anhwylderau y croen. defrni, briwiau, llosgiadau, neu hen archolhon, nid oes cyffelyb iddynt.

Idantais Amgueddfa Genedl- sethol i GymrcL. Ymddangosodd yr ysgrif a ganlyn, o waith Mr Owen Oromwell Jones, Birkenhead1, yn y "Cymru:"— Er fod sefyllfa Cymru o ran moddion addyag a diwylliamt yn Llawer gwell nag y bu, y mae eto heb ei dwyn i stad gyfartal o ran rhai breint- iau a IZoegr, yr Iwenddoni, a'r Alban. Y mae gan y ddwy wlad ddiweddaf amgueddfeydd cenedlaethol, wedi eu sefydlu a'u gwaddoli gan y Llywodraeth, ac yn Llnndarn y mae yr Am- gueddfa Brydeinig. Gwir fod y ddiweddaf yn perthyn i'r Deyrnas Gyfunol, ao felly fod rhan J i Gymru ynddi, a Ilawei* o wTthrychau o ddydd- ordeb Cymreig ynddi; ond nid ydyw yn gwneud i ffwrdd ag angen Cymru am amgueddfa arbenig iddi ei hun. ) Yr hyn sydd arnom. eisiau ydyw amgueddfa fydd dan reolaeth Oynmi ei hunan, M mewn cysylltiad agos a.'n sefydliadau addysgol, un fydd hefyd yn gartref i drysorau hynafiaethol y gen- edl. Y mae Oymru wedi bod yn gyfoethog mewn hen greiriau ac olion hynafiaethol, a gofid- us ydyw meddwl fod llawer o honynt byn hyn wedi myned ar ddisberod; diau fod llawer o honynt i'w cael yn yr Amgueddfa Brydeinig 00 yn mhalasdj^i ein pendefigion, a knantais an- nhraethol i Gymru fyddai casglu, y trysorau hyn a'u dwyn at eu gilydd i un amgueddfa. Ond gwell hwyr na hwyrach. Gwaith gwiw a wneir gan ein haelodau Seneddd wrth waegu ein hawliau ar y Llywodraeth, a rhwydd hynt a ddvwedwn i'w hymdrechion yn y cyfeariad hwn. Ami i gnocl a dyrr y garreg, a phwy wyr nad maes o law y bydd llwyddiamt) yn dilyn eu hymdrechion? Oyn i sefydliad o'r fath allu cyfarfod dyhead- au arweinwyr y genedl y mae yn rhaid iddo gael ei waddoli yn dtfigonol. Nid yn unig bydd ma. iau swm, digonolo arian at godi adeiladau oym- wys. ond bydd eisiau digon wrth gefn i'w gynal mewn ysfcad effeithiol. Bydd angen gwaddoliad cyfadidas i sicrhau diynion cymwysi i ofalu drosto, ao hefyd i sicrhau aneddiant o drysorau Oym- reig fel y byddant yn dod i'r farchnad. Yr ydym yn darllen beunydd am ryw greiriau neu olion hynafiaethol yn cael eu dwyn dan forthwyl y gwerthwr, a diau pe bydd!ai gwaddoliad digonol y gellid enill llawer or trysorau hyn i fod yn I eiddo i'r genedl. Unwaith y byddwn wedi sicrhau Y1 cyfryw sefydliad, fe ddeilliai mantais arbonig arall oddi- wrtho. Yn mhob oes ceir rhai sydd a'u holl fryd iaar gasglu rhyw wrthrychjau neu gilydd. Hofl fryd rhai ydyw casglu hen lyfrau, ereill lawysgrifau, ereill hen greiriau, ereill drachefn geimon celfyddyd. Yn awr, pe byddai genym amgueddfa genedlaet-hol bydd-ai rhai or casgl- iadau hyn yn sicr o gad eu gadael gan eu per- chenogion fel cymunToddion i'r sefydliad. Nid oes achos i betruso ar hyn, oblegid yr ydym yn oes achos i betruso ar hyn, oblegid yr ydym yn cael engreifftiau beunyddiol o homo. Mewn gwirionedd ffordd yma y dechreuwyd amryw on prif amgueddfeydd, ao yn eu plith yr Amguedd- fa Brydeinig. Y mae y rhodd a ddørbyniodd y sefydliad diweddaf gan Farwn Rothschild, yn engraifft o hyn. Y mae genym yn em mysg lenorion wedi casglu llyfrau a llawysgrifau gwerthfawr a phrinion, '& diau y byddai yn dds. gan rai o honynt eu gwneud yn gymunrodd i'r genedl pe bydda-i genym, amgueddfa genedlaeth- ol. Rhy fynycb y digwydd, wedi i wr fod wrthi yn ddiwyd a llafurusi ar hyd ei fywyd yn oaeglu hen lawysgrifau, a llyfrau drud a phrin, neu geinion celfyddyd, iddynt ddisgyn i ddwylavr rhai amddifad o chwaeth i'w gwerthfawrogi, ond yn unig i weledeu gwerth ananolao ysywaeth, dygir hwynt i'r farchnad fel y gellir eu troi yn arian, ac odid fawr nad cael eu gwasgar i bedwar ban gwlad fydd eu helynt. Mor werthfawr i Gymru fyddai pe bai ganddynt amgueddfa gen- edlaethol a digon o gynysgaeth arianol wrth gefn i ddod yn mlaen mewn amgylchiadau fel hyn, a, sicrhau y cyfryw dry-Sora-ill yn eiddo i'r genedl. Yr oedd y diweddar Barch Owen Jones. Llan- santffraid, yn gasglwr* digymar ar lyfrau Cymi- raeg hen a phrin, ac fe wyr paw-b o'r bron am y casgliad ardderchog o hen lawysgrifau Oymreig sydd wedi eu cynal gan Myrddin Fardd, a pha beth a ddaw i'w rhan. ar ol iddynt ill dau fyned dros y gorwel, nis gwyddom. Ond rhag ofn iddynt gael eu gwasgax maes o law gan ddwylaw dienwaededig y mae rhyw ddyhead! ynom am eu gweled, naill ai drwy gymunrodd neu drwy bwrcasiad. yn dyfod yn eiddo i'r genedl. Yn mysg ein pendiefigion y mae rhai mewn amser a fu wedi bod yn noddwyr a syberwyd i lenydd- iaeth Gymreig, ac yn eu palasdai oeir casgliadau rhagorol o hen, lyfrau Cymraeg. Y mae yn dda. genym feddwl fod yn mhalasdai Peniarth, Mos- tyn, Hengwrt, Rhug, a'r Owrt Mawr lyfrgell- oedd yn gyfoethog o hen lyfrau 'ClymTeig, ac wedi ibod dan gadwraebh ofalua etrs oesoedklL Byddem yn myned dros derfynau moesgarwch pe disgwyliem i berchenogion y trysorau hyn eu cyflwyno i'r genedl; ond mi gredwn y gallem, pe bai genym amgueddfa, gael "fac simile or rhai mwyaf prin a gwerthfawr. Ond nid oes yr un teulu bonheddig, mwy na thlawd, yn par- hau yn ddidrano o oes i oes am gyfnod maath iawn; beunydd y diflana te-uluoedd gwychaf ein pendefigion drwy ifyned yn ddiepil, neu ryw ffordd arall, ao aiff eu heiddo a'u trysorau I ddwy- law ereill, ac y mae llawer i hen deulu o fomedd Oymxeag wOOi myned telly- Yn mhalasdai ein pendefigion y mae llawer o drysorau Oymreig heblaw llyfrau, megis lles- tri, dodrefn, a. cheinkm. celfyddyd, arfau rhyfel a chelfi ereill, a dyben ein sylwadau ydyw dang- oe mai dymunol droa ben fyddai sicrhau trysor- au fel hyn fel daw cyfle i fod yn eiddo i'r genedl. Nid eu cael fel cywreinion ydiyrn yn olygu, ond am y cymhorth a roddant i ni i ffurfio syniad, priodol am fywyd a ohyrhaeddiadau ein oenedl vn vr amser a fu. 