Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
1851 Y DRYCH 1918 Newyddiadur CenedLaethol Cyhoeddedig Bob Dydd Iau Pris y Talaethau Unedig$2.00 Pris y Canada l Chymru, tal yn _mlaen llaw yn ddieithriad_$2.50  T<R A Dt? S jF?? t C OUN C?L? '?-?CT c?A j?-  -?'? HYSBYSIADAU am Brisiau Rhe- symol. Anfoner am ein Telerau. ANFONER ARIAN mewn Post Office Order, Registered Letter neu mewn Draft ar New York taladwy i' r perchenog- THOMAS J. GRIFFITHS, Drych Office, Utica, N. Y. AT EIN GOHEBWYR Er arbed trafferth i" r clerc yn y 'Hvyddfa cyfeirier pob gohebiaeth phob taliadau i'r "Drych" a'r "Cambrian" a'r rhai hyny yn unig, i Thomas J. Griffiths, Utica, j N. Y. Eglwys Annibynol Cymreig 206-208 EAST 11th ST., NEW YORK CITY Rhwng 3rd a 2nd Ave.; taitli pum mynyd o 14th SL Subway a'r 14th St. L Station. Rhed y 3rd Ave. surface car heibio 11th St. Gweinidog-Parch. JOSEPH EVANS. B. A., B. D., 575 W. 172ni St., New York City. Phone 6354 Audubon. Ysgrifenydd—Mr. William A. Jones, 425 E. 161st St., B* Lix, New York. Pregethir y Sul nesaf am 3 y pryd- aawn a 7 yr hwyr, gan y gweinidog. Eglwys y T refnyddion Calfinaidd 505 WEST 155th STREET, NEW YORK CITY ahwng Broadway ac Amsterdam Ave. Broad way Subway express to 157th St. Gweinidog: PARCH. D. MORGAN RICHARDS. Gwasanaeth am 10:30 y boreu a 7 yr hwyr. Gwahoddiad cynes i'n cydgenedl yn y ddinas a'r cylchoedd, ac hefyd 1 ym- welwyr.
[No title]
Y mae eisieu geiriadur Cymraeg new- ydd a'r geiriau Seisneg diweddaraf yn- ddo; geiriau fel 'snob' a arferir mor ami gan Gymry yr Hen Wlad. Dyna 'automobile.' Gellid ei droi i 'hunan- fynedydi' yn y Gymraeg. Dywedir fod yn y fyddin 100,000 o Smiths nid 'gofiaid,' eithr bechgyn o'r enw 'Smith.' Y mae 1,500 o William Smith, 1,000 o John Smith, &c. Y mae ynddi 15,000 o Millers (nid melinydd- ion); a 15,000 o Wilsons. Ni welsom eto pa nifer o John Jones a Dafy Dafys sydd! Nid oes son y gwanwyn hwn am blanu tatws a garddu ag oedi flwyddyn yn ol. Nid oes dim fel profiad. Coel llawer oedd y pryd hwnw fod amaethu yn waith hawdd, ac y gallai pawb ei wneyd, ond y ffaith yw fod yn rhaid dysgu rhyw gymaint ar bob gwaith, fel barddoni neu lenyida, er engraifft. Y mae trin y Gymraeg yn anhawddach na phlanu tatws. Tystia y 'Cymro' iddo dderbyn rhestr gyfrinachol o'r llyfrau a gyhoeddir drwy'r wasg Seisneg yn ystod y mis- oedd nesaf, ac ni chai ynddi gymaint ag un enw Cymraeg. Os y cyhoeddir un llyfr Cymraeg, edrychir arno fel rhy- feidod; ac y mae llyfr Cymraeg yn America fel comed! Credwn y dylid cael rhyw ffordd I beri anesmwythdra ar y genedl Gymreig. Byddai y byd yn dywyll o ran y mae hi yn oleuo arno. Os y cyneuir canwyll yma, bydd nifer ar ei hoi ag eisieu ei diffodd! Hyderwn fod ein darllenydd yn wy- bodol ein bod yn byw awr o flaen yr oes, a hyny drwy drefniant y llywodr- aeth gyda'r amcan o'n cael I fwynhau mwy o oleu dydd. Collwn lawer o'r dydd drwy aros yn ein gwelyau a hithau yn ddydd; ac y mae yn oi na allem adael y clociau i ddweyd y gwir, a chodi heb ein twyllo. Rywfodd y mae yn rhaid i ddyn dwyllo ei hun er lleshau ei hun, ac felly y mae yn well iddo hyny na pheidio. Ffyna cryn diirgelwch yn nglyn a'r dwymyn datws flwyddyn yn ol. Ni welsom ddim goleu ar y cyffro y llyn- edd, a thebyg na chawn fyth. Aeth y daten i fyny fel aroplen, a'r pris gyda hi, ac ni eglurwyd eto paham yr aeth, a pha ysbryd drwg a feddianodd bawb am [ dymor! Effeithioid fwy neu lai ar law- er o nwyddan, ac aeth pob masnachwr i godi mwy na ddylasai, a rhoi y bai ar y rhyfel. Y mae y rhyfel genym eto, ond gwelwn rhai pethau yn disgyn! Y mae un gwall a phall yn ein Har- lywydd, sef ymgymer yn ormodol a rhedeg y rhyfel enbydus hwn a'i gyfeill- ion, y Democratiaid, yn unig. Y mae dynion cryfion gan y Gwerinwyr, ond ni ymddengys ei foi yn eu gweled. Diys- tyrodd Roosevelt a'i ymdrechion ar y cyntaf, ac nid yw am ddefnyddio neb o gyfeillion y cyn-Arlywydd, os y gall oeidio. Y mae ei ymddygiad at y Cad- friiog Wood wedi bod yn ddyeithr. Y mae dirgelwch yn y gogwydd sydd yn y Cymro at dduwinyddiaeth. Y mae yn dduwinydd o'r groth-rhyw fath o Nazaread duwinyddol. Pe