Gwalia

CAERNARFON. Cymdeithas Lenyddol Caersalem.-Nos Fawrth diweddaf traddododd M1 Daniel Rees dda;rlith .tdyddorol ar bedwar o'r prif feirdd-Homer, Virgil, Dante, a Milton—o flaen aelodau y gymdeithas uchod. Llywyddwyd gan Mr J. Rees, Menai Factory, Tal- wyd diolchgarwch gwresog i Mr Rees am ei ddarlith. Undeb Dirwestol y Merched.—Cynhaliwyd cyfar- fod o'r gangen yn Ysgoldy Beulah, prydnawn Mawrth, mewn cysyiltiad a'r dosbarth gwnio yno. Yn absenoldeb y llywyddes, cymerwyd y gadair gan Mrs Owen Williams. Traddodwyd anerchiadau gan Mrs R. D. Williams, Mrs W. R. Jones, ac eraill. G w as an aethwy d fel cyfeilydd gan Miss Parry, New- street; a chaiwyd can gan Mrs Paul!, yn nghyd %a adroddiad zan Miss Chanotte Harding. Oronfa y Rhyfel.—Yn nghyngerdd blynyaaoi y Gymdeithas Gerddorfaol, a gynhaliwyd yr wythnos o'r blaen, tanysgrifiwyd agos i dair punt yn wirfoddol fel canlyniad i waith Miss Morella Hamer yu rhod-ii adroddiad o "Absent-minded Beggar Mr Kipling. Dvdd lau, yr wythnos ddiweddaf, cynhaliwjd "ruiamage sale" yn v Guild Hall, yn h611^. offerynofiaeth Mt4 J. H. Cousins a. boneddigesau eraill. Cymerodd y cyhoedd y 'sale x fyny gy a bywiogrwydd, a disgwylir i'r cynyrch lldio uwchlaw 260 i'w cyflwyno drosodd i'r gronfa sirol. Y Bont Dros yr Ali--r.-Mae y bont haiam wneir ,in Gorphoraeth Caernarfon tros yr Aber, ar gosto iVwbeth fel 10,000p, yn awr wedi ei hymarferol gwbl- hau Gosodwyd hi yn ei safle ddydd Ian am y tro cyntaf, a ba i'r arbrawf, er mai gyda nerth llaw yn i v cariwyd ef allan, brofi yn bar llwyddianas. f\-w dydd yr agoriad ffurfiol wedi ei benna eto. Ad^ mt -Yn y Guild Hall, nosweithiaa Llan a Mawi?h Ta Cwmni y Walford Family yn rhoddi difyriant cerddorol a darlaniado swynol dros ben^ Cafwyd detholion ar 200 o law-glychau, a chaneuon gan Miss A. Evans a Madame Nell ^hartz, eta, nob perfformiad yn diweddu gyda darluniau byw. Bu vr an cwmni hefyd yn rhoddi cyngherdd cysegr- ya yr un neuadd nos Sul. Oddiwrtli, hwn gvrnael TZL o dros 6p, pa arian a dros^lwyddwyd ir Maer i'w rhoddi yn nghronfa y rhytel. t, r I Cymdeithas Gristionogol y Gwyr Ieuainc. Y vstafelloedd y gymdeithas nos Lun, o flaen cynulliad J?S !3odM,™MrE. D. t^ithiol dros Gymru) yn traddodi darlith hynod ddyddorol ac addysgiadol, yr hon a helo llusern. Ei bwnc oedd, "O amgylch byd y YM cTTeu hanes a'u twf. Llanwyd y gada.r gan Mr W. M. Roberts, Aelybryn. Ar y dnvcd oasiwyd pLeidlais o ddiolchgarwch 1 r darlithydd. Goieun? Trydanol. —iJongyfarchwn y Meastri Brvm^r a Davies, dilledyddion, Bndge-street, am -u b^Syd anturiaethusi. Maent wedi golcuo wbm- naohddi eang gyda.'r goleani trydanol.a ffrwd drydanol i weithioamy tro cyntaf ^Sadwrri, wythnos i'r diweddal. Mae yn mwnad y ffirm enwog hon wnoud I ffwrdd a nwy yn gyfangwbl. Hwy a gynyrohant y trydan eu hanain, a.'r peiria.nyddion ydynt Meistri Coleman a'i Gyf., o'r dref hon. Tan.-Yehydig cyn un o'r gloch foreu lau darfu i Mr E. Lloyd Williams, argraphydd, etc., Bank Quay, ddarganfod tan wedi tori allan mewn ystordy a gedwid gan Mr R. Roberts yn y gymydogaeth. Codwyd gwaedd ar unwaith, a gwysiwyd y tan- daiffoddwyr. Modd bynag, gwnaed cryn lawer o niwed i'r lie a'r nwyddau gedwid yno cyn y geliid rhoddi y filamau allan. t Cwympo i'r Doc.—Nos Sadwrn bu i ddyn o'r enw I Robert Pierte, Porthdinorwig (cynryohiolydd ffirm o faanachwyr coed o Warrington), syrtbio i'r Vic- toria Dock, Caernarfon. Tynwyd sylw Cadben Richard yr hwn a safai ychydig bellder o'r lie, at waeddiadau y dyn; a Chan dynu ei got, neidiodd i'r dwfr. Cynorthwywyd hefyd gan feistr "smack" fec&an oedd gerllaw. Liwyddwyd 1 -waredu Pierce. Gweinyddwyd arno gan Dr. Parry, a. ohymerwyd of i orsaf yr heddgeidwaid. Yno cymhwyswyd moddion i'w ddwyg ato i bun, ac yn ddilynol cludwyd ef i'w gartref. Cymdeithas Amaethyddol Sir Gaernarfon.-Cy-n- haliwyd cyfarfod gohiriedig o aelodau y gym- doith-am hon yn Nghaernarfon, pryd y daethpwyd | i'r penderfyniaxi o barhau y gymdeithas am flwyddyn I arall, ac fod yr arddangosfa nesai i'w chynal yii mhen tref y 3ir. Mae yr ysgrifenydd cylfredinol (Mr R. R. Stythe) wedi ymddiswyddo, a bydd iw olynydd, yn nghyd a swyddogioa eraill, gael eu hethol yn j cyfarfod nesaf. Dirwyo Herwhelwyr.—Yn yr ynadiys sirol ddydd Sadwrn, o flaea Mr G. J. Roberts ac ynadon eraill, darfu i Henry Holden, gwyliwr helwriaeth i Mr Barnard, Castell Brynbras, wysio T. W. Williams r ac R. M. Williams, brodyr, yn byw yn Waenfawr, am drespasu mewn ymchwil am helwriaeth. Erlyn- wyd gan Mr Charles A. Jones, ac amddiffynwyd gan Mr J. B_ Allanson. Chwarehryr yw y diff- ynyddion yn gweithio yn Chwarel Qlynrhonwy, ac yr oeddynt yn gweithio gyda da.u ddyn eraill, fel yr honid, prydnawn Sadwrn cynt; a'r cyhuddiad gan Holden oedd, fod y diffynyddion ar dir Mr Barnard yn chwilio am helwriaeth-un o honynt gyda gwn yn ei feddiantL—Dros yr amddiffyniad, tyngodd y Diffynyddion nad oeddynt hwy ar y tir; a bu i'r dynion a weithient gyda hwy, y rhai a raid-wysiwyd i'r llys, dystio us. welsant y diffynyddion yn gadael v chwarel yn ystod y prydnawn.—Yr oedd euog- farniadau blaenorol yn erbyn y ddaa, y rhai a ddir- wywyd 40s yn cynwys y costau. Llys yr Ynadon.—Yn y llys hwn, dydd Lhm, o flaen Dr. Parry ac ynadon eraill, cafodd y rhai canlynol eu dirwyo am feddwdod :-John Cromwell, Tan'rallt, 2s 6c a'r costaa Richard Evans, Baptist- street, 23 6c a'r costaa; James Jones, Monntain- street, 2s 6c a'r costau; Margaret Kelly, Little I Chapel-street, 2s 6c a'r costau; Owen Roberts, Bryndelyn, Waenfawr, 2s 6c a'r costau.—Richard Parry, Shiloh-terrace, a ddirwywyd 2& 6c a'r costau am ymosod ar Margaret Jones, Shiloh-terrace.— Grace Ann Williams, Baptist-street, a ddirwywyd 5s a'r costaa am1 arfer laith aflan.—Am luchio ceryg_i a'r costaa am arfer iaith aflan.-Am luchio ceryg i Farracks Byddin yr Iachawdwriaeth, gwysiwyd W. [ R. Thomas,Mount Pleasant-coart; R. Roberts, South Pen'rallt; a Thomas Macklin. Taflwyd allan y cyhuddiad yn erbyn Roberts a Macklin, ond gorchym- ynwyd i Thomas dalu y costau.—Am gicio pel droed yn Stryt y Llyn, gwn aethpwyd i Thomas G. Thomas, Snowdon-street, a W. Jones, 11, Wesley-street, dalu y costau. Lladrad Beiddgar o Long.—O flaen yr ynadon, dydd Llan, cafodd dau forwr o'r enwau James Jones a Moses Evans (genedigol o Gaernarfon), y rhai gymerwyd i .fyny y diwrnod hwn ar fwrdd yr ysgwner "Miss Beck" yn Afon Menai, eu cyhuddo o ladrata pum' siwt o "oilskins," dwy blancet, a gobenydd o'r bysgodlong "Planet," a orweddai yn Noc Caer- narfon. Rhoddwyd tystiolaeth i'r perwyl fod, y dynion wedi gadael y "Miss Beck" nos Sadwrn a myned i gaban y "Planet," gan gicio y do oedd yn sicrhau y drws. Cadwai Moses Evans wyliadwnaeth tra yr oedd James Jones yn yspeilio y caban. Gwel- wyd colli y pethau y diwrnod canlynol, a rhoddwyd hysbysrwyd<f i r heddgeidwaid. Bu i r Rhingyll Rowlands a swyddog arall fyrddio y "Miss Beck" cyn tori-ad gwawr boreu Llun, pan oedd y llestT ar I fin cychwyn am Newcastle, a chawsant y nvyddau. Anfonwyd Jones i garchar am fis, a rhwymwyd Evans i ddyfod i fyny am ddedfryd pan elwid arno. Gwerthu Llefrith ar y Sal.—Yn Llys yr Ynadon I dydd LIun, Dr. Parry yn Il ddu, gwysiwyd tri o u .r ,e werthwyr llefritb am werthu efrith rhwng naw o'r gloch y boreu a phedwar y prydnawn ar y Sulia.u. Amddiffynwyd gan Meistri H. Lloyd Carter a J. T. Roberts, v Thai a bwyntient allan fod y gwysiau M yn ddrwg," gan iddynt ga«l eu cymeryd allan dan benran gyfeiliornus o'r Ddeddf. Profodd y gwrth- wyncbiad hwn yn ddinystriol; a r Cadeirydd, wrth gyf arch y diffynyddion, a ddywedodd fod1 y Fainc yn cydymdeimlo'a gwerthwyr llefrith, oblegid hwy a wyddent pa mor anhawdd ydoedd cael jiobl allan o u: orwelyau ar foreu Suliau i gyrchu llefrith. Gahai cyfundrefn o boicotio gael effaith lesol gyda'r cyfryw "P-c' "0 bobl; a phe ceisiai pobl y llefrith orphen ei gymeryd 0 gwmpas cyn 'baner-awr wedi naw ar y Suliau, ni c-haffent glywed dim pollach yn nghvlch y mater. Wedi cael addewidion i'r perwyl hwnw, taflwyd yr j achosion allan.. > I Yr Ysgol Ganolradd.-Mewn cyfarfod o lywiawd- wyr yr ysgol hon, ddydd Mawrth, y Cadeirydd (Mr Issard Davies) yn llywyddu, cyflwynodd, y Prif- atliraw (Mr J. Trevor Owen) adtoddiad, ar weithiad yr ysgol am y dteuddeng mis aeth heibio, yn ol yr hwn y gwelid i 70 o ddisgyblion gael en cofrestru yn Medi diweddaf. Yr oedd yr adran yn y tynllun roddai allu i ysgolion yn y sir i dderbyn. disgyblion dengmlwydd oed a rhai o'r pamed safon yn llythyren farw mor bell ag oedd a fyno yr ysgol hono, gan fod cyfartaledd yr oedran dderbynid tua. 34 blwydd uwchlaw yr hyn olygid gan y cynllun ond ar yr Un pryd yr oedd y cynydd gwastadol yn nghyfartaledd yr oed yn dal i fyny. Darfu i holl ysgolion elfenol dosba-rth Caernarfon anfon ymgeiswyr i'r arholiad am yr "entrance scholarship," ac yr oedd hyny yn arwyddo nad oedd yno o leiaf ddim anhyfrydweh yn bod-oli rhwng ysgolion elfenol ac ail-raddol (clywch, clywcb). Nifer y disgyblion yn yr ysgol y tymhor hwn oedd! 195, ac yn ystod y pum' mlynedd y bu yr ysgol yn agorod yr oedd cynifer a 70 o ddisgyblion wedi diflana bob blwyddyn. Efe a argymhellai benodiad Miss Rowlands, B.A., o Brifysgol Cymru, fel meistres ychwanegol i'r ysgol. Cafodd yr ad- roddiad* ei fabwysiadu. Arcbadeiladydd yra.deiladau newydd (Mr R. Lloyd Jones) a adroddodd; y byddai yr adeiladau, yn cynwys dodrefniad yr unrhyw, wedi eu cwblhau mewn pythefnos (clywch, clywch).

