Y Tyst

ggFlwyddyn a banner yn ol gwelsid arwyddion amlwg fod. y Drysorfa Ganolog yn dechreu symud Llwyddodd y Parch. W. James, Abertawe, yn ystod tymor ei gadeiiyddiaeth, i gael gan y peir- iant i gychwyn ar ei yrfa, a barnai cefnogwyr y mudiad mai ennill momentum a wnai ar ol ychwyn. Ond tori-odd y rhyfel allan, a dyrys- wyel eu hamcanion.' Fe ddaeth y rhyfel gyda'r fath sydynrwydd nes gyrru pawb yn wallgof gan syndod a braw a'r syniad cyffrediu oedd y dylid anwybyddu pob achos a mudiad B11- wadol, gan fod y rhyfel yn hawlio holl egnioedd y deyrnas. Bu'r Eglwys mewn llewyg am fis- oedd lawer. Bellach mae wedi adfeddiannu ei synhwyrau, a chydnabyddir nad oedd reswm o gwbl dros daflu'r Drysorfa o'r neilltu hyd oni elai'r rhyfel heibio, Credaf yn bendant fod y brodyr sydd wedi ail-gydio yn y rhwyfau yn iawn. Nid gormod dywedyd inai bradwriaeth yw esgeuluso, hyd yn oed yn amser rhyfel, unrhyw waith neu fudiad a llwyddiant crefydd yn ymddibynnu arno. Gelwir ar yr Eglwys mewn amser o'r fath, nid i gwtogi ei rliaglen na llaesu ei dwylo, ond i ddyblu ei hymdrechion ac estyn ei chortynnau. Mae gofynion Teyrnas Dduw yn fwy urgent nag erioed. Ni ddylai un achos gael mwy, na chymaint, o sylw'r EgIwys nag achos y Gwaredwr. Mae lie i'r EgIwys edi- farhau am iddi feddwl gosod gofynion y deyrnas o flaen gofynion Y Deyrnas.' Credaf mai prif waith cefnogwyr y mudiad yw esbonio'r Drysorfa, a gwneuthur i ffwrdd a chamgymeriadau a chamddaliadau ynglyn a hi, ac argyhoeddi'r eglwysi fod a fynno'r mudiad a llwyddiant yr Efengyl yng Nghymru. Hyd yn hyn nid yw'r egIwysi yn argyhoeddedig o angen- rheidrwydd y Drysorfa. Fe ddaw cefnogaeth gydag argyhoeddiad. Mae'n wir i nifer o gyn- rychiolwyr yr Enwad ddangos brwdfrydedd mawr mewn cyfarfod pan gynhaliwyd yr Undeb yng Nghastellnedd. Dywedai amryw ar ol clywed Miss Rosina Davies yn canu Cofia roi,' fod llwyddiant y mudiad yn foregone conclusion. Ond mae'n eglur nad yw teimlad cynhadledd o oreugwyr yr Enwad yn ddanghoseg cywir o farn yr Enwad, ac nid oes gan Gynhadledd yr Uncleb awdurdod i benderfynu dyledswydd yr eglwysi. Rhaid i noddwyr y Drysorfa argyhoeddi'r Enwad fod llwyddiant Annibyniaeth yng Nghymru yn dibynnu ar Iwyddiant y Drysorfa. Mae cam- paign o bregethu ac areithio a chynadleddu ac erthyglu a chymell mewn llawer dull a modd yn angenrheidiol. Barnaf gydag eraill y daw cefnogaeth gydag argyhoeddiad, er fe ddichon fod eisiau darbwyllo y saint yng Nghymru fod cyfrannu at achos da mor dderbyniol yngolwg Duw a gweddi hyawdl, ac efallai yn debycach o hyrwyddo'r Deyrnas Ond. a chymryd popeth i ystyriaeth, nid yw eglwysi Annibynnol Cymru yn amharod i wneuthur casgliadau at achosion da. Yn ystod y btynyddoedd diweddaf 'rwyf wedi ymweld a nifer o eglwysi yn siroedd Caerfyrddin, Aber- teifi a Phenfro, ac wrth wneud hynny wedi cael profion amlwg o barodrwydd yr eglwysi i gyf- rannu ar ol gweld fod yr achos yn deilwng o'u cefnogaeth. Ond nid gwaith hawdd, yn arbennig yng Nghymru, fydd cynhyrchu argyhoeddiad dwfn o angenrheidrwydd y Drysorfa. Gelwir am amynedd a dyfalbarhad. Fel cynrychiolydd Undeb Eglwysi Annibynnol Saesneg Deheudir Cymru bum yn bresennol mewn amryw gyn- hadleddau yn Dlundain ynglyn a'r Gronfa Ganolog, a chlywid dro ar ol tro nad oedd