'CSynyTohion celfyddyd ydyw un o'r'prif foddkxn sydd genym i ffurfio syniad beth ydoedd gwareiddiad a chyrhaeddiadau cen- hedloedd mewn amser a fu. Os llwyddir i gael amgueddfa, dylid ymdrechu i sicrhau pob rhyw gelfi a llyfrau o gynyroh Oymreig. Yn bur ddiweddar gwelsom hen balasdy Gwy- dyr yn myned dan wert-hiant, lie bu un o hen deuluoedd yn trigianu am oes oedd, a lie yr oedd toraeth o ddodrefn a chelfi, ni gredwn, gan mwy- af o gynyreh Oymreig. Mewn amg-ylchiad-au fel hyn fe fanteisiai y genedl yn ddiameu pe byddai yn ei gallu i sicrhau pob rhyw greiriau a chelfi fyddai o ddyddordeb Cymreig. Yr ydym wedi cymeryd yn ganiataol yn ystod y sylwadau presenol os oedd amgueddfa y byddai vn mlaenaf dim yn sefydliad Oymreig. Ei phnf ddyben fyddai casglu hen greinau, oolfi, llyfrau, a llawysgrifau Oymreig yn ogystal a chytiyrch ei mwnau a'i llaw-weithfeydd. Gallwn deimlo yn ddyogel na fydd i'r gynysgaeth arianol, pan y ceir hi, yn ddigon iddi gasglu cynyrchion holl wledydd y ddaear fel y gwna yr Amgueddfa Brydeinig; am hyny ein doethineb fydd ceisio ei gwneud yn gydgry-nhoa4 o WTthrychau hen a diweddar yn meddu dyddordeb Cymreig. Fe ddisgwyliem gan hyny weled ynddi gasgliad mor gyflawn ag y bydd yn ein gallu i'w wneud o hen lawysgrifau Oymreig, y copiau hynaf sydd iw cael o weithiau ein beirdd a'n llenorion boreuol, —er engraifft, Llyfr Dai Oaerfyrddin, a Llyfr Coch Hengest; ac i'r dyben i'r caiSgliad hwn. fod yn weddol gyflawn rhaid pwyso ar y Llywodraeth i roddi ei chamatad i ddwyn y documentau per- thynol i Gymru sydd yn y Record Office, Llun- dain, a'r llyfrau a'r celfi (Oymreig sydd yn yr Amgueddfa Brydeinig. Y ciae yn llyfrgelloedd Rhydvclien rai oopiali gwreiddioi o lyfrau yn dwyn perthynas a Chym- ru megis gwedthiau Edward Llwyd, yr leith- e^rdd enwog, yn y Bodleian Library. Pa un a lwvddid i'w cael i amgueddfa Gymreig nis gail- wn ddweyi, ond rhaid amoMHu at gyrchu iddi bob rhyw drvsorau Cymreig. ,.j Dylem hefyd weled ynddi y copiau hynaf sydd ar gael o'r gwahanol argraphiadau o'r Beibl Cym- raeg, a phob crair sydd yn aros yn perthyn. i hen enwogion Cymru, yn gystal ag a;rfau ao offer rhvfel, a dodrefn a chynyTchiom celfyddyd' o bob rhyw a math sydd wedi bod' yn perthyn i frod'or- ion Oymru, o ddyddiau yr Ibeiiad bach pryd du hyd ein dyddiau ni. Aid wedi cael y oasgliad hwn at eu gilydd, mor werthfawr i efrydydd hanes Oymru fyddai. Gymaint o gymhorth a irocldai iddo er gwneud hanes ei wlad sydd mor llawn o droiadau yn gyflawn. Ao wedi eu trefnu yn ofalus, mor doreit-hiog o wersi a fuasont i bob un sydd yn teimilo dyddordeb yn hanes a helynt QVmrtl fu. Tuedd ein sylwadau hyd yma ydyw ceisio dangoo y buaeai Amgueddfa Genedlaethol; o fan- tais anhraethol er dwyn olion hynafiaethol at eu gilydd a'u dodi dan gadwraeth. A chan fod ol- ion hynafiaethol o bob math a rhyw yn dysgu rhywheth am helynt y, genedl yn yr amser aeth heibio, gwelwn y byddai y cyfryw sefydliad yn fanteisiol i ddybendon addysgoJ. Y mae yn angenrheidiol i ni yn awr ddaagoo yn fwy cyf- lawn pa mor wasanaethgar y gallai y sefydliad fod i'r perwyl hwn.. Wrth gymeryd trem ar hanes amgueddfeydd yn. ystod y deffroad addysgol sydd yn nodweddu y rhan olaf o'r ganrif bresenol, y mae dau beth yn enyn ein sylw,-gef eu bod yn y lie cyntaf wedi amlhau yn ddirfawr o ran rhif ac yn ail eu bod wedi myned trwy gyfnewidiad trwyadl o ran trefniad. Ceir amgueddfeydd yn awr, nid yn unig yn y prif ddiinaeoedd, ond he^d1 yn mhob dinas a thref o bwys bron yn y gwfedydd mwyaf gwareiddiedig. Ond nid yn y dinasoedd yn unig y ceir hwy, and hefyd yn nglyn a'r golion. Nid oes ysgol o bwys yn awr nad ydyw 1 yn gofalu am drefnu amgueddfa o WTthrychau pwrpasol fl.t ddybenio(n yr addysg a gyfrenir ynddi. Mewn ami i ganghert o'r gwyddoraa ni bydd gwers o lyfr neu ar lafar o nemawr gwerth oni cheir gweled rhanau o'r gwrthrychau euliun- ain y byddis yn dysgu am danynt. Ac er lenwi yr angen hwn y da.rperir amgueddfa. ¡ Dan ddjylanwad gwyddoniaeth. y mae vr hen akngueddfevdd wedi !myned drwy gyfnewidiad trwyadl. Y nod penaf a osodir gerbron yn nglyn ag amgueddfa. yn awir ydyw ei gwneud yn gyf- rwng addysg teilwng ac effeithiol. Yr hen syn- iad ajn amgueddfa oedd mai casgliad o gywrein- ion ydoedd a dim arall bron. Casgliad o bethau. ydoedd oeddynt^n ddyddorol am. eu bod yn hen neu yn gywrain. pethau* a roddent fwynhad a dim mwy i'r diwylliedig, ac a barai i'r ehud lygad- rythii arniynt. Ac mewn ami i hen amgueddfa oedd lla.wer o betha-u gwerthfawr a dyddorol, weithia.u yn gwbl allan o gyrhaedd, bryd arall yn braenu ac yn llygru am nad oedd gofal dros- tynt, ao o'r herwydd y maelllmgueddfeydd felly wedi bod yn ami yn fwy o niwed nag o les. Ond yn 01 y dull newydd gofelir fed pob gwrthrych yn cyfleu rhyw addysg neu gilydd. Gofelir ei fod yn cael ei gyfletu mewn dull priodol, ac mewn man priodol er bod yn wasanaethgar i'r perwyl hwn. A chwilir am ddynion cymhwys i. arolygu ao i drefnu yr amgueddfeydd, a gofalu na fydd dim hyd eithaf eu gallu yn cael ei ddifwyno gan ddylanwadau niweidiol, megis lleithder., Bod yn gyfrwng addysg teilwng, gan hyny, ydyw y nod a roddir gaiij wyddoniaeth yn awr o flaen ein hamgueddfeydd1; ac er bod llawear o honynt yn mhell ofoo. yn berffaith, eto