DYFFRYN NANTLLE A'R AMGYLCHOEDD. Y peth glywir gan bawb, hen ac ieuainc, y dydl- iau hyn ydyw y rhyfe!—yn y maes, ar y ffordd, ar yr aelwyd, ac yn y chwarel. Beth yw'r newydd am y rhyfel sydd ar feddwl ac yn ngenau pob un? Ac y mae pob un o'r bron yn dymuno llwydd- iant y milwyr Prydeinig oddigerth ychydig iawn sydd fel Meistri John Morley a John Bryn Roberts ac y mae yr an neu ddau rheiny yn olegar ac yn mala ewyn heb yr an rheswm yn y byd heblaw ea mym- p~wy gwag ea hunain. 'Caiff y rnai hyn, ac ychydig eraill sydd yn Mhrydain, eu siomi rhyw ddiwrnod, eraill sydd yn Mhrydain, eu siomi rhyw ddiwrnod, a daw amser ac addysg iddynt i gydnabod eu cam- CTniad. I Aeth canoedd o'r Dyffryn i Gaernarfon ddydd Sadwrn diweddaf i ffair y gauaf. Y mae hon bob blwyddyn yn atdynfa i gyrchu yno. Cwyno sydd trwy y ohwareli nad ydyw y cyflogau ddim yn codi i ateb i'r galwad. Y mae pob nwyddau yn ac wedi codi ond y tal am lafur. Gobeithio y bydd berchenogion y chwareli weled hyn, a chydnabod yn deilwng i gadw heddweh a chymy-dogaetli dda.

