The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

NODIADAU YR WYTHNOS. Pan ddaeth Mr Gladstone i awdurdod yn y flwyddyn 1880, ar ol saith mlynekl o lywodraeth I Geidwadol, safai cyfanswm ein masnach gyffre- dino!, yn cynnwys nwyddau tramoredig (exports) a dad f orion (imports) yn 697 miliwn o buimau. Ond yn filaii wedi i Mr Gladstone dderbyn awenan y llywodraeth, dechreuodd masnach ein gwlad sefyll, ac yna wanhau, fel yr oedd holl gymmeriaa ac ymddiriedaeth yn y wlad hon yn brysur ddad- feilio u dan ei lywodraeth hwyrfrydig a gwammal. Pan drodd y wlad Mr Gladst me allan o swydd yn 188;j, yr ydym yn cael fod ein masnach wedi syrtlii ) i lawr mor isel a 618 miliwn o bunnau, neu gwynipiad o 79 miliwn y fiwyddyn. Yn y flwyddyn 1886, anfonodd y wlad Arglwydd Salisbury i deyrnasu yn ei le, er cael weled pa beth allasai y gwr galluog hwn wneyd dro3 achos masnach a llwyddiant cyffredinol Liloegr. Ym- roddodd Arglwydd Salisbury ei hun at ei waith o ddifrif, gyda'r canlyniad iddo eangu ein trafnid- iaeth o 24 miliwn o bunnau mewn blwyddyn, o herwydd gwelwn fod ein masnach wedi cyrhaedd y swm o 642 miliwn erbyn diwedd 1887. Parhäodd y Prif-weinidog yn ddyfal ddyfal gyda'i ymdrechion, a choronwyd hwynt gyda chodiad o 43 miliwn erbyn diwedd 1888, pan safai y cyfanswm yn 685 miliwn Erbyn diwedd y flwyddyn ganlynol, yr oedd ein trafnidiaeth a gwledydd ereill wedi cyrhaedd 742 miliwn, neu godiad drachefn o 57 miliwl1 yn ystod 1889, ac ar ddiwedd y flwyddyn ddiweddaf yr oeddynt wedi cyrhaedd y cyfanswm mawr o 748 miliwll o bunnau, sef y swm fwyaf a wnaeth ein gwlad yn holl hanes ei masnach o'i mebyd hyd heddyw. Felly, gwelwn yn bendant y modd digymmar y mae y wlad yn llwyddo ym mhob dosbarth dan y llywodraeth bresennol. Nid oes modd gwadu y ffeithiau uchod-y maent yn rhy gadarn a chywir o lawer i hyd yn nod allu cywreinaidd y Radical mwyaf ffroeuuchel i wrthwynebu yo llwyddiannus. Gan fod y ffigyrau uchod felly yn ffeithiau nad oes modd i'w gwyrdroi, hyderwn y gwna pob person a gara ei wlad wnouthnr yr hyn a all i gadw y llywodraeth bresennol niewn gallu eto, ac y gwna yr hyn a fedr er darbwyllo ereill i weled pa blaid sydd wedi gwneyd ac yn gwneyd mwyaf dros lesoli ein gwlad ym mhob ystyr. # Mae Bwrdd Amaethyddol e';ii gwlad newydd gyhoeddi ei gyfrifebau am y flwyddyn ddiweddaf. Dwyn y cyfrifebiu hyn dystiolaeth arbenig i Iwyddiant amaethyddiaeth yn ystod y flwyddyn. Nid ydym am ddweyd fod y4!wyddiant yma i'w briodoli yn uniongyrdwl i weithrediadau y ly llywodraeth bresennol. O.id pan yr ydym yn gweled fod gwelliant cyffredinol wedi cyinmeryd lie dan y YVeinyddiaeth Undebol, nid yw yn afresymol i gredu fod y canlyniadau dysglaer a gobeithiol hyn yn ddyledus i raddau he!aeth i'r ymddiriedaeth, nou yr hyd?r ag y mae y llywodraeth wedi ureu ym mhob ewr o'r wlad a'r byd masnacliol. Yn y flwyddyn 1886, gwyneb- fesur y tir dan lafur ydoedd 47,802,590 cyfer. Yn y flwyddyn 1890, yr ydoedd wedi codi i 48,045,755, neu ychwanegiad o 243,165 cyfer. Nifer anifeiliaid a defaid ein hamaethwyr yn 1886 ydoedd 39,719,150, ac yn 1890, 42,457,053, neu ychwanegiad o 2,737,903 mewn pedair blynedd. Nifer eu ceffylau ydoedd 1,918,190 yn y flwyddyn 1886, ac 1,964,911 yn y flwyddyu ddiweddaf, sef ychwanegiad o 46.721. Rhifai y moch yn 1886, 3,434,608, ac yn 1890, yr oeddynt yn 4,362,040, neu 877,432 yn rhagor. Dywed gohebydd achlysurol y Tyd, papyr Radicalaidd, nad yw Cynghor Sirol sir Aberteiti yn gofalu dim am hawliau y trethdalwyr, ond gofalant am hawliau y Methodistiaid. Siarad am crlid Pwy fel y Methodistiaid sir Aberteifi am erlid ? Nid yw o un pwrpas i neb dreio am swydd gyhoeddus dan y Cyugor Sirol heb fod yn Fethodist. Am nad oedd un Methodist yn yr heddlu y sir yn addas i fod yn ymgeisydd, gorfu iddynt fyned i sir arall i chwilio am un i lanw y swydd. Digon tebyg mai Methodist gaiff ei ethol yn grwner yn lie Dr. John Rowland. Dau Fethodist yw arolygwyr heolydd y sir, os ym i gredu gohebydd y Tyd. Y mae yn amlwg mai y Methodistiaid sydd yn ben ar y glwyd yn y Cynghor Sirol Aberteifi. Ni ddylai un sydd yn bwiiadu dal swydd gylioeddus gael ei benodi i 11 cl lanw y swydd, a chael ei dalu allan o arian y cy- hoedd, am ei fod yn perthjn i'r Methodistiaid neu unrhyw sect arall i ba un y mae mwyafrif y cynghor nen y pwyllgor yn perthyn iddi. Yr oedd llawer iawn o glochdar pan etho!wyd y cynghorau cyntaf, ac ymffrostio y buasai drafod busnes y siroedd yn well nag oedd yr ynadon yn trafod y fusnes yn y cwaiter sessiwn, ond y mae y airoedd wedi gweled erbyn hyn yn amgen nid yw llawer o'r aelodau sydd yn eu cyfansoddi yng Nghymru yli gwybod dim am foe-garweh a boneddigeiddrwydd; buasai bron yr un peth i Jawer sir gael cynghor o dinceriaid. Pellebyr o Etrog Newydd a gluda yr hanes fod Mr Edward Bosan^uet, mab i arianydd Seisnig, pan ar ymweliad a'r America, wedi ei frathu gan sarff gynffondrwst ddydd Sadwrn diweddaf, pan allan yn saethu y Florida. Brathwyd ef g in y sarff ar yr ochr fewnol i'w glun chwith. Ym- drechodd Mr Evelyn Walker sugno allan y gwenwyn, ac yna l'hwymodd y goes glwyfm. Codocld i gyfaill ar ei ysgwyddau a dechreuodd y ffordd gartref. Cyrhaeddodd yno yn lluddedig ac yn glaf oddi wrth eft'aith y gwenwyn a lwydd- odd sugno allan o glwyf Mr Bosanquet. Gwellhiiodd Mr Walker yn araf, ond bu farw Mr Bosanquet mewn pOetau dirfawr ychydig ar ol canol nos yr un dydd. # # Yn foreu dydd Sul diweddaf deffrowyd tri-olion y Friar's Point, Mississippi gyda'r bloeddiadau o 'dan.' Yr oedd carchardy y dref ar dan. Yr oedd llywodraethwr y carchar yn byw bellder oddi yno, a chanddo ef oedd yr agoriadau. Erbyn ei alw yr oedd yr adeilad wedi ei I"S,i yn agos i'r Jlawr a'r tri carcharor wedi trengu. Yin- ddeujys i'r tri hyn roddi fan i'r drwsgan obeithio trwy hyny allu dianc allan, ond yn lie dianc llosgwyd hwynt yn ulw. # No? Sul diwcddaf gwnand ymgais arswydus at lofruddio ysgo',feisfres ieuanc yn agos i Sheffield, swydd Efrogan ei chariad. Ymddenyg fod gwr ieuanc o'r enw Willi m Hill, yn talu ei sylw i M S3 Isabella gdge, ond nid oedd hi fawr am ei gwn;n Yn ystod yr wythnos ddiweddaf, an- f"n( d 1 Miss Edge lythyr at Hall i ddweyd wrfho nad oedd hi am ei gwmni rag.