dyma y nod yr ytmgyrhaeddant a to. A'r un nod a raid i ni roddi i'r amgueddfa Gymreig pan y llwyddir i'w chael. I'r dyben gsn hyny i'r sefydliad fod yn fodd- haol fel cyfrwng addysg, rhaid gwneud ymdrech i gael pob olion hynafiaethol Oymreig hyd yn i bosibl iddi, a'u trefnu mewn dull amseryddol. I 0 ddilyn cynllun amserydldol, dleuai ei fanteis- ion fel cyfrwng addysgol yn amlwg i'r golwg, a byddai ei drefniad yn rhyw beth tebyg i hyn — (1). Casgliad o fFosylau priodol i greigiau Oymru. Y mae rhai o greigiau Oymru yn dra chyfoethog mewn ffosylau. ac y mae lluaw8 o honynt yn yr Amgueddfa Ddaearegol, Llundlain, lluaws eraill yn mieddiant personau unigol, ac mewn amgueddfeydd ereill megis Lerpwl, lie mae amryw wedi eu casglu gan loan Pedr. (2). Casgliad o arfau cellt (flint) yn perthyn i gyn-frodorion Cymru, yn gystal a llestri & phob peth arall cagaeladwy, a fydd yn foddion i egluro bywyd ao atferion trigolion boreuaf Oymru. (3). Casgliad o arfau pres (bronze) a phethau ereill nodhveddiadol o'r Goideliaid a'r Bryffim- iaid ai oresgynasant Gymru. (4). Casgliad o arfau, pres, llestri, a phethau eneill tnodweddliadal o'r cyfruod Rhufeinig yn hanes Oymru. Y mae llu o weddillion yn tystio i arhosiad y Rhufeiniaid yn ein gwlad, ac y mae llawer o honynt wedi myned: ar wargar. Rhaid wrth egni ac aanser i'w hadenill. (5) Oasgliad o'r un pethau yn nodweddiadiol o'r cyfnod Sacsonaidd a Normanaidd; ao felly i lawr hyd y cyfnod1 presenoL (6). Casgliad o gelfi amaethyddol o arferiad yn Nghymru cyn y cyfnod presenol. Y mae amryw o'r rhai hyn ar fin diflanu, gan fod peirianau newydd yn cymeryd eu lie. Y mae yn bwysig gan hyny sicrhau esiamplau o honynt YIlI ddioed, fel y gallci OymTU fydd ddeall cyflwr amaethwyr Oymru fu. Mewn amgueddfa genedlaethol dylem gael casgliad cyflawn, o'r pethau canlynol hefyd: — (1). Llysiau Cymru.—Dylid cael "specimien" o bob llysdeuyn yn Nghymru. Y mae amryw lysiau yn dwyn gwahanol enwau mewn gwahan- ol ardaloedd, ao yn yr amgueddfa dylai.yr es- iamplau ddwyn yr eniw (a) llysieuol, (b) Seisnig, (c) yr wmrywiol enwau lleol Oymreig. Byddai hyn yn fante-isic-I ar lawer evfrif. (2). Adar Oymru.—Y mae adar Oymru. eto yn dwyn gwahanol enwoii mewn gwahanol ardal- oedd. Dylid cael cynrychiolaeth gyflawn. o hon- ynt yn yr amgueddfa a'r enwau arnymb wedi eu trefnu fel gyda'r llysiau. (3). Pysgod Uynau a glanau moroedd Oymru, yn cynwye yr amrywiol fathau o gregin geir ar hyd ein glanau. (4). Ymlusgiaid, pryfaid, a'r man-greadiuriaid sydd vn heigio ein dyfroedd. (5). Gwylltfilod y a'r mynydd. Yn mysg y doebarth hwn byddai yn ddymunol cael poav tread o wylltfilod diflanedig (extinct) yn Nghym- ru. Yn ychwanegol dylem weled ynddi esiamplau o gynyrchion mwnol, a gweithfeydd Oymru. Dylid cael "specimens" o bob mathi o fwn, yn cynwys oopr, arian, haiarn, aur, glo, etc., sydd i'w gael ynein gwlad, a dylent ddwyn eu henw- au priodol ac enw yr ardal lie cafwyd pob un. Wedi cael casgliad teilw-ng o'r oyfryw at eu gilydd., byddai yn sicr o brofi yn fanteisiol i'T rhai sydd yn ymdrechu dadblygu adn-oddau mwnol Oymru. Yr uni modd dymunol fyddai cael ynddi bat- rymau o gynyrchion diwydiianau Oymreig, hen a diweddar. Yr ydym yn credu y deilliai lies dirfawr oddi- wrth gael casgliad. cyffelyb i hyn mewn man I danolog yn Nighy^nmi. Cfredwn y byddto yn foddion i ddeffro llawer o'n cydwladwyr i gym- eryd mwy o ddyddordeb yn natur a'i phlant, a thrwy hyny godi mwy o mturiaethwyr yn ein mysg. Diau y byddai yn gaffaeliad i'r perwyl hwn pe byddai genym nifer o amgueddfeydd lleol ar hyd a lied, ein gwlad. Ni byddai y cyf- ryw yn gwneud- i ffwrddj a'r angen am sefydliad cenedlaethol, oherwydd fod gan Gymru gynifer o drysorau cenedlaethol, y rhai a ddylent fod I gyda'u gilydd mewn un mian camolog. Byddai yn angenrheidiol i'r aimgueddfeydd lleol gyfyngu eu hunain i'r ardal y byddent ynddi, ODd yn y sefydliad cenedlaethol disgwyl- iem weled cynrychioliad, o bob gwrthrych o eiddo natur a chelf trwy Gymiru gyfan. Yn nghwrs y sylwadau uchod yr ydym wedi cymeryd yn ganiataol y byddai Amgeuddfa Genr edlaethol yn golvgu llyfrgell ac oriel geIf. yn ogystal s'r hyn a elwir yn briodol yn amgueddfa. Yn ol ein tyb ni yr ydym, yn credu y deilliai y manteision canlynol oddiwrthi. (1). Crynhoi yn nghydJ a dwyn dan gadwraeth, ofalus bob olion henafol a chreiriau yn peTthyn i Gymru. (2). Casglu yn nghyd hen lyfrau a llawysgrifau Cymreig sydd yn awr gymaint ar wasgar. (Dylem hefyd gael oopi ynddi o bob llyfr Oym- raeg a ysgrifenwyd erioed.) Byddai hyn yn fan- tais :anrhaethol i efrydwyr hanes a llenyddiaeth Oymru. (3). Cael casgliad mor gyflawn. ag sydd bosibl o filod, llysiau, mwnau, a ffosylion Cymru. Drwy hyn deuai llawer i adnabod gwrthrychau wrth eu henwau priodol, a chynyrchai awydd I mown rhai, mi gredwn, i'w hastudio. (4). Byddai i'r gwrthrychau hyna,fol o'u trefniu yn amseryddol gyfleu llawer o addysg am gyflwr a helynt ein cenedl yn ystod y cyfnodau a aeth- ant heibio. Gydla golwg^'r Oriel Gelf nid llawer o ddefn- yddiau syddl genymi i'w chyflenwi' hyd yma; ond mae argoel fod dyddiau gwell i ddod ar gelf yn Nghymru nag a fu. Rhaid casglu yn nghyd gymaint ag a ellir o gynyrchion celfyddyd Oymru, gan hyderu y byddent i ryw raddau yn symbyliad i'n cydwladwyr i roddi anwyo sylw i'r celfau cain yn y dvfodol. Byddiai amgueddfa genedlaethol yn arwydd gweledig i frodor ac estron o wirioneddolrwydd cenedlaetholdeb Cymru. Buan y byddo i ni Iwyddo i'w sicrhau.