FFESTINIOG A'R CYLCH. Y Cymdeithasau.—Cafwyd wythnos brysur yn y cymdeithasau llenyddol a, dadleuol yr wythnos ddi- weddaf.—"Pa un ai taeddiadaa llygredig ynte y diafol sydd yn. temtio dyn i becha? oedd testyn dadl gafwyd yn Nghymdeithas Gorphwyrfa, (W.). Y ddaa daadleawr oeddynt Mr Hagh G. Williams, Cwmorthin-road, a Mr W. M. Roberts, Trellwjn.— "Y Diweddar William Ellis, Maentwrog," oedd testyn Mr Griffith Williams, Leeds-street, yn ^^hvmaeith'as y Garregd-du (M.C.).—Darllenwyd r'jiu baDvr yn Nghymdeithas Seion (B.), y naill ar Mr T .li • WUh= llall ar "Elusengarwch" gan Mr W. E. lhomas. —Yn Hyfrydfa (A.) cafwyd darlith gan y Parch J. R. Jones, B.A., Ffestiniog, ar Carlyk —Yn Nghymdeithas %lwys St Martha cafwyd cyfarfod l' _1. 1À.1 amrywiaethol nodedig o aaymanoi, o iaeth y Parch J. LI. Richards, B.A., a Miss J Pu^hc yn cyfeilio. Agorwyd y cyfarfod trwy 1 Mr J. D. Roberts gana "Hen Wlad fy Nhadaa. Cyd- gan, "Newyddion Da," gan y Gobeithla, o dan arweiniad Mr E- A. Williams. Unawd, Ta ja gan Mr 0. W. Roberts. Adroddiadau Dangos dy ddwylaw iddo, Miss Lizzie J. Griffith; xr Fnill Mr T. Russell; "Pwsi Bach, Miss Sarah SSi; Deohrea'n Foreu," Miss Sarah Griffitli; "Lladrata Dilba' GochMiss Jinnie Pughe; Gath a'r Llygoden." Miss Gwladys Morris, Grofalwch ddweyd y gwir," Miss Lizzie Jones; "Merch y Meddwyn,' Miss Laurah. Jones; Moses yn v Cawell," Miss Lizzie Jones; a Casablanca, Eleanor M. Thomas. Yn y gysfcadleuaeth 1 blant, enillodd H. Parry y wobr gyntaf, a Jennie Pughe yr ail. Cafwyd cystadleuaetjh ddyddorol ar 1 y testyn roddwyd yn y cyfarfod blaenorol, sef "Yr hyn a welais ac a glywais ar fy nhaith i Landudno ddydd gwyl Ysgol Sul yr Eglwys." Beirniadwyd igan y Llywydd, a dyfarnodd Thomas Morris yn oreu. J. E. Hughes en-illodd ar a.reithio yn fyr- fyfyr. Pedwarawd gan H. Roberts a'i gyfeillion. Unawd, "Gogoniant i Gymru," gan E. A. Williams. Cydgan. "Wele Iesu, Pen Rhyfelwr," gan y Gobeith- lu. Unawd, "Yr Ornest." H. D. Roberts. Deuawd, "Glan Gerllaw,' T. Charles ac O. W. Roberts. Darllen darn heb ei atalnodi: O. W. Roberts yn oreu. Unawd lAX Y cornet, "Will you not come back again," gan W. J. Owen. Terfyn- wyd gyd3, dadganu "Duw Gadwo y Frenhines." Cafwyd cyfarfod nodedig o dda. Gair or Llan.—Papyr ar "S. R." gafwyd gan Mr Owen OweiuS, Sunt-stare^t, yn Njghymdeitna« Betbel (A>).—Yn NgJryipjdeithas Engedi {M.C.) darllenodd Mr William; Cunnington bapyr ar "Gymdeithasiaeth," a Mr R. E. Jones bapyr ar "Drethiad yr Ardreth Tirol." Gair o'r Traws: Y Rheithor yn Myned i Ymadael. —Newydd gofidas i'r plwyfolion a'r holl gylch o gwmpas Trawsfynydd yw dean -fod ein rheithor poMogaidd yn myned i'n gadael am Lanberis yn lonawr nesaf. Tra. yn y plwyf bu y Parch E. Benar Thomas, B.A., yn nodedig o weithgar gydag addysg yn yr ardal. Fel gwarcheidwad, efe oedd oadeirydd Pwyllgor Addysg yn Mwrdd Per-rhyn- deudraeth, ac y mae yn un o-r aelodaim mwyaf blaen- llaw ar Fwrdd Llywodraethol Ysgol Ganolraddol Ffestiniog. Yr oedd yn cymeryd rhan nodedig o flaenllaw gyda phob symudiad daionus yn yr ardal, heb wahaniaeth enwaci na phlaid, a hyny oedd yn ei anwylo yn ngolwg pawb trwy y lie. Y mae clod Mr Thomas yn eithaf hysbys, gan yr ystyrir ef yn an o bregethwyr mwyaf poblogaidd yr Eg- lwys yn Ngogledd Cymru, a'r galwadau yn 1 luosog am dano i bregethu yn yr uchelwyliaa. Colled fawr., lawn i'r ardaloedd hyn fydd ymadawiad Mr Thomas ond bydd yn gaffaelia,d anmhrisiadwy i ardal bobtogaidd Llanberis. Llawenydd i'r sawl sydd yn earn llwyddiant yr Eglwys yn Nghymru yw gweled fod ei meibion athrylithgar yn cael eu dyrchafu i gylcboedd y gallant weithao yn ddyladwy o'i pMaid. "Oyfeillioa Cfoartes Lamto.>—Dyna. oedd testyn papyr gallaog ddaiUeoodd Mr R. Davies, evf- Teithrwr, o flaen Cytadeithas Lenyddol a Gwyddonol Ffestiniog nos Wener. Mae "Charles Lamb" yn hoff destyn gan Mr Davies, ac yr oedd ei ymdriniad arno y tro hwn yn nodedig o afaelgar. Llywydd- wyd gan Mr R. Bowton, VT hwn hefvd a wnaeth sylwadaa pwrpasol ar y testyn, yn cael ei ddilyn gan Miss Bryant, Parch D. Richards, Mri R. Walker Davies, P. P. Dodd, ac eraill. Cafwyd noson adeiladol dros ben. Y FeibI Gymdeithas.—Cyfarfu nifer lluosog iawn o aelodau pwyllgor y gangen gymdeithas yn yr ardal nos lau, o dan lywyddiaeth' Mr J. Parry Jones, Y.H., Bank. Amcan galw y pwyllgor \n ngbyd ydoedd oeisio cael ail-fywyd yn y symud- iad yn yr ardal, a chodi y casgliadau. Gan fod Mr J. T. Williams, yr ysgrifenydd, yn rhoddi i swydd i fyny, penodwyd Mr W. W. Jones, Meirion- terrace, yn ei le. Ail-etholwyd y llywydd a'r trysorydd. Anogwyd i'r gwabanol gynulleidfaoedd trwv'r ardal gael eu cymefi yn gryf 1 ddangos mwy o sel gyda chasglu nag oeddid wedi gwneud ers cryn amser, a bod gair i'r amcan hwnw yn cael ei anfon atynt o'r pwyUgor. BWRDD YSGOL. Cyfarfu y Bwrdd. prydnawn Sadwrn, o dan lywyddiaeth Mr E. P. Jones. Anfonodd Mr E. Gabriel Jones lythyr yn cyd- nabod yn ddiolchgar gydymdeimlad y Bwrdd ag ef a'r t-eulu yn eu tralloa ar ol ei ferch, fu yn ngwas- anaeth y Bwrdd, ond a dorwyd i lawr yn hynod o sydyn. Caniatawyd cais Cymdeithas Eglwys St. Martha am fenthyg Ysgol y Manod i gynal ei chyfarfodydd bob yn ail nos Ian hyd ddiwedd Mamrrth.-Sylwodd y Cadeirydd y dylai y Bwrdd roddi pob cefnogaeth allai i bob ymdrech er llesoli pobl ieuainc yr ardal, a'u cadw o afael temtasiynau. Hysbysodd y Swyddog Gorfodol fod 2500 o blant air y fllyfrau, a chyfartajedtd eu presenoldeb yn 1974. Yr oedd 181 o'r"p ant yn cwyno gan afiechyd, ac yr oedd yr adroddiad yn un ffafriol o ystyried y ffaith hono. Cafwyd adroddiad yr arholwr ar yr Ysol Uwoh- raddol, ac yr oedd yn hynod o ffafriol, a r "grant" uchaf yn bosibl wedi ei enill.-Galwodd y Parch Rhydwen Parry sylw at y pwysigrwydd fod llaw- fer yn cael ei dysgu i'r rhai sydd yn safon VI., gan mai ar y dealltwriaeth y ceid hyny yr oedd'd wedi gwneud i ffordd, a safon VII. yn yr ysgol.— Pasiwyd i longyfarch athrawon yr ysgol, ac i alw eu sylw at y penderfyniad, uchod, a bod y Bwrdd yn teimlo yn gryf iawn arno. Cwynodd rhai o'r aelodau at yr arferiad o gadw y plant yn yr ysgolion ar ol deuddeg o'r gloch ac ar ol pedwar.—Pasiwyd i alw ar yr athrawon i roddi i fyny yr arferiad, gan yr. ystyrid yr amser penod- edig yn llawn ddigon i gtkdw y plant yn yr ysgolion. Nid oedd: ond nifet. hrychan wedi gwneud cais am ddau le gwag oedd o kdan y Bwrdd, a. phender- fynwyd i ail-hysbyseba. Dodwyd sel y Bwrdd WTth y cytundeb am fenthyciad o 3386p at y gwelliantau ar Ysgolion Tanygrisiau, Glanypwll, a Maenofferen. Hefyd, pasiwyd i osod llidiardau ar y ddwy fyned- fo at Ysgol Uwchraddol y Genethod, ac i wneud cais am lamp wrtb y lle gan y Cynghor Dinesig.

PENRHOSGARNEDD (Bangor). Marwolaothau.—Yn briodol iawn y gallwn ddweyd, yn yr ardal hon, yn bresenol fel y dywedodd y prophwyd Jeremiah, "Dnngodd angau i n ffenestri. Borea dydd Mercher, yr 22ain cynfisol, bu farw Mra Winifred Jones. Penrhosgarnedd, ar ol cystudd blin a maith, yn 48 mlwydd oed', a chladdwyd hi yn barchus y Sadwrn dilynol yn Mynwent Glanadda, yn meddrod ei phriod, yr liwn sydd yn hano yno ers deunaw mlynedd. Gadawyd hi felly yn weddw pan yn. ieuanc iawn, ac ymdrechodd yn galed i faga ei phlant, ac y mae clod uchel yn dayled us iddynt hwythau am eu parch a'u gofal o'u mam hyd ei bodd.-Boreu dydd Mawrth, yr 28ain cynfisol, bu farw plentyn mis oed i Mr a Mrs Davies, Bryn- farnedd, sef plentyn i ferch hynaf Mrs Winifred ones, yr hwn a gladdwyd y dydd lau dilynol yn yr un bedd a'i cam, a hyny yn mhen pum' diwrnod ar ei hoi. Cyn i'n teimladau gael amser i ymleddfu ar ol ein cyfeillion uch pr-ydnawn dydd Mercher, y 29ain cynfisol, bu farw plein^n blwydd a phedwai* mis oed i Mr a Mrs Hughes, Goetra Isaf, yr hwn a gladdwyd y Sadwrii dilynol yn Mynwent Pentir. Hanant mewn hedd,a byaded lDduw pob diddanweh gysuro a nerthu y teuluoodd hyn yn eu trallod a'u ti-istweh.-R.P.