y darfydiai duwinyddiaeth o'n byd, byddai un Cym- ro yn ddigon i'w ail-lefeinio. Ysgrifena a siarada ar wyddoniaeth fel duwinydi, fel y try bob barddoniaeth yn emyn. Y prawf diweddaf i law yw fod y 'Beirn- iad' yn dechreu myned i afael yr un dwymyn. Nid yw yn un syndod i glywed foi y Germaniaid yn falch iawn o'i gwn mawr sydd yn taflu pelau o goedwig St. Gobain, 76 milldir, i Ddinas Paris. Y dydd o'r blaen lladdwyd tua haner cant ac anafwyd nifer fawr mewn eglwys. Y mae y ffaith fod yr Hwn yn falch o'r fath dirygwaith yn profi y tu hwnt mor anwar yw. Coel y German yw mai hwy yw cenedl etholedig Duw, ac nad yw pobloedd eraill o ddim pwys. Goreu po fwy o honynt ddyfethir, a gwelir hyny yn ymddygiad dinystriol yr Hwn. Dyfais hynod ddyddorol yw y darlun- iau byw, ond y drwg yw yr a y drafod- aeth hon yn fwyfwy o hyd i afael budrelwyr, a darostyngir y welfa ddifyr ac adeiladol i arddangos nwydau, ys- gafnler ac oferedd er boddhad teimlad- au y werin. Synwn na ymunai crefydd- wyr tref a phentref a'u gilydd i wneyd y iawnddefnydd o'r ddyfais ryfeddol i arddangos ymdrechion y da yn erbyn y drwg, a thrwy hyny gynorthwyo achos crefydi. Y mae rhyw lwgr anorchfygol yn y natur ddynol, a gwna y llwgr arall, sef ariangarweh, ddefnydd o hono i elwi yn frwnt arno. Cyff elyb yw yr eira i ddyn mewn ffordd. Yn nechreuad ei oes cyn el gwymp yr oedd dyn yn wyn ac yn bur, yn ol yr hanes. Y mae yr eira ar ol ei gwymp yn dal yn wyn, ond yn fuan cyll yntau ei burdeb, ac erbyn y mae yn bryd iido fyned, a i edrych yn o frwnt. Ar y mynyddoedd, ac yn y caeau, ceidw ei burdeb yn o hir, ond yn y dinasoedd a'r trefi a'r pentrefi a cyn ddued a phechadur, ac yn y budrbarthau a yn fudr ac aflan. A o'r golwg yn hollol dan oruchwyliaeth y gwanwyn; a i fyny i ddisgyn yn wlaw, a'r gauaf, i ymwelei a ni eto yn eira gwyn. Dyna ddarlun o ras a'i waith iachawdwriaethol! Coffa yr enw Cadfridog Foch i ni ddadl yn Nghymru yn ystod y rhyfel rhwng Germani a Ffrainc yn 1870. Yr oedd gan y Ffrancod Gadfridog o'r enw 'Trochu,' ac yr oedd gan bob un ei ffordi o'i ddweyd. Yr oedd yn frwd yno un diwrnod pan y daeth hen wein- idog y Bedyddwyr na wyddai lawer o ddim ond Cymraeg, a gofynwyd iddo y ffordd o diweyd enw y Cadfridog 'Trochu,' ac ebai yntau, gan gymeryd arno ystum un yn gwybod 'Swnia fel y gair Cymraeg Bedyddiol 'trochi' Gel- wir Foch yn 'Fock' a 'Foch,' 'ch' fel yn 'coch,' ond y ffordd yw 'Fosh.' l Byddai yn bwnc dyddorol I'w osod o flaen gwybodwyr a chydwyboiwyr y 'Drych' yn nglyn a symud y cloc (ni symudir yr amser) yn mlaen awr ar flaen yr oes, fel ag i wneyd y cloc dystio yr hyn na sydd yn wir. Y mae yrr engraifft o 'ddwyn camdystiolaeth.' Carem gael rhai o'n manylwyr i ddad- gan eu golygiadau yn nglyn a hyn. Cy- farfuasom eisoes a gwraig a ballodd a'i wneyd. Y mae yn arfer gan lawer I gadw y cloc yn mlaen er dyogelwch codi i fyned at eu gwaith. Gwelsom hyny yn Nghymru, ac ni chlywsom neb yn cwyno o'i herwydd; hyd yn nod pobl grefyddol. Y mae yn bwnc dyddorol lawn, a chynygiwn ef i fewn gyda'r pynciaa dyrys sydd ar fwrdd y 'Drych.' Dyweiai y Seneddwr Overman y dydd o'r blaen yn y Senedd fod 400,000 o ysbiwyr Germanaidd yn y Talaethau. Y maent yn amlach nag y mae y llyw- odraeth yn Washington hyd yma wedi dybio. Y mae yn anhawdd dweyd beth yw y nifer, ond teimlwn fel eu drwg- dybio oil hyi nes y profant yn wahanol. Ofnwn pa yr enillai y Germaniaid yn Ewrop, y byddai yma fwy o Germaniaid nag sydd yn foddlon cydnabod eu hun- ain yr awr hon. Y mae llawer o Ger- maniald yn ddystaw nas gwyr neb beth ydynt. Y maent yn deyrngar hyd y cant gyfle i idangos eu hunain yn ddi- berygl. Gwell eu gwylio oil! Yn amser yr etholiad diweddaf yn Utica, cyhuddai y politicwyr eu gilydd am na ofalent am foes y ddinas, a dy- wedent rai pethau go galed, ond sawrai yr oil o faw yr ymdrech ar y pryd. Gwnaeth y cyfan o gyneu i ddrygu y naill y llall. Nid amser i drin moes dinas yw adeg etholiad, oblegid nid yw y politicwyr fel rheol gyffredin yn pris-' io llawer o foes unrhyw amser. Yn awr, taflwyd ffrwydren i ganol pobl Utica 'fod y ddinas yn lled-agored ar