TO CURE A COLD IN ONE DAY. Take Laxative Bromo Quinine Tablets..All Druggists refund the money if it fails to cure. 1/1$. Dhe genuine is stamped L.B.Q. 18995

Colofn yr Amaethwyr. HANES Y PYTATWS. Y mae yn beth rhYfOOd i feddwl am dano fod planhigyn disylw, nad oedd o ran ei faint yn fwy na'u. chrwyn cyffredin, heb un harddwchi allanol yn perthyn iddo, ag arogl gwrthwyneblyd arno, a'i sug o duedd wenwynig wedi tyfi yn mhlith cilfachau y creigiau sydd yn cyflinio traeth Chili, ers oddentu dau gant a, aianer o flynyddau yn ol, yn hollol ad- nabyddus i'r byd yn gyffredin., ac a esgeulusid gan y brodorion, wedi ei drosglwyddo i Ewrop, ao wedi dyfod yn blanhigyn mor bwysig fel ymborth i ddyn- ion. fel ag y mae yn dylanwadu yn fawr ar haner poblogaeth y byd. Nid oes un amheuaeth nad brodor o'r Amerig yw y bytaten. Deuir o hyd iddi yn ei sefyllfa wyllt mewn amryw barthau o'r cyfandir hwnw, yn enwedig yn Chili a Peru. Dywed Don Jose Pavon ei bod yn tyfu yn aingylchoedd, Lima, ac am 14 "league" ar I hyd yr ai-fordir; cafodd rai o honynthefyd yn nbeyrnas Chili. Dywed ymdeithydd diweddar yn y parthau liyny, Mr Darwin, ei fod ef wedi gweled y planhigyn hwn yn y fath sefyllfaoedd, ac o dan y fath amgylchiadau, nad oedd un amheuaeth, nad yn oeigytlwr natur yr oedd. Y mae r bytaten yn perthyn i deulu naturiol o blanhigion (y solanacese), y rhan, fwyai o ba rai, fcl y "deadly night shade," ydynt yn wenwynig. Yn wir y mae sug, dail, gwlydd, ac hyd yn nod croen y bytaten yn wenwynig iawn. Y mae y planhigyn yn fychan yn ei gyflwrbrodorol: nid ydyw y bytaten fawr un amser yn fwy na'r gneuen ffreinig, neu y pipgneuen gyffredin. Y mae o'r natur mwyaf cwyr- aidd, ac yn chwerw i'r geneu. (Lliw y blodeuyn, yn gyffredin, yw gwyn, ac anfynych y bydd o'r wawr goch a pborphoraidd ag y mae yn ei sefyllfa ddiwyil- iedig. Nid y bytaten yw gwreiddyn y planhigyn ond bon tan-ddsiearol hollol ydyw; ac y mae yr ar- feriad o honynt mewn natur vn caniatau ffordd arall i'w tyfu heblaw o'r had, y rhai a geir yn afalau y planhigyn. Y mae yn y bytaten lygaid, yr un fath ag y mae gan geinciau awyrol flagur dail,'o'r rhai y tardd blagur. Bydd y pytatws, ar dywydd galawog, yn cael eu golchi ymaith o'r ddaear, ar ol addfedu, a chludir liwy gan. y llifeiriant i gilfachau y creigiau, ac i'r dyffrynoedd sy' rhyngynt, lie y cymerant wraidd, ac y codant yn blanhigion newydd. Y fath yw eu defnydd cyntefig; ond llawer o gynyrchion ereill y maent yn ddiameu wedi eu darparu gan y Rhaglun- iaethwr mawr i fod o les yn yr ail ddefnydd a wneir o honynt. Y mae y clapiau crynion, bychain, cwyrog, a chwerw hyn, drwy ddiwylliad gofalusdyn, wedi eu chwyddo i bytatws mawr, blodiog, a blasus—un- bonyn yn cynyrchu llawer o bwysi o fath o fwyd sydd yn debyg, ac heb ond ychydig gwaelaoh, i wenith, neu geirch, neu haidd. Ni roddwyd' crioed, y fath rodd i ddyn er yr amser y dywedir yn y ffug ohwedl i Ceres ddwyn grawn yd gyntaf o r nefoedd. Er nad. oes tri chanrif wedi myned heibio er pan ddygwyd1 y planhigyn yma i Ewrop, y mae yn rhyfedd gorfodi dywedyd fod enw yr hwn a'i dygodd mor amheus ag enw planwyr y Oerelia ers dros dair mil o flynyddau. Ymddengys mai y dyb gyffredin yw mai y rhyfelgad a anfonwyd gan Syr Walter Raleigh i'r Amerig, yn y flwyddyn 1584, a ddygai y bytaten- gyntaf i Brydain owl ymddiengys felly ei bod wedi ei dwyn i Ddeheubarth Ewrop cyn' hyny. Dywedir yn Nghronicl Petsr Creia, a argrapbwyd yn y flwyddyn 1553, fod trig- olion Quito yn trin llysieuyn crwn a alwent "papas/ vr hwn a arferent fel ymborth, ac fod v llysieuyn hwn yn' cael ei drin y pry<i hwnw yn Italy, yn mba le y gelwid ef, yn gyffredin, gyda. y "truffle," "tara. toviffi." Crybwylla Gerard, llysieuydd Seisonig, yn ei lysieulyfr, yr hwn a argraphwyd yn 1597, ei Tod yn diwyllio y bytaten yn ei ardd, a rhydd ddarhm o honi, a geilw pytaten Virginia, i'w gwahianiaethu oddiwrth bytaten beraidd, neu batata, yr hon oedd yn gyffredin i Ewrop. Peth arall rhyfedd cysyllt- iedig a'r llysieuyn hwnyweifod wedi bod am dros ganrif yn Mhrydain yn adnabyddus ac yn ddiwerth. Weithiau cyfyngid y bytaten i ardd y llysieuwr a'r cywreingar, a phan ddefnyddid hibefya, fel ymborth yn mhalasau pendefigion y gwneid hyny,fel dysglaid amheuthyn iawn. Costiai y pytatws oedd ar fwrdd brenbines Iago I. ddau swllt y pwys. Wedi hyny, er iddi gael ei noddi gan y "Royal Society," a'i chanmol gan rai o brif ddynion y deymas, bu trin- iaeth y bytaten yn hir cyn oael ei ddwyn i arferiad cyffredinol. Ysgrifena Woolridge yn eu cylch fel