Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
GLOYWI'R GYMRAEG.i
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
GLOYWI'R GYMRAEG. i Danfoner pob gofyniad a phob goheb- iaeth ynglyn a'r golofn hon i'r Parch. FRED JONES, B.A., B.D., Rhymni. I'. H. T. Sut y gwahaniaethwch rhwng ei ac y'i ? Chwi welwch y peth yn eglur ond i chwi wybod hanes hynafiaid y'i. (I) Fe ddynoda'r sillgoll mai talfyriad o ei yw 'i. (2) Un o ffug-eiriau William Sales- bury ydyw ei. Y ffurf Gymraeg ydoedd y (diweddar i). Felly dyma'r rhagenwau mewnddodol 'm, 'th, y yn y tri pherson yn eu gwaith (I) Y wlad y'm ganed, (2) y wlad y'th aned, (3) y wlad y y ganed The country in which I was born-you were born-he was born. Ond wedyn fe doddodd y ddwy y yn y trydydd person i'w gilydd, a chafwyd y wlad y ganwyd (orgraff ddiw- eddar, i ganwyd)-the country in which he was born. Wedi cael ei Salesbury yn lle'r i, fe'i hysgrifennwyd y wlad ei ganwyd. Peth diweddar, diweddar ydyw'r y'i, ac er ei fod yn ymgais i gynrychioli'r ddwy y wreiddiol fel y danghoswyd uchod, eto mewn iaith, dyma'r hyn a eilw'r gwydd- onwyr yn reversion to type; ac y mae hynny yn llawn cymaint o drychineb mewn iaith ag ydyw mewn natur. (b) 'A ddylid ysgrifennu'r fannod yn V bob amser ar ol llaiariad ? Dylid ar ol llafariad a dipton, megis codi'r groes' a niiraglau'r mor Y mae'n annaturiol iawn darllen Paham y terfysga y cen- hedloedd yn lie terfysga'r cenhedloedd.' Tan ddylanwad Dr. Pughejy daeth yr arferiad o ymwrthod ag V mor gyffredin, tan y dybiaeth, y mae'n debyg, mae rhyw ddarn o fannod ydyw V. Onid y darn arall ydyw y ? ac nid oes fwy o reswm dros ysgrifennu V na phed ysgiifennid y'. Hanner y fannod gyfan yr ydyw'r ddau. Ond weithiau fe fydd ychydig orffwys rhwng y gair a derfyna a llafariad a'r gair a ganlyn, megis o flaen ymadrodd rhag- ferfol—er enghraifft, 'Ac ni bu dim yn eisieu yr holl ddyddiau y rhodiasom gyda hwynt' (I Sam. xxv. 15). Y mae eisieu yr yn well nag eisiauV yn y fan yma, canys ystyr naturiol yr olaf fyddai to want the days. Dyma D.A.E. yn tynnu fy sylw at frawddeg a ysgrifennais i fy hun, neu o'r hyn lleiaf a brintiwyd fel hyn mewn cyfnodolyn Cymraeg Os byddai'r par ifanc a briodai'w dlawd.' 'Ai nid the young pair who married poorly, yn hytrach nag if the young pair who married were poor ydyw'r ystyr a dery dyn wrth ei darllen, a hynny oherwydd diffyg gorffwys ar ol briodai ? Eitliaf gwir. Y mae Os byddai'r par ifanc a briodai yn dlawd yn gwneuthur yr ystyr yn fwy amlwg. Os bydd yr ystyr yn gliriach wrth beidio a sillgolli, peidier a gwneuthur eto sillgolli yr ac yn ar ol llafariad ydyw'r rheol gydag ychydig eithriadau fel a nodwyd. (c) Beth am y fannod o flaen geiriau'n dechreu ag r ?' Nid oes, hyd y gwn i, ddim gwahaniaeth rhwng r a rhyw lyth- yren arall yn hyn o beth. J.J.