yr eglwysi fel cyfangorff yn teimlo'r diddordeb dyladwy yn y mudiad. Bu'r Parch. J. D. Jones a'i gydweithwyr yn llafurio yn galed ac yn ddi- fvvlch am ryw bedair blynedd cyn llwyr ddefft ",r eglwysi. Ond ar ol i'r eglwysi ganfod ystyr a phwysigrwydd y mudiad, credaf y gallasai'r Gronfa gyrraedd uwch ffigiwr o lawer na chwarter miliwn. Am hir amser cyfraniadau unigolion cyfoethog oedd yn chwyddo'r Gronfa, ond pan Iwyddodd y gronfaolwyr, trwy amryw gyfarfod- ydd a chynadleddau ac erthyglau a phamffledau, i ddarbwyllo'r eglwysi y galwai achos crefydd arnynt i gefnogi'r mudiad, dylifai'r casgliadau gyda phob post i Dundain. Bu'r mudiad yn ddigon araf a difywyd am hir amser, ac amynedd a phenderfyniad y Pwyllgor Canolog yn unig a'i cadwodd i fynd ond carlamai cyn diwedd. Mae mwy o amynedd a phenderfyniad yn angenrheidiol yng Nyhgmru i wneuthur y Drys- orfa yn llwyddiant. Mae campaign hirfaith yn angenrheidiol. Nid yw Independia yng Nghymru yn hynod am ei henwadgarwch.Gogon- iant Annibyniaeth yw ei hathrylith i gynhyrchu cymeriadau annibynnol, ond ei pherygl yw ei lianallu i ddatblveu a sicrliau teyrngarwcli Enwadol. Yr Annibynwyr yw'r Enwad mwyaf anenwadol yng Nghymru. Synnir llawer fod yr Enwad mor lluosog ac mor llewyrchus yn y Dywysogaeth. Rhaid fod egwyddor Annibyn- iaeth yn apelio at gynheddfau'r Celt, canys nid cydweithrediad Enwadol sydd yn gyfrifol am ei lwyddiant. Nid wyf yn meddwl am gulni Enwadol,ond diddordeb yn llwyddiant mud- iadau'r E?nwad. Hawdd iawn i eglwys?4n.? bynnol fod yn eglwys huiiawol. Gras Duw yn unig fedr achub eglwys Annibynnol rhag hunan- oldeb ac fe ddichon y gorfodir yr Hollalluog i ddywedyd 'Annigonol i ti Fy ngras I parthed ambell i eglwys Annibynnol yng Nghymru. Angen Annibyniaeth Cymru yw esprit de corps. Mae'r Efengyl yn sicr o gynhyrchu solidarity ond iddi gael ei ffordd a phe ceid hyn, fe geid hefyd gystadleuaeth sanctaidd ar ran eglwysi crylion Cymru i gynorthwyo'r eglwysi gwein- iaid sydd yn ymdrech ymhlald y ffydd dan anfanteision enbyd mewn mannau anghysbell. Nid yw eglwys sydd yn byw iddi ei hun yn eglwys i'r Hwn a ddaeth ..Hid i'w wasanaetliu, ond i wasanaethu, ac i roddi ei Einioes yn bridwerth dros lawer.' I Clywir yn ami fod argyfwng y wlad yn gosod cenedlgarwch yr eglwysi ar brawf. Gellir dywedyd gyda mwy o gywirdeb fod cyflwr y wlad yn gosod crefyddgarwch yr eglwysi ar brawf. Y gofyniad mawr heddyw ydyw, Beth allaf wneuthur i gynorthwyo'r wlad yn ei chyfyng- der ? Beth yw'm lie a'm dyledswydd yn yr argyfwng hwn ? Beth yw'r ffordd effeithiolaf i roddi help Ilaw ? Mae rhieni yn rhoddi eu meibion, a'r cyfoethog o'i gyflawnder, a'r weddw o'i phrinder. Dengys pawb awydd i gYllorthwyo yn ol ei allu. Mae'r eglwysi wedi dangos haelioni eithriadol mewn amryw gasgliadau at amryw gronfeydd. Amhosibl dwyn cyhuddiad o an- nheyrngarwch yn erbyn Ymneilltuaeth yng Nghymru. Ni throes glust fyddar i apeliadau'r Llywodraeth. Oni ddylai'r eglwysi, a dweyd y lleiaf, ddangos yr un parodrwydd i gynorthwyo'r Deyriias nad yw o'r byd hwn ? Diben mawr bodolaeth yr Eglwys yw hyrwyddo'r Efengy1, a'i phrif waith yw ceisio yn gyntaf Deyrnas Dduw.' Nid yw ar fy meddwl i feio'r eglwysi am eu cenedlgarwch, ond yn hytrach i'w hannog i gymryd yr un diddordeb mewn