y Sul,' a hyderwn y cymer y Maer a'i weision y botymau i chwilio a yw felly. Byr iawn eu golwg yw yr heddgeidwaid. j YMWELWYR AR UN 0 LONGAU F'EWYRTH SAM. I Ni welant dafarn agored ar y. Sul oddi- gerth fod drws y ffrynt yn agored a'r llymeitwyr yn hwylio f fewn ac allan. A ydynt dan gyfarwyddyd i beidio gwel- ed? Un elfen ddrwg iawn a ddaw i'r golwg yn nglyn a'r rhyfel yw y tra- chwant am elw sydd wedi meddianu dosbarth o lafur. Ni wyddant pa faint i ofyn am eu gwaith. Ychydig o wlad- garwch a chariad at degwch sydd yn eu calonau, a hawdd yw genym eu rhestru gyda'r pasiffistiaid. Ni phryderai y rhai hyn fyned ar streic tra fyddai y Ger- maniaid yn tanbelenu New York. Am- lygir llawer o ddiffyg cariad at wareidi- iad yn mhob ffurf ar hyd a lied ein gwlad. Safodd dosbarth o weithwyr allan yn ddiweddar yn y dwyrain yma am $10 y dydd. Pan y daw y rhyfel mawr hwn i ben, rhaid fydd talu yn ol y draul fawr yr a ein gwlad iddi, ac felly dylid gofalu am gyniledd yn nglyn a phob peth. Peth brwnt yw elwa yn fasnachol a gweithfaol. O'r gogoniant yw aberth dros wlad! Sonir a bu llawer o son am y pechod yn erbyn yr Ysbryd Glan, a phryderai Cristionogion yn nglyn a'i bechu, onJ ymddengys na phrydera y Germaniaid yn nglyn ag unrhyw fath o bechod. Y maent wedi myned y tu hwnt i bob ofn pechu. Ni ymddengys fod ganddynt barch i un egwyddor o fewn adnabydd- iaeth dyn. Dywedai milwr dro yn ol ei fod wedi bod yn ymladd a rhai na phar- chent y Deg Gorchymyn, a chyfeiriai at y Germaniaid. Ni fu y fath bechu erioed yn hanes y byd o ddyddiau Sodom a Gomorrah ag a wneir heddyw gan y Germaniaid. Y mae llawer o wir yn ngeiriau Harri Heine, yr ludiew Germanaidd, draenen fu yn ystlys Ger- mani yn ystod ei oes fer, sef mat dis- gynyddion trigolion Sodom a Gomorrah yw y Germaniaid. 0 un i un cawn y Talaethau yn troi eu gwynebau yn erbyn y Germanaeg, gan ei throi allan o'r ysgolion, a hyny yn iawn. Syna rhai at hyn, oblegid, ebent hwy, y mae Goethe, a Lessing a Schiller yn ddiwylliant i unrhyw ddyn. Ymddibyna llawer ar ba beth yw di- wylliant. Yr oedi Goethe yn ddyn llygredig, ac nid yw ei weithiau drwy- ddynt yn gefnogol i Gristionogaeth a gwareiddiad o'r fath uwchaf. Nid ydym yn cael y Germaniaid diweddaraf i'w cymharu a'r awduron goreu yn Mhry- dain ac America, ac ofnwn fod llenydi- iaeth Germani heidyw yn gefnogol i an- wareiddiweh. Y mae benbwygilydd yn Gaiseraddoliaeth, ac y mae hyny yn ddigon o reswm dros ei chau allan o ysgolion America. Y mae yn ddirgel- wch pa fodd y daeth i fewn i ysgolion America oidigerth drwy ddylanwad Germaniaid bradus a dichellgar. Yr oedd fel cymeryd gwenwyn i fewn i'r Weriniaeth. Y PHILISTIAID YN EIN PLITH. Daeth yr ymosodiad enbydus diwedd- ar a llawer o gudd-Germaniald i'r am- lwg. Y mae llawer iawn o honynt yn y Talaethau y byddai o fendith fawr i'r weriniaeth pe na diaethent yma erioed. Daeth y rhan fwyaf o honynt o gaeth- iwed Germani; a llawer o honynt wedi dianc i beidio myned yn ol. Eto yn y rhyfel hwn, y mae eu calon gyda'r Kaiser yn el ymdrech i orchfygu, ac er na amlygant eu hunain yn gy- hoeddus, yn ystod yr ymosodiad diwedd- af, gwelwyd ar ba ochr y safent drwy y wen ar eu gwyneb, a'r llawenydi yn eu geiriau. Daliwyd rhai o honynt mewn conglau yn gorfoleddu er y per- thynent i gymdeithasau Americanaidd gwladgarol. Pe y gellid myned i aelwydydd Ger- manaidd yn America, ceid allan mai Hwniaid yw y mwyafrif mawr o honynt. 'Anhawdd tynu cast allan o hen geffyl;' a gallwn anturio y dvwediad nad yw y German wedi llwyr gnddio yr Hwn. Y mae dwy fil o flynyddau o Gristionog- 1 aeth wedi llwyr fethu dofi yr Hwn. Anffodus yw ar y German yn Ameri- ca-rhaid yw iddo gadw dau wyneb er cadw ei hun ar delerau heddychol a'r byd o'i amgylch. Druan o'r Hwn. Nil ar y ddaear hon y mae ei le. Dylai fod yn ei le ei hun gyda'i dad diafol. Dy- eithryn yw yma, a gresyn na ddeuai ei dad ar ei ol i'w gymeryd adref. DRWG ETO. Felly yn ol dysgeidiaeth yr Hen Des- tament a'r Newydd, y mae yn diyled- swydd i wrthwynebu, sef sefyll yn erbyn drwg, ond nid a drwg, eithr a moddion i'w atal, os na ellir ei ddifodi. Dyna