—' Beth ydyw'r rheol fwyaf diogel i benderfynu rhywogaeth pethau yn Gym- raeg ? Y delfryd hwn ynteu y ddelfryd hon ?' Alyfi sydd wedi italeiddio pethau. "nfier mai rhywogaeth geiriau a geir mewn adeg, ac nid rhywogaeth pethau. Wel, ,fyniad. Y mae'n rhaid cyfaddef -ol yn y byd o fawr werth i ben- wogaetli gair, nag oddiwrth ei _n_ ystyr nag oddiwrth ei ffurf. Nid yw'r pethau tebycaf i reolau a geir yn y grama- degau goreu hyd yn oedd, yn cyfiawnau afradu congl o'r TYST i'wjdal. Felly y mae'n rhaid i Gymro wybod rhywogaeth geiriau Cymraeg drwy eu dysgu. Ie, delfryd! A raid i ni fodloni i dderbyn y gair hwn i'n lien ? Yr unig ystyr a all fod iddo yn ol yr ystyr sydd i' del' mewn lien ydyw a stubborn, grim mind! Ac nid yw'r ystyr o neat, pretty a roddir iddo y n g Ngogledd orllewin Cymru yn ei wneuthur yn rhyw gymwys iawn i gyf- ieithu ideal! Ond dyna—ei rywogaeth ydyw'r pwnc, onite ? Wel fe fydd enw a gyfansoddir o ansoddair ac enw fel rheol o'r un rhywogaeth a'r enw. Felly, gan mai gwrywaidd yw bryd, dyna hefyd ydyw delfryd. Efallai y cawn ymgom ar lyfrau Rhydd- iaith a Barddoniaeth Gymraeg y tro nesaf, ar gais. F. J.
Marwolaeth a Claddedigaeth…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Marwolaeth a Claddedigaeth y Parch. J. Roberts, Caergwrle. Yn hynod o annisgwyliadwy, wedi cyatudd byr o lai nag wythnos, gorffennodd ein hen frawd hynaws ei yrfa ddaearol bore Saboth, yr 21ain cynfisol. Y Saboth blaenorol pregethodd dair gwaith yn y Wyddgrug a Sychtyn, ac yr oedd yn ei iechyd a'i hoenusrwydd arferol, a thystiai y rhai a'i clywsant ei fod yn pregethu yn well nag y clywsant ef erioed o'r blaen. Aeth adref bore dydd Llun, ac yn fuan aeth i'w wely, gan na theimlai yn dda; ond er pob gofal priod a meddyg, gwaethygodd yn gyflym, a'r bore Saboth crybwylledig ehedodd ei ysbryd at yr Hwn a'i rhoes. Yr oedd Saboth y I4eg yn eithriadol o oer, a'r eira yn wlyb dan draed, a phosibl iddo ddampio ei draed. Yr oedd i bregethu y Saboth y bu farw ym Mhenuel, a siomedigaeth fawr i'r ddiadell yno oedd deall fod ei gyhoeddiad mewn lie arall. Dydd Mercher daeth tyrfa ynghyd at y Firs, ger gorsaf Hope Village, preswylfa yr ymadaw- edig, erbyn 11 y bore i gychwyn ei weddillion i dy ei hir gartref yng nghladdfa'r teulu yn Waenysgol, ger Newmarket, lie y gorwedd ei wraig gyntaf a llawer o'i berthynasau. Cafwyd gwasanaeth byr yn y ty cyn cychwyn, yn yr hwn y cymerwyd rhan gan y Parchn, R. Roberts, Rhostyllen, T. Roberts, Wyddgrug Dr. Price, Rhos a W. Williams, Harley. Cyn cychwyn tua'r gladdfa, canwyd yr hen emyn adnabyddus, Yn y dyfroedd mawr a'r tonnau,' &c. Clud- wyd yr arch mewn motor, yn cael