mudiadau cref- yddol, ac i ymdrech ymhlaid y ffydd, yr hon a rodded unwaith am byth i'r saint.' Geilw gwladgarwch arnom fel dinasyddion i gynorth- wyo'r wlad yn ei pherygl, a geilw'r Efengyl arnom gyda'r un grymuster i gefnogi pob mudiad i hyrwyddo achos y Gwaredwr a gwyr pawb fod a fynno'r Drysorfa a chynnydd achos Mab Duw yng Nghymru yn ystod yr ugeinfed ganrif. Barnai amryw, ar ol i'r rhyfel dorri allan, y dylid rhoi heibio'r Drysorfa am ysbaid ond ni ddylai'r eglwysi esgeuluso un mudiad sydd yn hyrwyddo Teyrnas Nefoedd, beth bynnag yw cyflwr y wlad. Mewn un ystyr mae amgylch- iadau Cymru heddyw yn eithriadol o ffafriol i wneuthur y mudiad yn llwyddiant perffaith. Gwyddom fod apeliadau a chasgliadau yn lluosog anarferol, a bychan yw dosbarth y cyfranwyr ymhob eglwys. Eto i gyd ni fu, ac ni ddaw, amser gwell i fudiad o'r fath. Nid oes gan yr amaethwr a'r glowr le i achwyn, ac y mae cryf- der Annibyniaeth yng Nghymru mewn ardal- oedd amaethyddol ac ardaloedd gloawl. Nid oes darn amaethyddol o Brydain Fawr mor Annibynnol a Chaerfyrddin, Ceredigion a Phen- fro, ac nid oes fwy o Gynulleidfaolwyr mewn un sir trwy'r deyrnas nag ym Morgannwg. Mae yn amser braf ar yr amaethwr heddyw, ac fe ddylai gyfrannu yn haelionus at achosion da. Macfr glowr yntau hefyd yn gwella yn ei amgylch- iadau. Mae ei waith yn ei wneuthur yn deilwng o gyflog dda. Dyma'r ddau ddosbarth sydd yn ffurtio personnel Annibyniaeth yng Nghymru, ac y mae'r ddau ddosbarth yn rnwynhau mesur eithriadol o lwyddiant a phe caent ras i gyf- rannu yn ol mesur eu llwyddiant, fe fyddai'r Drysorfa mewn amser byr yn fesur da yn rhedeg drosodd.' Credaf, a chred eraill, y bydd, gwaith yr eglwysi yn eithriadol o anodd ar ol i'r rhyfel derfynu. Dichon y gwelir cyfnewidiadau pell- gyrhaeddol cyn daw heddwch i deyrnasu drwy'r gwledydd. Fe gynygir problemau newyddion a dyrys i sylw'r Eglwys. Beth bynnag fydd diwedd y terfysg (ac nid yw y diwedd eto), geilw'r pul- pucl ar dalentau disgleiriaf ein cenedl i'w llanw, a bydd ymgyflwyniad llwyr i'w gwaith yn angen- rheidiol ar ran ein gweinidogiori. Dylent gael pob chware teg i lafurio yn ddibryder cyn belled ag y mae a fynno eyflog a hynny. Mae nifer o weinidogion heddyw yng Nghymru yn gorfod gweithio yn galed tuallan i'r liyfrgell a'r pulpud er mwyn dwyn y ddau pen ynghyd. Mae'r pulpud a'r eglwys yn dioddef. Ni ellir disgwyl gweinidogaeth effeithiol dan aiilgylchiadait o r fath. Un peth yw delfryd y weinidogaeth, ac y mae gofynion a dyledswyddau'r weinidog- aeth yn ddigon lluosog a phwysig i gael lioll svlw'r gweinidog. Mae cyfnod caled o flaen Annibvniaeth yng Nghymru, a gwae ni os yn amharod y'n ceir Achwynir ar y IJywodraeth fod y wlad yn amharod pan dorrodd y rhyfel ond dylid cyfrif hynny iddynt yn gyfiawnder. Nid achos eywilydclio, ond achos ymffrostio oedd amharodrwydd i ryfela ar raddfa mor aruthrol. Ond achos cywilyddio fydd amharodrwydd ar ran yr Enwad i wynebu'r cyfnod newydd sydd ar wawrio a'i amryw broblemau dyrys. Amcan cefnogwyr y Drysorfa Ganolog yw paratoi'r gyfundrefn Annibynnol ar gyfer gofynion y dyfodol. Darn helaeth o ysbryd yr Hwn, ac E^ fe yn gyfoethog, a ddaeth er ein mwyn ni yn dlawd, yn unig a alluoga'r eglwysi i gyflawni eu pwaith. Coleg Aberhonddu. T. LEWIS.