>r, ac iddo felly (1, v ch allan am ryw un arall. Nos Sul cyfarfu- .eld Hall a Miss Edge, a gwnaeth ei hebrwng hyd ddrNs ei chartr _f. i n > gofyuodd id li a w,ietai hi (I tirn cadw ei gwmni ef ym mh llach. Ateb dJ y ieph yn niciol, a chyda hyny, tyaodl Ha'l r^ro'ier allan o'i bojed a saethodd dair ergyd ati. Try w,modd un o'r peleni ei gwyneb yn obydgan acliosi liiwaid tost iddi. Rhedodd Hall ymaith old rhcddodd ei hun i fyny i'r heddgeidwaid. Mae cyflwr Miss Edge yn isel, ac nid oes sicrwydd pa itii ai gwell ai peidio. # Eorea dydd Llun cliwoddif, talodd Bariholemow Sullivan gosp cithaf y gyfraith yng ngharchar Tialee am li frudlio Pairick FJahine, 23 mlwvdd yn agos i Glenlea, Awst 30.iiii, 1886. Ym- welwyd a'r coliddyn yn feunyddiol gan yr offeir- i-ul Pabaidd, mynachesau (nuns), yng nghyd a rhai o'i berlhynasau. Ymneillduodd i orphwys ii"s Sul am hanner awr wedi un ar ddes, a c'iy?godd yu drwm hyd hanner awr wedi chwech borou ei ddydd diweddaf ar y ddaiar. Am han- ner awr wedi saith, ymwelodd yr offeiriad a'i ys- tafell, a chafodd ef yn gweddio yn daer. Ar ol derbyn y Cymmun, aeth Berry y crogwr i fewn, ac ar 01 ei rwymo, arweiniodd ef i'r grogbren, lie y bu farw heb yr un ymdrech. Gwadai ei euog- rwydd hyd y diwedd, a gadawodd ar ei ol adrodd- iad o'i ddiniweidrwydd. *#* Mac llawer o arian yn cael eu casglu i'w hanfon cl i wareiddio ac efengyleiddio y paganiaid ac ar yr un pryd y mae digon o anwariaid genym gartref a mawr angen am eu gwareiddio. Nid oes dim achos i ni fyned ym mheHach na'r Eglwyswen, sir Benfro, i chwilio am danynt, i brofi ein gosodiad. Ychydig ddyddiau yn ol gwnawd cytuudeb rhwng Mr Peterstone a gor- uchwyliwr perchenogion y degwm ac arweintvyr y gwrthddegymwyr, na fuasai i'r olaf rwystio nac ymosod ar Mr Peterstone pan y hyddai iddo atafaelu meddiannau y ffermwyr oedd yii pallu talu eu dcgymau. Ar y telerau a ammodwyd, aeth Mr Pcterstone yno heb yr heddlu i'w am- ddiffyn, dim ond un neu ddau. Yr oedd y gwrth- ddegymwyr yno wedi casglu y mob yn barod i'w rwystro yr oeddynt yn waeth nag crioed ni wnaethpvvyd un sylw o'r ammodau oeddynt wedi wnayd. Yr oedd ymddygiad y cynhyrfwyr yn gywilyddus. Yr oeddynt yn ymddwyn fel ellyllon wedi cael eu gollwng yn rhyddion. Yr oedd eu 0 gweithrediadau yn dwyn anfri arnynt, a'r grefydd, ac yn llychwinio ein cymmeriad cenedlaethol. Yr oedd menywod yr Eglwyswen yn llawn mor ddrwg a menywod Wigwam yr Indiaid cochion. Pan oedd Mr Peterstone a'r Arnlygydd Phillips yn sefyll o dan ffenesfr ffernidy, arllwyswyd llestr yn llawn o ysgarthion dynion ar eu penau. Ni fuasai i'r Zulus ymadwyn yn waeth. Ni wnaeth Mr. Peterstone ddim i achosi y fath driniaeth. Gwnaeth bob peth a allai dyn wneyd i gyflawnu ei ddyledswyddau yn dawel ac heddychol ond nid oedd dim yn tycio ni chym- merent eu perswadio na gwrando ar reswm. Addefodd Mr. William Davies, pan yn siarad a Mr. Peterstone, fod y degwm yn rhwym o gael ei dalu. Dylasai ef hefyd addef fod y sawl sydd yn attafaelu yn rhwyrn o gael ei amddiffyn gan y gyfraith. Beth yw'r achus fod yr heddgeidwaid yn esgeuluso cymmeryd enwau y personau sydd yn troseddu y gyfraith ? Lie mae yr heddlu dan r-olaoth y pwyllgorau, nid ydynt mor barod i wysio y troseddwyr yn rhyfel y degwm. Y gwir- iOIedd plaen yw o aelodau yn cydymdeimlo a|r cynhyrfwyr, ac o ganlyniad, nid ysF y swyddoL'iou yn ofalns. Y mae yn llawn bryd i'r gyfraith ddang >s ei huchafiaeth ar fob- yddiaeth. # Nos Wener di weddaf b i farw y bardd enwog, Mr. Thomas David (Dewi Wyn o Eyllt), ym Mhencoedcae, Pontypridd. Cafodd y bardd ei eni yn L'a'iedeyrn, Morganwj, a chafodd ei ddwyn i fyny yn Dinas Powis Essyllt y dyddiau gynt. Yroedd ei dad yn caclw melin a ffeini. Dechreuodd Dawi farddoni pin yn ieuanc. Ym- unodd mewn priodas a Jane Matchews, cyfnith- er Parch. E hvard Mathews, gweinidog y Method- istiaid. Cawsant dri mab ac un merch, yr hon sydd wedi goroesi ei thad ei ail fab oedd y Parch. John David, diwcddar ficer Llangofen a Penyclawdd, Mynwy. Bu y bardd yn cadw siop am flynyddoedd yn Dinas Powis ond nid oedd yn werth dim fel siopwr neu felinydd. Ar farwolaeth ei dad, cymmerodd y felin a'r fferrn. Nid llawer o feirdd Cymru a gododd mor gyflyin a Dewi Wyn o Essyllt. Ennillodd nifer anferth o gadeiriau a bithodau. Bardd philosoph- aidd oedd ef. Yr oedd yn feddyliwr mawr. Yr oedd hyn i'w weled trwy ei holl gyfansoddiadau barddonol. Symmudodd o Dinas Puwis i Bonty- pridd ugain mlynedd yn ol. Er ei fod yn fardd mor enwog, yr oedd yn anhawdd iawn i'w gael i siarad yn gyhoeddus, gan gymnniiit o-dd ei r, _-y yswilder. Yr oedd yn arfer beirniad u yn yr eis- teddfodau cenedlaethol. Nid ym yn gwyl od am un dyn mnvr mor deimladwy pan y byddai rhywun yn beirniadu ei gyfansoddiadau. Yr wyf yn cofio am lawer