PENRHYNDEUDRAETH. Cynghor Gwledig Giaslyn.—Qynhaliwyd' y cyfar- fod misol ddydd Mawrth, Mr R. O. Williams yn llywyddu.—Gofynai y. Cadeirydd beth oedd wedi ei wneud a ffordd Giaslyn? Hysbvswyd ei bod wedi ei gorphen, ac, ar gynygiad Mr Morgan Roberts, yn cad ei eilio gan Mr Griffith Jones, pasiwyd i anfon at y Cynghor Sirol i gymeryd y ffordd' trosodd.—An- fonodd Mr Thomas Roberts, peirianydd, Porth- madog, i ddweyd ei delerau am barotoi cynllun i garthffosi Beddgelert, aphasiwyd i dderbyn y cyfryw, ac i gyf arwyddo Mr Roberts i fyned yn mlaen yn ddioed gyda'r gwaith.—Hysbysodd Arolygydd y Ffyrdd fod Mr Evan Jones wedi gwneud ffos agored yn mMwyf Gam1, a. pihasiwyd i anfon ato i wneud i fyny y golled', ao i gau y-ffos.—Treuliwyd ar y ffytdd yn ystod y mis, 28p 7a Be; yn !law y trysorydd, 118p 19s 8c. Bwrdd y Gwarcheidwaid. —Cynhaliwyd y cyfarfod pythefnosol ddyddi Mawrth, Mr John Jones, Y.H., I Ynysfor, yn llywyddu, a Mr It Jones yn llenwi yr is-gadair.—Talwyd mewn elusenr aiianol am y nvthefnosDosbarth Tremadog. 70p 19s 1 262 o dlodion Ffestiniog, 92p lis 6c i 322 o dlodion; Deudraeth, 64p 6s 6c i 250 o dlodion yn y ty, 27, yn erbyn 24.—Dymunai Mr William Jones, Penbryn Isaf, ddiolch i'r Gwarcheidwaid am y bleidlais o gydymdeimlad basiwyd ag ef ar farwolaeth ei bnod. —Cafwyd eglurhad mait-h a thrwyadl gan Mr Owen Jones ar y cyfrifon am yr haner-blwyddyn. Sylwodd fod yn anhawdd gwneud cydmariaeth deg, gan fod 27 o wythnosau yn yr haner-blwyddyn diweddaf, tra nad oedd ond 25 yn yr un blaenorol. Cyfanswm y trealiadaa, 560p 8s, yn erbyn 474p 7s 4c; trealiau cynhaliaeth yn y ty, 490p 2s 9c, yn erbyn 239p 14s cyfanswm elusen allanol, 4078p 13s 4c, yn erbyn 3778p lis 3c. Cynygiodd eu bod jn dcrbyn y cyf- rifon, ac yn eu hargraphu. Eiliwyd gan Mr William Jones, yr hwn a ddiolchodd i Mr Owen Jones am ei eglurhad clir. Pasiwyd.-—Anfonodd Undeb Gates- head i ofyn i'r Gwarcheidwaid eu cefnogi i wrth- dystio yn erbyn ymddygiad Bwrdd y Llywodraeth » Leol mewn perthjnas i awdurdod y swyddogion vn nglyn a bucnfrechu. Sylwodd Mr Owen Jones fod yn ben bryd iddynt godi i fyny yn erbyn Bwrdd y Llywodraeth Leol, a chynygiai eu bod yn cefnogi y cais. Eiliwyd gan Mr William Jones, a phasiwyd. -Anfonodd, Bwrdd y Llywodraeth Leol i ddweyd nas gallant gytuno i gaia y Gwarchetqwai(t i L*n- nas gallant gytuno i gaia y Gwarcne«^waia 1 yen- wanegu deng mlynedd ait wasanoetb Mr Daniel Hum- phreys, diweddar swyddog elusen, gydar amcan o godi ei flwydd-dal. LLYS YR-YNADON. Cynhaliwyd hwn ddydd lau, gerbron Mr John Jones, Ynysfor (cadeirydd), Mr William Davies (Caerblaidcl), Dr. Roberts (Isallt), Dr. R. T. Jones, Mri E. Bowen Jones, R. Jones Morris, G. H. Ellis, E. M. Roberts, William Jones, a. William Owen. MKDDWDOD. Cyhoddwyd J. 8. Jones, Tanygrisiau o fod yn feddw ac afreolus, a dirwywyd ef 1 lp a 10s_ o gostau, y Cadeirydd yn sylwi lod y diffynydd wedi bod ger eu bron un-ar-ddeg o weithkaa.—Am gyffelyb drosedd, dirwywyd David Jones, Fferm Glanymor, Harlech, i Is ac, 11s o gostau; Hugh Jones, Tynewydd y Morfa, Penrhyn, eto Lewis, Jones, Penyllyn, eto; a William UoTd, High-street, Penrhyn, eto.-Am feddwdod yn unig, dirwyvfyd John Williams, Fferm Morfa, Harlech, & Robert Jones, Llechwedd, Har- lech, i Is yr un a'r costau. ARFER LAITH DDRWG. Dirwywyd Riohiard Hughes, Penlan, Llanfair, Is a 10s o gostaiv, amarfer i&ith anweddus. LLADRAD. Cyhuddwyd Owen Owens, Uafurwr amaethyddol, Llanfair, o ladrata deuddeg pwys o faip, gwerth swllt, eiddo Lewis Lewis, Argoed, Llanfair.—Dirwy- wyd y diffynydd i 2s 6c a'r costau.

PORTHMADOG. Yn Nghymdeithas Lenyddol y Tabernacl, nos Lun, darllenwyd papyrau dyddorol gan Mr Griffith Wil- liams,New-street, ar "Syr Hugh Myddleton," a chan Mr E. Lloyd Jones, Dora-street, ar "Hen Gymeriadau y Bala." Cronfa y Rhyfel.—Nos NVener cynhaliwyd cyfar- fod arbenig o'r Cynghor Dinesig or ystyried eylch- lythyr oddiwrth ysgrifenydd (Mr David Breese) cronfa ryfel y sir yn erfyn cydweithreddad i wneud rhywbeth yn yr ardal i gefnogi y gronfa. Llywydd- wyd yn absenoldeb y Cadeirydd (Mr R. M. Greaves) gan Mr David Morris, at pthenderfynwyd cynal cyfarfod nos Fercher, y 13eg cyfisol, a dewiswyd y Mri R. M. Greaves, David Morris, Jonathan Davies, a Dr. William Jones Morris yn bwyllgor i drefnu ar gyfer y cyfarfod cyhoeddus. Damwain.—Nos Fawrth anafwyd geneth o'r enw Nicholas tra yn ymddifyru gydar "merry-go- round." Dvwedir iddi dori ei ehoes, a galwyd am wasanaeth br. William Jones Morris.

v PWLLHELI. Mae trefniadau yn cael eu gwneud i gasglu at y gronfa ryfel gychwynwyd yn y sir. Prif siaradwr cyfarfod y Feibl Gymdeithas yn Ys- goldy Penlam nos Lun oedd y Ficer (Canon Davies). Yr Anwydwst.—Mae llawer o'r trigolion yn dioddef oddiwrth yr anwydwst, a rhai o honynt yn glaf iawn. MLrwolaetb.-Bu Mrs Mary Griffith, New-street, farw, yr 22*iin cynfisol, yn 72ain mlwydd oed. Cymerodd y gladdedigaeth le ddydd Llan yn Myn- went Denio, y Parch John Jones, F.R.G.S., yn gwasanaethu- Lladrad.—Mewn eistoodiad arbenig o'r Llys Bwrdeisiol prydnawn ddydd Mercher, gerbron y Maer (Dr. 0. Wynne Griffith) a'r Henadur William Anthony, cyhuddwyd John Williams (22ain mlwydd oed), gwas yn y Victoria Hotel, South Beach, o ladrata deg swllt, perthynol i'w feistres, Mrs Newell, yr hon a dystiodd iddi, y Sabboth, roddi llythyr i'r cyhuddedig, yn cynwys haner-sofren, ond yn lie myned a'r Llythyr i'r llythyrdy aeth y cyhuddedig ymaith gyda'r arian.—Hefyd, cyhudd- wyd Williams o ddwyn ffrwyn, gwertli deg swllt, eiddo Mr, Seymour Eady, West End Hotel.— Profodd y Rhingyll Jones gymeryd y cyhuddedig i'r ddalfa yn MhorthmaAog ddydd Mawrth, pan yr addefodd y trosedd, gan ddweyd fod yn ddrwg ganddo.—Anfon wyd y cyhuddedig i garchar am fis gyda llafur caled am y naill drosedd a'r llall. BWRDD Y GWARCHEIDWAID. Cynhaliwyd y cyfarfod misol ddydd Merciher, Mr J. T. Jones yn llywyddu, a Dr. Thoma^ yn llenwi yr is-gadair. Y TY. Hysbysodd y Meistr (Mr Watkins) fod Mr Owen Owen, N. a S. W. Bank, a Mr Arthen Owen wedi talu ymweliad a'r ty ar yr 2il cynfisol, sef dydd dathlu dyfodiad aer Nanhoron i'w oed, ac wedi rhoddi, ar ran pwyllgor y dref, chwe' cheiniog yrun i'r deiliaid mewn oed a the i'r plant yn yr Ysgol Genedl- aethol. Adroddodd y Meistr yn mhellach fod un Mary Evans, o blwif Llanystumdwy, yr hon oedd wallgof, wedi curo bachgen bach tair oed,Margaret Jane Williams, a. phan y bu i'r fam ymyryd, aeth yn ymrafael rhyngddynt. Aeth ef (y meistr) atynt, & chymerodd Mary Evans i'r gell droseddol, a chadwodd hi yno am awr. Ar ol hyny, rhoddwyd hi gyda'r 1 hen bobl methiantas, ac ofnai ef ei bod yn beryglus, gan y byddai ar brydiau yn bur gynhyrfus. PLWYFYDD AR OL. Hysbysodd y Clerc (Mr R. O. Jones) fod nifer o'r plwyfydd mewn dyled, ac oni bai am y swm dderbyn- iwyd dan Ddeddf Amaethyddiaeth, buascnt mewn dyled o 150p i'r banc. Y MEDDYGON A BUCHFRECHU. DarUenwyd llythyr oddiwrth Fwrdd y Llywodr- aeth Leol yn dweyd ea bod wedi bod yn ystyried adroddiad ea harolygydd, Dr. Wheaton, ar ol ei archwiliad mewn perbhynas i fuchfrechiad yn yr Undeb, ac oddiwrth yr adroddiad yr oeddynt yn deall fod, y Mri Thomas H. Hughes, J. E. Hughes, a R. H. Griffith, bachfrechwyr cyhoeddus, wedi es- geuluso ymweled a nifer fawr o blant i'r pwrpas o'u bachfrechu. Oddiwrth y rhestr gan y swyddogiji, nid oedd Dr. T. JL Hughes wedi ymweled a dim ond 13 allan o 145, Dr. J. E. Hughes 20 allan o 176, a Dr. Griffith 15 allan o 50. Hefyd, deallai y Bwrdd fod Dr. J. Roberts wedi gadael i'w gynorthwy- I wyr trwyddedig fuchfrechu yn ei enw ef.-bvwedodd y Olerc, pan dderbyniodd y llythyr, y bu iddo anfon copi i'r meddtygon. Mewn atebiad, anfonodd Dr. Roberts y byddai iddo fachfrecha ei ihunan ond mewn achosion eithria-dol. Ysgrifenai Dr. J. E. Hughes fod yr esgeulusdra ar ei rab. ef yn ddyledas i'r ffaith nad oedd wedi darllen yr ''order" yn ddigon gofalas. —Pasiwyd i anfon at y me^dygon ereill am eu heglur- had. LLE I GtEIFION. Yn rniol a rhybudd, cynygiodd Dr. Thomas fod i Bwyllgor y Ty gymeryd i ystyriaeth y dymanoldeb o gael ystafell neilldaol i gleifion. Fel yr oeddynt yn gwybod, yr oedd afiechyd mawr wedi bod yn y ty, ac nid oedd ganddynt yr an ystafell lie y geliid cymeryd' y cleifion iddi, ond yr oeddynt oil gyda'a gilydd, yr hyn oedd yn anfantais fawr.—Eiliwyd gan Mr Samuel Roberts, yr hwn a ddywedodd ei fod ef wedi bod yn meddwl am yr un peth. Yr oedd yr afiechyd diweddar wedi dangos allan fod diffyg mawr yn y trefniant angenrheidiol ar gyfer cleifion. --Cafodd y penderfyniad ei basio.—Hefyd, ar gynygiad Dr. Thomas, yn cael ei eilio gan Mr D. H. Davies, pas- iwyd fod cynorthwy o'r taallan yn cael ei ofyn pan welid angenrheidrwydd am hyny. GYDYMDEIMLAD. Cynygiodd Mr D. H. Davies eu bod yn pasio pleid- lais o gydymdeimlad a Mr J. F. Roberts (Gromlech) yn ei waeledd.—Eiliwyd gan Dr. Thomas.-—Sylwodd Mr J. G. Jones (oedd yn y gadair ar y pryd) fod Mr Roberts yn an o'r Gwarcheidwaid goreu a feddent.

