Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

13 erthygl ar y dudalen hon

ANGHYDFOD Y PENRHYN.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

ANGHYDFOD Y PENRHYN. "TRECH (TWLAD NAC ARGLWYDD." Mae Arglwydd Penrhyn a'i weithwyr yn ID Chwarelau Bethesda wedi ymgyruodi. Mae'r dyn —("• gidue'cwch yr ymadrodd ")—mwyaf ffroenuchei a thrabÚus yn Mhrydain Fawr, os nad yn y byd, wedi disgyn (?) i gylcb rheswm, ac we li ymd, lwy:a yn gall am y waith gyntaf er pan cl iechreuodd y cweryl; fel canlyniad, mae'r chwarelwyr giewion wedi derbyn eu hawliau. Am ;:n mis ar ddeg y mae gweithwyr Bethesda wedi yruiadd ag aingylchiadau gwrthwynebol: gorfod i lawer o honynt dori fyny eu cartrefi a t;ver;hu eu lolrefn, a gwahan wyd teuluoedd nil chyfanir byth mwy. Penderfynodd rhai o honynt adaei gwhid a chenedl, yn ngbyda'r hen arferion uedd luor anwyl ganddynt ie, gadiel perthynasaua chyfeillionfu yn ymladdysgwydd- yn-ysgvvyud gyda h NY yn erbyn yr arch- dreisiwr llwn; ond gwnaethant hyn oil er mwyn cyd-weiiiant. Profasant yn ddifai yn eu hym- lyniad i'w blaenoriaid a'u hegwyddorion, ac ni dcurfu i un o honynt droi yn fradwr, ercymaint oedd eu hysfa am waith er sicrhau cynhaliaeth barchus a gonest. Nid oas unrhyw angbyd-ddealltwriaeth rhwlIg Cyfal-if a Llafui- wedi digwydd yn y blynydd- oeiid diweddaf ng sydd wedi enyn y fath gydymdeitnlad cyffredinol o blaid y gweithwyr; ac y mae'r wlad wedi bod ar ei heithaf yn cyframi er cryfhau eyhyrau y gorthrymedig. Gwnanth y worm achos y chwarelwyr yn acbos id iyut hwy, ;Ir canlyniad oedd i bob un bron agor ceg ei ("WÙ er lliniaru dyoddefaint y iue: thyron h vn. 1 an ddech euodd yr ymgyrcb arddangoswyd y eysgoclllllll wchaf I) foneddigeiddrwydd itr ran y gweithwyr hyny oedd wedi darparuargyfer y tywydd blin, oblegid ni cbymerodd y cyfryw eu cyfran o'r evian oedd yn deilliaw iddynt o'r Undeb, ond buont fyw ar gynildeb blynyddoed-i a fa, a thrwy hyny roddi cymhorth helaethach i'r brodyr gweiniaid. Ysbryd llariaidd, ond penderfynol, sydd wedi ys^ogi y bobi hyn o'r cyehwyniad, ac y mae trigianwyr y bytbynod gwyngalchog sydd yn nddurno my raves yr oer Eryri wedi profi yn a:;orchfygadwy f-d ymiaddwyr o blaid rbyddi'i i weithwyr gvfuno a/u gilydd mewn dull cyf- reithiol er auaddiffyn moddion eu cynhaliaeth. Wrth ganfod duwch ei gobeitbion, mae llawer i fam dyner-galou wedi tywallt dagrau lu, ac mae llawer pen teulu, wrth syllu ar noethder ei blant, wedi teimlo anhawsder i anadlu oblegid y telDyn ealed oedd yn codi i'w wddf, ac yn gwneyd i'w giilon deimlo fel pi win; ond ni fedrodd tlodi nac angen eu temtio mewn un rnodd i brofi yn anffyddlon i'w glydd, oblegid gwyddent mai nerth y ddolen unigol benderfynai north y gadwen. Ar y laf o Fedi-os yn bosib1-agorir y chwarel, ac adsefydlir pob gweithiwr ag cl a ellir, heb ddial ar uurhyw un fu yn flaenllaw yn y synhwrf. Canidtawy l i'r chwarelwyr eu holl ofynion v hyn allau, os dewisol, bydd i bob anghydfod gael ymdrin ag ef drwy gymhorth dirprwyaetb. Mae dyoddefaint y gweithwyr a'u teuluoedd yn hysbys; ond pwy fedr ddyweyd pa sawl noson ddigwsg y mae ei arglwyddiaeth wedi dreulio, yn uaig er mwyn portbu ysbryd balch ? Nid pawb allasai wlthsefyll, yn ymddangosiadol ddigyftro, gerydd a sen yr holl wlad, fel y gw;:aeth Arglwydd Penrhyn. Bydd hanes yr ymrysonfa hon ar dudalenau hanesyddiaeth yn brawf bythot ina* "Trech gwlad nac arglwydd." Mae'n ddyled-'wydd