yagarmes boeth rhyngddo a'i gydoeswyr. Yroeddefyn 70 mlwydd oed pan fu farw. Cynnygiwyd ficeriaeth Llanofer, Gwent, gan aeneddgor Eglwys Gadeiriol Llandaf, i'r Hybarch Archddiacon Griffiths, Rheithor Castell-nedd, lie y bu am 37 o flynyddoedd, ac y mae yntau wedi ei dderbyn nid yw y dyledswyddau mor drymion a Chastell-nedd. Y mae yn bryd i'r htn arwr i gael llonyddach lie, ac nis gallai gael gwell lie na L!anofer gwncir pob peth yn Gymraeg yn y plwyf hwn braidd na ellir dweyd fod yr adar yn canu Cymraeg yno. Yr wythnos ddiweddaf wedi byr gystudd, bu farw Mr B isil Jayne, y.h brawd yr E,gob Jayne, Caerlleon, yn Llundain, a chladdwyd ef dydd Mawrth yn Llanelli Brycheiniog. Yr oedd efyn eglwyswr, ond Rhyddfrydwr mewn gwleid- yddiaeth. Yr oedd ef yn un o golofnau yr achos yn y rhanbarth Brynmawr Brycheiniog. # Y mae Boothyddiaeth yn tynu cryn lawer o syIw y dyddiau yun, yn enwedig cynllun yCadlyw- ydd Booth i oleuo y rhan dywyllaf o Loegr. Cy- hoeddwyd pamphled ychydig amser yn ol dan yr enw Y Babaeth Newydd." Brodor o Canada yw yr awdwr, ac un o gyn-swyddogion y fyddin. Llosgwyd y pamphledau ar awdurdod y fyddin, ond diangodd dau gopi yn ddianaf, a chafodd y pamphled ei ail gyhoeddi. Dywed fod y cad- lywydd wedi gofalu yn dda am ei deulu. Cafodd ei fab hynaf ei benodi i lywodraethu matprion cartrefol, ac y mae yn llywyddu gwledydd ereill. Bu ei ail fab yn ben-llywydd ar y trefedig- aethau Awstralaidd. a chymmerodd fordaith tr gweled pa fodd oedd pethau yn myned ym mlaen. Ar ei ddychweliad adref, cafodd ei benodi i ofalu a llywodraethu yr Unol Dalaethau, a thaflu allan y dirprwywr Smith, yr hwn oedd tiewydd dynu y wlad trwy argyfwng peryglus. Cafodd y trydydd mab, cyn braidd iddo dyfu i oedran pwyll, ei wneyd yn llywodraethwr y cartrefi hyfforddiadol yn LJoegr; ac fel hyn y rhoddir hyfforddiad y swyddogion i Loegr a gwledydd tramor yn nwy- law llanc anaeddfed, ac y mae yntau wedi bod dros y byd. Mae y ferch hynaf mewn cyflawn awdurdod i lywyddu y fyddin yn Ffrainc a Switzerland er pan ddechreuwyd y gwaith yno a'r ail ferch wedi bod am rai blynyddoedd yn llywodraethu cartrefi hyfforddiadol i ferched, ac y mae hi wedi priodi y cyn-farnwr Tucker, dirprwywr yn yr India. Olynodd y drydedd ferch ei chwaer i lywodraethu y cartrefi hyfforddiadol. Fel y gwelir y mae pob un o'r teulu mewn swydd cyn dyfod i'w hoedran. Dywed hefyd fod meddiannau y fyddin yn Canada yn werth 100,000 o ddoleri. Chwech mlynedd yn ol nid oedd ganddynt ddim meddiannau. Hard pounding that," a dylai Mr Booth roddi eglurhad ar yr hyn a gyhoeddwyd yn y pamphled. =II< Nos Fawrth diweddaf bu merch yr Esgob Colenso yn darlithio yng Nghaerdydd ar y Zulus. Condemniodd yn llym y polisi Prydeinig, ac yr oedd yn gobeithio y byddai i'r senedd wneyd cyfiawilder a'r genedl hon. Canmolodd y di- weddar Mr Bradlaugh am eu hamddiffyn. Cafodd Dr. Tanner, yr aelod dros canolbarth Cork, sen lem gan gadeirydd y pwyllgorau y nos o'r blaen, pan geisiodd daflu ar ffordd mesur y degwm, a bu yn foddion i oeri tymmer y doctor, ac actli y mesur ym mlaen yn dawel. Y mae angen am fyslo llawer o'r Gwyddelod cegrwth sydd yn gwneyd defnydd o gliced eu gen yn barhiius. # Dywedodd Mr Ashmead Bartlett yn ei araith yn Hurst, fod y digwyddiadau sydd yn cymmeryd lie yn Neheubarth America yn profi anefydlog- rwydd, a di-ddefnyddioldeb sefydliadau gwerin- awl. Yr oedd y ddwy lywodraeth Chili ac Argentine fel math o gynllun perflaith o lywod- raethau Republicanaidd. Aeth yr olaf trwy amryw o chwyldroadau arianol a gwieidyddol. Mae yr olaf yn cael ei blino gan ryfel gartrefol gan drawsfeddiant a gormes y llywydd. Yr oedd Brazil yn heddychol, llwyddiannus a blodeuog dan Don Pedro yr ymerawdwr ond er pan gafodd ei chyfnewid i Republicaniaeth, nid yw ddim amgen na llywodraeth oimesol lygredig Nis gall dim un llywodraeth fod yn flodeuog a llwyddiannus os na fydd yn troi o amgylch un pegwn yn y canol, sef unbetiatitli. Mae Gwerin- iaeth yn bwdr trwyddi draw. ———————————

EMLYN. Yn WYL GOIUWL EOIAVYSIG. —Ym mis Awst neu Medi y byddai yr wyl uchod yn arferol o gael ei chynnal, ond eIeni dydd Llungwyn yw y dydd appwyntiedig. Dymagyfncwidiad er gwell, a diolchwn o galon i'r pwyllgor am hyny. Dymunwn gael gair o eglurhad gan yr ysgrifenydd trwy golofnau y JOURNAL yng nghylch appwyntiad yr arweioydd newydd. Ar ymadawjad Mr Peters o Aberbanc, ymgymmerodd Mr S. Jones, Llan- geler, a'r gwaith o arwain, a dangosodd fedrus- rwydd neillduol, ym mliell uwch law dysgwyl- iadati pawb, ac er boddlonrwydd pob un o'r corau. Er hyn i gyd, dywedir fod person arall wedi ei appwyntio i arwain eleni. Mae mwy nag un Eglwys yn hollol groes i'r appwyntiad hwn, am y rheswoi ei fod yn hollol annalluo^ i lanw y swydd i foddlonrwydd. Ni ddymunwn ddweyd yr un gair ammharchus am y person gweithgar a charedig hwn. Gwaith anhawdd i'w cael ei well. Ond er pob dyledus birch iddo, yr ydym yn mentro dweyd nad yw yn feddiannol ar y gallu angenrheidiol i arwain a dysgu y corau erbyn yr wyl uchod. Cyduabyddir hyn gan bawb ond y pwyllgor. Priodol fyddai cael gwybod o dan bi amgylchiadau yr yinddiswydd- odd Mr S. Jones. Os y pwyllgor ai goifododd, pa rheswin oedd gan yr aelodau am hyn ? Cynghorwn y pwyllgor i ail ystyried y pwnc hwn heb golli amsor. Gallwn eu sicrhau hwy mai nid teimlad unigol yr ysgrifenydd yw yr ysgrif hon, ond y teimlad cyffredinol trwy y gwahanol eglwysi. Y mae hwn yn destyn siarad yn yr eglwysi, a dywedir rhai pethau hallt iawn yn ei gylch.