wna gwareiddiad pan y gwna yn iawn: defnydiio moddion effeithiol i atal drwg, os na ellir ei ddifodi. Dyna hanes gwareiddiad o ddechreu amser, er y cyll yn ami yn natur y moddion. Byddai peidio gwrthwyneb yn yr ystyr o sefyll yn ei erbyn yn an- wareiddiweh; felly nis gallwn goelio a chydnaboi y syniad fod yr Efengyl yn addysgu anwareiddiweh. Gwelir hyn yn ymddygiad yr hedd- geidwad cynrychiolydd gwareiddiad. A o amgylch gyda'i bastwn i wynebu drwg; ac.os y by 3d y drwg yn fygythiol a a gwn yn ei logell. Os y gwel ym- ladd, ni a yn mlaen gan ddiosg ei got, a myned i ymladd fel yr ymladdwyr. Byddai hyny yn wneyd drwg yn wrth- wyneb i ddrwg (yr hyn a waherddir gan yr Efengyl a gwareidiiad) ond a yn mlaen, ac os na cheir heddwch drwy'r deg, defnyddia'i bastwn, a lloria y tros- eddwr neu y troseddwyr gyda'r amcan o atal y drwg, nid ei feithrin drwy ei borthi a drwg. Byddai yn iawn i ddin- esydd cyffredin wneyd yr un modd, os na fyddai heddgeidwad yn gyfleus, os y byddai hyny yn effeithiol i atal y drwg. Nid drwg yw ymosod ar ddrwg i'w atal, eithr da. Newidia yr amcan y cyfan. Dyna y rheswm fod ein byd mor ddyogel i fyw ynddo, am y gwrthwynebir drwg, nid a drwg, ond a da. A oes pasiffist yn dar- llen y 'Drych' a ddymunai weled difod- iad hunanamddiffyniad cymdeithas? Yr unig wahaniaeth rhwng gwlad filwrol a'i nod i atal drwg a sefydlu a chado6rnhau heddwch a heddgeidwad yw foi y naill yn dwyn arfau a'r llall bastwn. Y mae yr egwyddor a'r amcan yn gyffelyb gyda'r ddau. Felly, y mae rhyfela i orchfygu y byd a'i ddarostwng fel y gwna Germani yn ddrwg; y mae ei gwrthwynebu i'w hatal yn dda. Pan y defnyddir yr un math arfau, nid drwg wna yr ochr ymdrechant atal drwg. Meidylied y darllenydd uwch hyn yn ddifrifol, a cha fod yr egwyddor hon yn gyson a natur, Ysgrythyr, rhe- swm a synwyr cyffredin. Y RHAI NI PHLYGANT. I Y mae pobl oreu Germani naill ai yn y carchardai, dan warth a drwgdyblaeth neu yn alltudion o'u gwlad. Un o'r goreuon yw Dr. Liebknecht, yn nychu yn ngharchar; un arall dan ddrwgdyb- iaeth a gwarth yw y Tywysog Lich- nowsky, ac y mae llawer yn Holland a'r Yswitzdir o elynion pybyr y Kaiser, a rhai a ymjrechant ac a weddiant ddydd a nos am ddifodiad y Kaiser a'i drefn unbenol yn Germani. Y Tywysog yw un o'r rhai olaf o wrthwynebwyr y Pen Hwn i ymddangos o flaen y byd. Efe oedd y Llysgenadwr yn Llundain pan dorodd y rhyfel allan, a thrwyddo ef yr ymdrechai y Kaiser a'i jwnceriaid ddylanwadu ar Brydain i aros yn anmhleidiol gyhyd ag y byddai yr 'Hwn yn llofruddio Belgium a Ffrainc, yn rhagarweiniol i sicrhau glanau Belgium a Ffrainc fel ag i fod yn gyfleus i chwalu yr ochr hono i Bry- dain. Gwelodd Syr Edward Grey drwy fwr- ladau y Kaiser yn ngeiriau y Tywysog, ac aeth y cyfan yn fethiant. Aeth y Tywysog yn ol i Germani, ac yn olynol [ hyny eisteddodd i lawr ac ysgrifenoid idroddiad cyfrinachol o'r drafodaeth i'r teulu a'i gyfeillion yn hytrach nag i'r j vasg i'w gyhoeddi ledled y byd. Ysgrif- modd y gwir, fel y gwna dyn pan mewn rmgyngoriad a'i galon a'i gyiwybod. Tebyg iddo ei ymddiried i gyfeillion Irwy y rhai y daeth i feddiant gwyr y wasg, y rhai a'i roisant ar benau tai i bawb ei weled, a daeth hyny a'r Tywys- )g dan wg y Kaiser a'i gyifelzebwbiaid. Ni wadodd y Tywysog; cydnabyidodd mai ei waith oedd; ei fod yn adroddiad wir ac ymddiriedol er ei fod yn amddi- Efyn tegwch Prydain, ac yn cadarnhau mai dichell Germani arweiniodd i'r rhy- fel. Scrap o bapyr yw wnaeth ac a wna lawer o ddrwg i'r Kaiser. Yn ddioed trowd y Tywysog o'r neilldu, a thebyg na cha orchwyl arall o dan deyrnasiad y Bwli mawr yn Berlin; ond bydd ei enw yn gymeradwy yn yr oesau a ddeu- ant fel eithriad ogoneddus yn nghanol yr Hwniaii anwaraidd. Pan yr edrychir yn ol i'r oes hon, yn nghanol miliynau o Germaniaid duon yn tyrfu drwy eu gilydd fel twr o barddu, bydd y Tywysog Lichnowsky a Dr. Liebknecht fel goleuadau yn tywynu yn y fagddu, a'r oesau i ddod yn cael eu henwau mai hwy oeddynt. Y fath glod a fyid iddynt gael y go- goniant iddynt lewyrchu pan oedd gwyntoedd cryfion Kaiseriaeth yn di- ffodd pob goleuni o fewn y wlad!