hyn yn y flwyddyn 1687 :—"Ni chlywais ei fod wedi ei draethu eto nad ellir eu codi yn helaeth i borthi moch ac anifeiliaid ereill." Anogiryny"Ga-rden-ers", Calendar" gan Mortimer, yn 1708, ar i'r pytatws gael eu plamu yn Chwefror; ac ychwanegir: "Y I mae y Uysieuyn yn bur debyg i artichoke Jerusalem., er nad ydyw mor dda nao mor iach; ond gall fod yn ddla i foob.' Gellid dwyn amryw resymau heblaw rbagfarn dros yr esgeulusder hwn. Yr oedd y drin- iaeth heb wellau eto y bytaten wyllt i'w pherffeith- rwydd presenol; gallai fod y ffordd briodol i'w eoginio heb gael taro wrthi, er fod hono yn bur syml; ac ychydig a ofynid am fwyd o lysiau, oddi- gerth bara, y pryd hwnw, neu gallai mai am eu bodl o gyrhaedd corph y bobl y bwyteid can lleied o honynt. Daeth pethau i'r golwg mewn amser, pa fodd bynag, mai y defnydd bwytadwy hwn oedd prif ymborth y dyn tlawd a'i gysur. Dechreuodd y pytatws yn yr Iwerddon, yn^ Sir Lancaster, a pharthau gorllewinol Lloegr, yn Scot- land, ac yn mhob lie yr oodld: tin yn cael ei osod yn rhanau bach, gael eu trin gyda bvwiogrwydd, ac aethant dros yr holl wlad' yn fuan. Bwthynwr yn Stirlingshire, o'r enw Plentrie, oddeutu y flwyddyn 1728, oedd y cynta.f a. ddygai driniaeth pytatws i blith ei lafurwyr ac yn 1734 y tyfwyd y maes cyntaf o bytatws yn yr un wlad. Gwnaeth y dyn yma ddogn bach drwy werthu hadau pytatws i'w gymydogion, ac fel hyn taenwyd dull eu triniaeth yn mhlith ei gydwiadwyr. Y mae triniaeth y pytatws wedi cynyddu cymaint yn ystod y deng mlynedd a deugain diweddaf fel nad oes odid fwrdd yn cael ei hulio am un diwmod drwy y flwyddyn yn mhlith y mil- iynau, o'r tywysog i'r carcllotyn, lie nad yw y llysieu- Yl1 hwn i'w gael. Ymddengys nad oedd ar y dechreu ond un rhywog- aeth o bytatws; ond y mae rhywogaethau aneirif wedi eu cael drwy ddiwylliad. Y mae yr amryw- iaeth hyn i'w cael drwy blairu yr had sydd yn yr afalau, ac wedi llwyddo unwaith, ceir pytatws wrth blanu pytatws eu hunain. Y mae y bytaten yn tyfu yn mhob math o bridd, ac yn mhob math o hinsawdd. i Y maent i'w cael yn bresenol yn mhob congi o Ewrop; y mae eu triniaeth yn myned yn mlaen yn gyflym yn India; y mae llawnder o honynt yn yr Amerig Ogleddol, yn Awstralia, ac yn mhob man lie y mae trefedigaeth Seisonig wedi ei sefydlu. Ffvna mewn tir isel, ar dir uchel, mewn tir sych, neu hyd yn nod mewn tir mwsoglyd, lie byddo mwy na digon o ireidd-der. Pe caffai hi ei dewisiad, pa fodd bynag, y tir uchel a'r ysgafn a'r tywodlyd yw y goreu i berffeitluo y pytaten na'r tir bras neu y priddoedd cleiog ymlynol. Ymddengys ei bod yn cael ei maeth cynhenid mewn tir Ilym, ysgafn, briwsionUyd, a bydd hithau o flas mwy peraidd, ac yh sychach, er mai bechan fydd. Y mae yn cyrhaedd maint mawr mewn tir bras a lie y byddo digon o wrtaith, ond bydd yn dueddol o fod yn wlyb ac yn gwyrog. Daw pytatws yn well mewn tir newydd nag mewn hen dir fyddo wedi ei drin, er iddo fod mewn cyflwr da. Nid ydyw y criwd mor chwanog o gael ei niweidio gan wlawogydd hydrefol, neu haf oer, a t cnydau yd, ac felly y mae yn gynyrch mwy sicr ffarmwr neu y bwthynwr. Yn hadyd' dylid dethol pytatws canolog, ac y mae y rhai'n i gael eu tori yn ddarnau o ddim llai na dwy w-ng o bwysau, pob darn. yn. cynwys llygad, yr hyn a gynyrcha, yn ol j Mr George Lindley, wlyddyn cryfach na phe bai dau lygad arno. Dylid gwrtbod y darn nesaf i'r gynffon o'r bytaten; yn wir, yn Sir Lancaster, lie y mae cryn sylw, blydd yn cael ei dori ymaith, ac ni ddefnyddir, ond yn cael ei dalu i dyfu pytatws, y mae y ddau ran ga.nol yn unig yn hadyd. Darn mawr da sy' bob amser yn rho i y planhigyn goreu a'r iachusaf. Bydd rhai yn cynghori planu pytatws cyfain. Gallai hyn wneud y tro mewn tir bras, ond mewn tir (rwaelacb y mae amryw wlydd yn tyfu o'r un gwreiddyn yn niweidiol i dyfiant y cwbL x mae yn gynllun drud hefyd. Y mae y bytaten, fel planhigion ereill, yn agored i afiechyd. Y mwyaf cyffredin yw y crycihni, yr hwn a. afaela yn y dail, an wedi i'r planhigyn dyfu i fyny. yn crychu i fewn a darfod, a dilynir hyn a darfodedigaeth yn y gwlydd, I ac o ganlyniad ffaela cnwd: y pytatws. Y mae y crychni yma yn tarddu, yn gyffredin, oddiwrth had gwael, yr hwn na chynyrcba. ond planhigyn gwan ac afiach. Gallai hefyd fod y darn a blanwyd yn rhy fychan, neu gallai ei fod wedi ei gadw yn rhy hir yn y pentwr ar ol ei dori, drwy yr nyn> y gallai fod ymweithiiad wedi cymeryd lie; neu, efallai fod y bytaten o ran ei hansawdd y fath fel nad allai flaen- darddti yn briodol. Y mae wedi ei gael allan, os gadewir