[DIOGELIR POB HAWLFRAINT.] PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YAIDRIN AG EF. PENNOD LVI. C C MAE ANGHYDFFURFIAETH YN EANG A RH YDDFRYDK;, TRA MAE EGLWYS LOEGR YN GUL AC ASIIAEL. ¥ n-ae Eglwys Loegr yn gyn- nefinol a cliael ei chamddarlunio a'i sarhau ond nid yw camddarlunio a sarhau yn cyfnewid I ffeithiau. Y fFaith ydyw, fel y tystia hanesydd- iaeth, dylai Anhydffurfwyr Cynnulleidfaol osod y culni a'r anhaeledd maent yn briodoli i Eglwys Loegr with ddrws eu blaenafiaid Anghydffurfiol. Yr oedd cynllnn (ideal) trefn lywodraeth Cyn- nulleidfaoliaeth o'r dechreu, fel yr erys eto, yn anfeidrol gulach nag eiddo yr Eglwys Babyddol, yr Eglwys Genedlaethol neu'r Eglwys Blwyfol. Yn yr Eglwys, neu Ddinas Gristionogol Dyngar- wch sydd gan y genedl, neu'r plwyf, y mae pob dyn fel dyn yn ethllledig i aelodaeth mae pob dyn fedyddiryn dyfod yn aelod gweithrcdol. Nid yw dinesyddiaeth (citizenship) yn yr Eglwys yn rhyw ragorfraint bendefigol o'r hon y mae mwyaf- rif o drigolion y wladwriae«.h a chymmydogion rhyw bhvyf i gael en cau allan fel pe baent ddy- hirod nid rhagorfraint gyfyngedig ydyw i ben- diHg.nth (aristocracy) o etholedigion," fel y deil y s^ctau Califnaidd, neu fel y deil y sectau Irefnyddol, i bendefigaeth o'r"gwir ddychwel- ediinn." Dinas ydyw ag Y m'1e ei hesgobion a'i hoffe riaid wedi cael eu hawdurdodi i wahodd pob enaid i'w dinesyddiaeth (citizenship), ac i'r hon y mae pob creadur yn weithredol yn myned i mewn drwy yr ordiiiliad o fed ydd. Nis gall neb ag sydd wedi astudio yn fanwl a chywir ddechreuad eglwysig Annibyniaeth o fmscr Elisabeth hyd gyfnod yr ymrafaelion rhwng y Brodyr Anghydffurfiol" a'r Presbyteriaid yng Nghymmanfa y Duwinyddion yn Westminster" fod mewn unrhyw ddadl mai achos dochreuol ym- wahaniad yr Indipendiaid o Eglwys Loegr oedd fod yr Eghvys lawor yn rhy eang, l'hy dirion, rhy ryddfrydig, rhy hael, rhy gymmydogol, yn am- modau ei haelodaeth. Yn ofer yr edrychwn gydag unrhyw un o'r sectau am y goddefgarwch (tolerance) a'r caredigrwydd ddengys Eglwys Loegr bob amser i'r rhai wahaniaethant a hi. PENXOD LV n. MAE ANGHYDFFURFIAETH YN* WAHANOL I'R EGLWYS Y MAE WEDI SEFYLL DROS ODDEFIAD (tolerance) POB CREDO. Y mae y cyssylltiad g,A e'thredol rhwng Anghydffurfiad a goddefiad," medd y Saturday Review, "yn aros yn bennod anysgrifenedig mewn hanesyddiaeth grefyddol Seisonig." Nis gall ymchwilydd gonest, diduedd beidio gweled oddi wrth yr ysgrifall ddaeth lawr i ni o'r amseroedd hyny, fod Richard Hooker lawer yn fwy goddefgar na'r Annibynwr Robert Brown, ac fod yr Archesgob Land lawer yn llai anoddefus na'r Presbyteriaid a'r Annibynwyr gwahanedig Anghydffurfiol unasant i'w lofrnddio Y mae Dr. John Owen, yn ei draethawd dydd- orol ar Oddefiant," yr hwn a ddododd wrth yr argraffiad printiedig o'i bregeth o flaen Ty y Cyffredin, Ionawr 31ain, 1608, yn dweyd fodyr "heddynad" yn rhwym "o syrnmud allorau, datluniau Pabyddol, a phob peth tehyg, temlau y Tyrciaid, a gwasanaeth-lyfrau esgobion. Gwaith yr ynadon ydyw peidio caniatiiu unrhyw leoedd cyhoeddus i addoliad gau a gwrthun, ac hefyd ddinystrio pob ymddangosiad ac arddangosiad allanol o'r fath wasanaeth ofergoelus, eilunaddol- gar ac annerbyniol." Yn yr attodiad i un o'i bregethau blaenorol o flaen Ty y Cyffredin (Ebrill 29ain, 1646), fe wnaeth y sylw crafT, "Nis gwn am unrhyw un fyddai yn ymdrechu o ddifrif dros oddefiad Y mneilld uwyr na fyddai felly ei hunan na neb fyddent dros eu diddymiad na fyddent eu hunain o'r gred sydd yn ffynu." Pe byddai Annibynwyr y ddwyfed ganrif ar bym- theg wedi brwydro dros oddefiad y Pabyddion, yr Eglwyswyr a'rCrynwyr, gellid goddef eu meibion yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg i ymffros-io. Ond hyd yn oed ganrif yn ddiweddarach na hyny, bron o fewn cof dynion sydd yn fyw yn awr, yr oedd y symad Ymneillduol am oddctiad mor gul a hunanol ag oedd yn 1646. Hawlient oddefiad iddynt eu hunain fel Ymneillduwyr gan yr Eg- lwys Genedlaethol, ond nid oeddent yn hawlto goddefiad i'r rhai feiddient anghytuno a hwynt- hwynt eu hunain. Yn 1772, gwnaeth twr o wein- idogion Ymneillduol ddeisebu y senedd yn erbyn goddefiad rhyw Ymneillduwyr ereill oeddynt yn gwahaniaethu a hwy eu hunain. Cywilyddus, fel y geill ymddangos i Ddadjyssylltwyr—er fod hyn mewn perffaith cydgordiad a hanes Ymneill- dnaeth yn nheyrna3iad Siarl II. a IagoII. —yr oedd plaid y llys breninol, Cyfeillion y Breiiin," yn gweithredu gyda'u gilydd, tra yn Nhy yr Ar- glwyddi, Esgob (Green o Lincoln), ac yn Nhy y Cyffredin, Edmund Burke, Heygwr eglwysig, oeddynt arwyr blaenliaw goddefiad a rhyddid barn. Ni ddylai dynion duwiol a dysgedig," I meddai Esgob Green, "gael eu distrywio a'u carcharu am y trosedd o bregethu i wrandawyr wnaent wrthod pob gweinidogaeth ond eiddo y rhai hyn. PENNOD LVIII. "NI Fr-, ANGHYDFFURFWYR ERIOED YN ERLID NEB FU YN GWAHANIAETHU A HWY. MAE ERLIDIG- AETH WEDI BOD YN NODWEDD ARBENIGOL O EGLWYS LoEGR.Fe wnai dalenau hanesyddiaeth ddweyd yn wahanol, Digon yw dweyd yn y fan hon i'r Ymneillduwyr, ar ol pasiad y "Five Mile Act," yn weithredol ddeisebu fod iddi gael ei rhoddi mewn grym, nid arnynt hwy eu hunain, y rhai ag oedd eu diogelwch wedi ei sicrhau gan Ddeddf Goddefiad, ond ar y rhai oeddynt yn gwa- haniaethu a hwy. Yr oeddynt mor annoddefgar at y Sosiniaid a'r Undodwyr ag oedd eu tadau at y Clynw r. Fel y dyd Burke allan yn eiaralleiriad (paraphrase) gwawdlym o ddeiseb yr Ymneilldu- wyr Yr ydyi yii dyiiititio am i chwi beidio grddef y dyuilln hyn, o blegid na iltit mor belled a ni, er ein bod ni yn dymuno cael ein goddef- y ni nad awn mor bell a cliwi. Ein gweddi i'r Ty Anrhydeddus hwn ydyw eu bod i gael eu taflu igarchar os byth y nieiddiant dd'od o fewn pum milldir i dref gorfforedig, o herwydd eu bod yn gwahaniaethu ryw gymmaint a ni ar bwnc o athrawiaeth. Yr oedd yr ymddygiad yma yn hollol gydweddol a'r traddodiadau Ymneillduol. Gwnaeth Leonard Busbergytuhell Iago I. i wa- hardd esgobion a duwinyddiou ereilI i ddefnyddio y tadau yn eu hysgrifiadau ymddadleuol, ac i'w hattal trwy. orchymmyn breninol i ddyfynu unrhyw awdurdod ond y Beibl. Mae y cais syn a rhyfedd hwn i'w weled yn yr ysgrif "Plea for Liberty of Conscience," roddodd o flaen y brenin a'r senedd yn 1614, yr hon a ail gyhoeddwyd yn 1646 gan yr Ymneillduwyr pan oeddynt yn ym- drechu yn erbyn y Presbyteriaid arglvvyddiaethol. Mae Busher yn goatyngedig fynegu i'w Fawr- hydi" "y byddai yn ddiogel i ganiatiiu 1 bob person, ie, hyd yn oed i Iuddewon a Phabyddion, i ysgrifenu, dadleu ac ymresymu, argraffu, a chyhoeddi nnrhyw beth yn cyffwrdd a chrefydd os na fyddant yn dol ag un o'r tadau yn brawf dros eu pwnc." Tybiai ef y dylid ar unwaith sefydlu trwy gyfraith nad oedd neb i gadarnhau eu crefydd na'u hathrawiaeth drwy y fadau, a thrwy garcharu, llosgi ac alltudio." Yn ftûg- sancteiddiol ychwanega, Yr yclwyf, drwy gym- horth Duw, o'i Air Sanetaidd wedi gwneyd fnangell o ii nyntu bychan a'r hon y gellir gyru yr anghrist a'i weiuidogion allan o deml y Goruchaf." Arferai y Presbyteriaid a'r Inde- pendiaid," yn ol yr hunan-gofiant.ydd Crynyddol, guru y Crynwyr a'u Beihlau A oedd Leonard Busher am i'r hrenin lago a'r senedd, er mwyn goddefgarweh a rhyddid barn, i ddefnyddio ei ffllllgell" Ysgrythyrol yn y modd gweithredol hyn at Abbott, Andrews, Hooker, Laud, a'r holl ergobion ac offeiriaid Seisnig I Y mae yn an- hawdd gweled sut y gallai unrhyw gymhwysiad o'r ffllllgeIl Ymneillduol hon yru yr ofteiriaid Seisni Pllhii o'r deml, oddi eithr iddi gael ei chymhwyso drwy weithred ddaduyssylltiol neu ddadwaddoliadol gan y senedd nen gan preroga- tive breiniol.* (Pw bcirhau.) Crurfybar. A. S. THOMAS (11 Atiellydd Gwêl y Saturday Review, Medi laf, 1883, i u(I. 283-4.