MARWOLAETH CYMRO IEUANC 0…
MARWOLAETH CYMRO IEUANC 0 HUMBOLDT PARK, CHICAGO, ILL. Gan Wm. Ishmael Jones. Mae y darlun hwn yn un lied gywir o'r diweddar Robert Jones, 2329 New- land Ave., Chicago; yn marwolaeth y brawd anwyl uchod mae yr adnod hono yn cael ei gwireddu, 'Canys yn yr awr ni thybioch y daw mab y dyn.' Ym- restrodd gyda llynges Canada Awst 13, 1917, gyda chyfaill iddo, sef Inigo Jones, Chicago, oni ni chawsant y fraint o fod gyda'u gilydd ar yr un Hong; gweithia Inigo ar H. M. C. S. 'Festubert,' a Ro- I Robert Jones. bert Jones ar H. M. C. S. 'Cartier,' er hyny, yr oedd y ddau yn dygwydd bod yn Halifax yn amser y difrod mawr hwnw trwy ffrwydriad. Daeth Robert oddi yno yn ddianaf, oni ni bu Inigo mor ffortunus, oblegid cafodd ei anafu yn ei ben Chwefror 16. Tra yn morio yn y Bay of Fundy ar noson oer a thym- estlog rywfodd yn anffortunus golch- wyd Robert Jones oddiar fwrdd y Hong i'r dyfnder, ac er ohwilio yn ddyfal am lano am tua dwy awr methasant ddod o hyd iddo. Mab ydoedd i Henry a Catherine Jones, Bryn Goleu, Llan- bedrog, G. C. Daeth i'r wlad hon fis Ebrill, 1911, a gwnai ei gartref gyda'i frawd, sef Griff- ith Jones a'i briod, 2329 Newland Ave. Bu yn aros am gyfnod yn Milwaukee, Wis. Saer coed ydoedd wrth ei alwed- igaeth, a ganwyd ef Meii 24, 1892, yn Llanbedrog, G. C. Ar bwlpud eglwys Gymraeg Humboldt Park mae baner. ac arni chwech seren yn cynrychioli chwech o fechgyn Cymreig o'r ardal. yma sydd wedi aberthu pob peth er mwyn ymladd dros ryddid a chyfiawn- der, seren Robert Jones erbyn hyn yn seren aur. Cafwyd gwasanaeth coffad- wriaethol iddo nos Sul diweddaf. Can- wyd amryw o emynau gweddus i'r am- gylchiad pruddaidd. Siaradodd y Parch. T. O. Jones yn hynod effeithiol. Mae cydymdeimlad cyffredinol a'i deulu yma a'r rhai syid yn yr Hen Wlad. Gadawodd i alaru ar ei ol dad a mam, un chwaer, Jane Jones, pedwar brawd, sef Henry, John a William yn Nghymru, a Griffith Jones yn Chicago, ac amryw o berthynasau eraill. Nawdd y net fyddo drostynt oil yn eu galar a'u hiraeth am un oedd mor hoff ganddynt.
NODION 0 NEW YORK.
NODION 0 NEW YORK. Gan Colwynian. Nos Iau. Mawrth 28, cynaliodd eglwys M. C. ar 155th St., ei swper a chyngerdd blynyidol. Eisteddodd cynulliad llu* osog iawn wrth y byrddau llawnion o drugareddau oeddynt wedi eu har- Iwyo yn chwaethus gan Gymdeithas Ladies' Aid yr eglwys. Yn dylyn y wledd, cafwyd cyngerdi uwchraddol dan lywyddiaeth y Parch. D. Morgan Richards. Cymerwyd rhan gan Miss Eleanor Owens. Miss Marie Thomas a Courtney J. Cessler. Cyfeiliwyd gan Miss Bonnie Borne a Elmer Zoller. Yn ystod y cyfarfod, hysbysodd y llywydd fod aelodau o Gymdeithas y Laiies' Aid eglwys M.. C. yn Philadelphia yn bre- senol, a gwahoddwyd hwy ar y llwyfan. a chawsant dderbyniad brwdfrydig gan y gynulleidfa. Da genym ddeall fod y chwiorydd hyn yn hynod o ffyidlawn i'r achos goreu, a haeddant ganmoliaeth uchel am eu hymdrechion diflino. Gweithiant yn ddystaw, feddylgar a gonest, gan chwilio beunydd am fylchau i'w llenwi. Wel done. chwiorydd. Caw- som ein siomi unwaith eto gan y gan- tores Miss Sue Harvard trwy iddi fethu bo 3 yn bresenol. Yr oedd yr oil o'r rhaglen yn Saesneg oldigerth *un gan Gymraeg gan Miss Thomas. Os am gadw yr wyl hon yn boblogaidd yn mhHth y Cymry, rhaid cofio mai cyng- erdd Cymreig mae y lluaws yn ei ddvs- gwyl. a theimlant yn siomedig os bydd yn wahanol. Nid teg yw anwybyddu talentau Ileol yn ein prif wyliau. tra ydynt mor barod i'n gwasanaethu ar kyi y flwyddyn. Drwg genym hysbysu fod eich goheb- ydd dyddorol John Evans (Efrogydd) yn bur wael o'r pneumonia yn St. Luke's Hospital. Mawr obeithiwn iddo wella yn fuan, ac y cawn fwynhau ei gwmni a'i ymddyddanion doniol. Yn yr un ysbyty, mae Gwladys, merch Mr. a Mrs. J. R. Williams. Da genym ddeall ei bol yn gwella ar ol bod yn bur wael. Cofied Cymry y ddinas am yr Eistedd- fod sydd i'w chynal nos Sadwrn nesaf, Ebrill 13, yn eglwys M. C. ar 155th St. Mae dau gor ar y maes, a llu o unawd- wyr, ac adroddwyr yn hogi eu harfau, a rhagolygon am gyfarfod rhagorol. Bydd y drysau yn agore i am 6:30, ac i ddechreu am saith yn brydlon.