ei ddilyn gan dri motor eraill yn cynnwys y teulu a rhai cyf- eillion o Gaergwrle. Danghoswyd arwyddion amlwg o barch mawr i'r ymadawedig gan yr ardalwyr o bob plaid, ac yn enwedig gan eglwys Caergwrle. Gwelsom yn bresennol, heblaw a ennwyd, y Parchn. T. E. Thomas, Coedpoeth J. D. Jones, Brynteg J. Howells, Ponciau; O. J. Owens, Ebenezer, Rhos O. Lloyd (P.), Caergwrle E. Jones (P.), Gwersyllt; Mri. D. Jones, Harts- heath; Hopwood, E. Jones, J. Jones a Thomas, swydaogion yr eglwys yng Nghaergwrle, ynghydag eraill na chawsom eu henwau. Bu Mr. Roberts yn weinidog am 20 mlynedd i'r eglwys Gymreig yn Hanley, sef o'r flwyddyn 1880 hyd 1900, pryd yr ymddeolodd, ac y daeth i fyw gweddill ei oes i sir Fflint. Ond parhaodd yn ddefnyddiol hyd y diwedd gwasanaethai yr eglwysi gyda phob parodrwydd, ac yr oedd yn neilltuol o gymeradwy fel pregethwr. Yr oedd yn ddyn hynaws, pur a diabsen-yn tueddu braidd i fod yn wylaidd. Ni byddai byth yn chwennych y blaen, a thybiai eraill yn well nag ef ei hun. Er pan oedd wedi dod i fyw i Hope Village bu yn hynod ffyddlon a defnyddiol i'r eglwysi yng Nghaergwrle a Phenuel. Er nad yn fugail swyddogol iddynt, eto gwnai waith bugail, a diau y teimlir colled fawr yno ar ei ol. Gadawodd weddw i alaru ei cholled ar ei ol, a dau fab a dwy ferch—oil wedi tyfu i fyny ac wedi ymsefydlu yn gysurus yn y byd. Cydytu- deimlir yu fawr a'r weddw yn ei hunigrvvydd, yr hon a fu yn ymgeledd gymwys iddo. Bydded iddi hithau gael yr Hwn sydd yn Briod i'r gweddwon yn ymgeledd iddi hithau. Wyddgrug. T. ROBERTS.
IAPEL Y CADFRIDOG.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
APEL Y CADFRIDOG. AT FY NGHYDWLADWYR YNG NGHYMRU. Ar gais taer Mr. Iloyd George, Arglwydd Derby, ac eraill, a chyda chydsyniad Arglwydd Kitchener, yr wyf wedi dychwelyd i Gymru er cynorthwyo yr Awdurdodau Lleol i ddeffroi ieuenctyd Cymru, a'u cymell i ymddwyn heddyw yn nydd cyfyngder Prydain mewn modd teilwng o'u cyndeidiau. Ni throdd bechgyn Cymru erioed glust fyddar i alwad eu gwlad. Pan yrrodd Llewellyn ein Llyw Olaf ac Owain Glyndwr fflamdorch rhyfel allan, rhuthrodd dewrion Cymru i ateb yr alwad ac i brofi eu gwladgarwch. Nid yw calonnau bechgyn Cymru heddyw yn llai cynnes nag yn llai dewr nag oeddent y pryd hwnnw. Gwn y bydd iddynt, fel eu tadau gynt, ateb galwad eu gwlad--canys galwad eu gwlad yw Os mynnent gadw pentrefi a chartrefi Cymru yn rhydd oddiwrth draed haearnaidd y gelyn, rhaid ei orchfygu, nid yng Nghymru, ond ar y Cyfandir. Drwy ymladd yn ddewr yno yr ainddi- ffynnir ein gwlad yma oreu, y cedwir gormes y gorthrymwyr draw, y diogelir ein cartrefi tawel, y cedwir ein merched yn bur, a'n plant a'n henafgwyr rhag cael eu llofruddio. Mae dydd prawf ieuenctyd Prydain wedi