BII (anv Mr. Charles Bladlaugh, A.S., yn ci hreswylfod, Circus Road, St. John's Wood, Llundain, ychydig wedi chwech u'r gloch boreu ddydd G wener diweddaf. Yn Bacton, Suffolk, cymmerodd marsiandwr afael yn ei ddryJl, ond ui wyddai fod ergyd ytuldo aeth hono allan, gan ladd ei wraig yn y fan. Y mae cronfa Mr Balfour i gynnorthwvo y dioddefwyr yng Ngorllewinbarth yr Iwerddon yn awr yn cyrhaedd deugain mil o bunnau. Bu farw Mr. John Lewis Philipps, Bolahaul, boreu ddydd Sadwrn diweddaf, ar ol cystudd maith a chaled.

ADGOFION AM LLANGYNNWR. Mae rhywbelh yn felus iawn mewn adgofion am ddygwyddiadau a phersonau, y rhai sydd wedi myned, a'u He nid edwyn mo honynt mwy. Nid oes neb, feddyliwn, a all daflu cipolwg yn ol am ddeugain mlynedd lai na theimlo yn ofidus, wrth feddwl am lawer gwyneb sydd wedi cael ei briddo, na diolch i Dduw am ei arbed. Yn y flwyddyn 1850, telais ymweliad am y waith gyntaf â Llangynnwr. Y ficer yr amser hwnw oedd y Parch. James Griffiths. Braidd nas gallwn ddweyd ei fed yn ei flodau, er fod y pren almon yn dechreu bloieuo. Cyn pen ychydig amser, yr oeddym yn gyfeillion, a pharhaodd y cyfeill- parvvch hwnw tra fu ef yn fyw. Brodor o Gilgerran oedd Mr Griffiths; derbyniodd ei addysg foreuol yn Ysg >1 Ramadegol Aberteifi, ac wedi hyny yn Ysgol Ramadegol Llanbedr, dan yr ysgolhaig enwog, y Parch. Elieser Williams. Cafodd ei urddo gan yr Esgob Burgess, a gwasanaethodd fel curad mewn amryw blwyfi, ac wedi hyny cafodd fywoliaeth Clydai a bu am flynyddoedd yn gurad Sant Pedr, Caerfyrddin. Pan oedd ef yma, ymunodd mewn priodas a Miss Webb, o'r un dref, a bu iddynt bumpo blant, tri mab a dwy ferch :-Ge,)rge Griffiths, cyfaill yr Esgob Thirlwall cafodd ef ei addysgu yn Rhyd- I y ychain y Parch. James Griffiths, un amser ficer LlauddeUy a'r Parch. William Griffiths. Bu farw y ddwy ferch yn ieuanc. Pan oedd Mr Griffiths yng Nghaerfyrddin, yr oedd eisteddfodau Dyfed yn eu hanterth. Y Parch. David Rowland (Dewi Brefi) oeddei gyd-gnrad, a hwyilldau oedd ysgrifenyddion yr eisteddfod. Yr oedd hen cisteddfodau Caerfyrddin yn werth eu galw yn eisteddfodau yr oedd hufen dysgeidiaeth a thalentau yn wyddf,)d,,l ynddynt-y Parchedigion Daniel Evans (Daniel Ddu) John Jones (Tegid); Walter Davies (Gwaliter Mechain) Thomas Price (Carnhuanawc) Cawrdaf, a Iolo Morganwg. Iolo urddodd yr E gob Burgess yn Dderwydd. Gurfu i'r esgob dyiiii ei esgidiau i fyned i'r cylch. Yr oedd Mr Griffiths yn hoff iawn o fyned dros hanes yr enwogion a nodais. Pan oedd Iolo yn yinweledaChaerfyrddin, yr oedd yn arfer gwneyd yr hen ficerdy yn arosfa. Cysgai yng nghadair farddonol Dyfed, yr hon oedd yu cael ei chadw yn nhy Mr Griffiths. Yr oedd ygadair yn cael ei chadw yn ofalus yn llyfrgell Canon Griffiths, Nid oedd Iolo yn gallu tysgu mewn gwely am saith ar hugain o flynyddoedd, o herwydd ditiyg anadl. Yr oedd pobymwelydd a'r ficerdy yn cael ei wahodd i eistedd yn y gadair. Yr oedd Canon Griffiths yn Gymro trwyadl, ac yn noddwr i lenyddiaeth Gyinreig. Yr oedd ganddo gasgliad rhagorol o lyfrau fel pregethwr, nid oedd yn cadw llawer o swn. Yr oedd mater a chyfan- soddiad ei bregethau yn wastad yn dda. Tradd- odai ei bregethau yn araf iidd, ac mewn llais eglur. Nid pregethwr y teimlad oedd y Canon. Cyhoeddodd bregeth a draddododd o flaen Cym- mrodorion Dyfed. Yr oedd yr eisteddfodau yr amser hwnw yn cael eu hagor gyda gwasanaeth a phregeth. Yn 1850, agorodd ysgrifenydd y llinellau hyn yr ysgol gyntaf yn y plwyf, yn yr hen y-goldy ysgoldy yr lie i ffasiwn oedd yma yr amser hwnw. Yr oedd yr hen adeilad yn garnedd diolwg. Pan ymwelais y tro diweddaf a'r hen adfeilion, daeth geiriau Glangeirionydd i'm cof ;— Pa le ? pa fodd ? mae heddyw y lluaws yma fu Cyd-ddysgu a chyd-chwareu, aehyd-yin.jomio'n gu ? Mae rhai mewn bedd yn huno, a'r lleill ar leJ y byd, Nid oes un gloch a ddickon eu galw heddyw 'nghyd. A llawer o'm hen gyfeillion yn y plwyf, yn enwedig y diweddar Mr James Phillips, Green- hill. Yr oedd yn flin genyf weled ei fod yntau yn ei argel wely. Nid oedd dim son yr amier hwnw am yr anhawsdra crefyddol. Yr oedd y plant yn cael eu haddysgu yn athrawiaethau yr Eglwys; ac yr oedd yr Ymneillduwyr yn fodd!awn i'w plant i ddysgu catecism yr Eglwys. Bob boreu Sul, yr oedd y plant yn myned yn orymdaith o'r ysgoldy i'r Eglwys. Yr oedd Canon Griffiths yn eu blaenori o'r ficerdy yn ei wn du, yn Ilawn serchogrwydd. Druan ag ef mae yntau yn cysgu cwsg hirnos angeu ym mynwent y Llan, a chanlynwyd ef gan y ficer presennol, fy hen gyfaill, y Parch. Samuel Jones, yr hwn a a 1 waenwn pan oeddwn yn fachgen ieuanc yn Llanddewi-Brefi. Yroedd yn dda genyf ddeall ei fod yn gwella o'i afiechyd diweddar. Nid oedd dim un gorfodaeth ar y plant i fyned i'r Eglwys. Yr oedd yr Esgob enwog Thirlwall yn arfer ym- weled â Vangynnwr yn ami, ac ymwelai a'r ysgol. Yr wyf yn cofio am y tro cyntaf y talodd ymweliad a