i'r pytatws fyned yn rhy addled1, nad ydyw rhai felly ddim vn dda i'w planu ac mai y pytatws goreu i'w planu yw y rhai a godir cyn bod' yn llawn addfed. Anogir hefyd cael newid yr hadydyn fynych, acynenwedig cynghorir cael hadydt o dir uchel, mwsoglog, neu bridd mynyddig, i'w planu mewn tir isel, bras. Byddai yn dda hefyd ha.du planhigion, er fod' pawb yn gwybod y gellir cael enwd sicr, os gwneir dethol- iad o bytatws da, heb fod yn rhy add-fed;, yn hadyd, os bydd amgylchiadau yn fanteisiol. Ond y mae yn digwydd yn fynych, wedi gwneud detholiad priodoi, ac wedi i'r planhigion ymddangos yn iachus, i'r crychni afael yn eu daiL Y mae hyn i'w briodoli i amiywiaeth ansawdd yr awyr; ac y mae gwenith ac ydau ereill yn teimlo oddiwrth yr un peth. Nid ydyw yn. rhyfedd, yn y cyflwr brasdyfol, gallwn ddweyd, gorfodogol ac annaturiol, y dygir llysiau iddo drwy ddiwylliaeth, He mae pob chwysdwll a phob cell yn orlawn o ireidd-der, i eithafnodau y tymheredd, neu leithdier a sychder, ac, efallai, yn fwy na'r cwbl, sefyllfa trydlanol yr awyr, weithredu er cael dylanwad gwenwynig arnynt. Y mae y sug, drwy weithrediadau fel hyn, yn lie ufuddhau I weith- rediadau bywydol y planhigyn, yn dechreu ar weith- rediad ymweithol a fferyllaidd. Gwna hyn ddyrysu eu hadeiliad, daw y dail yn weinion ac yn farwaidd gwna. myrdd o filion bychain gartrefu* ynddynt; a'r afiechyd i'r gwlydd, ac o'r diwedd i'r gwraidd. Yr un natur yw y smut a'r rhwd yn y gwenith, a'r un peth, y mae lle ryf i feddwl, afaelodd yn nghnwd y pytatws y tymor diweddaf. Nid all fod y peth mewn rhyw dir, gwrtaith, neu hadyd yn neillduol, oblegid yr oedd yr afiechyd hwn yn rhy gyffredinol drwy Frydainar Cyfandir i beri ini feddwl mai rhyw achosion neillduol a'i parai. Y peth tebycaf yw mai effeithiau yr awyr a'i parai; a bu digon o gyfnewidiad'au yn yr awyr y tymorau a basiodd i'n cadarnhau yn y dyb. Bu gorlawnder o leithder, amrywiaethau sydyn o dymheredd. Ym- ddangosodd yr afiechyd hwn yn gyntaf yn neilen y bytaten, yr hon a grebychodd ac a wywodd, yna yn y gwlyddyn. yti yn ddiweddaf yn y blawd yn y bytaten. Ymddangosai y bytaten a darawid a'r afiechyd fel pe buasai wecu colli ei bywyd aeth y sythi i'r ymweithiad sugraidd; ac wedi y dinystr yna ar y bywyd, gwnai milion. man eu trigfa.yn T planhigyn. Y Hiae y milion hyn yn lluosogi wrth y miliynaU, a dyna. yr achos o gyflymder lledaeniad yr afiechyd. Y mae yn nodadwy fod y pytatws hyny a dyfwyd ar dir sych,ysgafn, lie yr oedd y sug heb fod yn or- modol, wedi dianc. Y mae y dosraniad fferyllaidd sydd wedi bod ar bytatws wedi dangos fod mwy na baner y sylwedd yn sythi pur, fod y rhan arall yn ddefnydd manedafog a llysnafeddog. Y mae yn debyg y gwna ymchwil pellach a manylach gael allan fod rhan go fawr o azote yn ei chyfansoddiad, oblegid hcb hyny nid allai fod mor faethol. Y mae y bytaten hefyd yn cynwys rhan fach o olew neillduol, yr hwn sydd, yn ddiameu, yn rhoddi iddi y bias a fedd, yn enwedig cyn ei berwi.—O'r "Brython."

Colofn y Dyddanion. wybod pa beth yc(4 dreuho c^n i eisieu tSSklai"eb' Nld ar d>djrn br7sioS byth J.J ei LaIeD 7 ddaear~7 maent yn atal a,!i 'YaddYWh y llygad yn emydro dim pan o dan YO elnl mewB — ii? J? oddiwrthi ddynion. ° e ei ddysgu eyiTydX^^Sy^dentdmfe;S wedi 0 160.000 OOOp ° diweddaf i'r swm -mlae oerfwrf cweh^a j* cwmnj, ailan. ^)eraonau 6newn anha^erau.—De„wA 08 Y -Ynwn 3"el -m,eddyliau nerbhol, rhaid ni feddwl. UlIi1u]I iawilde CM1 giua wuemi awr o un- "Ysgol ddrud iawn yw dv vsirnl j: x ei fab.Wei, nhad," ebaTy Uaii dysgu ond cyn lleied ag a allaf?' Dywedodd boneddiges yn ddiweddar: "Nid wjf yn hoffi arian, ond yr wyf yn hoffi eu gC WX j cadwer mewn dwfr noeth Dywed philosophydd, am y tymli,^ o fis am, •pnodi, a mas ar ol marw, fed dynion yn cyfrif eu gwragedd fel angylion. J J cyrnr eu "ftY bIa,en y oedd llanc yn canu i'w sariad Boed ddedwydd dy Wdwydion." Bu 1 r enetb a marw o'r hunllef. 7 ryodd wyddel gloc aiarwm. Yr oil oedd yn rhaid iddo ei wneud, meddai, oedd tynu y HinvnS yna, deffroai ei hunan. y mewn P(>en' machgen i?" "O t nao ydVj-f, y boen sydd ynof fi." Jb!d nidn J°jinL0n ynJ hoffi eerddoriaeth o bl. Dyna ddywedodd am da.no unwaith, "O bob math o swn cerddonaeth yw y lleiaf anj-m^ol." >.gaii fyned i r carohar nid oes genyf ddim ar^fer 711 7 dfarpariaeth cln^" 711 rbodd^ deng niwrnod i Dafydd: "Glywaist ti y newydd diweddaraf?" ?. yn: "Naddo." Dafydd "kae y pobydto ^5oL^rU'Ceim°gi0ddlar i>ris y bara"" Siencyn: cymerwydhi-'1^ °ddlar 7 doTth ^einio« 7 Gocheler pobl hoff o ofyn: cwestiynau: y mhia awyddfryd rhyfeddol am wybod y cyfan yn gyff- reflin yn caCll ei ddilyn ag ysfa fawr i'w ail' a& rodd drachefn. Eghvys Gadeiriol Sant Paul yw yr unig ad- eiliad syddl wedi ei yswirio drymaf o bob adeiladl yn H-hrydain. Y mae wedi ei yswi-rid i 95,000po mown d'eg o swyddfeydd. Yr hyn a wnawn i ni ein hunain a anchofir yn fuan yr hyn a, wnawn i eraill a all fod, y weledr igaeth i lawenlmu yr enaid pan nas gall y llygaid mwyaoh ganfod y rhai anwyl. 