DINAS Y CARIAD BRAWDOL. I
DINAS Y CARIAD BRAWDOL. I Gan E. Puntan Davies. I Philadelphia, Pa., Mawrth 27ain, 1918. -WeI, dyma fi wedi bod yn Camden fel yr addewais er gweled dros fy hun a oedi yno fossis Cymreig yn y shipyards mawrion, am fod un wedi ameu yr hyn a cidywedais yn flaenorol; ond y pryd hwnw nid oedd genyf sicrwydd person- ol, ond gair cyfaill nad oedd genyf yr un ameuaeth lleiaf yn ei gylch. Yn awr, dyma fi wedi eu gwelei. ac mewn modd wedi dechreu cyfeillgarwch a hwynt, sef a Mr. Thomas S. Mason, Superintendent o'r New York Shipyard, a'i fab sydd yn dal megys yr un swydd yn y Pennsylvania Shipyard, ac y mae y mab yn byw gartref gyda'i dad a'i "am. Yr oeddwn weii ysgrifenu at y tad f ddweyd am fy nyfodiad, a chefais ef gartref yn fy nysgwyl, pryd y caw- sorp ychydig oriau hapus a dyddorol gyda'n gilydd. Boneddwr o Pembroke Dock, sir Benfro, ydyw, lie y dysgodd y gelfydd- yd o saer llongau, a bu yn gweithio yn Llundain a Iloedd eraill yn Lloegr, cyn dyfod i Cleveland, Ohio, dros ugain mlynedd yn ol, ac y daeth oddi yno fel superintendent i Camden flynyddau! wed'yn, lie y mae yn un o'r rhai blaenaf yn y weithfa fawr. Nii ydyw yn medru siarad Cymraeg am na chlywodd ddim o'r iaith yn cael ei siarad yn Pembroke Dock, meddai, oni pan fyddai excursions yn dyfod yno o sir Gaerfyrddin, a siroedd Cymreig eraill. Pan yn Cleveland byddai bob amser yn dathlu Gwyl Dewi Sant yn mhlith ei gydgenedl, ac yr oed3 yn hoff o son am danynt. Gan fod brodyr fy ngwraig wedi dysgu yr un grefft ag yn- tau yn Pembroke Dock flynyddau o'i flaen, ni ddaeth i adnabyddiaeth o hon- ynt. Yr oedd yn siarad yn barchus iawn am y Cymry fel crefftwyr a gweithwyr da, a phe buasent, me idai, yn fwy sefydlog, gan aros yn yr unfan, fe fuasai lawer mwy o honynt yn dal rhai o'r swyddi blaenaf o'r wlad, yn lie eu bod yn rhoddi fyny eu gwaith gyda'r achos lleiaf. Gwnaeth hyny i mi feddwl yr hyn a ddywedodd Llew Dowlais wrth- yf flynyddau yn pi, pan yn gweithio yn ngwaith haiarn Pencoei yma. Machin- ist ydoedd y Llew wrth ei grefft-, ac yr oedd yn gwneyd pisyn o waith tra afrwydd oedd yn gofyn cryn dipyn o gelfyddyd i'w wneyd, pryd y daeth Mr. Roberts, y perchenog, ato i edrych ar ei waith. Gofynodi iddo ei enw, pryd yr atebodd mai Lewis ydoedd, ac mai Cymro ydoedd. '0, Cymro, yn wir,' meddai; 'Cymro o waedoliaeth ydwyf finau hefyd, a bu llawer iawn o Gymry yn gweithio yma flynyddau yn ol, a hwy oedd y gweithwyr mwyaf deheuig a da a fu gyda ni erioed, ond,' meddai, 'meth- em yn lan a'u cadw yn hir am y byddai y peth lleiaf yn drosedd yn erbyn yr hyn a fedlylient oedd yn deg yn eu gyru i ffwrdl ar unwaith, fel nas gallem ym- ddiried ynddynt,' a tbebyg oedd tystiol- aeth Mr. Mason hefyd. Y mae gwaith Pencoyd yn awr yn fawr arswydus, gyda miloedd lawer yn gweithio yno, ac er mai gwaith o gychwyniad Cymreig ydyw, a minau heb fod yn mhell oddi- wrtho, nis gwn am yr un boss Cymreig yno a all roidi diwrnod o waith i un o'i gydwladwyr, ac os mai eu gloddest at ymyfed ydyw eu prif achos o ansefyd- logrwydd, y mae yn gywilydd i'r genedl am danynt. Gobeithio na fydd i neb o'r rhelyw di- ffrwyth fyned i ymofyn gwaith at Mr. Mason am eu bod yn annheilwng o waith yn unlle. Gofynais idio a allas- wn i ysgrifenu i'r papyr am dano, a dy- wedodd 'wrthyf am wneyd, y buasai yn falcb i roddi gwaith i lawer o Gymry, a rhoddi y cyflog uchel a allasai iddynt, eef o 40 i 80 cents yr awr yn ol eu gallu a'u medr, gyda llawer o overtime yn y fargen, a byddai iddo eirych yn garedig ar eu hoi a'u Uwyddiant, ond byddai iddo edrych yn garedig ar eu hoi byddai yn rhaid iddynt fod yn ddynion sobr a da yn dylyn eu gwaith yn gyson. Yr ydwyf wedi cael gwahoddiad I ddyfoi i'w weled pryd y mynaf. a dyfod a'r wraig genyf ar fyr, er myned a ni yn. el oto i weled prydferthwch New Jersey. Mae'n dda genyf i mi wneyd 'impression' caredig arno. Daeth yn dderbynydd o'r 'Cambrian' a'r 'Welsh- American' can gynted ag y dywedais wrtho am danynt. a buasai yn gwneyd yr un fath a'r 'Drych,' pe buaeai yn medru yr iaith. Dyna ddigon i brofl ei Gymreig-garwch. Ewch ato i weithio, gyfeillion, gan wneyd trefle Gymreig o Camden.