TOWYN. Eglwysig.—Mae cyfarfod llenyddol a chystad- leutol meiwin cysyiltiad «!gEglwysi St. Cad van, Towyn, a Sant Mathew, Bryncrag, i gymeryd Me ddydd Mercher yn wythnos y Pasg, 1900. Rhyw olyniad, ar raddfa fechan, o'r trancedig E.steddfod Eglwysig Estimaner, yr hon gafodd ond byr einioes, ydyw y madiad sydd ar droed. Gynihaliwyd cyfarfod yn Mhalas Peniarth nos Lun, Tachwedd 27, i ffurfio cangen o Gymdeitn.is Teuluoedd Milwyr a Llongwyr" (Soldiers' at.4 Sailors' Families' Association), yr hon gychwynwyl yn 1885. Y G-Wirfo"-Iw'yr.-Mae c ta, drenaet,h saetna wedi cael ei sefydlu mewn cysylltiad a'r cwmni lleJ (vr "F Co., South Wales Borderers), ac mae lydol. ) ordtb nid bvchan yn cael ei gymeryd yn -yr ancur iafth. Rhoddir llwy arian bob Sadwrn am y run J u< hal. Sergeant Lichfield enillodd y gyntaf. Bu Hwfa Mon yn areithio yn addoldy yr Aiiip- tj-nwyr nos Wener, Tachwedd 24, ar y testyn "Dros y Don," sef ymweliad a'r Unol Dalaethau Cafodd wrandawiad astud a chapel Ilawn. Yr t end golwg allanol y bardd nododig a benafol yn tyna «ylw y rhai ieuainc, canys nid yn ami y gwel^r aichdderwydd yn yr ardal. Pregethodd hetyj y S I canlynol. Yr oedd elw yr araeth yn iiiyneu ivag at dreuliau yr addoldy. N id yw yr hen arferiad o ganu carolau wedt myned yn llwyr i lawr. Dywedir y bydd 'Plyg i., eleni yn St. Cadvan's. Mae cor yr eglwys yn itv.-r yn parotoi yr "Hallelujah Oboras," dan arwein a l Mr Thomas Owens, ysgolfeistr.

Cynhaliwydcyfarlod pregethn yn Nghapel Seion (M.C.), Gwrecsam, y Sabboth, dydd Llun a dydd Mawrth. Y. pregethwyr oeddynt:—Y Parchn. J. J. Roberts (Iolo CaernarfonV, Porthmadog R. Jones, Rhos; J. H. Williams, Brymbo; a J. William- Prince-road, Lerpwl. Yn nghyfarfod Cynghor Trefol Gwrecsam, ddydd Mawrth, adroddwyd fod Bwrd(I y Llywodraeth Leol wedi rhoddi ei gydsyniad i fenthyciadau o 20,000p tuag at oleum trydanol, a 1800p tuag at faddonau cyhoeddas, i gael eu tala yn ol yn mhob achos o fewn 25 o flynyddoedd, eu bod yn ystyried c'ais y Cynghor am fent-byca 2100p i s icrhau peiriant i ddinystrio badredldi. Mewn arddangosiad a gynhaliwyd mewn teysylltiad a Chynghor yr IWysi Rhyddion yn Lerpwl, nos Fawrth, Mr Lloyd George, A.S., oedd y prif siarad- wr. Cyfeiriodd at vr ymdeimlad cynyddol o undeb oedd yn mysg yr Eglwysi Rhyddion, a dywedi mai yr hyn yr oedd yn rhaid i Ymneillduwyr barium l ymgyrhaedd ato ydoedd perilaith gydraddoldeb crefyddol i bàwb. Gwneir ymdrechi i godi y swm o 200p yn nesbarth y 23ain gatrawd (Siroedd Mon, Meirionydd, Din- !>ych, Ffliht, a Chaernarfon), mewn trefn i brynu "cardigan. jacket" a plvar o "socks" i bob un or Fusiliers Cymreig sydd allan yn awr yn Neheudir I Affrica. Cymerir rhan fywiog er cario hyn allan gan yr Anrhydeddus Mrs Savage Mostyn, Maesynaut, Gwrccsaaj, priod y Mihrriadt Savage Mostyn. J