hi gyda Tegid a'r Canon Griffiths. Gorchymmynodd yr Esgob i mi roddi gwers i'r plant. Nid oeddwn wedi cael ond ychydig o brawf yr amser hwn o sefyll o flaen y fath enwogit n dysgedig a Dr. Thirlwall a Tegid yr oeddwn yn teimlo yn bur yswil; ond yr oedd yr esgob yn garedig iawn. Cefais ar ddeall wedi hyny iddo gael ei foddloni yn fawr. Boreu dranoeth anfonodd y swm o £ 5i'r Canon Griffiths i'w rhoddi i mi. Or amser hwnw nes iddo neillduo o'i swydd, cefaisyranrhydeddo ohebu a'r esgob, a derbyniais lawer o garedigrwydd oddi ar ei ddwylaw. Nid oedd neb mor barod ag ef i gefnogi ilenyddiaeth. Ar ei ymweliad a Llangynnwr y cyfansoddodd Tegid yr 'hymn ganlynol a ymddangosodd yug nghasgliad llyfr hymnau Bangor :— Crist a gar a'r cariad puraf— Car cywir yw Uwch law brawd a'r chwaer anwylaf, Car eywir yw, &e. Druan o Tc-gid! ni welais mo'i wyneb ar ol y tro hwnw. Ymwelais a'i fedd ym mynwent Nantyfer wedi ei gladdu. Yr oedd y Canon Griffiths yn Ganon Ty Ddewi, yn Gaplan Cymreig ac Arholydd yr eigob. Nid oedd ef yn cymmysgu llawer a'r byd o'r tu allan ond yr oedd ef yn wr boneddig trwyadl. Arferai roddi ciniaw i'r hen bobl oedd yn byw ym mliell oddi wrth yr Eglwys. Heddnch i'w lwch hyd foreu y codi. MR. JOHN WALTER JONES. Yr amser pan oeddwn yn Llangynnwr, yr oedd y dyn ieuanc uchod yn gweithio yn y mwn Cystanog. Pan ymadawodd a'r 11", aeth i Lundain, a bu am amser mewn rnaelfa mas- nachydd, a daeth yn fasnachydd ei hun, ac mae yn awr yn werth ei filoedd yn y flwyddyn, ac yn byw mewn palas hardd yn Llanfair Villa, Carshalton, Surrey. Cafodd Mr Jones ei eni yn Llanfair-Clydogau.—RHEIDIOL.

CAPEL CYNFAB. Pan ar ymweliad a chyfaill yn ag >8 i Lanym" ddyfri yr wythnos ddiweddaf, daeth i'm clustiau y newydd fod cyfarfod adloniadol i gael ei gynnal ar nos Fercher yn ysgoldy y lie uchod. Pender- fynais fyned yno, am fud yr hysbysiadau ar y rhaglen yn ymddangos mor addawol. Cyrhaedd- ais y cyfarfod ychydig fynydau ar ol iddo ddechreu. Er fod yr bin yn wrthwynebus, yr oedd y lie yn orlawn. Canfyddais Ficer Lledrod yn y gadair, a'r Parch. J. Williams o Lanym- ddyfri yn llywyddu y gweithrediadau, ac yn beirniadu y gwahanol ymgeiswyr yn eu hym- drechion i gael gwobrau am ganu, areithio, ac ysgrifenu traethodau ar amaethyddiaeth a llvsieuaeth. Yr oerld vn u1 Ai flfVnnrwlliwim o I ,x vtuu j ij oi I:5JUUUl"lJl\rU ar brydiau gan y cadeirydd parchedig. Pan y dywedaf fod dros ddwsin yn cystadlu ar yr iiiiawdau, gellir gwybod fod hy n yn waith an- hawdd. Ond nid diffyg arf ar was gwych, medd yr hen ddiareb. Yr oeddwn yn gwybod o'r blaen fod Mr Williams yn faglor yn y celfyddydau, a dangosodd hyny gydadeheurwydd yn ygelfyddyd o ganu ar y noson uchod. Peidied neb a meddwl gofyn i'r Parchedig J. Williams, B. A., i ddyfod i feiruiadu cerddoriaeth os na fydd y cystadleuwyr wedi parotoi yn dda ar gyfer hyny, neu gwae i'r gwr a ddelo o dan bwys ei trrewyll Jifeiriol ef. Yr oedd y canu yn rhagorol, a'r areithio hefyd yn bur dda. Ni chawsom ein hunain mewn cywair i waeddi encore erioed yn fwy na phan ganwyd y Tri Bugail gau fechgyn Llandulas, ae yn wir, gorfu ar y beimiad, yr hwn oedd wedi bod drwy y cyfarfod yn dal y wialen yn ei law, ac yn ei defnyddio am achos bach iawn weithiau, do, gorfu arno i'w thaflu i Jawr a dywedyd, gan gtiro ei ddwylaw, Well done, boys." Yr wyf wedi bod mewn cannoedd o gyfarfodydd o'r fath trwy fy oes, ond ni fum erioed mewn un mwy trefnus, a'r gweithrediadau yn myned yn y blaen yn fwy hwylus. Y mae hyn, mae yn debJg, i'w briodoli yn gyfangwbl i'r offeiriad publo.widd sydd yn gweinyddu yn y lie hwn. Yr oedd ei ymddang- osiad tawel a digyflro ar yr e3gynlawr yn fy ad,rofio o'r des-riifad roddir o Wellington ar faes Waterloo, fel un ag oedd wedi perffeithio ei gynlluniau cyn dydd y frwydr. Y mae y gwrtaith meddyliol a gymmer le o flaen cyfarfodydd cys- tadleuol o'r fath hyn a thueddiad efFeithiol ynddo i ddyrchafu chwaeth yr ieuenctyd. Parhaed y gwaith da hwn ym mhlwyf Llanfair-ar-y-bryn.— YMDEITHYDD.

ABERBANC. 1 YMDRECHNA AREDIG. Cynnelir ymdrechfa aredig ar y 18fed o'r mis yn Blaenllan, plwyf L'angunllo. Rhoddir gwobrwyon o E12 am y I gwahanol bethau arferol. Ceir pob manylion yn yr hysbysleni. CYMMANFA YSGOLION.—Cynnaliwyd y gym- manTa flynyddol honar y 27ain cynfisolyn ysgoldy genedlaethol Aberhanc. Daeth pedair o ysgolion yngnghyd, sef Henilan, Llanfair Orllwyn, Llan- gunllo, a Llandyfriog. Yr oedd ysgol Castell- newydd-Emlyn yn absenol eleni eto. Beth yw y rheswm am hyn gyfeillion ? Nid amser i gysou a ly hepian ydyw, o blegid y mae y gelyn yn ein gwylio ac yn nodi ein diffygion, am hyny, byddwn weithgar. Y bennod dan sylw oedd yr xi. o'r Hebreaid, a holwyd y gwahanol ysgolion gan y Parchedigion J. Jones, Penboyr a W. Powell, Castellnewydd-Emlyn. Canodd pob ysgol anthem ar ol adrodd y pwnc, a chawsant ganmoliaeth uellel am y canu, yr adrodd, a'r atebion.