I Alliance, Ohio. I
Alliance, Ohio. I Ddyid Iau. Mawrth y 14eg, bu farw vr hen gyfaill Richard Davies. Summit Street, ar ol misoedd o ddvoddef. Gan- wyd ein gwrthrych mewn fferm o'r enw Talsamau. sir Aberteifl, 65 mlynedd yn ol. Symudodd y teulu i sir Frveheinioz nan oedd efe yn hogvn bach. Pan oedd ond 14 mlwyid oerl aeth i Dowlais lC yno y dyse-oid y grefft o moulder. Yn v flwvddvn 1883 daeth i'r wlad bon gin ddod i Alliance, ac yma y trenllodd weddill ei oes ag eithrio dwv flyneld yn Lorraine ac wyth mlynedd yn Niles. Claddwyd ei weddillion dydd Sadwrn I nlvnol. nryd y cymerwyd rhan gan y Parch. J. B. Jones. Palmyra, a'r Parch. F. J. Bryson. Alliance. Ctnodd Mrs. Thomas Donellv, Walworth. Ohio, yn leimladwy iawn. Bydd yn chwith gan lawer yn y gwaith ac mewn lleoedd er- aill na chant weled ei wyneb mwyach. Dvn tawel o°dd Mr. Davies. rhaid oedd ei weled cyn ei glywed. Pan yn iftinnc gwnaeth broffes o'i ffvdd yn ei Waredwr, a glvnodd hyd y diwedd Yr oeid yn aelod o'r eo:lwvs Annibvnol Gymraeg. a phan vr oedd yr pglwvs hon vn abl i gvnal modrtinn bviMni -fq vn ei io ,,nh a^flor. Pert>T"Tni i'r Knights of Pythia.s LoAp,,e yn Niles, Ohio, ac i'r TVntooted T-Tn-e Circle yn Alliance. Heblaw ei briod Mrq. Davies. g^d^^o^ un mnh a merrh i slqril nr ol nriod hoff a tbod fvnor. Y mae Hdo un chwer vn J yr Hen Wlad. Mrs. Avbom yn Do^'iMs, « yn Cleveland a Niles, j Ohio.-W. J. M. ,I'" -t
NODION PERSONOL
NODION PERSONOL Mae'r Parch. W. Caradog Jobm, D. D., Rome, yn un o'r gwahoidedigies i Gymanfa'r Sulgwyn yn Bangor a Wind Gap, Pa. Hon yw y bedwaredd waith iddo gael ei wahodd yno. Yn y nodiad ar farwolaeth Robert Griffiths (ieu.), Chicago, yn y 'Drych' dl. weddaf mai y dyddiad yn annghywir; Mawrth 24 ddylasai foi, ac nid Mawrth laf. Cawn fod Griff. R. Rice, un o felbion y diweddar Barch. Thomas Rice, wedi ei benodi yn brif arolygydd y Milwau- kee Milk Producers' Association, ac wedi symud ei deulu i 702 Stowell Ave. Yr ydym am i'r cyfryw a gant 'Ben Bifan' drwy y bostswyddfa heb ei erchi, gofio y daw iidynt drwy garedigrwydd boneddwr o Gymro a'i drigfa yn Ohio, a dylent fod yn ddiolchgar i'r gwr da anr adnabyddus. Mewn atebiad I Oliver Rhudderci a Cymro Cloff, dymunaf hysbysu mai nid Samuel Aubrey arweiniodd parti Maes- teg yn Eisteidfod Merthyr, ond Evan Jenkins, un o'r arweinyddion goreu a fagwyd yn Maesteg. fel y crybwyllwyd yn ein hysgrif ar 'Gerddorion' Maesteg yn y 'Drych' diweddaf.—Geo. Marks Evans, Mus. Bac. Cynelir Cyfarfod Dosbarth deheuol Penna., yn yr eglwys Gymreig, Phila- delphia, Ebrill 13-14. Nos Sadwrn, cyf- larfod cyhoeddus. Moddion y Sul am 10:30 y boreu; 3:30, a 7 yr hwyr. Dys- gwylir y Parch. D. Morgan Richaris, New York, a'r Parch. Wm. Matthews, Bangor, i wasanaethu. 0 hyn allan bydd gwasanaeth nos Sul am 7 o'r gloch yn lie 7:30.—J. H. G. G. T. Matthews (leu.) o ddinas New York oedd ar ymweliad a dyffrynoedd y Lackawanna a Wyoming yr wythnos o'r blaen yn cynrychioli G. T. Matthews a'i Gwmni, yr hwn sydd yn gwerthu y te adnabyddus i Gymry ein gwlad, Te y Brenin a Brookdale Ceylon. Yr oedi ei gyfeillion yn falch o'i gyfarfod. Cynaliodd Cymdeithas Dewi Sant Baltimore, Md., ei chyfarfod blynyddol yn eglwys Bresbyteraidd yr Abbott Memorial, y Parch. William Lewis, Cymro ieuanc, a gweinidog y Milton Ave. Church, a draddododi araeth ar 'David Lloyd George.' Y llywydd TVf Dr. John A. Evans, Grace Church. Gan fod 'Ben Bifan' wedi myned, ofer fydd i > neb ofyn am dano mwy, eithr edifarhau a theimlo yn ddrwg na ofalas- ant