0 LIongddry'11 iadau.—Bydldai llawer iawn llai o longddrylliadau mewn cymdeithaa pe byddiai i ddynion gofio fod hwyliau mawrion yn "bethisj ap-,ad.d,as iawa j lestri bychain. Os y dymiMem Iwyddo mewn bywyd, rhaid i ni ddysgu i gymeryd pobl fel y maent, ac Did fel y dy la sent fod; gan eu gwneud yn' well os y gallwn, ond, ar yr un pryd, yn cofio eu gwendfid- au. "Beth ydyw eich oed chwi, Mr Jones?" gof- ynai cwmni mewn ty i'r 4iweddar Barch Isb- ma&l Jones, y Rhos. "My-my-myned i-i gar- g3.r-garbed bag dyn ydi hynyna," oedd ei ateb. Desgrifiai Ohinead brawf mewn llys cyfreath- iol Seisnig fel hyn: "Y mae un dyn yn berffartJn ddistaw, un arall a lefara o hyd, a deuddeg o ddynion synwyrola. gondemniap-t y dyn na. dkItr- wedodd air." Y mae barddiad mwyaf gwendid i bob oeniedl n dan y nefoedd, meddai un gwr, "yn dyfod o'r ffaith fod gan ferohed cyn Ileied -i'w wneud a chyn gymaint i'w ddweyd." Rhoddodd mtddyg unwaith blaster Mwstard ma.wr ar ddwyfron Crwyddel ten-eu ae esgyroog. "Doctor," ebai Pat, gyda. llon'd er lygaid o dda- grau, "y ma.e yn ymddangos i mi fod, hyny- yn llawer iawn o fwstard ar cyn lleied Q: gig." Darfu i weinidog dalu ymweliad parhaue a boneddiges a adnatbyddai un tro. Daeth ea merch fechan, ag oedd yn bresenol, yn flinedig o'i ymddiddan; ac o'r diwedd, hi sibrydodd mewn ton glwyfedig, "Oni ddaeth ef a' adleIt gydia,g ef. mam?" "Pa wladwr ydych chwi?" gofynai pendeAg; « Sais i grwydryn. "Gwyddel, syr." GofynodcS ei arglwydidiaeth, "A fuoch chwi erioed ar y mor?" "Wei, dewch eich anrhydedd," atebai Pat, "ydych chwi yn meddwl i mi groesi o Dob* lira mewn berfa?" Aeth dyn ieuanc un tro i siop gwerthwr blod- au i brynu rhosyn i wrthddrych ei serch. Dee swllt oedd y pris a ofynwyd. "A wnaiff ef gadw V holai y dyn ieuanc. "0, gwna, yn Mr iiiwlm." "Yna gellwoh chwi ei gadw," atebad yntau, ac allan ag ef. Yn y rhan foreuaf o deyrnasiad Harri'r VliL eospid a marwolaeth y neb a ddyagai y Deg Gorchymyn neu Gredo yr Apostolion yn iaith) j wlad. Am y trosedd hwn, llosgwyd chweoh o ddynion ac un ddynes yn Coventry, Ebrill 4ydd, 1519. "Gweddi," meddai Jeremy Taylor, Uydyw heddweh ein hysbryd, llonyddwoh ein meddyl- iau, gwastadrwydd ein cof, eisteddle cyfryngiad, gorphwysdra ein gofalon, a. thawelwch ein ty- mheredd gweddi ydyw cyhoeddiad meddwl die- taw, o fed!dylia.u di-drafferth; merch ewyllys* garweh, a chwaer gostyngeiddrwydd." 11 Darfu i felinydd un tro lwyddo i gael cymydog iddo yn garcharor ar y cyhuddiad o ladrata yd o'i felin end yn analluog i brofi y cyhuddiad, barnodd y llys y dylasai yr lachwynydd wneud ymddiheurad i'r cyhuddedig. "We1," meddai, "cefais chwi yn garcharor ar y cyhuddiad o ddwyn fy yd. Nis gallaf ei brofi, ac y mae yn ddrwg genyf." Yr oedd "hen bregethwr tadnabyddus gyda'r Annibynwyr un tro yn cael ei frecwast mewn ty fferm, a gosodwyd ffowlyn o'i flaen ag yr oedd rhywun wedi cynorthwyo ei hun yn dda o hono o'i flaen. "Gofynwch fendith ar y bwyd, Mr Thomas," meddai gwraig y ty. "Na, yn wir," meddai yntau, ga.n syllu 'ar y ffowlyn "gwell i chwi ofyn i'r neb gafodd y cig ddyfod i ofyn bendith ar yr esgyrn yna."

0 Gasgliad Alltud Eifion, HEN ENGLYNION. Pawb a'i floedd pob aflwyddiant-—adewir Gan y duwiau'n soviant; M-elldith i'cli, plith diwi a'ch plant, Y dreigiau n'eh cyd-rwygantt. Eich enw byth tan ochain bo-ac effaitb, Eich coffa a bydro; Mewn brys o gymoedd ein bro Y Duw Lwydd—a'ch dileo Pwy yw yr 1iW¿m-? FFYNON CYBI (LLANGYBI). Islaw tew gauadfrig goeden o'r goedwig Tardd ffynon foned, ig nodedig a da; Daw iechyd dioehain er culed eu celirn, 'Nn huain ar ddamwain ddel yma.—Nicander. Rhai o Eifionydd fu yn gwasanaethu yn y rhyfel: Robert Roberts, Cwndy, Penmorfa; Mr Davies, Criccieth (a glwyfwyd yn mrwydr Waterloo) Mr Morris, Tremadog; John Owen, Porthmadog Mr Daniel, Pentrefelifl George Roberts, Beddgelert (a fu yn rhyfel y Crimea, a fu fa-rw yr wythnosi o'r bl'aen yn 80 mlwydd oed) Richard Prichard, Bedd- gelert. Swydd'ogion: Cadifridog Pilkington, Tre- madoc; Cadfridog Namney, Gwynfryn; Milwriad Walker, Hewigoedd, etc.