Hwnt ac Yma. Y G-ATBANND GYMJZEIG. Oear hanes dyddiol am ryw garedigion beun- ydd yn anfon anrhegibn i godi calomau a chynal breichiau ,c-in milwyT yn Neheudir Affrica, a llawcnycherax heddyw wrth ddarllen am yr An- rhydeddus Mrs Savage Mostyn, Maesynant, Gwrecsam, wedi cychwyn symudiad i anfon par o hosanau a "Oardigan jacket" yn rhodd Nadolig i bob un o'n milwyr Oymxeig sydd ar ;faes y" gwaed. RHY GALL I BROiPHWYDO. Owneid llawer o 'stwr er oycihwyniad ein byddinoedd o Loegr i faes y frwydr fod y Pen-Cadlywydd Redvers Buller yn cyhoeddi y byddai yr "Union Jack" yn cthwifio uwchben Pretoria, prif ddinas yr hen Berexin Kruger, cyn pen mir,% ar al iddo ef (Buller) lanio yn Affrioa. Dyma. yr atebiad a anfonodd at hen gyfaill iddo a aimheuai gywirdleb yr uohod: — "Ar y mm-, "Ar fwrdd y 'Dnnofctar Castle,' Hydref 27ain, 1899. "Ni fu'm erioed yn ddigon ffol i fynegi yr hyn a briodolir i mi. Y mae yna hen ddywediad sydd yn Hawn syn-wyr: 'Paid byth prophwydo osnad wyt yni gwybod.Yreiddœh yn gywir, "Redv.ers Bnller." BOEHIAID BRADWRUS. ( Entrreiifftiau bob dydd gawn yn y newyddiad- uron Seisnig o driciau bradwTus y Boer. Mewn ymgyreh yn Chiveley, yr wythnos ddiweddaf, oododd un o honynt faner wen i fyny a'i law chwith,, gan ffugio un. clwyfedig, am roddi ei hun i fyny; aeth yr la-Gadben Brine ato i'w gynortshwyo, yn y fan, gyda Haw-ddryll yn ei ddeheulaw guddiedig, saethodd y swyddog yn farw. Ar y 23ain dT mis diweddaf yn rhyfel Bel- mont, aeth. yr Uch-Gadben Diashwood, o'r Dub- lin Fusiliers, yn ei flaen at y gelynion pan ohwif- iasant faner wen, a saethwyd ato gan am rai, ac aa-chollwyd ef yn dost cyn iddo allu cyrhaedd cysgod. Yr oedd' un arall o'r cowardiaid hyn wedi ei glwyfo, a rhoddlodd un o'r Gordon High- landers ddwfr iddo o'r gostrel ledr a gariai gydag ef, a phan yr oedd wedi myned ychydig latheni oddliwrfcho saebhodd y Boer ef o'r tu ol yn farw. Ow! fel y berwa gwaed pob un oywir pan wel neu glyw beth fel hyn. YR AWTJURDODAU YN DEIFFBO. Y mae pethau fel hyn wedi digwydd mor ami fel y maent wedi dyfod i gyfwng difrifol, 'a dydd Sadwrn diweddaf anfonodd y Oadfridog Ar- glwydd Mthuen i rybuddio y Boer Oommando, sef y Cadlywydd, i alw sylw el filwyf-at y ffeith- iau sydd uchod, a diwedda ei rybuddi 4el hyn "Y mae gosodl cadaoh booed wen ar sflaen gwn, ac yna cymeryd mantais a.r y gelyn, Ta wedthred gowaxdaidd i'r eithaf, ac yn gyfryvv nas gellwch chwi na minan ei gpfnogi nari gianiatati. YR BSGID DDE AR OL. Yn ystod rhyfel fawr y Crimea yr oedd rhyfel- long wedi oyrhaedd draw yn ilwythog o esgidiau i'r milwyr, a chan fod arnynt hwy eu mawr angen croe&awid derbyniad y llwyfch yn galoii- og. Ond buan y diflanodd eu gorawydd gweled y llong, pun ddeallwyd mai llwyth o esgidiau troedchwith oedd ynddi yn unig, ac fod Hong arall yn dyfod ar ol gyda'r esgid dde! Rhyw- beth yn debyg yd-rw cam-drefniad "rhy wan, o rywle" tua'r brifddinas, gydag adgyfnerbhion ein byddin yn Neheudir Affrica. Gwyddid yn dda fod y Boeriaid wedi eu dysgu i hela ac i ryfela, yr hyn a ddysgwyd iddynt ar gefnau ceffylau; ac felly, os byddai angenrhaid i rhyw gyfran o'n milwyr ni fod yn ddiweddarach na/u I gilydd yn cyrhaedd y 10ape. mini. goreol fyddai i'r gwyr traed fod ar ol. Ond ymddengys fod y Oadfridog Olery, er fod ganddo ddeng mil o fily wyr gydag ef, yn analluog i fyned yn mlaen i gyrhaddei nod, sef cynorthwyo y naw mil eraill o'n milwyr sydd yn warchauedig yn Lady- smith gyda'r Cadfridog Syr George White, oher- wydd nad oes ganddo gyftawnder o fagnelwyr a gwyr meirch at yr ymgyroh. Gyda'r rhan hon o'r fyddin y tybir fod! y Pendragon Buller yn debyg o symud yu mlaen, ac nad ydynt end yn unig yn disgwyl aan adgyfnerthiad y meirch- filwyr. LLWma A LILEOHWRUS YW BOERIAID. Dydd Sadwrn diweddaf ymgoonaa, cT-yeh- iolydd n.ewyddiaid'urol ag un dr daxchaxorion Boeraidd, ar ol y rhyfel egr air fryniau Belmont, a. gofynodd; iddo: "Be't:b feddyliet ti o'n rhuthx ni gyda'r bidogau?" Atebodd, trwy lw,(a chan gymeryd Enw yr Hollalluog yn ofer: "Beth, meddai, mewn syndod, "wyt ti'n meddwl yr ar- hoswn am. hwnw ?" Na;, yr oedd ef fel y rhelyw o'i gyfoed/ion wedi "cymeryd y goes" pan wel- sant y dur. Bu hoff chwareu hwy yw saethu o u hymguddfev dd o'r tu ol i'r llwyni. Y mae eu hyrnddygiadau yn mhob ymgyrch yn eglur ddangos o dan ba egwyddorion y mae y bobl wedi eu dwyn i fyny. 0 Ni raid i ni aros yn llawer hwv, mi gredaf, na cfyawn weied yn eglur mai "diiynwyr Baal a. phrophwydi'r llwyni ydynt. Tybed nad yw yr engteifftiau hyn o'r Boeriaid yn ddarluniau o lawer cymeriad yn Nghymru, sydd yn Hawn rhagritii a gwyneb mel, ac yn y dirgel sydd yn cyfrwys gynllwyn niwaad eu cymydogion, ac yn ami eu brodyr. Efallai fod y darluniad o hono yn y Boer yn ymddAngos yn erchyll iawn; eithr oddiar yr un gwreiddiyn o anmhuredd cymdeithasol y tyf y didiau gyimer- iad. Oaem fwy o lwyddiaait, 'mi gredaf, pe bai llai o brophwydi'r llwyni, a gymerant fantais ar th ..11 anfwybodaeth rhai pobl er darostwng cymenad- au rhai eraill. rw GROGI'R EL Y GWR A'N GALWO'N OL. Yn un o bapyrau darluniol Lluiudain yr wyth- nos ddiweddaf ceir darlun tarawiadol o ddiwedd y frwydr fawr yn Elandslaagte. Efallai nad yw yn wybyddus i bawb fod y gelyn wedi dysgu gwahanol seiniau ein corn rhyfel. Tra yr oedd y Gordon Highlanders ar gymeryd pen y bryn- iau oddiar y gelynion yn y frwydr hon, yn sydyn clywid swn corn y gad: "Peddiwch tanio; cil- iwoh yn ol" (cease firing; retire), a dechreuodd y gatrawd ymneilldivvo, mewn ufudd-dod, heb fod yn gwybod paham. Yn y dar:un y cyfeiriwyd ato gwelir y "boy bugler" (oherwyddi bechgyn yw y "buglers") yn esgyn yn uwch i gopa y myn- ydd, gan waeddi, "Retire be hanged," a chyda i ryfel-gorn wrth ei wefusau ymddengys fel pe yn chwythu i ffwTdd ei foch-gernau ao a'i ddau lyg- aid yn yanwthio aHan, o'u tedayf. Swnisi ei alwad fel sain udgorn, "Charge!" (ymruthxwch), ar foment hono dringai dewr feibion U ohelldiroedd yr Alban i ben a thros gopaau bryniau Man-ds- laagte, a'r frwydr a emllwyd. Y gelyn oedd wedi dynwared sain y cad-gorn cyntaf, ond trwy wyliadwriaeth «ii pharodrwydd y baohgen trowyd y bvrddau arnynt. Y RHAGRITHWYR MWYAF YN Y BY!>. I Ysgrifena gweinidog Wesleyaidd o swydd Lan- czster—y Parch W. E. Hardy—adref, o Durban I I fel hyn: -j'Yr wyf wedi fy meiddio gy<tar gwi- eidyddwyr hyny yn Mhrydain sydd yn barhaus ddal y Boeriaid i fyny fel saint. Mae-nt, y rhag- rithwvr mwyaf ar wyneb y ddaear, ac nid ydynt ond, yn derbyn yn awr yr hyn a lawn hiaedd- antY GALLU A'R GWTRIONEDD DROS BRYDAIN. 0 Aliwal North, tref yn nghvnr uchaf Cape Colony, rhwng tiriogaeth Lloegr ag eiddo yr Orang,e Free State, ysgrifena cenhadwr perthyn- ol i'r Prif Drefnyddion, o'r enw y Parch G. &■ Butt, fel hyn:—Mae'r brodorion wedi gadael y dref. Y mae arnynt gymairrfc o a^swyd y Dutch fel y byddai yn haws ganddynt ddiotkSef unrhyw galedi. yn hytrach bod 0 dall eu uam hwy. Nid oes genymi ni unrhyw bryder aim y cardyniadau. Mae y Gallu a'r Gwmonedkl o blaid Prydain Fawr. Mae barn Chamberlain yn berffaith gywir. Yr oedd gwrthryfel cyffredinol YllcaJ ei drefnu ganddynt ears amser, ys hwn oedd i yru y S&eson i'r mor, ond deffisodd y "Llew" yn ddigon buan i dori ar draws eu cyn- i Uumau. Duw hy-ydd- y gwir t"

■ L5-MU! Casglwyd tua 600p yn Llandudno at Ikysorfa Sir Gaernarfon i estyn tynorthwy i deuluoedd y milwyr sydd yn bresenol yn y rhyfel yn Neheudir Affrica. Fel yr oedd, nifer o weithwyp, y^^b' both cyn. v diweddaf, yn Njjorsaf iffffdd Haiarn Conwr, yn ct>di pont haiaya drop y llinell, darfu i fach, wrth yr hwn yr oedd rhwym. <jrawst yn crogi, a, bwysai tua. 25 o dunelli, dori, a syrtbiodd y xkwym dxawst ar y gwageni i^aw. Yrt ffodus, oedd wedi cael ci godi ond ychydig o fodfeddi pan ddigwyddodd y ddamwain, Ni cliafodd nefc ei nrrpidia; ond j raid gadael y gwaith heb hyd. y Sabbotli j diweddaf^