LLANDYSSIL. BRWYDP,AU. Mae yn dra thebyg fod ferwydrau poeth a phwysig i gael euhymladd yn y p'.wyf hwn cyn pen nemawr o amser. Y frwydr gyntaf fydd etholiad Bwrdd Ys^ol, a'r ail fydd etholiad Gwarcheidwaid y Tlodion. Pe byddai materion o'r fath yn cael eu psnderfynu yn heddyehol mewn plwyf-gyrddau neu festris, byddai yn ddymunol iawn, ond hyn fynychaf nis gellir, neu o'r hyn leiaf nis gwneir, gan gymmaint awydd rhai personau am swyddi, byddent nvr ddistadl ag y byddont, a'r canlyniad yw talu cl treuliau yr etholiadau. Ag etho!iad y Bwrdd Ysgol y mae a fynwyf yn benaf yn y llinellau hyn. Dywedir ei fod yn llawn bryd i'r hen Fwrdd eneilio o'r maes, a hyn yn debyg sydd yn rhaid iddynt wneuthur slow coaches ydynt wedi bod, acymacyroesyngofyn mwy o fywyd, mwy o wybodaeth, a mwy o allu na phan eu dewiswyd gyntaf, o leiaf y mwyafrif o honyn, i fod yn aelodau o'r bwrdd. Er fod Mr Charles L'oyd yn ynad heddwch ac yn M.A. Mr Thomas Thomas yn hen ysgolfeistr profiadol; Mr Phillips yn un o weinidogion mwyaf publo^aidd yr Independiaid yn sir Aberteifi a Mr Rees Thomas a Mr David Thomas yn sefyll yn uchel mewn deall a synwyr eyftredin, neu anghyffredin 03 myncr, eto nid ydynt i fyny i ofynion yr oes. Y maent yn rhy old fashioned ym mhob peth. Cyhuddir hwynt o fod yn rhy arbedus o arian y trethdalwyr. Y mae yr ysgoldai a adeilasant mor ddiolwg nes y mae yn ddolur llygaid i bawb o chwaeth gwrteithiedig i edrych arnynt. Nid cynnildeb er IllwJn arbed y bobl sydd yn gorfod talu, yw pwnc y dydd. Mae yr hen Fwrdd wedi camsynied yn ddirfawr yn hyn. Dywedir, os gwir yw. eu bod wedi colli grant y llywodraeth am y flwyddyn ddiweddaf o herwydd gwrthod o honyut helaethu y British School (yn awr dan y bwrdd) yn y pentref hwn, er mwyn y plant a gyrchant yma o bhryfydd ereill tu allan i'r district. Osgwir hyn, y mae yn rhy ddrwg, ac allan a'r hen Fwrdd bob jack o honynt. Y mae pobl plwyf Llaudyssil yn ddigon cyfoethog i adeiladu ysg.ddai i gynnwys plant yr holl blwyfydd amgylchynol. Wel, pwy geir i lanw lie yr hen aelodau ? Mae genyf ddau neu dri mewn golwg, ond y mae llawer rhagor i'w cael. Dyna un, sef Mr (gwyr digon pwy wyf yn feddwl), nid yn unig yn gymhwys i'r swydd, ond yn awyddus am dani. Byddai hwn ei hunan yn ddigon o fwrdd pe na cheid neb arall. Y mae yn fath o Shah bychan, ac nid bychan iawn chwaith. Edryclier arn-) gin riti fel cadben iachawdwriaeth wleidyddoI plwyf Llan- dyssil, a gobeithio y gwna'r Caste martin Liberals, a'r pure shorthorn Radicals fod yn un a'u gilydd i bleidleisio drosto yn fwyaf tebyg mai cross ydyw rhwng y ddau freed. Trueni a cholled fyddai gadael allan o'r Bwrdd newydd un mor gyflawn o gymhwysderau. Un arall eto sydd wedi bod ar ei look-out am swydd er ys blynyddau yw Mr T. F. E. Un o'r pure shorthorn Radicals yw hwn, ac un o arweinyddion y blaid. Y mae wedi weled llawer o'r byd, ac y mae yn siaradwr ffraeth mewn Seisneg a Chymraeg, yn ddadleuwr di-ildio, beth bynag yw y pwnc, a gobeithio y bydd yn Ilwyddiannu3 i gael sedd ar Fwrdd Ysgol ei blwyf ddydd yr etholiad. Gwnaed y Bedyddwyr a'r Undodiaid i fod o'i blaid, o blegid y mae perthynas rhyngddo a'r ddau cllwad parchus hyn. Siaredir hefyd am Mr J. D. W. fel un arall. teilwng a chymhwys iawn i fod yn un o aelodau Rhyddfrydig nen Radicalaidd y Bwrdd. Gobeithio na adewir ef ar ol; ond rhaid i mi ddweyd fod dau beth neillduol yn ei erbyn, sef ei fod yn deall canu yn rhy dda, ac yn cyftill- achu gormod a'r Eglwyswyr yn -y Ile h IV n trwy bresennoli ei hunan yn eu cyngherddau. Nid yw hyn yn fawr o ddrwg. Esgus >dir ef. Pe cae ei ddewis, gwnai aelod gwir ddefnyddiol a gobeithio y bydd i Thomas Lewis a Billo i ym- drechu yn ddewr o'i blaid. Hyn-vna y tro hwn.-A. Z..

FELINDRE, PENBOYR, A'R GYMMY- DOGAETU. At Ohjgydd Y JOURNAL. SYR, -Gall fod y gauaf erchyll wedi anharddu holl brydferthweh anian, a pheri i delynorion coedydd y Cribin roddi heibio eu telynau perseiniol, a chrwydro o ddyffryn i fryn i geisio eu beunyddiol ymborth, felly gall pawb o Idar- llenwyr craffus eich newyddiadur ganfod nad oes dim o amgylch yr oyof yma fedr ddarloni ysbryd hen lwynoó oedranus a methedig fel myfi. Gan hyny, daeth i fy mryd boreu Litin i fyned allan oddi rhwng y coedydd moelion, ar hyd y rhod- feydd culion, pa rai oeddynt wedi eu carpedo â dail y gwahanol goedydd. Ond cyn i mi fyned ym mhell, tynwyd fy sylw at un o gigfrain anghydfo 1, yr hon a ledai ei hedyn yn awyrgylch gymylog tristwch a gofid. Prysurais yn y blaen tua chyfiiriad ysg-ldy y plw^f; yr oedd fy meddwl yn gythryblus yr oeddwn yn intthu mewn Ull modd sylweddoli yr olygfa. Ond yn ffodus, daeth un o'm cydryw i'm cyfarfod, a gofynais idd<>, "Pa beth oedd hyn?" a gwnaeth yn hyshys i mi yr anghyd.ielediad oedd yn ffynu rhwng perohenogion gwlan-weithfiioedd Felindre a'u gweithwyr yug nghylch codiad yn eu cyflogau; a ychwanegodd befyd fod y mei.-tri yn cyfarfod a'u gilydd yn ysgoldy Felindre i ystyried y [ en- derfyniad y daethpwyd iddo y nos Sadwrn blasnorol yngnghyfarfodcyffredinol y gweithwyr. Yr oeddwn wedi clywed llawer o ddwrdio a di- radiio y meistri yn adel, y stieic ddiweddaf, tua diwedd y flwyddyn 1889. Ac o herwydd hyny, peiidet-fytiais na wnawn ddychwelyd i'm trigfan cyn y S ulwrn canlynol, fel ygallwll gael sicrwydd parftaith o ymddygiad y gweithwyr tuug at eu nuistri, yn ogystal ag ymddygiad y meistri tu;i<y at eu gweithwyr. Nos Fawrth y 6fed a ddacth; canwyd y gloch, ac yn sydyn gwnaeth amryw o'r 11 y meistri eu hymddangosiad yn yr ysg -Idy grybwylledig, Yilg nghyd a thri o gynnrychiolwyr y gweithwyr. Ond, Mr Gol yr hyn a dynodd fy sylw fwyaf oedd y dynion hyny oeddynt ychydi" tisoedd yn ol yng nghyfar fodydd y gweitlnvyr weithiau byddai un o honynt yn y gadair un arall yn drysorydd neu yn ysgrifenydd, weithiau byddai un o honynt yn anercli ei gydweiihwyr yng nghylch yr anghyfiawilder a dderbynient oauiariawy meiscri; hryd aiall yn eu hanno-' i ofyn am godiad yn eu cyflogvlU, tra y byddai y | fantais o fewn cyrhaedd iddynt. Ond nid wyf yn dweyd eu bod wedi myned yu erbyn y gweithwyr pan yng nghyfarfod y meistri, o herwydd nis gwn ond nid ym ni y