1 Y mae gweryd yr Aipht yn. bresenol yn oael ei lafurio gyda'r urn math o aradr ag a ddefnyddid 5000 o flynyddoedd yn ol. PURE COCOA is a Perfect Food-the addition of drugs only deteriorates it. The "Lancet" says: "CADBURY'S COCOA represents the standard of highest purity."—The public should be wary of mixtures, and the plausible argu- ments used to promote their ale,

Yr Ymgipiys Ynadol yn Ebuthyn. PENODIAD OLERC. Cymerodd golygfa nodedig le yn eisteddiad pytliefnosol yniadon Rhuthyn, dydd Liun, pryd y illywyddoidd y OangheMydd BulkeleT Jonts dro faine lawn o ynadon. Yn y cyfarfod blaen- orol bu i'r clerc l)edd newydd ei ethol (Mr R. Hum.phreys Roberts) roddi y swydd i fyny, h darfu i'r Oadben Oole |'un o'r ustusiaid) gyhuddo adran neillduol o Gynghor Sirol Dinbych o liod wrth wraidd y symudiad -wnaeth i Mr Roberts ymddiswyddo, gan ychwanegu mai ei fai ef yn ngolwg y "oorph mawreddog" :hwnw oedd ei fod yn Eglwyswr. Hefyd desgrifiodd ymddygiad y Cvnghor Sirol fel yn "taraw o dan y beLt." Mr J. W. Lumfley (yij hwn ydyw cadeirydd j Oj-rnghor Sirol) a ofyn odd i'r Oadben Oole -+m oedd efe yn barod i dynu yn ol y mynegiad a wnaeth yn y cyfarfod! diweddaf I Cadben Oole: Nao ydwyf. wnaeth yn y eyfarfod diweddaf I Cadben Oole: Nao ydwyf. Mr Lumley: "O'r goreu, syr. Yna fy mhwynt cyntaf oyn myned at icadben Cole ydyw eich cyfaroh ohwi fel cadeirydd y Faint: hon. Yr wrf yn cael fod maino lawn yn btesenol yn y cyfarfod diweddaf .ac os yw fy hysbysrwydd i yn gywir yr wyf yn meddwl, syr, fod genych ohwi 'law mewn dwyn y Faine hono yn nghyd. Ar dderbyniad llythyr oddiwrth "Jt clerc apwynt- iedig, chnti gymerasooh tarnoch leich hun i anfon hysbysrwydd i nifer neillduol o uBtusiaid, gan adadl eraill allan, y rhai feddent gystaJ hawl i wybod beth oeddych yn ei ysgrifenu at y dewis- edigion—yr ychydig etholedig.. Y Cadeirydd: Nid yw hynyna yn gywir, Mr Lumley. Fy nghyfarw-ydd-iad li i'r clerc ydoedd anfon rhybudd i holl ynadon y dosbarth. Mr Lumley: Tebygol eioh bod wedi fJ. nghamddeall. Dywedasoch yn gyhoeddus yn y llys hwn fod yr hyn a wnaethooh yn y hwn wedi ei wneoid yn eich cylch. ewyddogol fel cadeirydd y Fainc. Yn awr .mi a ddywedaf eto, os yw fy hysbysrwydd i yn fflrwir eich bod chwi wedi cymeryd arnoch eich hun hysbysu I nifer neillduol o ynadon beth oedd yn dyfod. Y Cadeirydd: Dlrwg .genyf orfod eich gwrth- ddweyd chwi, a dweyd ei fod yn anwireddua h°St"Lumley: Yna yr wyf yn dweyd eilwaith ddarfod i ohwi eioh hun ddweyd wrth nn or ynadon ar y fainc hon eich bod wedi -yogrifenu It vr vnadon i'w -hyabysu betii oeddjai dyfod yr, mlaen ddydd Llun, ac yr wyf yn ebu M chwi anfon i hysbysu unrhyw yw, A heb al Y°nC^de?vdd': Yr wyf eto yn gwadu i mi "tK ncd,dlS Oadben Cole. Erioed nd wnaed cyhuddiad nmj cwaradwyddus a disail gan unrhyw 'ddyn. J^te addywed mewn llys barn "fod ymneillduad gor- fcdol Mr Humphreys Roberts yr achos mwyaf atgas a gwarthus y clywais am danojioed yn fv mywyd." Yna efe a ychwanega fod gan Mr Humphreys Boberto bai ran neillduol o'r oorph mawreddog h^. Oyng- hor Siroi Sir Ddinbycb." Yn awr, a ydyw* Oadben Oole yn arfer y gair "mawreddog mewn gwawd I A ydyw efe yn gwawdio Syr Watkm Williams Wynn Oadben Griffith Bcscawen, a Syr^Robert Eigerton 1 Y mae braidd yn syn genyf fwl dau aelod1 o'r corph '^mawreddog" hwnw yn eistedd wrth ei ochr ef (Oadben Cole), ac heb ganddyn- v Twroldab i wrtlibrofi y fath fynegaad brwnt a dianrhvdeddus. Yr wyf yn gwadu yn bendant i'r fath ymgais gaeli ei wneud gan unrhyw aeloa o'r Oynghor Sirol ac nad oedd hyny y^ c^e^ ei gvnwys yn llythyr ;M^ Hump^s mtberte, sef fod cynhwrf ar droed i'w symud ef or sa.^ a ddaliai fel oyfrifydd sitol. J^uaswn^ yn^ hofti gwybod- beth a olyga Oadben Oole wrth daraw o dan y belt?" Ni fu dim taraw o dan y befit. hyd y gwn i, ac yr wyf fi yn un ,o r rhai hyny fydd yn taraw yn union o'r ysgwydd. Darfu I mi awgrymu i'r llys y posibilrwydd i'r swydd o olerc wrbhdaraw a'r swydd' o gynorthwywr sir- oi Yr wyf yn meddwl fod' yr esgid heb fod ar y troed iawn. A all Oadben Oole gofio cyfar- J" T't1.J.l.. fod neillduol a gynhaliwyd yn JNgnasteu xuiuui- yn yn flaenorol i benodiad Mr Fanning ? Beth vdoedd amcain y cyfarfod hwnw, cyfarfod a gyn- haliwyd ar gaiA 'Arglwydd Ragliaw y sir hon (y Milwriad- Cormwallis W est)-boneddw ydd yn gweithredol ddewis aelodau Y fainc hcn? Onid i weithio o dan ymgeisiadaeth Mr Edward Roberts? Ond nid ydych yn stopioi fan ylla., ac eto ohwi a siaradweh am daraw dan y beJt. Yr ydych hyd yn nod yn cyfarfod yn^yOlwb Oeidr wadol yn Rhuthyn cyn' penodiad^Mir Humphieja Roberts, ao eto dywed Cadben Oole nasi gall efe ddeall paham y gwneir yr holl fan benodiadau hyn ar linellau politioaidd (chwerthm). Dywed odd Mr Lumley yn mhellach nad oedd ganddo ef (y siaradydd) i ddiolch i'r Arglwydd Raglaw am ei fod ar y fainc y dydd hwnw. Yr oedd yn rhyfeddu fod Cadben Oole o bawb yn ymosod ar aelodau y Oynghor Sirol; ond, pe bai r ^ir- ionedd yn wybyddus, yr wdd jii^ iddo ef mai "sur oedd y grawnwin. Ni fuasai Cadben Oole ond yn rhy falch pe gallai gael I miewn i'r corph mawreddog hwnw, ond dallai ef ddim: ac am nas gallai, yr oedd yn gwneud yr ymosodiadau hyny ar y Oynghor Sarol. Y Cadeirydd: A fynwch chwi ddweyd rhyw- beth, OadbeTi Cole' 'I Oadben Cole: Na fynaf. i. r n Ym ytmnetillduodd yr .ynadon iilw hystafell breifat, a bu i'T ymgiprys anghyffredin greu cryn gyffro yn y llye.

HAIRDRESSERS Tobacoonist8 Commencing. See lId. Gaido (359 pages), 3d. PlTTBD UP. HOW to onee a Cigar Store JB20 to £ 2000. TobMMBisotOntfMgi Co.—186, HuBtoa-road, London 50 yo«rs r»p«*«koa. Mamg« Brttowtw Pr-. t Bearj My-.