mewn pryi am ddangos eu parch iddo. a'i letya fel un o Gymry mwyaf diffuant ei oes. Cymellwn ein beirdd yn enwedig 1 fod yn fanwl a gofalus gyda'u cynyrch- ion. Cawn gywiriadau yn awr ac eto. pan yn rhy ddiweddar. Gosoder y cy- wiriadau i fewn cyn eu hanfon. Peidied neb a brysio i ymdiangos yn gyhoodduB yn anmharod. Y mae y Golofn laith hefyd wedi 4br- fod o'r braidd o eisieu cefnogaeth. Ym- ddengys nad oes neb yn cymeryd dy- ddordeb yn yr Hen Iaith. Gallech fedd- wl foi llawer o garu arni. ond cariad rhagrithiol yw llawer—y rhan fwyaf o hono. Mae cariad heb welthrc-,Ioedd mor ddi werth a ffydd heb weithred- oedd. Ysgrifena cyfaill atom o yn agos i Landybie, D. C.. yn diolch am gym- deithas y 'Drych' yn wythnosol. Medd- ylia yn uchel o hono, a dymuna ei 'wydi yn y dyfodol. Y 'Drych' yw llygad y genedl ar yr ochr hon. ac ai yn nos a mom hebddo. Gymry, meddyliwcb ar hyn! Fel hyn yr ysgrifena hen dderbyniwT o'r 'Drych' atom o ardal yn Pennsylvan- ia: 'Mae yma lawer o Gymry. ond er cywilvdd. nid oes yma ddim chwaeth at lenyddiaeth. yn Seisneg na Ohymraeg. Mae yma gyngerdlau, a chyrddau llen- yddol, Gwyl Dewi neu rywbeth yn vson. Mae y Welsh Society, y Welsh Club, a Welsh hyn ac arall o hyd. ond dim n^rch i'r Gymraeg mewn llyfr neu newyddiadur.' Yserifena y Parch. R. J. Williams, Venedocia. 0., atom yn hvsbvsu ei fod am gydsynio a dymuniad G. G. Thomas, Minneapolis. Minn., a bydd iddo anfon ei bregeth ar 'Y Ddall Fab* i Bwlpul y 'Drych.' Canmolai Mr. Thomas y bre- geth hon. a dymunai i ddarllenwyr y 'Drvch' gael ei gweled yn y Pwlmid. Diolchwn I Mr. Williams am' ei garedlg- rwydd. Ysgrifena atom o Stafford, Ct.. lie y mae am dymor er mwyn ei iochyd. Ar ol mynei yn 01 gartref, bydd iddo anfon y bregeth i'r Swyidfa. Boreu Sul, yn eglwvs Gymreig Phila- delphia, Pa.. dathlwyd Sul y plant, pryd I y iaeth oddeutu deugain i ganu ac ad- rodd ar gyfer y Pac. Addysgwyd hwy enn Mrs. P. E. Williams ac yn absenol- deb Miss Edith Mvfanwy Morgan—oedd gartref yn gwylied ei mam. yr hon olvild vn berygins wael-eyfelltwyd gan Miss Marion Williams, hi eto yn un o Want vr eglwys. Yn ystod y cyfarfod bed- vddiwyd b-ban Mr. a Mrs. Robert Wll- liarns, 102 o. 5Rth !=:troot. gan el srwein- floe- y Parph. R. E. Wflliqms, el bonw vw Grace Eli^^th Wil"?ms Yr opid nhwqer Mrs. Williams. Miss B<»<*s!e Ro- berts. Utica, N. Y., yn cynorthwyo ei chwaer. Cawsom lyfrynyn thvs a gvhne4dwvd i'w dosbarthu yn mhMth cvfpillion yn "srlvn a datMii Priodas Euraidd Mr. a Mrq. Tqtneq M. Huhes. hqnqq v1- hon a. vmddaneosodd ei-opq vn y 'Drych.' Y maent yn adnahyd^Ms in-n yn OMn- ^inn^ti, 0.. a'r a^gvlcho^d. 'ac °.n. IIP,neiti erom. Cav^i vnlan nTiprelit4 bvr e:n Pwvll?nr y Trefri-tiiu a ""1""fl- au barddonol gan Mrs. VT-n. H. Win- M^an. nith: a Hpnry OolHtson, a cheir darlun da o Mr. a Mrs. Hughes. Anfono-id Mrs. W. H..Tones, Ham- mond. T"d.- dd<>rl"n o F«?1wvq twterajrtd nvn+if T-Tammnnil i ni. a"qH- ad vn we^th OOO. V Tnno vn s^ f- nni^d o nrleflqi Oroegaidrt a "r"o.t So- lomon evnt. Cvnwysa seddan i on ac ?(i iisil 1 90(1 vst^p^oedd ovfleus at wh^noi ri^os- Vm.rthfodan. M°e yno vst^feno'^d ^d "r xryfer gwaith addysgol a chymdeith- asol. Vr ydvm arn evmpii ein pvfMtiint xr nvd v wlad i gyd^V 'o'oftt PTrniop'r nolofn T-ifh. I Tolnfi y P^niadan (inrn,,ii bvrinn vrlit f-vvvitf a.dflas a eriv-pridwv. sef ll'wor o Vmo iqii tiin rtr'nieth. Mwv dvdanrnl ▼rr Y,ner iiwqiti o 'hptn"'11 vn vr tJTI v"n no £ Tin nwnc a tTirwn. Vr ttt, -eyd y golofn Syniadan yn ddifyr i bawb.