^STUDIWOH E ICH MCHYD. N I WNA P ICH ASTUDIO CHWI. IS- Oi ydyeh am ddiejrslu I1CHYD, rkaid i (>el GWAED PUR Y row hyn yn HANFODOL. Ob Dad jnr •i«h G\TAED yn BUR, y mae aiuh holl GMn- soddiad aQan o^lrrfn, a« yn agored i glvjSui soddiad aQan o^lrrfn, a« yn agored i glvjSui soddi&d &Uan yn BUR, y mae aiuh holl GMn- «S" i ddyfod i fewn a arweiniant i ganfymiairt difrifol. IS" Y mai, o ganlyaiad, yn dibynu yn hollol arnoch ohwi o. ewyllysiweh gadw IECHYD CRYF EE-INTOL tar- I l'yau gweled fod y GWAED yn cael ei onchr yn Berffaith Rhydd o bob Amhurftdd. Comrah y,(fyki,sich Iechyd gael eioh ystyriaeth HmobI, BT mnys kabddo, amddifedir bywyd 0 hAIler ei fwynderam, ae nis gellwch ymladd Brwydkan djddiol bywyd jydag Iechyd amham. 1NIAETH IADWY Y BOBL. li /oo^jp™ I mitt* [ GLANHAWT IffV f Y CORPH O BOB AM- J BOB AM- GWELLANT BOliN PBN, DIFFYG TRAUL, BILIOUSNWS, GWYNT, AFU DRWG, CORPH-RWYMll»> SCURVY, PENDDYNOD, OLEFYD Y BRMON, ECZEMA, Y BLAST, ERYSIPELAS, NKRTXS EGWAN, FITS, GWYNEGON (RHEUMATISM)» PILES, POEN CEFN (LUMBAGO), TARDDlSfT AR, A CHLEFYDAU Y CROEN, ISELDER *8- BRYD. Gan airchaa Gweithrediad iachtuol Iwlli ranau mewnol y Qyfansoddiad, Bfashau a Chf#betb> ogi y GwaOO a'r Elfenau, a roddan FYWYD NEWYDD, IECHYD, NERTH. PBIDIWCH A DIODDEF YN HWY. TRRIWOH YN DDIOED. HUGHES'S BLOOD PILLS Y au y Pills hyn yn ] WYR A GWRAQUjEDDj. gyfaddaa a* anmhris- J MEIBION A MEROKbI). iadwy i Y muit yn IaoiMMi ar ol i bob watt* letha. Mae y Trade Mark hwm, sel Llun y Galon, ar bob blweh. Heb hwa twyll ydyw- lieb oedi anlonwch am. Flwch « HUGHES'S BLuOD FILLS. Gwerthir hwy gan yr holL Ffeiyllwyr a Gwerth. wyr Patent Madioines am 1/ii, 2/9, 4/6, neu elener en gwerth mewn Stamps neu P.O. i'r GwneuAurwr -JAOOB HUGHES, Manufacturingi Chemist, Paa- &rth, Cardiff. Ar werth yn America ran Bi. Dt WILLIAMS, Chemist, Plymouth, Penn. GOMER'S BALM!: ELI AT BOB CLWYF! GOMER'S BALM A iacha Glwyfau ar, y ;— Traed, Cluniaa, Pen, Gwddf, Erysipelas, Manaa Llidiog a Digroenedd, Cornwydon Crawnllyd, Cossaa Drwg. GOMER'S BALM A iacha Fronau a Phen Bron u, ——_——————— Dolurus, Piles, Traed Okwya- edig, Toriadau Allan, Craeh yn Mbonau a Gwynehro. Plant, Llygriadau a Llosgiadau yn mhob rhaa o'>t' Corph. GOMER'S BALM A iacha Ddwylaw Topiukl,. ——————————— Llygaid ac Amrantau Dolsrjis> Crafu, Scurvy, Gwynegon, Cymalau Psenus, Chwyddiad, Tarwden, Malaethau, etc. Y mae GOMER'S BALM yn hynod effeithisl at bob math o Glefydau allanol y Corpb. Ithodder- prawf arno. Ar werth can bob Chemist a gwerthwyr Patent Medicine am Ill!' y blwcH, neu danfoner eu gwerth. wt/wn Stamps at y Darganfyddwr- l. JA B HU HER MANUFACTFURENG CHBMIST, P-BNARM, CARDIFF. 2343

I Gonedigaetliou, Priod^san a May wolaethaul GENE DIGAETHAU. Bertalot.-Thchwedd 30, yn 9, Northcote-sfareet, Caerdydd, priod Mr G. A. Bertalbt, ar fa.b. Davies--T-hwedd 22, priod Mr Isaac Davies, 32, Bartlett-street, Baggot-street, Lerpwl, ar ferch. Roberts.—Tachwedd 26, priod Mr John Roberts, 24, Beacon's Hill, Dinbych, ar fab. Williamson. -Tachwedd, 28, priod Mr Edward1 Wil- liamson, Creiglelo, Derwen, ger Corwen, ar ferch. Wills.—Tachwedd 30, yn 13, The Parade, Barry, priod Mr Charles Wilis, ar fab. Williaans.—Tachwedd 24, priod Mr O. T. Williams, Buenos Ayres, ar fab—cyntaf-anedig. Mae Mr Williams yn fab i Mr David adefladydd,. Caernarfon. PRIODASAU. Davies—Winder.—Tachwedd! 29, ym Eglwys St. Mi ivioi, Alston. Loreita Winder, Plough Hotel, c Grimsargh, ag Ivor A. Davies, Pontypridd. Davies—Pugli.—Tachwedd 24, yn Nghapel Jeru- salem (M.C.), Abergynolwyn. gan y Parch J. Watkins1 (M.C.),, Bryncrug, Mr Andrew Davies,, Bryncrag, a Miss Laurah tfugh, Abergynolwyn. Evans—-Thomas.—Tachwedd' 21, yn Bethlehem, Sb. Clears, gan y Parch D. G. Williams (gweinidog),. Mr Henry Alfred Evans, Rock Hall, Trelech, a Miss Esther Thomas, ail ferch y diweddar Mir Caleb Thomas,, ithydcaerna,rfon,. Llanwinio. Williams—Rowlands.—Tachwedd 22, yn Nghapel Twrgwyn, Bangor Uchaf, gan y Parchn. Tnomaa— Owen, Porthmadog, ac B. Rees Davies, Bangor-. Mr Robert Williams, Glencoe House, Bangpr Uchaf, a Miss Maggie Rowlands,. Penmon, Mon. MARWOLAETHAU. Blanch.—Tachwedd 29v yrr Rhif 39, Westbourne-roaA. Penarth, y Parch Joseph Benson Blanch, yn 65- mlwydd oed. Bound.—Tachwedd 28, yn Rose Cottage, TafFs Well, Jane Bound, yn 72 mlwydd oed. Clark.-Ta,chwedd, 29, yn 15, Richards-terraeev Roath, Caerdydd, Mary, gweddw y divvseddar- Robert Clark, Probate Count, Llandaf. Deacoa.—Tachwedd 30" yn 4t, Llanbleddian Gardens, Caerdydd, Cathbert Harold, mab ieaengafi Jlosepfir a Clarissa Deacon, yn 4 aalwydd oed. Davies.—Tachwedd 29, yn 60 mlwydd oed, Mfc Etefid Davies, llafurwr, YsgubocWen, Dinbych.. Hughes.—Tachwadd 25„ y,71 mlwydd o<*d' Mr Wil- liam Hugh, Penrhiwddolion, Bettwsyooed. Jones.—Tachwedd 21, lu 31 mlwydd oedi Harriet, anwyl ferch Mr Jones, 22, Chapel-stieet, Dinbycb. Lewis.—Tachwedd 25, yn Violet Cotteige, lianym- ddyfri, ar ol ychydig'oriaa p gysti*ldy Dr. F. W. Lewis, yn 48 mlwy& oed. Owen. —Tachwedd 30, yn 7, Plasllwyd tetmee, Ban- gor, Thomas Ewart. Owen, yn 12. mis oed, hoffaa fab Is-gan on ac Elaanor Owen. Pierce.—Tachwedd 23, yn 79 mlwydd oad, Mrs Jane. Pierce, Froa Haul (gynt o Rdi y Greaa), Capel Garmon. Riohard-s.-Tachwedd 23, yn ? mlrrydd oed, Me, Richard Richards, Ty Tsaf, lUedirod. Roberts.—Tachwedd 24, yn 65., mlwydd oed, 3ft- Roberts. 11. Middle-lane, Dmbych. Roberts.—Tachwedd 21, yn W>mtwydd oed, Th, Roberts, Castle-street, Rala. Williams.—Tachwedd 28, ya Victoria Park, B.a.n David Ivor, mab Mr a. Mrs Harrison WiJJiains,. ac wyr i'r diweddar Barch David Roberta J?.:o. Gwrecsam, yn ei ISfed mlwydd oed. a————OBmm J——MW*www"1*— =r, I Argrapliwyd a. Chy hood dwy d dros y "North Wn)" Chrcyniel-" Company. Limited, g David Wil- liams, yn y "North Walae Chronici: a r wOwaHa" Printing Wrwin. Jaxton House. 9igh.!Jt:rMt, Ban- tror, yn MWwyt Bangor. vn Hi: O-VWp&dl= ;L Dydd Xawcth,.Rbagfyr 5. 1m