dyfod Hwn yw yr ymgais olaf wneir i sicrhau Byddin Wirfoddol. Dywed rhai: Ymunaf a'r Fyddin pan ddeuir i'm cyrchu—dim cyn hynny t Unig ystyr hynny yw fod y bobl sy'n dweyd felly yn annog Gorfodaeth (Conscription). Nid felly y dysgodd ein tadau ni. Nid. oes wlad dan haul lie perchir gwirfoddolrwydd ymhob cylch yn fwy nag a wneir yng Nghymru. Er mwyn bod yn deilwng o'n tadau, rhaid i ninnau roi gwasanaeth gwirfoddol. Nid yw anianawd y Cymro yn cydfyned a Gorfodaeth. Ysbryd rhyddid sydd yn ei feddiannu ac yn ei gymell. Am danynt y canodd y bardd- Ei gwrol ryfelwyr, gwladgarwyr tra mad, Tros ryddid gollasant eu gwaed Fechgyn Cymru byddwch deilwng o'r gwron- iaid gynt Ymffrostiwn yn ein rhyddid ac yn ein breintiau, ond golyga braint ddyledswydd. Ni ellir mwynhau y naill heb gyflawni y llall. Ni phery Rhyddid ond cyhydagybomynbarod i'w amddiifyn. Os ydym yn mawrhau ein breint iau, bydded i ni hefyd gyflawni ein dyledswyddau Dyledswydd pob dyn teilwng o'r enw yw amddi- ffyn ei wlad. Mae y rhyfel yn un cyfiawn. Er mwyn amddi- flyn y rhai gorthrymedig y dadweiniodd Prydain gledd. Ermwyn sicrhau Rhyddid i genhedloedd by chain Ewrop yr aethom i ryfel. Ac wrth eu hamddiffyn hwy yr ydym yn amddiffyn ein gwlad ein hunian oreu. Gwae i Brydain a fyddai'r dydd pan gaffai Germani oruchafiaeth ar y Cyfandir. Ni raid i rieni Cymru betruso am foesau eu bechgyn ymunant a Byddin Cymru heddyw. Ceir ynddi gaplaniaid o bob enwad crefyddol, yn medru Cymraeg, ac yn gweini yn ffyddlon ac yn ddiflino i holl reidiau crefyddol y bechgyn fel pe baent yn aelodau o'u heglwysi gartref. Os ymuna bachgen o Gymro a'r Bataliynau 12, 18, 20 a 21 o'r Royal IVelch Fusiliers, neu rai o Fataliynau y South Wales Borderers a'r Welsh Regiment ydynt yn gwersyllu ym Mharc Kinmel ac ar Forfa Conwy, neu un o Falatiynau y Welsh Territorials, cant eu hunain ynghanol eu cydwladwyr, ymhlith eu cvfeillion, ac o dan ofal swyddogion yn Gymry o waed a chalonja thafod fel hwythau. Os bydd Cymro mewn amheuaeth ar unrhyw bwynt, ysgrifenned ataf fi, a cha gennyf unrhyw wybodaeth a chyfarwyddyd a fo angen. Yr eiddoch yn wladgar, OWEN THOMAS, Brigadier-General 14th Reserve Inf. Brigade, Kinmel Park, Rhyl, Tachwedd 2ofed, 1915-
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
SARZINE BLOOD MIXTURE CROEA IACH A GWAED PUR.-Dyna yr hyn y mae Sar?ne Blood Mixture yn ei sicrhau, a dim ar&U Nid yw 10 honl pella pob peth.M yr Yankee Patent Medicines, ond OR blinir chwi gan groeu aflach, ysfa, pimples, torlad allan Scurry, drwg ac anmhur. mynwch botelaid o 1 Barzine Blood Utxture I gan y Druggist nesaf atoch, Is 110 a 28 6c y botel, neu gyda 8c at y oludiad yn ychwanegol, oddtwrth y ercbenog HUGIl DA VIES. (MkmIST, JLHOHYNLLKT0