llwynogod yn hofli fawr i weled dynion yn ymddyrchafu mor fuan, gan anghofio o ba. ffos y cawsant eu c'oddio. Ond i ddychwelyd at y pwnc, scf cyfarfod y meistri Pasdwyd eu bod i ddanf. n pedwar o gynnrychiolwyr i ddwyn y penderfyniad canlynol i gyfarfod y gweithwyr (yr hwn oedd i'w gynnal yu y Long Room, Siop Newydd, Felindre, 110s Iau yr 8fed), eu bod yn cynnyg tua 10 y cant o godiad ar yr original list, fel y gel wir hi. Ar ol i mi wylio ychydig oddi amgylch y gymmydogaeth, a gwrando ar yr hyn a ddywedai hwn ac arall daeth yr adeg i'r gweithwyr i ddechreu eu cyfarfod 1103 Iau, ac yn fuan gwelwyd yr ystafell wedi ei gorlenwi. Wedi i'r cadeirydd gymmeryd y gadair, awd ym mlaen a'r gwaith y cyfarfod Ar ol llawer o siarad aeth cenad i ddeisyf am ganiatad i'r cynnrychiolwyr i ddyfod i mewn a phenderfyniady meistri. Gyda hyn, gwnaeth pum person eu hymddangosiad yn yr ystafell sef Meistri S. Williams, Dyffryn Mills J. Lewis, Mirros Hall; David Rees, Glanyrafon Ben Jones, Ogof a Harry Jones, Pantybarcu'd. Y cyntaf a siaradodd osdd Mr S. Wiiliams. Dywed- odd foci yn dda ganddo weled eu gwynebau siriol, a'i fod ef yn gobeithio y byddai i°lieddwch lifo fel yr afon; ond ni ddywedodd y carai weled lifo fel yr afon; ond ni ddywedodd y carai weled cynawnaer rei tonau y mor. Er hyny, credaf fod pawb o'r personau a nodais uchod wedi ymdrcchu ymdrech deg i wneuthur cyfiawnder a'u gweithwyr y noson grybwylledig. Ar ol rhoddi eu cenadwri, gofynwyd amryw o gwestiynau iddynt, i'r hyn yr I atebodd y mwyafrif o honynt yn berffaith fodd- haol—yn deilwng o'r ysbryd diaconiaid a warden- iaid eglwysig. Ymadawsant mewn heddwch o'r ystafell. Wedi hyn, cymmerodd y gweithwyr benderfyniad y meistri i ystyriaeth, ac wedi ei drin a'i drafod am oriau, daethant i'r penderfyn- iad eu bod i anfon chwech cyflafareddwr i gyfarfod chwech o'r meistri nos dranoeth, sef nos Wener y 9fed. Dygodd hyn y cyfarfod i derfyniad. Can fod pethau wedi myned ym mlaen mor hwylus trwy yr wythnos, cododd awydd yn fy mynwes i ddychwelyd tua r ogof. Ond meddyliais mai an- noethineb ynwyf fuasai tori fy mhenderfyniad blaenorol. Gan hyny, gosodais attalfa ar flc rdd fy meddwl,a chrwydrais trwy'r cymydd, o goedwig i goedwig, hyd nes daeth yr adeg i gyfiafaredd- wyr y ddwy blaid i gyfarfod a'u gilydd mewn ystafell yn y Siop Newydd, Felindre. Nid oes dim yn rhoddi fwy o fwynhad i mi na chlywed dadleu mewn ysbryd mot frawdol, a phawb o honynt yn cydnaboct yr hyn oedd gyfiawn ac nniawn. Llwyddasant cyn yiD, adael i gymmodi y meistri a'r gweithwyr a'tl gilydd, a'u rhwymo rnegys yn un a chadwell cyfiawnder. Yn awr, y mae teulu'r clec yn fud, am am bell igorach terfy' lyd wedi cuddio ei beØ 11 59 yng nghuddfan cywilydd-dra. Mae y cracb feistriaid hyny a fuont mor haerlluga digywilydd y 11 yn clustfeinio ar gyfarfodydd y gweithwyr yl1 cael hamdden a ihawelwch cydwybod i ofald tipyn am en busnes eu hunain. Dyma'rdosbartl* o bobl ag y mae meistri parchus a gonest Felin- dre wedi derbyn dirmyg a sarhad ar dudalenau Y newyddiaduron o'u herwydd. Am hyny, oheb' wyr clasurol, dymunaf arnoch i gadw'r ffin yl1 glir rhwng yr efrau a'r gwenith. Terfynaf 1 waith hon mewn hyder y cawn gyfarfod eto y fuan ar dudalenau y JOURNAL. Rhaid i mi groesi *'ysger er gwneyd fy ffordd tua'r ogof.—Yr eiddoch, &c., LLWYNOG. [Cyfarfu y Llwynog," druan, A gofid wrth groesi r "ysger," yr hyn a eglura diweddarwch ymddangosiad ei litli. Gan mi anaml iawn yr ydym yn cael y fraint o glywed oddi wrth y rhyw' ogaeth yma, yn enwedig y rhai hyny o honynt » gj mmerant ddyddurdeb neillduol ym materion y gwehyddion yn ardal Felindre, nis gallwn lai nil chyhoeddi yr ysgrif uchod. Ond adgoffir ni nad yw y b li i gyd yn gorwedd arnn. Rhaid i ninna" gymmeryd ein rhan. Y GoL.] --————.————- f

ER SERCHUS GOF Am y diweddar Hannah Davies, priod Johtt Davies, Ty'rcapel, a mini y Parch. D. 0. Davies, ficer Llanybeau, yr hon a fu farw ar y 22ain o Ragfyr, 1890, yn 78 mlwydd oed, ac » gladdwyd yn hen fynwent gys^egredig Llanfi" hangel-nwch-Gwili. Bu am flynyddau maith yn aelod ffyddlon yn yr Eglwys uchod, ac yr oedd yn garedig a chymmwynasgar bob amser, » theimlir colled ar ei hoi yn yr Eglwys a'r ardal yn gyffredinol. Mewn gorthrymder a gofidiau Ydym yma yn y byd, Colli 'r ym ein hanwyl ffryndiau Bob yn un o bryd i bryd Ar ol colli rhyw un anwyl, Arall ddaw i ben ei daith, Angeu sydd yn cyflym wsithio Net; gwneyd llawer grudd yn Ilaith. 'Does gan angeu 'run gwahaniaotii Am yr hen a'r ifanc rai, Synmud wna ef b b rhyw oedran I'r tragwyddol fyd didrai Ni rybii(l(lia ei ddyfodlid, Er fod hwnw'n peri loea, Gollwng wna ei saethau marwol Nes c.ael tcrfyn ar ein hoes. Hannah Davies o Tyrcapel Fu yn nod i'w saethau of, Cwympo wnaeth ei phabeil briddlyd, Ond ei hyshr yd aeth i'r nef. Er mai brenin dychryniadau A wnaeth iddi fanvol glwy', Ond trwy hyny cafudd afael Ar y bywyd beri'n hwy. Nid yw ef i'r Cristion duwiol Yn un niwed y pryd hyn, Y mae'r Iesu yn ci nerthu lrwy dywyilwch oer y glyn Er fod afon yr Iorddonen Swn ei dw'r yn d'od ger raw, Diogel fydd ym nnvichiau lesu Nes cyihaedda'r ochr draw. Yn nhy'r Arglwydd byddai'n ffyddlon, Yuo'n wastad gwelwyd hi Moddion eras nid esaeulnsai. .) --0" Carai'r gwaith cyn fawr ei bri Euw'r Iesu garai'n benaf O'r holl enwau fu eiioed, Ac yn nerlli yr Enw hwnw Cafodd graig o dan ti throed. Cafudd weled dyddiau lawcr- Trigain mlwydd a deunaw llawn, Ond oddi chwareufwrdd amser Cipiwyd hi ar ddu brydnawn Mae ei lie yn wagi weltd Yn y gadair ger y tzlii Y galou oedd yn llawn tosturi Sy", gorphwys yn y graian man. Deulu hoff, na. ddwys alarwch Ar ei hoi, mae hi mewn hedd, Wedi cyrhaedd gwynfyd bythol Yn y byd tu draw i'r bedd Hedd i'w llwch i dawel orphwys Hyd nes delo eogyl Duw I ddadebru'r meirw cysglyd Oil eu beddau fyny'11 fyw. Ceisiwn bawb wueyd efelychiad O'i chyinmeriad hynaws hi, Buan, buan byddwn ninnau Wedi cwrdd ag angeu du Dyma'r adeg mwyaf pwysig Yn ein banes ninnau gyd O am grefydd wna ein cludo I drigfanau'r Ganaan glyd. Glanyrafon. L. J.

Nid yw bwriad Mr Goschen, A.S., i ddwyn allan arian-nodau am symiau o 10s. yn cael cefnogaeth, meddir.