BETHESDA. Hunanladdiad: Y Trengholiad.-N.ioo Fawrth, yr 28ain cynflsol, cynhaliwyd trengholiad, yn y Royal Oak, 'Rachub, ar gorph Hugh Jones, yr hwn a daflodd ei hun i ddyfnder aruthrol yn Chwarel Pant- dreiniog, o ftaen Mr Bodvel Roberts a nifer o reith- wyr. Wedi ymchwiliad i'r mater, deuwyd a rheithfarn iddo gyfarfod a'i farwolaeth d?wy hunan- laddiad. Yr oedd wedi cael addysg dda, ac yn un o'r dynion parchnsaf wedi bod. Y IJmIII wa am- j gylchiad rhyfedd yn nglyn a'i ymddygiad y boreu y cyflavrnodd y weithred ofnadwy. AetS i un o fasnachdai Bcthesda, a gofynodd am ddatn o bapyr-ysgrifenu, yr ;hwn a roddwyd idday ac ys- grifenodd a ganlyn arno. Mae y copi gwreiddiol gtmym, ac wedi ei arwyddo a.'i enw dano. Yr y'm yn ei ro'i air am air fel yr ysgrifenwyd:&wl a wybu feddwl ei Anglwydd ac nis gwnaeth a gurir a Uawer ffwed." Os af i xrffern obry, 'Rol darllen Beibl Dnw, Gwell i mi fil o weithiau Fod heb fy ngeni'n fyw Myn'd i'r tywyllwch eithaf, Ar llusera yn fy llaw, Gwyr Sodom a Gomora-a Fydd 3010*11 Had eu braw. HUGH JOIfES. Nis gwyddom po. un ai efe ar y pryd ysgrifemodd y rbigwm. Pa un bynag, mae rhywbeth yn rhyfedd yn yr amgylchiad. EisteJàiod Pendref. Bangor: Y Brif Gyatadleu- aeth Gorawl-Nos Feroher diweddaf aeth cor i 1 lawr i Fangor i'r gystadl-euaeth-ddyddorol hon, dan arweiniad yr arweinydd llwyddianus ac adnanpddns, I Mr D. Pemant Evans. Darn y gystadleuaeth oedd "Mawr a Rhyfedd" tSpohr). Y beirniaid oedd Mr ¡ D. Evans, Mus. Bac. "When Greek meets. Greek, I then comes the tug-of-war." Mae y ddaa gor yn canu yn rhagorol, ac wedi bod mewn brwplrau yn flaenorol, fel yr oedd y dyddordeb mwyaf yn cael ei deimlo yn y gystadleuaeth, ond y Bethesdiaid a. orin., a hyny yn anrhydeddus, heb yr amheuaeth lleiai. Deallwn fod y boneddwr a'r prif oruch- wyliwr yn Chwarel y Penrhyn, Mr Mears, wedi anfon, y dydd o'r blaen, i ofyn i Pernanfe ei gyfar- fod yn y chwarel, ae, wedi iddo ei gyfarfod, ym- ddengys mai eisieu sicrhau gwasanaeth ei gor yn y cyngherdd mawreddog a gynhelir yn Neuadd y Farchnad ar y 5ed o Ionawr nesaf oedd ei amcan, yr elw i fyned i gronfa gweddwon aCt amddifaid gwroniaid y Transvaal. Mae Mr Mears yn cymeryd dyddordeb mawr yn y symudiad hwn, a dywedir na fu i un o oruchwylwyr y chwarel. byth wedi ymadawiad' y boneddwr hwnw, Mr Francis, feddu ar y teimladau tyner a dyngarol hyny, ac ymwthio i mewn i amgylchiadau ac angen yr ardal, a chynorthwy yn mhob amgylchiad fydd o fudd a lies i'r bobl. fel y gwna Mr Mears. Cymdeithasau Llenyddol a Divylliadol.-Nos Fercher diweddaf, dan lywyddiaeth Mr D. J. Wil- liams, M.A., Ysgol Sirol, cynhaliodd Cymdeithas Capel Bethesda, gyfarfod tra dyddorol, pryd y caf- wyd papyrau ar wahanol enwogion. Cafwyd papyrau ar "Cromwell" gan y Mri Evan Parry, jPanygraig a Hughie Williams, Mostyjn-terrace; ''Wellington" gan y Mri R 45. Thomas, Cae'r Berllan, a John Roberts, Coed y Pare "Napoleon" gan Mri R. Griffith (ieu.), Oaer Berllan, a. W. R. Edwards, Station-road. Rhoddir gair uchel iddynt oil. Ond yr hyn oedd yn myn'd a bryd, a sylw mwya.f y cyfarfod oedd cystadleuaeth ar y berdoneg. Er gwaethaf medr a gallu Master R. S. Thomas, (4er Berllan, ei gyfnither, Miss Mary Williams, John-street, aeth a'r wobr, sef tlws an an ysbienyaa, yr hon a gyflwynwyd i Miss Williams, yn ngbanol cymeradwyaeth, gan y Llywydd. Wedi hyn caf- wyd caneuon gan Miss Eva, Crowther, Miss Maggie Williams, a. Mr Tom Morris, ac adroddiad doniol gan Mr Lewis Jones, trafaeliwr, Gordon-terrace.— Cymdeithas Bethania: Dan lywyddiaeth y Parch T. Griffiths. Dadl oedd yma ar "A yw yr oes sydd yn oodi yn debyg o fod mor gadarn mewn gwybod- aeth Ysgrythyrol a'r oes o'r blaen?" Dros yr ochr gadarnhaol, Mr Shem Morris, Factory, yn cael ei ategu gan y Mri D. Bryn Williams, Morris J. Davies, a J. Jones, Station-road. Dros y nacaol, Mr Robert Parry, Gordon-terrace, yn cael ei ategu gan y Mri R. Hughes, Penybryn, H. Jones, Lockup- street, a D. Williams, Tan y Bryn. Dywedir fod yma siarad da yn mhob ochr, a phan roddwyd y mater i bleidlais, ychydig iawn oedd mwyafrif yr ocfor gadarnhaol.-Cym(k,ithas Glamogwen a'r Ger- lan.—Nos Wener oedd y cyfarfod hwn, dan lywydd- iaeth y Parch R. T. Jones, ficer. Darlith oedd yma gan y Parch B. Jones, curad St. Ann's, ar yr "Eglwys yn Affrica," testyn tlws ac amserol. Drwg genym i ni, oherwydd amgylchiadau, fethu a bod yn brosenol, er i ni arfeuthu bod yno yn sicr, ein colled ni. ydoedd. Mae Mr Jones yn siaradwr hyawdi a ieblir, a rhoddir canmoliaeth uchel 1 I gyrvwys y ddarlith. Y Bel Droed.—Dyma ydyw pwnc y dydd gyda bechgyn ieuainc parchasaf yr ardal y dyddiaa hyn, ao nid oes neb mor ffol a meddwl am eiliad fod unrbvw bechod yn nglyn a rhoddi cic i ddarn o ledr, ond llawer llai na rhoddi cic i ddyn neu anifail. Mae y dwb sydd yma, sef y "town club," yn gwbl danroolaeth Pwyllgor y Mabolgampau," yn mhlith pa rai mae dynion cyfrifol, fel Mr Mears, pnf oruchwyliwr y chwarel; Dr. Mills Roberts, Yspytty y Penrhyn; Dr. Roberts, Ogwen-terrace, etc., dynion ag y mae igan bawb ymddiried yn eu parchusrwydd. Y maent wedi tynu allan reolau manwl ag y rhaid i'r aelodau sefyll wrthynt, neu diarddelir hwy yn y fan. Yr oedd yma ymdrechfa galed iawn ddydd Sadwrn diweddaf, a dywedir mai an ami y gwelir gwell chwareu, ac er iddynt fod wrthi yn llafurus am amser maith, ni buont yn ddim nes i drechu y naill na.'r llall. Daeth yr amser i fyny heb i'r un "goal" gael ei gwneud, ac felly "drawn match" ydoedd.—Y Sadwrn o r blaen bu y Betliestiaid yn Llanberis, a daethant adref yn fuddugoliaethus drwy enill pedair "goal yn «-byn "nil." Y "referee" ydoedd Mr Howel Griffiths, Elfed-terrace. Marwolaeth a Chladdedigaeth Hen Foneddiges. —Dydd Mercher diweddaf bu farw Mrs Jane Jones, Well-sUreet, Cirerlan4 wed& dioddef o honi gryn waeledd, yn yr oedran teg o 85 mlwydd. Yr oedd yn hen wraig grefyddol,ac yn aelod gyda'r Annibyn- wrr ers 65 mlynedd. Treuliodd ran o'i hoes yn Nghapel Bethlehem gyda'r enwog Tanymarian, ac wedi hyn yn Nghapel Bethesda, ac yn ddiweddaf yn Nghapel Treflys, Gerlan, ond yr hyn oedd yn rhyfedd ynddi ydoedd lluosogrwydd ei hiliogaeth. Ganed iddi wyth o blant, o ba rai mae saith yn Ganed iddi wyth o blant, o a rai mae saith yn fyw dau yn yr America, ac mewn sefyllfaoedd an- rhydeddus, a'r gweddill yn y wlad hon. Merch iddi ydyw Mrs H. Hughes, grocer, 42, High-street, ac hefyd Mrs Henry Williams (Alaw Llechyd). Bu iddi 52 o wyrion, o ba rai mae 35 yn fyw, a jbo or-wyrion, o ba rai mae 16 yn fyw. Cafodd gladdedigaeth parchus ddydd Sadwrn diweddaf yn Mynwent Glanogwen, pryd y gweinyddwyd wrth y ty gan y Parch R. Rowlands, Treflys, ac yn yr eglwys ac wrth y bedd gan y Parch R. T. Jones, ficer Glanogwen.

EGLWYS RHIW. Traddododd y Parch D. Jones, B.A., ficer Aber- erch, bregeth ardderchog yn Eglwys Rhiw J108 Fawrth, 28ain cynfisol, ar ran yr Universities Mis- sion in Central Africa. Ni anghofir yn fuan y owirioneddau pwysig a difrifol y cafwyd y framt. o'u clywed. Yr oedd cynulleidfa. gwir dda yn gwrando yn astud, a gwnaethpwyd casgfiad tra boddhaol tuag at y genhadaeth Iwyddianas. Yr oedd y gwasanaeth yn fywiog, a'r cana yn rhagorol. Darllenwyd y gwasanaeth gan y Parch D. feinnett Jones, rheithor y plwyf.—'Gwrandawr.