arnom roddi gair o gan- xnoliaeth i Air William John Williams, ysgrif- enydd cyffreiinol Undeb Chwarelwyr Gogledd Cymru, am y tvefnusrwydd, cywreinrwydd, a'r pwyd. mae weui amlygu o ben bwy gilydd. Mae ei lwyddiant i'w briodoli i raridau belaeth i'r wybodapth ymarferol feddai o waith y chwarel, lie y bu am ddeg mlynedd yn llafurio ei hun. Pan yn ddeunaw oed cawn Mr Williams Yel hogyn Cymreig unieithog; ond cymaint oedd ei ddiwydrwydd a'i hunan-aberth fel yr enillodd mewn tair blynedd ar ol hyn Ysgolfraint y Frsnines, a chafodd fynediad i Goleg Bangor, lie y bu am ddwy flynedd yn parotoi, ar ddiwedd pa amser yr enillodd dystysgrif fel ysgolfeistr elfenol. Ymgeisio yn uwcb. wnai Mr Williams, ac yn mhen yspaid ar ol hyn—ui; lin mlynedd yn ol-cawn ef yn gyflogedig fl ysgrifenydd gan bobl nag ydynt erioed wedi drwgdybio ei fwriad nac amheu ei ddilysrwydd. Mae yn un o'r diaconiaid mwyaf blaenllaw yn eglwys Anibynol Salem, Caernar- fùn-eglwys y diweddar Ddr. Herber Evans, coffU yr hwn sydd fendigedig. Pan yn Bar rai misoedd yn ol, cafodd Mr Williams dderbyn- ad Iynhes a gwrandawiad astud, ac argraffodd ar feddyliau ei holl wrandawyr ddidwylledd ei neges. Dyn ieuanc pumtheg-ar-hugain oed ydyw Mr Henry Carter, y boueddwr lwyddodd, ar ol llawer ymgais ofer ar ran eraill, i gyfamodi y pieidiau. Cyfreithiwr ydyw, yn masnachu, gydag eraill, yn Nghaernarfon. Mae cannoedd o galonau u curo yn gynhes tuag ato am y weithred ddyngarol hon. 1 z5 Dywecl p ibl gall y Times fod y chwarelwyr wedi pendeitynu ail-ddechreu gweithio ar yr un telerau ag y darfu iddynt wrthod mis Mai diweddaf. (riill ydyw'r dystiolaeth hon, fel y g^ yr pawb < ydd wedi darllen telerau'r cytundeb; ond pe buasai yn wir, ni fyddai ond engraifft ychwanegol o ffolineb Arglwydd Penrhyn yn gwrthod cyfryngwriaeth. Mae'r waw fc'eisnig, gydag eithriadau prin, wedi cyhoeddi terfyniad y cythrwfl mewn brawddegau yn orlawn o galondid i'r gweithwyr. Dywed y Daily Chronicle-cyfoesolyn ag sydd wedi gosod y chwarelwyr u dan ddyled oesol id,lo-wrth gyhoeddi buddugoliaeth gyflawn yr ;.cr.ns ag a wnaetii yn eidclo ef ei hun, y bydd i weithwyr Bethesda ddyehwelyd at eu goruch- wylion ya ddynion rhyddion. Iae telerau y cytuadeb yn arddangos na hanerwyd gofyuicin y gweithwyr; ond diarfo-odd Arglwydd Pen- rhyn ar delerau diamodol. Ar ol rhoddi ystyriaeth i'r sefyllfa fel yr oedd, ac fel y mae, gofyna ein cyfoesolyn: "Beth mae Arglwydd Penrhyn wedi lwyddo i wneyd ?" Mae'r bobi fwynaidd, ddiwylliedig, ddihongar hyn wedi ym,loddi i ddosbartb, yn meddu breintiau a sefyllfa gymdeithasol. Mae'r dynion hyn, y rh.ii dreuliasant t n Llunajwyn mewn cyrddau gweddi er deisyi um terfyniad y frwydr, wedi! enill eu bawliau. fel rhydd-weithredwyr. Yr hyu y mae Arglwydd Penrbyn wedi wneyd ydyw sefydlu un waith am byth hawl gweithwyr i undeb effeithiol. Mae ei arglwyddiaeth wedi herio yr hawl hon: mae wedi beiddio gwrth- wynebu barn gyhoeddus mae wed: dirmygu y Senedd, a dangos y drtvs i Mr Eitchie. Heddyw y mae arwydd-nodau ei arolygydd ac eiddo cynrychiolydd y gweithwyr yn dyst i effeithiol- rwydd undeb. ALLTUD.

MARWOLAETH MR JONES, WESTON…

O'R GADAIR GORNEL. i

BARRY DOCK POLICE.

ARTILLERY COMPETITION AT LAVERNOCK.

BARRY TRADES' COUNCIL,j

RAILWAY FATALITY AT BARRY

HONOURING THE BRAVE AT BARRY.

[No title]

SOUTH WALES ASSOCIATION !…

.BARRY DOCK TIDE TABLE FOR…

Advertising

OUR WEEKLY DIARY.!